Urtarrilaren 27
data
Urtarrilaren 27a gregoriotar egutegiaren urteko hogeita zazpigarren eguna da. 338 egun falta dira urtea amaitzeko, 339 egun bisurteetan.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1979 – ETAk, Jesus Ulayar Liliaga Etxarri-Aranazeko alkate-ohia erail zuen.
- 1980 – ETAk Juan Manuel Roman Moreno polizia nazionala hil zuen Nafarroan.
- 1984 – Martina Maritorena 78 urteko iruindarra etxetik bota zuten eta Gazteluko plazan kanpaldia abiatu zuen. Otsailaren 2ra arte iraun zuen bertan, udaltzainek bertatik bidali zuten arte.
- 2009 – Eurite handiek uholdeak eragin zituzten Bilbo inguruan eta Araba nahiz Gipuzkoako hainbat ibaitan.
- 2011 – Euskal gehiengo sindikalak (LAB, ELA, EHNE, HIRU, ESK eta STEE-EILAS) greba orokorrerako deialdia egin zuten Hego Euskal Herrian pentsioen erreformaren kontra.
Mundua
aldatu- 1521 – Suleiman Handiak Damaskoko agintariaren matxinada zapuztu zuen.
- 1918 – Finlandiako Gerra Zibileko lehen borrokak.
- 1931 – Frantzian, Pierre Laval lehen ministro izendatu zuten.
- 1945 – Armada Gorriak Auschwitz kontzentrazio esparrua askatu zuen.
- 1973 –
- Parisko bake hitzarmenek Vietnamgo gerrari amaiera eman zioten.
- 16 urteko Rita Lloyd neskato beltza hil zuen New Yorkeko Poliziak. Ez zuten inor auzipetu hilketagatik.
- 2013 – 231 pertsona hil ziren Brasilgo Santa Maria hiriko dantzaleku batean izandako sutean. Dantzalekuak ez zituen berrituak jarduera lizentzia eta suteen kontrako plana.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1945 – La eterna canción (euskaraz: Betiko abestia), Pablo Sorozabalren musika eta Luis Fernández Sevillaren libretoa duen zarzuela estreinatu zen Bartzelonako Principal Palacio antzokian.
- 2009 – Bilbon Deustuko Unibertsitateko liburutegia inauguratu zen.
Mundua
aldatu- 1927 – CBS estatubatuar irrati katea lehenbiziko aldiz aireratu zen.
- 1939 – Jesse James filma estreinatu en, Henry Kingek zuzendu eta Tyrone Power, Henry Fonda, Nancy Kelly eta Randolph Scott aktoreek antzeztu zuten.
- 1993 – Les Visiteurs ("Bisitariak") filma estreinatu zen, Jean-Marie Poirék zuzendu eta Christian Clavier, Jean Reno, Valérie Lemercier eta Christian Bujeau aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1888 – National Geographic Society sortu zen Washingtonen, ezagutza geografikoak zabaltzeko.
Kirolak
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuJaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1804 – Juan Antonio Zaratiegi, nafar militarra (h. 1869).
- 1806 – Juan Crisostomo de Arriaga, bilbotar konpositorea (h. 1826).
- 1879 – Fermin Imaz, donostiar bertsolaria eta bertso-jartzailea (h. 1929).
- 1883 – Jose Olaizola, Ereslari, euskal musikagile eta idazlea (h. 1969).
- 1894 –
- Manuel Carrasco, euskal herritar futbolaria.
- Juan de Landa, gipuzkoar abeslari eta aktorea (h. 1968).
- 1907 – Juan Arana, Loramendi, frai Joakin Bedoña, gipuzkoar elizgizona eta euskal olerkaria (h. 1933).
- 1922 – Jesus Maria Alkain, euskal herritar ekonomialari eta politikaria, Donostiako alkatea (h. 2001).
- 1930 – Periko Solabarria, bizkaitar apaiza eta ezker abertzaleko politikaria (h. 2015).
