Kostuchna
Dzielnica Katowic | |
Kościół Trójcy Przenajświętszej, dawny gmach noclegowy przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 83, pomnik Powstańców Śląskich, widok na Kostuchnę z hałdy, pomnik bł. Stanisława Kubisty, kamienica na rogu ulic T. Boya-Żeleńskiego i Szarych Szeregów, szyb dawnej kopalni „Boże Dary” | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miasto | |
Zespół dzielnic |
południowy |
Data założenia |
1 stycznia 1992 |
Powierzchnia |
8,59 km² |
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności |
|
• gęstość |
1 341 os./km² |
Strefa numeracyjna |
32 |
Tablice rejestracyjne |
SK |
Położenie na mapie Katowic |
Część Katowic | |
Widok na Kostuchnę z hałdy | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miasto | |
Dzielnica |
Kostuchna |
Data założenia |
XVII wiek |
Prawa miejskie |
1967–1975 |
W granicach Katowic |
1951–1954[1] i od 27 maja 1975 |
SIMC |
0937675 |
Kostuchna – część oraz dzielnica Katowic, położona w południowej części miasta, na Płaskowyżu Murcek, granicząca z Podlesiem, Zarzeczem, Piotrowicami-Ochojcem, Murckami i miastem Tychy, w latach 1967–1975 samodzielne miasto.
Początki Kostuchny sięgają XVII wieku. Osadnictwu na tym obszarze sprzyjało występowanie w tym rejonie rud żelaza. W późniejszym czasie osiedlali się tu się chałupnicy i robotnicy leśni, zaś przełomem w rozwoju terenów dzielnicy był początek XX wieku i założenie kopalni „Böer” („Boże Dary”; później połączona z zakładem „Murcki”), która była największym zakładem należącym do książąt pszczyńskich. Przy niej powstała osada robotnicza – późniejsza kolonia Boże Dary. Liczba ludności systematycznie rosła. W latach 1951–1954 północna część Kostuchny była dzielnicą Katowic, zaś w 1954 roku Kostuchna została siedzibą gromady Kostuchna, którą zanim zaczęła działać, przekształcono na osiedle, które w 1967 roku uzyskało prawa miejskie. Kostuchnę ponownie, tym razem w całości, włączono do Katowic 27 maja 1975 roku, a od 1 stycznia 1992 roku stała się ona jedną z jej administracyjnych dzielnic.
W Kostuchnie dominuje funkcja mieszkaniowa, obok której rozwinęła się działalność usługowo-handlowa, zaś funkcja przemysłowa powiązana jest z terenami wokół dawnej kopalni „Murcki”, w której działają przedsiębiorstwa z różnych gałęzi gospodarki. Sama zaś kopalnia została zamknięta w 2005 roku. Rozwinięta jest tutaj działalność kulturalna i oświatowa – Kostuchna jest m.in. siedzibą Miejskiego Domu Kultury „Południe” w Katowicach.
Głównymi drogami są ulice Szarych Szeregów i Tadeusza Boya-Żeleńskiego, które łączą Kostuchnę z innymi częściami Katowic, a także prowadzą do głównych dróg, w tym także i krajowych. Przez Kostuchnę biegnie też linia kolejowa nr 142, na której znajduje się stacja techniczna Katowice Kostuchna.
Kostuchna jest jedną z większych powierzchniowo dzielnicą Katowic – wynosi ona 8,59 km² (5,21% powierzchni miasta), a pod koniec 2020 roku zamieszkiwało ją łącznie 11 518 mieszkańców (4,23% ludności Katowic).
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Położenie
[edytuj | edytuj kod]Dzielnica nr 21 Kostuchna jest jedną z 22 administracyjnych dzielnic Katowic. Stanowi jednostkę pomocniczą gminy i znajduje się w grupie dzielnic południowych. Powierzchnia dzielnicy wynosi 8,59 km², co stanowi 5,21% powierzchni całego miasta[2]. Kostuchna od północy graniczy z Piotrowicami-Ochojcem, od wschodu z Murckami, od południa z miastem Tychy, zaś od zachodu z katowickimi dzielnicami Podlesie i Zarzecze[3].
Granica dzielnicy przebiega następująco[4][3]:
- Od północy – od przecięcia wiaduktu kolejowego i ulicy Tunelowej w kierunku wschodnim wzdłuż tejże ulicy, okalając od północy osiedla przy ulicy Tunelowej 20-30; dalej granica od ronda gen. S. Rostworowskiego na przecięciu ulic Armii Krajowej i Bażantów biegnie wzdłuż tej drugiej ulicy dalej na wschód, a na wysokości kościoła Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa na osiedlu Odrodzenia biegnie ona na północ do ulicy M. Radockiego; granica ta dalej biegnie południowym krańcem tej ulicy na południowy wschód do ulicy Bażantów i w dalszym przebiegu przedłużeniem tej ulicy, do przecięcia duktu leśnego i Ślepiotki,
- Od wschodu – biegnie od miejsca przecięcia duktu leśnego ze Ślepiotką w linii prostej na południe do granicy Katowic z Tychami,
- Od południa – stanowi jednocześnie granicę Katowic i Tychów; granica ta biegnie duktem leśnym równoleżnikowo,
- Od zachodu – granica biegnie od punktu załamania się granicy miasta do przepustu wodnego pod torami kolejowymi na styku z ulicą Sołtysią i dalej kieruje się w kierunku ulicy Warsztatowej; biegnie ona dalej drogą równoległą na południe od ulicy Warsztatowej do przecięcia z ulicą Armii Krajowej, następnie tą ulicą do budynku nr 356, okalając go od południa i zachodu do ulicy Zachodniej, okalając budynki przy niej położone od północy; na wysokości budynku nr 20 granica skręca na północ do ulicy K. Stabika na wysokości posesji nr 55; następnie przebiega ona północną stroną tej ulicy, obejmując wszystkie nieruchomości przy tej ulicy, kierując się dalej na zachód do linii kolejowej; dalej granica skręca na północ na odcinku linii kolejowej od Rowu Granicznego do ulicy Tunelowej.
Według podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego obszar Kostuchny położony jest w mezoregionie Wyżyna Katowicka (341.13), stanowiącym południową część makroregionu Wyżyna Śląska. Sama zaś Wyżyna Śląska jest fragmentem podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska[5].
Kostuchna historycznie była zaś rozdzielona pomiędzy Piotrowice a Podlesie – część zwana Górką (obszar wzdłuż ulicy Szarych Szeregów) należała do gminy Piotrowice, zaś kolonia Boże Dary (południowa część dzielnicy) do gminy Podlesie[6]. Podział ten utrwalała rozgraniczająca je linia kolejowa Katowice–Tychy[7]. Pod względem krain historycznym dzielnica ta znajduje się we wschodniej części Górnego Śląska[8].
Geologia
[edytuj | edytuj kod]Kostuchna położona jest w niecce górnośląskiej[9] mającej budowę zrębową. Na przełomie dewonu i karbonu zostało zaburzone paleozoiczne podłoże Wyżyny Śląskiej poprzez utworzenie zapadliska, które w okresie karbonu zostało wypełnione przez zlepieńce, piaskowce i łupki ilaste zawierające pokłady węgla kamiennego[10]. Utwory z tego okresu pod osadami czwartorzędowymi występują na całym obszarze dzielnicy i są poprzecinane kilkoma uskokami[11]. Powierzchniowo zaś występują w północnej części Kostuchny wzdłuż ulic Szarych Szeregów i Armii Krajowej, a także na południe od Rowu Malownik, w rejonie dawnej kopalni „Murcki” i na południowy zachód od niej[12]. Są to wychodnie warstw orzeskich (westfal B). Jest to potężna seria zbudowana przeważnie łupków z wkładkami piaskowców, syderytów i przeszło 50 pokładami węgla kamiennego[10].
W okresie trzeciorzędu utworzyły się główne rysy rzeźby terenu Kostuchny. Wówczas to dochodziło intensywnych procesów wietrzenia chemicznego i denudacji[13].
W czwartorzędzie obszar dzielnicy został prawdopodobnie pokryty przez lądolód skandynawski dwukrotnie: podczas najstarszego zlodowacenia Sanu (krakowskiego) oraz w okresie zlodowacenia Odry (środkowopolskiego). Osady po pierwszym zlodowaceniu zostały w większości usunięte w okresie interglacjału, zaś lądolód zlodowacenia Odry, który wkroczył na tereny Katowic od zachodu wzdłuż obniżenia Kłodnicy, pozostawił po sobie gliny zwałowe występujące wzdłuż obniżeń dolinnych[13]. Powierzchniowo tereny Kostuchny są pokryte utworami plejstoceńskimi w postaci piasków i żwirów glacjalnych i fluwioglacjalnych oraz glin zwałowych. Tereny zbudowane z tych osadów występują pomiędzy kolonią Boże Dary a piotrowicką częścią Kostuchny, tj. pomiędzy ulicami Migdałowców i J. Wantuły a ulicą K. Lepszego i placem J. Filaka. Utwory te występują też powyżej doliny Rowu Murckowskiego. Zachodnie rejony dzielnicy, położone na zachód od ulicy Dziewanny oraz obszar osiedla Bażantowo budują zaś plejstoceńskie piaski i żwiry glacjalne z głazami na glinie zwałowej[12].
W trwającym współcześnie holocenie następują zjawiska niszczenia i wyprzątania pokryw osadów plejstoceńskich[14]. Osady rzeczne deponowane są w dolinach rzek, m.in. w dolinach Rowu Murckowskiego, Ślepiotki i Rowu Malownik, zaś większy obszar akumulacji piasków jeziornych powstał w rejonie osiedla Bażantowo[12].
Gleby
[edytuj | edytuj kod]Gleby na terenie Kostuchny na ogół wykształciły się na podłożu piasków słabogliniastych[15], na których powstały gleby bielicowe i rdzawe, zaś w północnych rejonach występują gleby płowe wytworzone z piaskowców karbońskich[16]. Gleby pól ornych w rejonie dzielnicy należą do średnio urodzajnych, a uprawa tutejszych ziem wymaga ich nawożenia[17]. W Kostuchnie występują przeważnie gleby niskich klas bonitacyjnych, głównie V[15].
Gleby w wielu przypadkach straciły swoją wartość użytkową w wyniku ich mechanicznego przekształcenia. Występują procesy niwelacji terenu, zwłaszcza w dolinach rzecznych pod przyszłe inwestycje, w wyniku których niszczone są profile glebowe oraz warstwa próchniczna gleby[15]. Także działalność człowieka doprowadziła do zmian właściwości gleb, a długotrwały rozwój urbanistyczny spowodował wytworzenie w dzielnicy gleb antropogenicznych[18]. Część gruntów podlega skutkom eksploatacji górniczej, a także jest skażona metalami ciężkimi[19].
Rzeźba terenu
[edytuj | edytuj kod]Kostuchna położona jest na Wyżynie Śląskiej[20], na Płaskowyżu Bytomsko-Katowickim, będącym częścią mezoregionu Wyżyna Katowicka (341.13)[21].
Pod względem jednostek morfologicznych Kostuchna jest położona prawie w całości na Płaskowyżu Murcek, zaś fragmentarycznie wzdłuż granicy Kostuchny i Tychów w Kotlinie Mlecznej[22]. Na Płaskowyżu Murcek znajdują się najwyżej położone obszary dzielnicy, sięgające powyżej 315 m n.p.m. Obszar ten ciągnie się na północ od ulicy Szarych Szeregów, równolegle do tej ulicy od skrzyżowania z ulicą B. Krupińskiego do ulicy Tymiankowej[23]. Najwyższy naturalny punkt dzielnicy położony jest przy ulicy W. Jordan-Łowińskiej i sięga wysokości 311,97 m n.p.m. Wyżej zaś położona jest hałda w Kostuchnie – wysokość bezwzględna hałdy wg mapy topograficznej z 1992 roku wynosi 336,9 m n.p.m. Teren z piotrowickiej części Kostuchny (z Górki) obniża się do dolin rzek, zaś w rejonie kolonii Boże Dary jest on lekko podniesiony[23]. Ulica T. Boya-Żeleńskiego na wysokości Technikum nr 4 w Katowicach położona jest na wysokości 296,3 m n.p.m.
Kotlina Mlecznej stanowi płaską, lekko nachyloną w kierunku południowym równinę akumulacyjną[24]. Tam też, w rejonie trójstyków granic Kostuchny, Podlesia i Tychów oraz Kostuchny, Murcek i Tychów obniża się do poziomu poniżej 260 m n.p.m.[23] Różnica wysokości pomiędzy skrajnymi punktami dzielnicy wynosi około 50 metrów[23].
Na współczesną rzeźbę terenu Kostuchny główny wpływ miało zlodowacenie południowopolskie (Sanu) oraz maksymalny stadiał zlodowacenia środkowopolskiego (Odry), zaś w ostatnim okresie zasadniczy wpływ wywarła także morfogenetyczna działalność człowieka związana z osadnictwem oraz górnictwem. Doprowadziło to do zniszczenia naturalnego podłoża oraz do tworzenia nowych form degradacji rzeźby[14]. Część obszarów dzielnicy, zwłaszcza w rejonie dawnej kopalni „Murcki” stanowi także antropogeniczna powierzchnię zrównania[25].
Przy kopalni „Boże Dary” (później „Murcki”), po północnej jej stronie powstało zwałowisko o powierzchni około 25 ha, na które trafiały kamienie, popioły z kotłowni i inne odpady[26]. Hałda w Kostuchnie ma prawie 32 ha powierzchni i przeszło 50 m wysokości względnej[27]. Została ona zrekultywowana – powierzchnię obsiano trawą, a także posadzono na niej około 3 tys. krzewów[26]. Jest ona jednym z miejsc w Katowicach, które ze względu na znaczne wysokości względne stanowi atrakcyjny punkt widokowy. Ze szczytu tej hałdy można obserwować odległe panoramy sięgające na południu po Beskidy[28].
Wody
[edytuj | edytuj kod]Tereny Kostuchny położone są w dorzeczu Wisły (prawie cały obszar dzielnicy) i Odry (północno-wschodni fragment dzielnicy). Przez dzielnicę przebiega dział wodny I rzędu rozdzielające oba dorzecza, biegnący od Piotrowic-Ochojca do rejonu skrzyżowania ulic Wieżowej i Bażantów, skąd granica ta kieruje się na wschód do Murcek[29].
W dorzeczu Wisły tereny Kostuchny odwadnia Mleczna wraz z jej dopływami. Sama zaś Mleczna nie przepływa przez dzielnicę, tylko część jej lewych dopływów: Rów Graniczny (płynie na wysokości ulicy Dereni), Rów Podleski (płynie na zachód od rejonu ulicy Armii Krajowej na wysokości ulicy Szałwiowej), Rów Malownik wraz z prawym dopływem (źródło ma w pobliżu ulicy T. Boya-Żeleńskiego na wysokości ulicy Sezamkowej, skąd płynie na południe, a za przecięciem torów kolejowych w rejonie ulicy J.N. Jaronia płynie na zachód) oraz Rów Murckowski wraz z dopływem – Rowem Zofią (rów przecina Kostuchnę na wschód od terenów dawnej kopalni „Murcki”)[29].
Przez tereny Kostuchny w dorzeczu Odry przepływa niewielkim fragmentem Ślepiotka, na którym znajduje się fragment Zalewiska Ślepiotka. Rzeka ta położona jest w zlewni Kłodnicy[29].
Klimat i topoklimat
[edytuj | edytuj kod]Warunki klimatyczne Kostuchny są zbliżone do klimatu dla całych Katowic. Jest on modyfikowany zarówno przez czynniki klimatotwórcze, jak i lokalne[24]. Na klimat dzielnicy w większym znaczeniu mają wpływy oceaniczne aniżeli wpływy kontynentalne, zaś sporadycznie klimat modyfikowany jest przez docierające tu od południowego zachodu przez Bramę Morawską masy powietrza zwrotnikowego[30].
Średnia roczna temperatura w wieloleciu 1961–2005 dla stacji w nieodległym Muchowcu wynosiła 8,1 °C. Najcieplejszym miesiącem w badanym okresie był lipiec (17,8 °C), a najchłodniejszym styczeń (–2,2 °C). Średnie roczne usłonecznienie w latach 1966–2005 wynosiło 1474 godziny, zaś średnie zachmurzenie w tym samym okresie wynosiło 5,3[30]. Średnia roczna suma opadów w skali roku w okresie lat 1951–2005 wynosiła 713,8 mm. Średni czas zalegania pokrywy śnieżnej wynosi 60–70 dni, a okres wegetacyjny trwa średnio 200–220 dni[31]. W ciągu roku przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie (odpowiednio 20,7% i 20,4% wszystkich wiatrów), a najrzadziej wieje z północy (5,7%). Średnia prędkość wiatru wynosił 2,4 m/s[32].
Klimat Kostuchny jest modyfikowany przez czynniki lokalne (topoklimat), zależny od pokrycia terenu, a także od położenia względem dolin rzecznych[33]. W dnach doliny Rowu Malownik i jej dopływów panuje niekorzystny topoklimat zabudowanych den dolinnych. W czasie pogodnych nocy tworzą się zastoiska zimnego powietrza. Możliwe są także lokalne przymrozki typu radiacyjno-adwekcyjnego. Na wyżej położonych terenach dzielnicy panują warunki średnio korzystne, zaś na terenach płaskich poza dnami dolin, bez zwartej szaty roślinnej tereny Kostuchny mają korzystne warunki topoklimatyczne. Tam dopływ ciepła z warstw głębszych przeciwdziała dużym spadkom temperatury w przyziemnej warstwie powietrza w czasie pogodnych nocy. Warunki takie panują głównie w rejonie ulic Sezamkowej i Bażantów[12]. W obszarach zabudowy zwartej na lokalny klimat wpływ ma czynnik podgrzewania atmosfery na skutek działalności człowieka. Zwarte powierzchnie zabudowy, dróg i placów powodują podniesienie temperatury powietrza w przyziemnej warstwie atmosfery. Obszary te szybciej też tracą ciepło na skutek wypromieniowania w nocy, a brak wilgoci w powietrzu nie sprzyja dłuższemu zatrzymaniu ciepła[34].
Przyroda i ochrona środowiska
[edytuj | edytuj kod]Naturalna szata roślinna na terenie Kostuchny kształtowana była od czasu ostatnich zlodowaceń 12–16 tys. lat temu, a w przeciągu 200 ostatnich lat została poddana silnej antropopresji[35]. Pierwotnie tereny dzielnicy porastały na wyżej położonych obszarach buczyny, poniżej zaś grądy i bory[36]. Rozwój zwartej zabudowy doprowadził do prawie całkowitego zaniku elementów przyrody naturalnej[37], zaś w południowo-zachodniej części miasta ma ona nadal charakter otwarty. Występują tutaj obszar miejsko-przemysłowe umiejscowione w krajobrazie rolniczo-leśnym, a z biegiem czasu widoczna jest coraz silniejsza presja w kierunku zabudowy wolnych terenów[38]. Na siedliskach zurbanizowanych rozwinęły się m.in. zbiorowiska ruderalne, rozwijające się w dzielnicy przede wszystkim w siedliskach antropogenicznych terenów zabudowanych i nieużytków miejskich. Tereny te występują zwłaszcza w rejonie kolonii Boże Dary[37].
W południowych dzielnicach Katowic (Piotrowice-Ochojec, Kostuchna, Podlesie i Zarzecze) dominują przekształcone lasy mieszane, w których według danych z 2005 roku 41% składu gatunkowego drzew stanowią sosny. Kolejne dominujące drzewa to dęby (27%) i brzozy (22%). W obniżeniach terenu leśnego, w siedliskach wilgotnych dominuje olsza czarna, tworzące płaty lasu łęgowego. W runie charakterystyczną rośliną w tutejszych lasach jest czosnek niedźwiedzi, a ponadto występują tutaj stanowiska ciemiężycy zielonej, wawrzynka wilczełyka, kruszczyka szerokolistnego, kopytnika pospolitego, kruszyny pospolitej i kaliny koralowej[39]. Licznei rosną tu także skrzyp leśny i paprocie oraz krzewy trzmieliny zwyczajnej[39]. Występują tutaj także dwa gatunki grzybów (chronionych odpowiednio przed 2014 i 2004 rokiem): wachlarzowiec olbrzymi i sromotnik bezwstydny[40].
Spośród fauny, w siedliskach wilgotnych występuje kilka gatunków płazów bezogonowych, mające w tej części Katowic dobrze warunki do życia i rozwoju. Miejsca te są siedliskami życia żab jeziorkowych, żab wodnych, żab trawnych czy ropuch szarych. W lasach gniazdują ptaki śpiewające, w tym m.in.: modliszki zwyczajne, bogatki, piecuszki i łozówki. Żyją tutaj także inne ptaki, jak: kowaliki, strzyżyki, rudziki, drozdy śpiewaki czy kosy. Tę część Katowic zamieszkują także ssaki – przede wszystkim gryzonie, ale też i gatunki większych ssaków (w tym jelenie czy dziki). Występują tutaj m.in.: jeże wschodnie, ryjówki aksamitne, zające szaraki, wiewiórki i łasice[40].