- 1931 –
- Jesús Lasterra, nafar margolari eta grabatzailea, Madrilen (h. 1994).
- Angel Sertutxa, bizkaitar futbolaria (h. 2019).
- 1935 – Léon Pressouyre, lapurtar historialaria, Erdi Aroko artean aditua (h. 2009).
- 1938 – Francis Darizcuren, lapurtar musikaria.
- 1940 – Fernando Ansola, euskal herritar futbolaria (h. 1986).
- 1949 – Montxo Armendariz, nafar zinema zuzendari, gidoigile eta dokumentalgilea.
- 1960 – Arantza Campos, gipuzkoar filosofoa, EHUn irakaslea.
- 1965 – Jon Mikel Udakiola, gipuzkoar marrazkilaria.
- 1969 – Ana Morales, bizkaitar idazle, itzultzaile eta interpretari euskalduna eta feminista.
- 1970 – Patricia Ruiz de Irizar, nafar farmazialaria eta kooperantea.
- 1973 – Arantza Portabales, gipuzkoar-galiziar idazlea, galizieraz nahiz gaztelaniaz idazten duena.
- 1982 – Thierry Harizmendi, baxenafar pilotaria.
- 1987 – Óscar Vega Salinas, nafar futbolaria.
- 1996 – Adur Etxezarreta, nafar alpetar eskiatzailea.
- 2001 – Imanol Baz, arabar futbolaria.
- 2003 – Hugo Rincón, nafar futbolaria.
Mundua
aldatu- 1242 – Santa Margarita Hungariakoa, Predikarien Ordenako moja.
- 1571 – Abbas I.a Persiakoa, Persiako xah (h. 1629).
- 1585ean bataiatua – – Hendrick Avercamp, herbeheretar margolaria (h. 1634).
- 1615 – Nicolas Fouquet, frantziar estatu-politikaria, Luis XIV.a erregearen finantza-superintendentea, idazlea eta mezenasa (h. 1680).
- 1687 – Balthasar Neumann, alemaniar arkitekto eta artilleria militarreko ingeniaria (h. 1753).
- 1756 – Wolfgang Amadeus Mozart, austriar musikaria (h. 1791).
- 1775 – Friedrich Schelling, alemaniar filosofoa (h. 1854).
- 1805 – Samuel Palmer, ingeles paisaia-margolari, grabatzaile eta idazlea (h. 1881).
- 1808 – David Friedrich Strauss, alemaniar filosofo eta teologoa (h. 1874).
- 1814 – Eugène Viollet-le-Duc, frantziar arkitektoa eta teorialaria (h. 1879).
- 1820 – Juan Crisóstomo Falcón, Venezuelako presidentea (h. 1870).
- 1823 – Édouard Lalo, frantziar musikagilea (h. 1892).
- 1824 – Jozef Israëls, Hagako Eskolako herbeheretar margolaria (h. 1911).
- 1826 – Mikhail Saltikov-Shchedrin, errusiar idazlea (h. 1889).
- 1831 – Jean Dorey, normandieraz idazten zuen jerseytar idazlea (h. 1872).
- 1832 – Lewis Carroll, ingeles idazle, matematikari eta argazkilaria (h. 1898).
- 1836 – Leopold von Sacher-Masoch, austriar alemanezko idazlea (h. 1895).
- 1841 – Arkhip Kuindzhi, errusiar margolaria (h. 1910).
- 1844 – Giacomo Di Chirico, italiar margolaria (h. 1883).
- 1850 –
- John Collier, ingeles idazle eta margolaria (h. 1934).
- Marie Fillunger, austriar soprano abeslaria eta ahots-irakaslea (h. 1930).
- 1859 –
- Gilen II.a Alemaniakoa, Alemaniako azken enperadorea (Kaiser) eta Prusiako azken erregea (h. 1941).
- Pavel Miliukov, errusiar politikaria, Alderdi Konstituzionalista Demokrataren buruzagia eta ideologo nagusia (h. 1943).
- 1861 – Moritz Jursitzky, austriar-silesiar idazlea (h. 1936).