Do obszarów o podwyższonych wartościach przyrodniczych w dzielnicy należy buczyna rozciągająca się pomiędzy Murckami a Kostuchną. Są to zbiorowiska leśne z wartościowym starodrzewem bukowym o powierzchni 54,1 ha[41]. W Kostuchnie przy ulicy Sołtysiej 129 znajdują się dwa drzewa chronione jako pomniki przyrody – klon zwyczajny i jesion wyniosły. Obydwa drzewa ustanowiono pomnikami przyrody 6 grudnia 1973 roku[42].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa Kostuchna pochodzi od nazwy rejonu leśnego, przez który przebiegała droga z Mikołowa przez Podlesie do Krasów, Dziećkowic i dalej do Krakowa[43]. Co do samej zaś nazwy Kostuchna, to w literaturze pojawiają się dwie etymologie tej nazwy. Jedna z nich wskazuje na pochodzenie nazwy od słowa kostucha określającego śmierć – w tym rejonie leśnym według ludowych przekazów odnaleziono wiele ludzkich szkieletów, a tereny te dziesiątkowały epidemie i choroby[44]. Inna wersja znaczenia nazwy Kostuchna wskazuje na jej pochodzenie od imienia leśniczego zamieszkującego leśną polanę – był nim Kostuch[44].
W formie pisanej nazwa Kostuchna pojawia się w rachunkach z dóbr pszczyńskich z lat 1740–1741, gdzie jest mowa o dostawie węgla z Kotliska w pobliżu Tych w rewirze leśnym Kostuchna[44].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kostuchna powstała w XVII wieku (bądź na przełomie XVII i XVIII wieku[45]) na południowych terenach Piotrowic, wzdłuż północno-wschodnich granic Podlesia, a jej powstaniu sprzyjało występowanie w jej rejonie znacznych złóż rud żelaza, którą wydobywano na potrzeby kuźnic i hut książąt pszczyńskich[43]. Z tego też powodu osadę tę zamieszkiwali robotnicy zajmujący się jej wydobywaniem[46], zaś w XVIII wieku zaczęli się tutaj osiedlać robotnicy leśni i chałupnicy[43]. Pierwsza zabudowa Kostuchny koncentrowała się w rejonie ulic K. Stabika, Szarych Szeregów i T. Boya-Żeleńskiego[43].
W 1657 roku wzmiankowano o wydobywaniu węgla kamiennego z małych odkrywek na terenie Kostuchny i Murcek na potrzeby kuźni w Jaroszowicach. Na węgiel natrafiono wydobywając rudę darniową[47].
Sama zaś nazwa Kostuchna w dokumentach pisanych pojawiła się w 1712 roku[44]. Wzmianka ta pojawia się w urbarzu pszczyńskim z lat 1702–1730, a w tym czasie w Kostuchnie znajdowały się 4 domy i leśniczówka[48]. Cztery lata później nazwa Kostuchna jako de Villa Kostuchna pojawiła się w księgach metrykalnych mikołowskiej parafii. Sama zaś osada była wówczas leśnym przysiółkiem Piotrowic[48].
W XIX wieku Kostuchna była osadą typowo wiejską, a część jej mieszkańców znalazła jednak zatrudnienie w pobliskich kopalniach węgla kamiennego, w tym „Emanuelssegen” (późniejszej „Murcki”)[43]. Przez cały XIX wiek osada ta rozwija się bardzo powoli, nie zmieniając swojego wybitnie rolniczego charakteru[49]. Prawdziwy przełom w rozwoju terenów dzisiejszej Kostuchny stanowiła decyzja księcia pszczyńskiego o wybudowaniu kopalni „Böer” (późniejsze „Boże Dary”)[49]. Została ona założona w 1901 roku i był to największy tego typu zakład należący do książąt pszczyńskich[50].
Rozwój zakładów przemysłowych na terenie współczesnej Kostuchny przyczynił się do rozbudowy wsi, a także zwiększenia znaczenia głównej drogi – obecnej ulicy T. Boya-Żeleńskiego[51]. Szybki rozwój kopalni „Böer” spowodował znaczny wzrost zatrudnienia (w 1913 roku pracowało w niej 1 100 robotników) i dalszy napływ ludności do Kostuchny, także pochodzenia niemieckiego[52]. W południowej części dzielnicy, przy tejże kopalni na początku XX wieku została założona kolonia robotnicza i urzędnicza. Podlegała ona bezpośredniej administracji księcia pszczyńskiego do 1923 roku, kiedy to obszar kolonii włączono do gminy Podlesie[53].
W Kostuchnie i Bożych Darach działało szereg polskich organizacji społeczno-kulturalnych m.in. od 1919 roku 172 osobowe gniazdo śląskiej dzielnicy Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” kierowanego przez Jana Olesia, Jana Gałuszkę i Stefana Marczoka oraz 120-osobowe regionalne koło Związku Towarzystw Polek[52].
Mieszkańcy Kostuchny aktywnie działali w czasie powstań śląskich, zwłaszcza podczas II i III powstania[52]. W dniu 19 lutego 1919 roku z inicjatywy Piotra Gierlotki oraz Karola Stabika powołano w Piotrowicach i Kostuchnie oddział Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[54]. W dniu wybuchu I powstania śląskiego, 17 sierpnia 1919 roku powstańcy z Piotrowic zebrali się u miejscowego komendanta Piotra Gierlotki. Dołączyli do nich powstańcy z Kostuchny pod dowództwem Karola Stabika. Zadaniem grupy było rozbrojenie w Kostuchnie znajdującej się tam kompanii ciężkich karabinów maszynowych i baterii Grentschutzu. Oddział ten zaś wycofał się do lasów w Czułowie, gdzie doszło do wymiany ognia[55].
W okresie plebiscytu mieszkańcy położonej wówczas w gminie Piotrowice Kostuchny w 83% opowiedzieli się za włączeniem Górnego Śląska do Polski, zaś sami mieszkańcy kolonii Boże Dary w 93%[52]. Po ogłoszeniu wyników plebiscytów na kominie kopalni „Böer” pojawił się polski sztandar[56]. W czasie III powstania śląskiego, w dniu 2 maja 1921 roku mieszkańcy Kostuchny wyruszyli do akcji z miejsca upamiętnionego tablicą przy skwerze bł. St. Kubisty (oryginalny pomnik został zburzony w 1939 roku po wybuchu II wojny światowej)[52]. Podczas tego powstania Kostuchna została opanowana przez powstańców. Grupa powstańców z Kostuchny walczyła później w okolicy Sławęcic, Gogolina i Góry św. Anny. W powstaniu tym zginęło dwóch powstańców w Kostuchny: Ignacy Żogała (pod Gogolinem) i Alojzy Sikora (pod Górą św. Anny)[57] W okresie międzywojennym powstały w Kostuchnie nowe zakłady przemysłowe (m.in. Fabryka Miazgi Drzewnej i Tektury, fabryka drzewek szczotkowych i wiele innych mniejszych)[58].
Na początku II wojny światowej z nocy z 2 na 3 września 1939 roku przez Podlesie i Kostuchnę do Murcek i Brzezinki wycofywała się 23 Dywizja Piechoty. Pierwsze zaś niemieckie oddziały Wehrmachtu wjechały na czołgach do Podlesia po południu 3 września, kierując się w stronę Kostuchny[59]. W czasie niemieckiej okupacji Polski w Kostuchnie zlokalizowano podobozy jenieckie przy kopalni „Böer”, gdzie pracowali jeńcy sowieccy z obozu w Łambinowicach i przy Fabrykach Celulozy, Tektury i Kartonu, gdzie pracowali jeńcy jugosłowiańscy z obozu w Czeskim Cieszynie[58].
W dniu 26 kwietnia 1940 roku w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen zginął urodzony w Kostuchnie o. Stanisław Kubista. Papież Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Polski 13 czerwca 1999 roku zaliczył go w poczet błogosławionych[60]. W 1943 roku w Kostuchnie nasiliły się akcje sabotażowe. Uszkodzono kolej linową wożącą węgiel z kopalni „Böer” od elektrowni w Łaziskach Górnych. Do zwalczania ruchu oporu Niemcy skierowali Sicherhetspolizei, Gestapo, oraz aparat partyjny NSDAP[61].
W styczniu 1945 roku rozpoczyna się ofensywa wojsk sowieckich. Wstrzymano wówczas prace elektrowni i zakładów przemysłowych. Pierwsze oddziały Armii Czerwonej w Kostuchnie pojawiły się po południu 27 stycznia 1945 roku. Istniał tutaj silny punkt oporu, gdzie Niemcy ostrzeliwali armię sowiecką z przykopalnianej hałdy. Jeszcze tego samego dnia opór został złamany przez jednostki 115 Korpusu Piechoty. Po zajęciu Kostuchny Sowieci zorganizowali sądy polowe dla schwytanych Niemców i osób im sprzyjających[62].
Po wyzwoleniu z niemieckiej okupacji, już w lutym 1945 roku wznowiła pracę kopalnia „Boże Dary”, zaś w 1949 roku zbudowano także górnicze osiedle domków fińskich. Do 1970 roku liczba budynków w Kostuchnie wzrosła dwukrotnie[58]. W okresie Polski Ludowej powstawały także nowe zakłady przemysłowe[58]. W latach 1951–1954 północna, piotrowicka część Kostuchny wraz z samymi Piotrowicami została przyłączona do Katowic[58], zaś w 1967 roku Kostuchna uzyskała prawa miejskie[63].
W dniu 18 czerwca 1956 roku w kopalni „Boże Dary” doszło do tragicznego wypadku, w wyniku którego zmarło 23 górników, a rannych zostało ponad 100. W dniu 8 czerwca wybuchł pożar wyrobiska, a podczas budowy tamy celem zamknięcia pola pożarowego 18 czerwca o godzinie 10:30 doszło do wybuchu gazów pożarowych[64]. W 1970 roku kopalnię „Boże Dary” włączono do kopalni „Murcki”, przejmując dla całego kompleksu nazwę tego drugiego zakładu[58]. W latach 1973–1975 miasto było siedzibą gminy Kostuchna, włączając do niej w 1973 roku Podlesie i Zarzecze[63]. Kostuchna 27 maja 1975 roku została ponownie włączona do Katowic[63].
Po okresie transformacji ustrojowej w Polsce, w dniu 16 września 1991 roku katowicka Rada Miejska przyjęła uchwałę, na mocy której 1 stycznia 1992 roku podzielono Katowice na 22 pomocnicze jednostki samorządowe i 22 obszary ich działania. Jedną z jednostek, oznaczoną nr 21, stały się „Kostuchna”[65].
Po 1989 roku w południowych dzielnicach Katowic (w tym w Kostuchnie) zaznaczył się trend rozbudowy tych obszarów o nową zabudowę mieszkaniową[66]. W Kostuchnie przy granicy z Piotrowicami-Ochojcem w 1999 roku ruszyła budowa osiedla Bażantowo z własnym centrum handlowo-usługowym, zaś przy ulicy Armii Krajowej 214 powstało osiedle Mała Skandynawia według projektu Lecha Wojtasa i Marka Wenklara[67].
W 1998 roku pochodzący z Kostuchny katowicki radny Piotr Uszok został wybrany prezydentem Katowic[68] i pełnił to stanowisko do 2014 roku[69]. Z jego też inicjatywy 2 września 2001 roku w Kostuchnie odbyły się uroczyste katowickie dożynki. W uroczystości tej uczestniczyli m.in. premier Polski Jerzy Buzek, arcybiskup katowicki Damian Zimoń oraz wojewoda śląski Wilibald Winkler[70]. Dnia 17 listopada 2002 roku w dniu 80. rocznicy przyłączenia Śląska do Polski przy kościele parafialnym w Kostuchnie odsłonięto odbudowany Pomnik Powstańców Śląskich. Kształt pomnika i napis: „Na pamiątkę 16 lipca 1922 roku” są zgodne z pierwowzorem. Dodatkowo na pomniku umieszczono imiona i nazwiska 85 powstańców śląskich – mieszkańców Kostuchny[71].
W dniu 1 stycznia 2010 roku kopalnię „Murcki” połączono z kopalnią „Staszic” w Giszowcu, tworząc zakład pn. Kopalnia Węgla Kamiennego „Murcki-Staszic”[72]. Wydobycie w ruchu „Murcki” prowadzono do 2015 roku, po czym przystąpiono do likwidacji zabudowy kopalni[73].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Okres/ l. osób |
przedprodukcyjny (0–18 lat) |
produkcyjny (18–60/65 lat) |
poprodukcyjny (pow. 60/65 lat) |
Razem |
---|---|---|---|---|
Ogółem | 2 092 | 6 462 | 1 419 | 9 973 |
kobiety | 1 033 | 3 107 | 979 | 5 119 |
mężczyźni | 1 059 | 3 355 | 440 | 4 854 |
Wskaźnik feminizacji |
98 | 93 | 223 | 105 |
Jedne z najwcześniejszych danych demograficznych dotyczących mieszkańców Kostuchny pochodzą z połowy XVIII wieku. Wówczas to w 1746 roku w Kostuchnie mieszkało 30 osób, w tym 8 chałupników, z czego 2 było leśnych. W tym czasie osada ta składała się z 8 domów[75]. W 1780 roku w osadzie mieszkało 45 osób[76], zaś w 1840 roku było ich łącznie 60[77]. W 1871 roku Kostuchnę zamieszkiwało 445 osób, a osada ta liczyła wówczas 48 domów[78].
Wraz z powstaniem kopalni „Böer” („Boże Dary”) i przyległej do niej kolonii robotniczej zmieniała się od początku XX wieku struktura demograficzna terenów Kostuchny. Obok przeważającej wówczas ludności polskiej[45] do lat 20. XX wieku zaczęli się w niej osiedlać także ludzie zatrudnieni wyłącznie w kopalni „Böer” i zakładach towarzyszących, a wśród nich byli to niemieckojęzyczni pracownicy średniego i wyższego dozoru[43]. W okresie przedwojennym Kostuchnę zamieszkiwała w większości ludność polska[43]. W 1931 roku osada ta liczyła 1 838 osób[77].
W 1973 roku miasto Kostuchna po włączeniu gminy Podlesie wraz z Zarzeczem liczyło łącznie 6 934 mieszkańców[79]. W 1980 roku w samej zaś Kostuchnie i Bożych Darach mieszkało łącznie 6 730 osób[63], w tym w Bożych Darach 2 610 osób[80].
Tereny dzielnicy Kostuchna w 1988 roku zamieszkiwało 6 590 osób. W tym czasie najwięcej żyło osób w przedziale lat 15-29 i 0-14, zaś najmniej przedziale 60 lat i więcej. Po tym czasie do 2007 roku zanotowano ciągły wzrost liczby mieszkańców, a poza nią wzrost liczby ludności nastąpił wyłącznie w dwóch innych dzielnicach Katowic, tj. w Podlesiu i Zarzeczu[81]. W 2005 roku Kostuchna liczyła 8 182 mieszkańców, zaś pod koniec 2013 roku liczba ta wynosiła 9 291 osób[82], w tym 1 561 osób w wieku do 14 lat[83] i 475 osób w wieku powyżej 75 lat[84].
Kostuchna na koniec 2007 roku liczyła 8 233 osób, co stanowiło wówczas 2,6% ludności miasta. Było wówczas drugą najludniejszą dzielnicą w zespole dzielnic południowych. Gęstość zaludnienia dzielnicy w tym czasie wynosiła 959 osób/km² i była niższa od średniej dla całego miasta wynoszącej wówczas 1 916 osób/km²[2]. W tym czasie dominowały grupy osób w wieku 30-44 i 15-29 lat, zaś najmniej było w grupie powyżej 60 lat życia[81].
Według badań sondażowych przeprowadzonych w 2011 roku na grupie 44 mieszkańców dzielnicy, 72,7% ankietowych zadeklarowało narodowość polską (największy odsetek po Brynowie części wschodniej-Osiedlu Zgrzebnioka), 9,1% narodowość śląską a 6,4% zarówno polską, jak i śląską[85].
Na poniższym wykresie przedstawiono rozwój demograficzny terenów Kostuchny.
Źródła danych: 1746[75]; 1780[76]; 1840[77]; 1861[77]; 1871[78]; 1885[86]; 1905[77]; 1931[77]; 1980 (w tym w kolonii Boże Dary 2610 osób)[63]; 1988[87]; 1997[88]; 2005 (31 grudnia)[82]; 2010 (31 grudnia)[89]; 2015 (31 grudnia)[74]; 2020 (31 grudnia)[90].
Polityka i administracja
[edytuj | edytuj kod]Kostuchna jest jedną z 22 dzielnic Katowic, stanowiących jednostki pomocnicze gminy. Została powołana na mocy uchwały Rady Miejskiej w Katowicach jako jednostka samorządowa nr 21 „Kostuchna” w dniu 1 stycznia 1992 roku[65]. Według Uchwały nr XLVI/449/97 Rady Miejskiej Katowic z dnia 29 września 1997 roku. Kostuchna jest statutową dzielnicą[4] w zespole dzielnic południowych[2].
Obowiązujący statut dzielnicy został ustanowiony na mocy Uchwały Nr XLI/911/21 Rady Miasta Katowice z 25 listopada 2021 roku. Zgodnie z jego przepisami, organami dzielnicy jest Rada Dzielnicy oraz Zarząd Dzielnicy. Rada Dzielnicy składa się z 15 radnych wybieranych na pięcioletnią kadencję. Jest ona organem stanowiącym dzielnicy, a do zadań Rady Dzielnicy należy m.in. występowanie do organów miasta Katowice w sprawie wniosków mieszkańców dzielnicy w zakresie jej działania, inicjowanie i organizowanie obchodów okolicznościowych, imprez kulturalnych, sportowych czy rekreacyjnych, opiniowanie inicjatyw lokalnych czy też wnioskowanie w sprawach miasta dotyczących obszaru Kostuchny. Zarząd Dzielnicy zaś jest organem wykonawczym dzielnicy. Przewodniczący Zarządu reprezentuje dzielnicę na zewnątrz, a do zadań Zarządu należy m.in. przyjmowanie wniosków mieszkańców dzielnicy, organizowanie i koordynowanie inicjatyw społecznych, informowanie mieszkańców o sprawach dzielnicy bądź też przygotowywanie projektów uchwał Rady Dzielnicy[91].
W Kostuchnie funkcjonuje Rada oraz Zarząd Dzielnicy nr 21 Kostuchna. Swoją siedzibę ma w Filii „Kostuchna” Miejskiego Dom Kultury „Południe” w Katowicach przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 83. Przewodniczącym Rady Dzielnicy pod koniec 2022 roku był Sławomir Jarzyna, zaś Przewodniczącą Zarządu Dzielnicy była wówczas Barbara Chudy[92]. W trakcie kadencji 2014–2018 przedstawiciele Rady i Zarządu brali udział w szeregu spotkań roboczych w władzami miasta Katowice, edukacyjnych w wydarzeniach kulturalnych odbywających się na terenie dzielnicy. Reprezentowali oni dzielnicę podczas uroczystości miejskich i lokalnych, szkoleniach czy na sesjach Rady Miasta Katowice. Radni w tym czasie aktywni uczestniczyli w kolejnych edycjach katowickiego Budżetu Obywatelskiego i inicjatywach lokalnych[93].
Historycznie tereny dzielnicy w granicach politycznych Śląska znalazły się pod koniec XII lub na początku XIII wieku i początkowo chodziły prawdopodobnie w skład kasztelanii mikołowskiej, lecz jeszcze w XIII wieku na czoło zaczęła wysuwać się Pszczyna. W 1337 roku tereny dzielnicy wraz z księstwem raciborskim przeszły pod panowanie Mikołaja II z dynastii Przemyślidów opawskich[94]. W 1375 roku Jan – syn Mikołaja II przekazał zwierzchnictwo nad okręgami pszczyńskimi i mikołowskimi księciu opolskiemu Władysławowi II, który przez 1386 rokiem oddał Przemyślidom opawskim[94]. W późniejszych latach ziemia ta przechodziła na różne osoby[94].
Na początku XVI wieku ziemiami pszczyńskimi zainteresowani byli przedstawiciele dwóch rodów mieszczańskich z Krakowa: Turzonowie i Salomonowie w związku z korzystnymi uwarunkowaniami tych terenów, tj. obecnością rud żelaza, kuźnic i łatwych do eksploatacji terenów leśnych. W 1517 roku Aleksy Thurzon nabył obszar pszczyński od Wacława II, który potem odstąpił teren bratu Janowi w 1525 roku. W 1527 roku tereny te uzyskały status państwa stanowego. W 1548 Jan Turzon sprzedał państwo pszczyńskie biskupowi wrocławskiemu Baltazarowi Promnitzowi i od tego czasu aż do 1763 roku ziemia pszczyńska była pod panowaniem Promnitzów, a potem rodu Anhalt-Cöthen[95]. Spadkobiercami po rodzie Anhaltów był ród Hochbergów. W 1847 roku po śmierci księcia Henryka von Anhalt-Cöthen majątek pszczyński przejął Jan Henryk X Hochberg[96].