- 1883 – Seán Mac Diarmada, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat eta Irlandako Errepublikaren Aldarrikapenaren zazpi sinatzaileetako bat (h. 1916).
- 1885 – Jerome Kern, estatubatuar musikagilea (h. 1945).
- 1896 – Agustín Muñoz Grandes, espainiar militar eta politikaria, Espainiako Gerra Zibilean Nafarroako II. Brigadaren agintaria (h. 1970).
- 1902 – Margaret Mayall, estatubatuar astronomoa (h. 1995).
- 1903 – John Carew Eccles, australiar neurologoa, 1963ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1997).
- 1910 –
- Félix Candela, espainiar-mexikar arkitekto eta ingeniaria, egitura paraboloide hiperbolikoak sortzeagatik ezaguna (h. 1997).
- Edvard Kardelj, esloveniar politiko eta publizista komunista (h. 1979).
- 1916 – Stjepan Filipović, kroaziar partisanoa, Jugoslaviako heroi nazional izendatua (h. 1942).
- 1918 – Antonín Mrkos, txekoslovakiar astronomoa (h. 1996).
- 1921 –
- Georges Mathieu, frantziar margolaria (h. 2012).
- Donna Reed, estatubatuar aktorea (h. 1986).
- 1922 – Jean Amado, frantziar eskultorea (h. 1995).
- 1926 – Ingrid Thulin, suediar antzezlea (h. 2004).
- 1928 –
- Xhanfise Keko, albaniar zinema zuzendaria (h. 2007).
- Hans Modrow, Alemania Errepublika Demokratikoko lehen ministroa (h. 2023).
- 1931 – Mordecai Richler, quebectar idazlea (h. 2001).
- 1932 –
- Rimma Kazakova, erruso-sobietar poeta, sobietar garaiko hainbat herri abesti idazteagatik ezaguna (h. 2008).
- Boris Shakhlin, ukrainar gimnasta (h. 2008).
- 1934 –
- Raymond Boudon, frantziar soziologoa, frantziako soziologo garrantzitsuenetakoa (h. 2013).
- Édith Cresson, Frantziako Lehen Ministro ohia.
- Federico Mayor Zaragoza, espainiar zientzialari eta politikaria.
- 1936 –
- Barry Barish, estatubatuar fisikaria da. 2017ko Fisikako Nobel Saria.
- Samuel C. C. Ting, estatubatuar fisikaria, 1976ko Fisikako Nobel Saria.
- 1939 – W. John Hutchins, ingeles hizkuntzalari eta informatikaria, itzulpen automatikoan espezializatua (h. 2021).
- 1940 – Bernd Jentzsch, alemaniar idazlea.
- 1941 – Beatrice Tinsley, britainiar-zeelandaberritar kosmologoa eta astronomoa (h. 1981).
- 1942 –
- Tasuko Honjo, japoniar immunologoa, 2018ko Medikuntzako Nobel Saria.
- Yolanda Lins d'Augsburg Rodrigues, brasildar eskultore, margolari eta diseinatzailea.
- 1944 –
- Mairead Corrigan, irlandar bakezalea, 1976ko Bakearen Nobel Saria.
- Nick Mason, britainiar bateria-jotzailea, Pink Floyd taldeko sortzaileetako bat.
- 1945 – Jules Ajodhia, surinamdar politikaria (h. 2024).
- 1948 – Mikhail Barixnikov, errusiar dantzari eta koreografoa.
- 1953 –
- Mazarópi, brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Enrique Martínez Heredia, espainiar txirrindulari ohia.
- 1955 – Milagros Pérez Oliva, espainiar kazetaria, idazlea eta unibertsitate-irakaslea.
- 1957 –
- Frank Miller, estatubatuar komiki marrazkigile eta zinema gidoigilea.
- Carmen Orellana, Espainiako lehen emakumea ingurumen zaindari/basozain plaza lortzen.
- 1958 – Kadri Mälk, estoniar diseinatzailea (h. 2023).