Po 1742 roku, kiedy to tereny dzielnicy Kostuchna weszły w skład państwa pruskiego, na Górnym Śląsku utworzono powiaty. Obszary dzielnicy znalazły się zaś w powiecie pszczyńskim[97]. W dniu 1 stycznia 1874 roku na Śląsku ustanowiono nowe jednostki administracyjne, zwane okręgami urzędowymi (niem. Amtsbezirk), obejmujących kilka gmin i obszarów dworskich[97]. W powiecie pszczyńskim utworzono m.in. okręg urzędowy Piotrowice (niem. Amtsbezirk Petrowitz) obejmujący gminy wiejskie Ligota i Piotrowice oraz obszar dworski Piotrowice. Pierwszy naczelnik okręgu urzędował w Mikołowie[98]. Do gminy Piotrowice przynależała m.in. północna część Kostuchny zwana Górką[6] lub Kostuchną Piotrowską, położona w rejonie obecnej ulicy Szarych Szeregów[99].
W 1922 roku przyłączono do Polski m.in. obszar dzisiejszych Katowic wraz z dawnymi gminami Piotrowice i Podlesie, a niedługo po powstaniu autonomicznego województwa śląskiego przystąpiono do likwidacji obszarów dworskich na jej terenie. W powiecie pszczyńskim nastąpiło to 30 września 1924 roku, a w dniu następnym zlikwidowane obszary dworskie włączono do sąsiednich gmin[100]. Z obszaru dworskiego Murcki zaś utworzono nową gminę Murcki z wyjątkiem m.in. parcel z kopalnią węgla kamiennego „Böer” („Boże Dary”) o powierzchni 215,81 ha, którą włączono do gminy Podlesie[100]. Wraz z nimi włączono także obszar powstałej na początku XX wieku kolonii „Böer” („Boże Dary”), która do tego czasu podlegała bezpośredniej administracji księcia pszczyńskiego[53].
W 1936 roku książę pszczyński Jan Henryk XV Hochberg spotkał się z wojewodą Michałem Grażyńskim celem uregulowania stosunków w państwem polskim, zaś rok później oddał on część swoich terenów, a także zniesiono fideikomis pszczyński[101].
Podczas niemieckiej okupacji Polski w czasie II wojny światowej władze okupacyjne przywróciły nazewnictwo miejscowości według stanu z 1922 roku pozostawiając niezmienione do tego czasu zmiany administracyjne[102]. Rozporządzeniem nadprezydenta prowincji śląskiej w dniu 23 kwietnia 1940 roku gminę Zarzecze włączono do gminy Podlesie, zaś samą gminę Podlesie podzielono na trzy części: Podlesie I, Podlesie II (Boże Dary) i Podlesie III (Zarzecze)[102].
Po objęciu przez polskie władze terenów Górnego Śląska w 1945 roku przywrócono na terenie współczesnych Katowic stan prawny z 1 września 1939 roku, nie uznając przekształceń dokonanych przez niemieckie władze okupacyjne. Podjęto zaś przygotowania do przekształcenia dotychczasowych wiejskich gmin jednostkowych w gminy zbiorowe dzielące się na gromady[103]. Gmina Piotrowice znajdująca się wówczas w powiecie katowickim była dosyć silna i samowystarczalna finansowo, dlatego jej nie przekształcono[103].
W dniu 1 kwietnia 1951 roku został zniesiony powiat katowicki, a wraz z tym gminę Piotrowice wraz z północną częścią obecnej Kostuchny włączono w granice miasta Katowice[103]. W 1954 roku przeprowadzono w Polsce reformę administracyjną znoszącą gminy wiejskie, wydzielając gromady wchodzące w skład powiatów[103]. Do powstałego 1 października 1954 roku powiatu tyskiego włączono gromadę Kostuchna, która powstała na mocy uchwały z 5 października 1954 roku. Została ona utworzona z części terenów byłej gminy Piotrowice włączonej do miasta Katowice trzy lata wcześnie (północna część Kostuchny – tzw. Górka lub Kostuchna Piotrowska) oraz z części terenów byłej gminy Podlesie – kolonia Boże Dary[99]. Niedługo później, 13 listopada 1954 roku gromadę Kostuchna wraz z gromadą Murcki podniesiono do rangi osiedli[99]. W dniu 29 lutego 1956 roku dokonano wymianę terenów pomiędzy Kostuchną a Podlesiem[99]. W tym czasie włączono do Kostuchny 81 hektarów terenów w rejonie ulic K. Stabika, Armii Krajowej, Sasanek i Cyprysów[58].
W dniu 1 stycznia 1967 roku osiedle Kostuchna uzyskało prawa miejskie[99]. Urząd Miasta w Kostuchnie miał swoją siedzibę w budynku na rogu ulic Szarych Szeregów i T. Boya-Żeleńskiego, przy ulicy Szarych Szeregów 42[104]. Z dniem 1 stycznia 1973 roku przywrócono w Polsce zlikwidowane w 1954 roku gminy. W ramach tej reformy powołano gminę Kostuchna, w której skład weszły wsie Podlesie i Zarzecze, tworzące całość z miastem Kostuchna (miasto i gmina Kostuchna). Gmina ta przynależała wówczas do powiatu tyskiego[105]. Gmina i miasto Kostuchna zostały włączone do Katowic 27 maja 1975 roku[105].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]Kostuchna jest dzielnicą o dominacji funkcji mieszkaniowej, pośród której rozwinęła się działalność usługowo-handlowa[106]. Niewielki jest udział gruntów faktycznie użytkowanych rolniczo[15], zaś funkcja przemysłowa dzielnicy jest związana z dawną Kopalnią Węgla Kamiennego „Murcki” (poprzednio kopalnia „Boże Dary”)[107].
Obszary w rejonie dawnej kopalni mają charakter wielofunkcyjny, a swoją działalność prowadzi tutaj szereg różnego rodzaju przedsiębiorstw[107], spośród których według stanu z końca 2022 roku były to następujące z nich: SBB (ul. T. Boya Żeleńskiego 104; laboratorium badawcze)[108], REMAG (ul. T. Boya-Żeleńskiego 107; spółka z grupy FAMUR; producent kombajnów chodnikowych)[109], RONDO 2 (ul. T. Boya Żeleńskiego 110; producent i dystrybutor węży oraz przewodów dla przemysłu)[110], Trans-Service (ul. T. Boya-Żeleńskiego 110a; przewoźnik oferujący międzynarodowe przewozy pasażerskie)[111] i TKS (ul. T. Boya Żeleńskiego 111; przedsiębiorstwo budowlane)[112]. Na terenie zaś samej dawnej kopalni „Murcki”, przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 95 w tym czasie siedzibę miała, przynależna do Spółki Restrukturyzacji Kopalń w Bytomiu Kopalnia Węgla Kamiennego „Mysłowice-Wesoła I”, która była wówczas kopalnią w likwidacji[113].
W Kostuchnie wykształciły się lokalne ośrodki usługowo-handlowe o znaczeniu podstawowym z dominacją handlu (w tym sklepów spożywczych) i usług podstawowych. Łącznie znajdują się tutaj trzy takie ośrodki: Boże Dary (ulice: T. Boya-Żeleńskiego, J. Koraszewskiego i J. Kściuczyka) i Kostuchna (dwa ośrodki: rejon ulic Migdałowców i J. Wantuły oraz ulicy Szarych Szeregów od ulicy Smugowej od ulicy B. Kurpińskiego)[114]. Nowe centrum o charakterze usługowo-handlowym wykształciło się w rejonie ulic: Armii Krajowej – Szarych Szeregów – Z. Hierowskiego – Bażantów. Zlokalizowane są tutaj m.in. obiekty kompleksu usługowo-handlowo-rekreacyjnego osiedla Bażantowo, dyskonty spożywcze, placówki opieki zdrowotnej, przedszkole i szkoła[107]. W Kostuchnie nie ma żadnego większego centrum handlowego, zaś znajdują się tu inne mniejsze placówki handlowo-usługowe, jak m.in.: Carrefour Market (ul. Bażantów 4), Intermarché (ul. Armii Krajowej 188), Netto (ul. Armii Krajowej 208) czy Lidl (ul. Szarych Szeregów 3a). Bieżąca oferta usługowo-handlowa zaspokaja podstawowe potrzeby mieszkańców dzielnicy[115].
Pod koniec 2013 roku w systemie REGON zarejestrowanych było 1 181 podmiotów gospodarczych z siedzibą na obszarze Kostuchny, co stanowiło 2,6% wszystkich podmiotów na terenie Katowic[116]. Spośród wszystkich podmiotów 1 126 z nich stanowiły mikrofirmy[117]. W dniu 31 grudnia 2013 roku liczba bezrobotnych wynosiła 181 osób, co stanowiło wówczas 2,0% wszystkich mieszkańców miasta[118].
Historycznie zaś pierwsze informacje o działalności gospodarczej na terenie współczesnej Kostuchny sięgają połowy XVII wieku. Wówczas to w 1657 roku wzmiankowano o wydobywaniu węgla kamiennego z małych odkrywek na terenie Kostuchny i Murcek na potrzeby kuźni w Jaroszowicach. Na węgiel kamienny natrafiono tutaj wydobywając rudę darniową[47].
Na obszarze całych Katowic do końca XVIII wieku głównym źródłem utrzymania tutejszej ludności była gospodarka rolna oraz leśnictwo[119]. Tutejsze gleby były niskiej wydajności, dlatego uprawiano głównie zboża nie wymagające dobrej gleby, jak żyto, owies czy jęczmień[120]. Wsie w południowej części Katowic, w tym na terenie dzielnicy Piotrowice-Ochojec, utrzymywały się znacznym stopniu z gospodarki leśnej, gdzie znajdowały się rozległe lasy, które umożliwiały produkcję węgla drzewnego[120]. Po tym okresie na terenie współczesnych Katowic nastąpiła w coraz silniejszym stopniu industrializacja związana z powstawianiem kopalń węgla kamiennego[121], zaś prawdziwy rozwój przemysłu trwał od lat 30. XIX wieku, kiedy to dokonano uwłaszczenia chłopów, dzięki czemu mogli się oni swobodnie przemieszczać i zasilić szeregi robotników przemysłowych[121].
Kostuchna do końca XIX wieku miała zaś charakter osady rolniczej[43] – 1840 roku w południowych dzielnicach Katowic odsetek rolników wynosił około 85%, a z tej grupy większość osób miała niewielkie gospodarstwa, dlatego też była zmuszona szukać dodatkowych zajęć[122]. Zwiększona liczba ludności na początku XX wieku spowodowała, że otwarto tutaj dwie rzeźnie i piekarnię, a także uruchomiono wytwórnię wody mineralnej[123].
W 1901 roku w Kostuchnie została założona kopalnia węgla kamiennego „Böer” (od 1 stycznia 1937 roku pod nazwą „Boże Dary”[124]). Była ona budowana w latach 1901–1903 na terenach książęcych zwanych Dudowym Gajem[51]. Kopalnia ta była największym zakładem przemysłowym należący do książąt pszczyńskich[50] – w 1918 roku wydobycie sięgała poziomu 688 tys. ton węgla kamiennego przy zatrudnieniu wynoszącym 1 444 osoby[50]. Kopalnia „Böer” w 1934 roku została objęta zarządem przymusowym przez władze państwowe[80], a 1938 roku wydobycie w niej sięgnęło poziomu 419,5 tys. ton[124]. W dniu 1 stycznia 1976 roku połączono kopalnie „Murcki” i „Boże Dary” w jeden zakład, przyjmując wspólną nazwę – „Murcki”[73]. W 1977 roku z kopalni wydobyto ponad 2,5 mln węgla kamiennego[58]. W dniu 1 stycznia 2010 roku kopalnię „Murcki” połączono z kopalnią „Staszic” w Giszowcu, tworząc zakład pn. Kopalnia Węgla Kamiennego „Murcki-Staszic”[72]. Wydobycie w ruchu „Murcki” prowadzono do 2015 roku, po czym przystąpiono do likwidacji zabudowy kopalni[73]. Zakład ten został przekazany Spółce Restrukturyzacji Kopalń celem jej likwidacji[125] ze względu na brak opłacalności ekonomicznej prowadzenia wydobycia z niego węgla kamiennego[126].
W okresie międzywojennym w Kostuchnie rozwijała się także pozostała działalność przemysłowa, a wraz z tym stawiano nowe zakłady przemysłowe[58]. Od 1920 roku działała tutaj fabryka chlory „Chlorofabrik”, powiązana technologicznie z fabryką chemiczną „Von Heyden Radabeul” z Drezna i „Kartonage Fabrik”[127]. W 1931 roku fabrykę Heydena, która znajdowała się przy kopalni „Böera” została przejęta przez spółkę Śląski Przemysł Cynkowy[128]. W niej też pracował słynny polski inżynier Tadeusz Sędzimir, który w 1934 roku opracował nową metodę ciągłego walcowania blach cienkich z ich równoczesnym ocynkowaniem (tzw. proces Sendzimira)[52]. W 1934 roku przedsiębiorstwo to wizytował prezydent Polski Ignacy Mościcki[128]. Po 1948 roku zabudowania fabryki przejęły Zakłady Materiałów Instalacyjnych, a w latach 50. XX wieku Zakłady Osprzętu Sieciowego. W latach 80. XX wieku przekształcono je w Zakłady Wytwórcze Osprzętu Sieciowego Polam, które były czynne do 2003 roku[128].
W 1937 roku powstała spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Fabryka Miazgi Drzewnej i Tektury „Kostuchna”[129]. Została ona założona w 1928 roku jako spółka filialna Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu[127], a w 1934 roku zatrudniała ona 93 osoby[52]. W okresie międzywojennym w Kostuchnie założono też Fabrykę wszelakich drzewek szczotkowych Jana Skrzydły[58].
Po II wojnie światowej powstało kilka nowych zakładów przemysłowych, w tym: Jaworznicko-Mikołowskie Zakłady Naprawcze Przemysłu Węglowego, Zakłady Wytwórcze Osprzętu Sieciowego i Przetwórnia Owocowo-Warzywna[58]. W pomieszczeniach magazynów dawnej Dyrekcji Kopalń Księcia Pszczyńskiego przy obecnej ulicy T. Boya-Żeleńskiego[130] w styczniu 1946 roku powstały Centralne Warsztaty dla potrzeb ówczesnego Mikołowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. W jego skład weszła również wytwórnia smoły i benzolu[131], a także powstał zakład impregnacji drewna. Po reorganizacji 1 stycznia 1947 roku zakład przemianowano na Główne Warsztaty Zjednoczenia, a następnie na Jaworznicko-Mikołowskie Warsztaty Naprawcze Przemysłu Węglowego. Od 1958 roku warsztaty przemianowano na Jaworznicko-Mikołowskie Zakłady Naprawcze Przemysłu Węglowego. W 1986 roku w zakładach tych odnotowano największe zatrudnienie wynoszące 1 830 osób[132]. Zakład ten później zaczął funkcjonować jako REMAG[130].
Infrastruktura techniczna
[edytuj | edytuj kod]Zaopatrzenie terenów Kostuchny w bieżącą wodę odbywa się przez zbiorniki sieciowe Mikołów i Murcki. Są one zasilane ze stacji uzdatniania wody w Dziećkowicach, Goczałkowicach-Zdroju i Kobiernicach[133]. Wody te są tłoczone do wspólnego systemu rozrządu Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągowego, skąd za pomocą systemu magistral wodociągowych i przyporządkowanej do nich sieci rozdzielczej Katowickich Wodociągów zaopatrywane są m.in. Kostuchnę w wodę[134][135]. Wodociągi magistralne ciągną się wzdłuż głównych ulic dzielnicy[136].
W 1908 roku na Górce w Kostuchnie, w rejonie dzisiejszej ulicy Wieżowej powstała wodna wieża ciśnień, a także zainstalowano sieć wodociągową. Wodociąg ten wykonała kopalnia kopalnia węgla kamiennego „Böer” („Boże Dary”) przy wsparciu finansowym księcia pszczyńskiego[137].
Eksploatacją sieci kanalizacji sanitarnej i ogólnospławnej w dzielnicy zajmuje się należący do Katowickich Wodociągów[138] Oddział Eksploatacji Sieci Kanalizacyjnej – Południe[139], zaś kanalizacją deszczową zarządza Miejski Zarząd Ulic i Mostów w Katowicach[138]. Południowe dzielnice Katowic, w tym Kostuchna, są podłączone do Oczyszczalni Ścieków Podlesie, z której oczyszczone ścieki wpływają do Mlecznej[138].
Kanalizacja w Bożych Darach jest wybudowana pawie wyłącznie w systemie kanalizacji ogólnospławnej i pochodzi z lat 50.-70. XX wieku[140]. W 1986 roku w Podlesiu ukończono budowę kolektora 1400 mm, a w latach 1989–1992 oddano do użytku oczyszczalnię ścieków obsługującą zlewnię Mlecznej oraz tereny kolonii Boże Dary[141]. Zintensyfikowanie prac przy budowie kanalizacji i sieci gazociągowej nastąpiło w latach 90. XX wieku jako odpowiedź na wieloletnie zaniedbania w tej dziedzinie[142]. W latach 2004–2012 nastąpiło skanalizowanie znacznej części niskiej zabudowy Kostuchny[138], a obszar dzielnicy poza Bożymi Darami w okolicach 2012 roku była skanalizowana za pomocą kanalizacji sanitarnej w 80%, zaś kanalizację deszczową objętych było 70% powierzchni dzielnicy[140].
Jeszcze w 2007 roku działała oczyszczalnia ścieków mechaniczno-biologiczna „Kostuchna” o przepustowości 1100 m³/d, lecz była ona wówczas przeznaczona do likwidacji[143]. Oczyszczalnia ta zlokalizowana była przy granicy z Katowicami, już na terenie Tychów[140]. Ostatecznie oczyszczalnia ta została zlikwidowana[144].
Zaopatrzenie dzielnicy w energię elektryczną odbywa się poprzez sieć wysokich napięć 110 kV, powiązaną z pobliskimi elektrowniami[145]. Na terenie Kostuchny przy ulicy Bażantów położona jest stacja elektroenergetyczna „Piotrowice” o napięciu 110/20 kV., a do niej dochodzi sieć 110 kV z kierunku Piotrowic-Ochojca. Przez Kostuchnę biegnie też równoleżnikowo sieć 220kV Łagisza – Byczyna / Halemba; Kopanina – Katowice, ciągnąca się wzdłuż ulicy Pijarskiej. Druga w Kostuchnie stacja elektroenergetyczna 110 kV „Murcki” położona jest przy dawnej kopalni „Murcki”, a z niej dwie nitki sieci kierują się w stronę Tychów[146]. Napowietrzna sieć elektroenergetyczna biegnąca przez dzielnicę zarządzana jest przez spółkę Polskie Sieci Elektroenergetyczne[147].
Część Kostuchny jest poza zasięgiem działania systemów ciepłowniczych miasta Katowice[148]. Pozostałą część obsługuje Wydział nr 4 „Kostuchna-Murcki” spółki Dalkia Polska Energia[148]. We wrześniu 2009 roku elektrociepłownia tak jako Wydział IV „Murcki” Zakładu Energetyki Cieplnej Katowice przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 95 posiadała moc cieplną na poziomie 46,6 MW i moc elektryczną na poziomie 1,5 MW[149].
Przy kopalni „Böer” („Boże Dary”) w latach 1902–1968 funkcjonowała przyzakładowa elektrownia o mocy 7,24 MW. Średnia produkcja energii elektrycznej wynosiła wówczas 19,9 mln kWh[150].
Dzielnica Kostuchna zaopatrywana jest w gaz ziemny wysokometanowy GZ-50, zaś system zaopatrzenia Katowic w gaz nie posiada własnych źródeł zasilania i jest dostarczany układów o charakterze ogólnopolskim[151]. Źródłem gazu jest m.in. gazociąg Szopienice–Przegędza o średnicy wewnętrznej 350 mm. Zasila ona m.in. stacje redukcyjno-pomiarowe w dzielnicy[151]. Pierwsza z nich znajduje się przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego – jest to stacja redukcyjno-pomiarowa I stopnia o przepustowości w grudniu 2004 roku sięgającej 1500 m³ gazu/h. Druga stacja położona jest przy ulicy Tymiankowej i jej przepustowość w 2004 roku wynosiła 3000 m³/h[152].