- 1960 –
- Phil Cunningham, eskoziar folk musikari eta musikagilea.
- Samia Suluhu, Tanzaniako presidentea, herrialdearen historiako lehenengo emakume lehendakaria.
- 1962 – Anselmo Fuerte, espainiar txirrindulari ohia.
- 1964 – Bridget Fonda, estatubatuar aktorea.
- 1965 –
- Alan Cumming, eskoziar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea.
- Frans Maassen, herbeheretar txirrindulari ohia.
- 1969 – Patton Oswalt, estatubatuar aktore eta umorista.
- 1972 – Keith Wood, irlandar errugbi jokalari ohia.
- 1974 – Ole Einar Bjørndalen, Biatloiaren erregea, norvegiar biatleta ohia.
- 1979 –
- Naoshi Nakamura, japoniar futbolari ohia.
- Rosamund Pike, ingeles aktorea.
- 1980 – Marat Safin, tatariar jatorrizko errusiar tenislari ohia.
- 1982 – Ernest Urtasun, kataluniar politikari, diplomatikari eta ekonomialaria.
- 1985 – Teodoro García Egea, espainiar politikaria.
- 1986 –
- Fabián Orellana, txiletar futbolaria.
- Abigail Pereira, uruguaitar aktore, vedette, abeslari eta dantzari transgeneroa.
- 1989 – Fiorella Migliore, paraguaitar modeloa, aktorea eta telebista aurkezlea.
- 1991 – Raúl Lizoain, nafar-kanariar futbolaria.
- 1993 – Nyakim Gatwech, etiopiar modeloa.
- 1994 – Georgina Rodríguez, espainiar eta argentinar enpresaburua eta modeloa.
- 1997 – Brigitte García, ekuadortar erizain eta politikaria (h. 2024).
- 2001 – Eva Navarro, espainiar futbolaria.
- 2005 - Nam Su-hyeon, hegokorear arkularia.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1820 – Francisco Antonio Javier Gardoki, bizkaitar politikaria eta kardinala, Erroman (j. 1747).
- 1837 – Jose Maria Fagoaga, gipuzkoar matxinatua eta konspiratzailea, Mexikoko independentziaren alde borrokatu zuena, Mexiko Hirian (j. 1764).
- 1909 – Aniceto Lagarde, nafar margolari eta ingeniaria (j. 1832).
- 1915 – Santiago Arrillaga, gipuzkoar musikagilea, Kalifornian (j. 1847).
- 1917 – Eusebio Ollo, nafar farmazialaria (j. 1838).
- 1926 – Nicolás Castaño Capetillo, bizkaitar bankari eta azukre-enpresaria (j. 1836).
- 1940 – Gorgonio Renteria, politikari jeltzalea eta euskal idazlea (j. 1868).
- 1949 – Javier Martínez de Morentin, euskal ugazaba eta politikaria, Sorian (j. 1887).
- 1960 – Gabriel Castagnet, lapurtar politikaria, Baionako alkatea (j. 1886).
- 1982 – Nemesio Etxaniz, idazlea eta azkoitiar apaiza (j. 1899).
- 1997 – Daniel Txopitea, euskal herritar margolaria eta eskultorea (j. 1950).
- 2007 – Jose Luis Robles, Bilboko alkatea (j. 1934).
- 2008 – Maria Antonia Uzkudun, gipuzkoar erraketista (j. 1927)
- 2015 –
- Pierre Hernandez, lapurtar boxeolari amateurra (j. 1928).
- Pilar Prieto Rubio, 111 urte eta 59 egun bizi izandako Euskal Herritarra, Palentzian (j. 1903).
- 2023 – Euken Ostolaza, gipuzkoar kontratenorea, Parisen (j. 1961).
Mundua
aldatu- 98 – Nerva, Erromatar enperadorea (j. 35).
- 457 – Martziano, Ekialdeko Inperio Erromatarreko agintaria.
- 672 – Vitaliano, Aita santua.
- 847 – Sergio II.a, Aita santua.