Transport
[edytuj | edytuj kod]Transport drogowy
[edytuj | edytuj kod]Przez Kostuchnę nie przebiega żadna droga klasy drogi krajowej ani wojewódzkiej. Do ważniejszych zaś ulic w dzielnicy należą następujące drogi:
- Ulica Armii Krajowej – jedna z najdłuższych ulic w południowej części Katowic, łącząca ze sobą dzielnice: Ligota-Panewniki, Piotrowice-Ochojec, Kostuchna i Podlesie; ulica o łącznej długości ok. 5,3 km[46]; droga ta biegnie południkowo i w Kostuchnie ciągnie się ona w zachodniej części dzielnicy, krzyżując się m.in. z ulicą Szarych Szeregów; jest to droga powiatowa klasy drogi zbiorczej (Z)[153],
- Ulica Tadeusza Boya-Żeleńskiego – jest to główna droga w dzielnicy Kostuchna, o długości około 3 km; łączy ona ulicę Szarych Szeregów z węzłem drogowym na granicy Katowic i Tychów[128]; jest to droga powiatowa klasy drogi zbiorczej (Z)[153],
- Ulica Sołtysia – lokalna ulica w południowej części Kostuchny, biegnąca równolegle do Rowu Malownik; od wschodu krzyżuje się z ulicą T. Boya-Żeleńskiego w rejonie kolonii Boże Dary i biegnie do Podlesia; jest to droga powiatowa klasy drogi lokalnej (L)[153],
- Ulica Szarych Szeregów – ulica w północnej, piotrowickiej części Kostuchny, biegnąca równoleżnikowo; na zachodzie krzyżuje się z ulicą Armii Krajowej, zaś w kierunku wschodnim kieruje się do Murcek; jest to droga powiatowa klasy drogi zbiorczej (Z)[153].
Kostuchna nie posiada bezpośredniego połączenia z ścisłym centrum Katowic, a dojazd tam odbywa się ciągami ulic: Szarych Szeregów – P. Kołodzieja – DK86, T. Boya-Żeleńskiego – DK86 lub Armii Krajowej – DK81[107]. W powiązaniach wewnętrznych pomiędzy poszczególnymi makrorejonami Katowic, Piotrowice i Kostuchna mają dobre powiązania ze Śródmieściem poprzez ulicę T. Kościuszki, która zapewnia duża bezpośredniość, lecz brak jest alternatywnej do niej drogi[154]. Z innymi zaś rejonami Katowic Piotrowice i Kostuchna najlepsze powiązania ma z Ligotą i Brynowem oraz Murckami i Giszowcem, zaś najsłabsze z Bogucicami i Pniakami oraz Józefowcem i Koszutką[155].
W transporcie indywidualnym w 2008 roku do najbardziej obciążonych ruchem dróg Kostuchny należały ulice: Armii Krajowej, Szarych Szeregów i T. Boya-Żeleńskiego[156]. W sieci miejskiego transportu zbiorowego najbardziej obciążone był w tym czasie ciąg tych samych ulic, tj.: Armii Krajowej – Szarych Szeregów – T. Boya-Żeleńskiego[157].
Transport kolejowy
[edytuj | edytuj kod]Przez Kostuchnę przechodzą następujące linie kolejowe:
- Linia kolejowa nr 139 Katowice – Zwardoń; linia magistralna znaczenia państwowego; zelektryfikowana i dwutorowa, na której prowadzony jest ruch pasażerski i towarowy[158]; przez teren dzielnicy biegnie ona krótkim odcinkiem wzdłuż zachodniej granicy z Zarzeczem[159],
- Linia kolejowa nr 142 Katowice Ligota – Katowice Kostuchna – Tychy; linia pierwszorzędna znaczenia lokalnego[158]; jednotorowa i zelektryfikowana, na której pod koniec 2022 orku odbywał się wyłącznie ruch towarowy; w Kostuchnie linia ta biegnie w przybliżeniu równoleżnikowo; na teren dzielnicy wkracza ona od wschodu z dawnej stacji Katowice Murcki, zaś w Kostuchnie biegnie ona równolegle do ulicy J.N. Jaronia i Rowu Malownik, a także przecina na jednym poziomie ulicę T. Boya-Żeleńskiego; dalej linia ta wkracza do dzielnicy Podlesie w rejonie Dąbrowy[160],
- Linia kolejowa nr 697 KWK Murcki ruch Boże Dary – Katowice Kostuchna; jest to nieczynna od lipca 2017 roku linia kolejowa, łącząca dawną kopalnię „Murcki” ze stacją techniczną Katowice Kostuchna; linia ta w dzielnicy łączyła zakład od strony północno-zachodniej, okalając od zachodu hałdę w Kostuchnie; linia ta przecina jednopoziomowo ulicę J. Chęcińskiego[161].
W granicach dzielnicy znajduje się stacja techniczna Katowice Kostuchna, położona na 8,344 km osi linii kolejowej nr 142[162]. Stacja ta wyposażona jest w dodatkowe tory i semafory świetlne, a dawniej także w jeden peron. Na stacji tej znajduje się także zamknięty i zdewastowany dworzec kolejowy[163]. Dworzec ten położony jest przy wschodnim krańcu ulicy J.N. Jaronia[164].
Historycznie zaś przez Kostuchnę została poprowadzona linia Kolei Prawego Brzegu Odry. Już w 1857 roku książę pszczyński zlecił wytyczenie linii kolejowej z Murcek przez Pszczynę do Dziedzic celem połączenia swych kopalń z siecią kolei austriackich[165]. Całość robót budowlanych została poprowadzona przez inżynierów kolei opolsko-tarnogórskiej, którzy w nowej linii widzieli szanse na całkowitą niezależność prywatnego przedsięwzięcia od Kolei Górnośląskiej. W dniu 13 listopada 1865 roku otrzymano koncesję na budowę całej linii kolejowej z Wrocławia do Dziedzic. Rok później rozpoczęto prace budowlane od strony Wrocławia, a odcinek od Szopienic do Dziedzic został zainaugurowany 24 czerwca 1870 roku[166]. Koleje na terenie całych Prus zostały w 1884 roku upaństwowione, w tym linia kolejowa przechodząc przez Kostuchnę[166]. Przy kopalni „Böer” („Boże Dary”) w 1902 roku otwarto do użytku stację Kostuchna, zaś ruch pasażerski przez nią odbywał się od 1 czerwca 1905 roku[163].
W 1966 roku została zlikwidowana wybudowana w 1917 roku napowietrzna kolejka linowa, łącząca kopalnię „Böer” („Boże Dary”) z elektrownią w Łaziskach Górnych, a transportowano nią węgiel kamienny[167]. Po 1989 roku zaznaczył się regres przewozów osobowych i towarowych na liniach przebiegających przez dzielnicę[168]. Ruch pasażerski przez Katowice Kostuchnę został zawieszony 24 czerwca 1994 roku[163].
W latach 2018–2020 trwała przebudowa przebiegającej przez Kostuchnę linii kolejowej nr 142 na odcinku Katowice Ligota – Tychy. Umowę na modernizację w systemie zaprojektuj i zbuduj podpisano w lutym 2018 roku[169]. W ramach tej inwestycji wymieniono szyny, przebudowano trakcję elektryczną, a także przejazdy kolejowe (w tym przez ulicę T. Boya-Żeleńskiego). Ponadto zwiększyła się maksymalna dopuszczalna prędkość pociągów z 40 do 80 km/h. Pociągi na linii wróciły w kwietniu 2020 roku, a w tym czasie linia ta była wykorzystywana rozkładowo wyłącznie w ruchu towarowym ze średnią częstotliwością dziesięciu składów dziennie[170].
Transport rowerowy
[edytuj | edytuj kod]Sieć infrastruktury rowerowej na terenie Kostuchny koncentruje się w ciągu części głównych ulic dzielnicy, a także w rejonie osiedla Bażantowo. Sieć ta według docelowej sieci ścieżek rowerowych opublikowanej przez Urząd Miasta Katowice jest w stanie z końca 2022 roku w większości rozwinięta – brakującymi fragmentami były wówczas m.in. część trasy wzdłuż ulicy Armii Krajowej. Drogi w zurbanizowanej części Kostuchny są przewidziane jako trasy o funkcji transportowej, zaś ścieżki w lasach o funkcji rekreacyjnej[171][172].
Pod koniec 2022 roku na terenie Kostuchny istniały następujące rodzaje dróg rowerowych:
- drogi dla rowerów – w ciągach ulic: Bażantów (odcinek pomiędzy ulicami Armii Krajowej a F. Zabłockiego), F. Zabłockiego i Pijarskiej,
- ciągi pieszo-rowerowe – ulica T. Boya-Żeleńskiego na odcinku od ulicy Migdałowców do ulicy J.N. Jaronia (trasa w asfalcie),
- ciągi z dopuszczalnym ruchem po chodniku – w ciągu ulic: Szarych Szeregów (odcinek od skrzyżowania z ulicą F. Zabłockiego do ulicy Tunelowej; trasa częściowo w asfalcie) i T. Boya-Żeleńskiego (odcinek od skrzyżowania z ulicą Szarych Szeregów do ulicy Migdałowców i od Rowu Malownik do ulicy J. Kściuczyka).
W ramach projektu „Rowerem po Śląsku” wydzielono na terenie miasta szlaki rowerowe, z czego na obszarze dzielnicy Kostuchna przecinają się następujące z nich[173]:
- nr 1 Śródmieście (pomnik Powstańców Śląskich) – Osiedle Paderewskiego-Muchowiec – Piotrowice-Ochojec – Kostuchna (wzdłuż duktów leśnych po wschodniej stronie dzielnicy – ulice: J.N. Jaronia – J. Kściuczyka, lasy w południowej części dzielnicy) – Podlesie – granica z Tychami[174].
W Kostuchnie funkcjonuje również część miejskiej sieci wypożyczalni rowerów miejskich – Metrorower[175], który zastąpił system City by bike[176]. Był to największy system tego typu w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, będący jednym z systemów firmy Nextbike[177]. Według stanu z końca 2022 roku funkcjonowało tutaj łącznie 5 stacji City by bike: Bukszpanowa – Tunelowa, Kostuchna – Rondo Rostworowskiego, Kostuchna – Bażantów, Kostuchna – Boże Dary i Kostuchna – Szarych Szeregów[176].
Miejski transport zbiorowy
[edytuj | edytuj kod]Organizatorem miejskiego transportu zbiorowego na terenie Kostuchny jest Zarząd Transportu Metropolitalnego (ZTM), który przejął obowiązki od poprzednich organizatorów 1 stycznia 2019 roku[178]. Transport zbiorowy w granicach dzielnicy realizowany wyłącznie formie połączeń autobusowych, którego głównym operatorem połączeń w dzielnicy jest PKM Katowice[179]. Dojazd do centrum Katowic za pomocną autobusu zajmuje średnio około 50 minut[115].