- 1062 – Adelaida Hungariakoa, Andres I.a Hungariakoa eta Anastasia Kievekoaren alaba bakarra (j. c. 1040).
- 1311 – Külüg Khan, Yuan dinastiako hirugarren enperadorea (j. 1281).
- 1336 – Alfontso IV.a Aragoikoa, Sardinia, Aragoi eta Valentziako errege eta Bartzelonako kondea (j. 1299).
- 1490 – Ashikaga Yoshimasa, Ashikaga shogunerriko zortzigarren shoguna (j. 1435).
- 1540 – Angela Merici, italiar erlijiosoa, Urtsulatarren ordenaren sortzaileetako bat (j. 1474).
- 1556 – Humayun, Indiako Mogol Inperioaren bigarren gobernatzailea (j. 1508).
- 1596 – Francis Drake, britainiar esploratzaile, itsasgizon eta pirata (j. 1540).
- 1651 – Abraham Bloemaert, herbeheretar margolaria (j. 1564).
- 1655 – Fernando de Andrade, galiziar noble eta elizgizona (j. 1579).
- 1699 – William Temple, ingeles diplomatikoa eta idazlea (j. 1628).
- 1802 – Johann Rudolf Zumsteeg, alemaniar musikagilea (j. 1760).
- 1814 – Johann Gottlieb Fichte, alemaniar filosofoa (j. 1762).
- 1836 – Begum Sumru, Indiako politikari eta agintari militarra, Sardhana printzerriko nagusia (j. c. 1753).
- 1844 – Charles Nodier, frantziar idazlea (j. 1780).
- 1850 – Johann Gottfried Schadow, alemaniar eskultorea (j. 1764).
- 1851 – John James Audubon, frantziar ornitologo, naturalista eta margolaria (j. 1785).
- 1864 – Leo von Klenze, Neoklasizismo garaiko alemaniar arkitekto, margolari eta idazlea (j. 1784).
- 1865 – Antonieta de Bèucaire, okzitaniar idazlea (j. 1840).
- 1873 – Adam Sedgwick, britainiar geologoa, geologia modernoaren sortzaileetako bat (j. 1785).
- 1887 – Karl August Friedrich Mahn, alemaniar erromanista eta euskalaria (j. 1802).
- 1891 – Jervis McEntee, estatubatuar margolaria (j. 1828).
- 1896 – Enric d'Ossó, espainiar apaiza, santu izendatua, Jesusen Teresaren Lagundiko Ahizpen Kongregazioaren sortzailea (j. 1840).
- 1901 – Giuseppe Verdi, italiar musikaria (j. 1813).
- 1919 – Endre Ady, hungariar olerkari eta kazetaria (j. 1877).
- 1922 –
- Nellie Bly, estatubatuar kazetaria (j. 1864).
- Giovanni Verga, italiar idazlea (j. 1840).
- 1938 – Amada García Rodríguez, galiziar militante komunista, fusilatua (j. 1909).
- 1940 – Isaac Babel, errusiar idazlea (j. 1894).
- 1950 –
- Augusto d'Halmar, txiletar poeta, eleberrigilea eta diplomatikoa (j. 1882).
- Constancia de la Mora, espainiar aristokrata eta komunista (j. 1906).
- 1951 – Carl Gustaf Emil Mannerheim, Finlandiako presidentea (j. 1867).
- 1966 – Víctor Català, kataluniar eleberrigilea (j. 1869).
- 1967an, Apollo 1 misioaren hegaldi aurreko proba batean:
- Roger B. Chaffee, estatubatuar astronauta (j. 1935).
- Virgil Ivan Grissom, estatubatuar pilotu eta astronauta (j. 1926).
- Edward White, estatubatuar astronauta (j. 1930).
- 1970 – Erich Heckel, alemaniar margolari eta grabatzailea (j. 1883).
- 1971 – Jacobo Árbenz, Guatemalako presidentea (j. 1913).
- 1972 – Mahalia Jackson, Gospel musikaren erregina, estatubatuar gospel abeslari eta eskubide zibilen aldeko ekintzailea (j. 1911).
- 1979 – Victoria Ocampo, argentinar idazlea, itzultzailea, saiakeragilea, intelektuala, editorea eta filantropoa (j. 1890).
- 1983 – Louis de Funès, frantziar aktorea (j. 1914).
- 1986 – Lilli Palmer, alemaniar aktorea (j. 1914).
- 1987 – Norman McLaren, kanadar zinema-zuzendaria (j. 1914).
- 1995 – Jean Tardieu, frantziar poeta eta antzerkigilea (j. 1903).
- 1999 –
- Pat Bieter, estatubatuar politikari eta irakaslea, Boiseko Unibertsitatean Basque studies programaren bultzatzailea (j. 1930).
- Gonzalo Torrente Ballester, espainiar eleberrigilea (j. 1910).
- 2000 – Vicente Lozano López, espainiar ekonomialaria, Bilboko Unibertsitatearen bigarren errektorea (j. 1916).
- 2001 –
- Pedro Carrasco, espainiar boxeolaria (j. 1943).
- Maria Jose Belgikakoa, Italiako erregina ezkontidea (j. 1906).
- 2002 –
- Wafa Idris, Palestinar gatazkako lehen emakumezko bonba-jartzaile suizida (j. 1975).
- Mari Carmen Prendes, espainiar aktorea (j. 1906).
- 2003 – Henryk Jabłoński, Poloniako estatuburua (j. 1909).
- 2004 – Felipe Ruiz Martín, espainiar historialaria, Euskal Herriko Unibertsitateak honoris causa doktore izendatua (j. 1915).
- 2006 –
- Chris Heunis, Hegoafrikako jarduneko presidentea (j. 1927).
- Johannes Rau, Alemaniako presidentea (j. 1931).
- 2008 –
- Walter Luyten, flandiar politikaria, Flandriako abertzaletasunaren berpiztailetzat joa (j. 1934).
- Suharto, Indonesiako bigarren presidentea (j. 1921).
- 2009 – John Updike, estatubatuar idazlea (j. 1932).
- 2010 –
- Marian Grześczak, poloniar poeta, idazle eta kritiko literarioa (j. 1934).
- Ruben Kruger, hegoafrikar errugbilaria (j. 1970).
- Jerome David Salinger, estatubatuar idazlea (j. 1919).
- Howard Zinn, estatubatuar historialari sozial eta politologoa (j. 1922).
- 2014 – Pete Seeger, estatubatuar kantaria eta musikagilea, folk musikako aitzindaria (j. 1919).
- 2015 –
- Yves Chauvin, frantziar kimikari eta unibertsitate-irakaslea, 2005eko Kimikako Nobel Saria (j. 1930).
- Lola González Ruiz, espainiar abokatua, 1977an Atochako sarraskitik bizirik atera zena (j. 1946).
- Suzana de Moraes, brasildar aktore, zinemagile eta zuzendaria (j. 1940).
- Charles Hard Townes, estatubatuar fisikaria, 1964ko Fisikako Nobel Saria (j. 1915).
- 2016 – Carlos Loyzaga, euskal jatorriko filipinar saskibaloi jokalaria (j. 1930).
- 2017 – Emmanuelle Riva, frantziar aktorea (j. 1927).
- 2018 – Mort Walker, estatubatuar komikigilea (j. 1923).
- 2021 –
- Goddess Bunny, estatubatuar artista, drag queen, aktore eta modeloa (j. 1960).
- Cloris Leachman, estatubatuar aktorea (j. 1926).
- 2022 – René de Obaldia, frantziar idazlea (j. 1918).
- 2024 – Sreela Majumdar, indiar aktorea (j. 1958 edo 1959).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Holokaustoaren Biktimak Oroitzeko Nazioarteko Eguna.
- Sehaska egutegiko izendegia: Anjele eta Gotzone.
Kanpo estekak
aldatuDatuak: Q2284
Multimedia: 27 January / Q2284