W Kostuchnie, według stanu z końca 2022 roku, znajduje się 9 przystanków: Kostuchna Fińskie Domki, Kostuchna Granica [nż], Kostuchna Kopalnia Murcki, Kostuchna Kościół, Kostuchna Migdałowców, Kostuchna Osiedle, Kostuchna Skrzyżowanie, Kostuchna Szkoła i Kostuchna Zakłady. Dodatkowo w granicach dzielnicy funkcjonują jeszcze przystanki: Piotrowice Bukszpanowa Kaplica, Piotrowice Miłe Zacisze i Osiedle Odrodzenia Bażantów[180]. Do głównych przystanków w Kostuchnie należą: Kostuchna Skrzyżowanie i Kostuchna Kościół[115]. Z tego ostatniego według stanu z końca 2022 roku odjeżdżało łącznie 5 linii autobusowych, w tym jedna nocna. Łączyły one wówczas tę część dzielnicy z sąsiednimi dzielnicami, a także ze Śródmieściem Katowic, Ligotą-Panewnikami, Brynowem, Giszowcem, Janowem-Nikiszowcem, Szopienicami-Burowcem oraz z sąsiednimi miastami – z Tychami i Mikołowem[180].
Połączenia autobusowe kursujące przez Kostuchnę pojawiły się w latach międzywojennych. W dniu 16 grudnia 1938 roku Śląskie Linie Autobusowe zainaugurowały regularne połączenie autobusowe na trasie Katowice – Ochojec – Piotrowice – Kostuchna. Początkowo kursowały trzy autobusy na dobę w dni powszechne i pięć w niedziele[181].
Architektura i urbanistyka
[edytuj | edytuj kod]Kostuchna zaczęła się rozwijać od XVII wieku. Jak wskazuje Bernard Uszok, pierwsze cztery zabudowania w tym rejonie pojawiły się w 1712 roku na polanie leśnej[45]. W kolejnych latach pierwotna zabudowa Kostuchny koncentrowała się w rejonie ulic K. Stabika i Szarych Szeregów na odcinku od skrzyżowania z ulicą Fr. Zabłockiego do ulicy Tymiankowej oraz wzdłuż ulic T. Boya-Żeleńskiego i Sołtysiej[45].
Z XVIII wieku pochodzą pierwsze obrazy drogi w ciągu obecnej ulicy Armii Krajowej, lecz niewykluczone też jest to, że szlak w tym miejscu łączący Piotrowice z Podlesiem przez Kostuchnę istniał już kilka wieków wcześniej[46]. W tym okresie na mapach pojawiła się też droga biegnąca w śladzie obecnej ulicy T. Boya-Żeleńskiego. Mapa z 1749 roku autorstwa Christiana Friedricha von Wrede wskazuje to, że istniał wówczas odcinek drogi pomiędzy skrzyżowaniem z ulicą Szarych Szeregów a ulicą Migdałowców, a przy niej znajdowało się kilka zabudowań chłopskich[128]. Układ morfologiczny Kostuchny w tym czasie charakteryzował się obecnością rozproszonej zabudowy wiejskiej wzdłuż powyższej ulicy. Wokół wsi rozciągały się pola uprawne, zaś pozostała część osady była zalesiona. Na rzekach znajdowały się liczne stawy („rybniki”)[182]. Okres ten na terenach współczesnych Katowic charakteryzował się dominacją zabudowy drewnianej w formie zrębowych chat i budynków gospodarczych[183].
W XIX wieku nowa zabudowa Kostuchny zaczęła powstawać na południe, w kierunku linii kolejowej łączącej Ligotę z Tychami przez Murcki[43]. Od drugiej połowy XIX wieku nowa zabudowa zaczęła powstawać także wzdłuż obecnej ulicy Armii Krajowej pomiędzy Piotrowicami, Kostuchną i Podlesiem. Powstawały wówczas niewielkie domy mieszkalne dla robotników kopalń i hut oraz nowe murowane domy chłopskie[46]. Mapa generalna Księstwa Pszczyńskiego z lat 1863–1867 wskazuje na to, że istniały już powstałe w połowie XIX wieku zabudowania wzdłuż współczesnej ulicy Armii Krajowej w rejonie pomiędzy ulicą Szarych Szeregów a ulicą Migdałowców[46], zaś istniejąca wówczas zabudowa wzdłuż obecnej ulicy T. Boya-Żeleńskiego na odcinku od ulicy Szarych Szeregów do ulicy J.N. Jaronia była dosyć zwarta i tworzyły ją zagrody chłopskie. W dalszym przebiegu tej obecnej ulicy zabudowy w tym czasie nie było[128].
Drewniana zabudowa zaczęła ustępować murowanej przede wszystkim od połowy XIX wieku, po wprowadzeniu w życie administracyjnych zakazu budowy z drewna celem lepszej ochrony przeciwpożarowej. Murowano tutaj przede wszystkim z cegły[183]. Domy na wiejskich terenach Ochojca, Piotrowic, Podlesia, Kostuchny i Zarzecza na początku XX wieku i w latach międzywojennych dysponowały skromną liczbą pomieszczeń – najczęściej posiadały sień, kuchnię i izbę (czasem dwie)[184].
Do najstarszych budynków w Kostuchnie, powstałych przed XX wiekiem i istniejących pod koniec 2022 roku, należą pojedyncze obiekty w różnych częściach dzielnicy, m.in. położonych przy ulicy: Berberysów 16, K. Stabika 89, Szarych Szeregów 13, 31, 40, 82, 90 i 93b, R. Urbana 6, Czarnuszki 9, Maków 6, T. Boya-Żeleńskiego 2, J. Wantuły 6, Sołtysiej 134, Pierwiosnków 35 i J. Koraszewskiego 24b[185]. Zabudowa z lat 1900-1922 koncentruje się głównie wzdłuż głównych ulic Kostuchny, tj. wzdłuż ulic Szarych Szeregów, T. Boya-Żeleńskiego i Sołtysiej[185].
Na początku XX wieku[53], pomiędzy 1904 a 1914 rokiem, przy kopalni węgla kamiennego „Böer” (późniejsza kopalnia „Boże Dary”) działającej od 1901 roku, powstało osiedle patronackie, zwane później kolonią Boże Dary[128]. Kolonię wzniesiono w stylu historyzującym[186], a koncepcję kolonii dla górników kopalni „Böer” opracował główny inspektor budowlany księcia pszczyńskiego Alfred Malpricht. Forma, kształt, wielkość i użyte materiały wykorzystane do budowy kolonii były bardzo podobne do tych, które zastosowano dla kolonii w Murckach[73] W 1904 roku oddano do użytku na terenie kolonii wille przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 76 (budynek z charakterystyczną narożną wieżyczką; w nim też przed I wojną światową działał Gościniec Księcia Pszczyńskiego) i 78, a w latach 1910–1914 budynki robotnicze z zabudowaniami gospodarczymi pod numerami 80, 82, 84, 86 i 88. W 1909 roku przy obecnej ulicy T. Boya-Żeleńskiego 83 oddano do użytku budynek domu noclegowego, wybudowanego w stylu historycznym na zlecenie kopalni „Böer”. Jest to budynek czterokondygnacyjny z poddaszem, który przebudowano kilkakrotnie w latach 1914–1921[186].
Pomiędzy 1901 a 1905 rokiem powstał trójkondygnacyjny budynek przy ulicy Szarych Szeregów 42, w którym w latach 1967–1975 znajdował się Urząd Miasta w Kostuchnie. Gmach ten wzniesiono w stylu historyzującym. Obok zaś, w budynku pod numerem 42a zachowała się historyczna sala redutowa[104].
W latach 1922–1945 następowała ekspansja osadnictwa wiejskiego na zewnątrz istniejących wsi. Powstawała zwarta zabudowa pomiędzy Kostuchną a Podlesiem w rejonie ulic Armii Krajowej i Sołtysiej, a także stopniowo wkraczała także zabudowa rozproszona pomiędzy Piotrowicami, Zarzeczem, Podlesiem a Kostuchną[187].
W latach 1945–1989, a także w późniejszym okresie następowała dalsza ekspansja osadnictwa pomiędzy Kostuchną, Podlesiem a Zarzeczem. Trwały również procesy zagęszczenia zabudowy tych trzech dzielnic[187]. W czasach polski Ludowej – dwukrotnie wzrosła liczba budynków mieszkalnych w Kostuchnie. W 1945 było ich 300, a w 1970 roku było ich 581, z czego. 509 było własnością prywatną. Rozwijało się ponadto budownictwo zakładowe[58].
W latach 1945–1949 na terenie Kostuchny przy ulicy Armii Krajowej, pomiędzy piotrowickim cmentarzem a skrzyżowaniem z ulicą Szarych Szeregów zbudowano kolonię domów robotniczych – tzw. fińskich domków. Wybudowano łącznie 49 budynków, które w 1952 roku nazwano osiedlem „Kostuchna”[188]. Osiedle fińskich domków w Kostuchnie jest jedynym, które się zachowało spośród osiedli wybudowanych na terenie współczesnych Katowic (tego typu osiedla powstały też w Bogucicach, Brynowie, Załęskiej Hałdzie, Klimzowcu i Dębie)[189]. W latach 50. i 80. XX wieku tereny Bożych Darów zostały zabudowane nowymi kilkupiętrowymi blokami mieszkaniowymi, co zmniejszyło obszar terenów zielonych w kolonii[80]. W latach 70. XX wieku zaś wyburzono znaczną część domów po północnej stronie dzisiejszej ulicy T. Boya-Żeleńskiego oraz w rejonie placu J. Filaka. Zasypano także miejsce po dawnym stawie na placu, a w miejsce wyburzonych budynków powstały nowe, pięciokondygnacyjne bloki mieszkalne, a także dogęszczono istniejącą zabudowę[190].
Pozwolenie na budowę kościoła Trójcy Przenajświętszej wydano w 1987 roku, a na budowę świątyni wyznaczono tereny przy ulicy Migdałowców, za budynkiem starego kościoła i parafii. Świątynię zaprojektował Marek Purszke, a wnętrza Zygmunt Brachmański i Michał Kuczmiński. Kościół w 1995 roku konsekrował abp Damian Zimoń. Obok kościoła w latach 1995–1999 wzniesiono budynek parafialny[130].
Po 1989 roku w architekturze i urbanistyce wszystkich południowych dzielnic Katowic zaznacza się trend budowy nowej zabudowy mieszkaniowej, głównie domów jednorodzinnych i szeregowych oraz osiedli mieszanych. Powstaje tutaj najwięcej deweloperskich osiedli mieszankowych w Katowicach. Nowa zabudowa harmonizuje z dotychczasową zabudową dzielnicy zwłaszcza pod względem wysokości zabudowy[66]. Wraz z rozwojem osadnictwa w południowych dzielnicach Katowic widoczny jest także niedorozwój dróg w stosunku do rozwijającego się tutaj budownictwa mieszkaniowego[191]. Dodatkowo lokalizacja wielu osiedli na południu, na niezagospodarowanych dotychczas terenach wymusza stawianie tutaj obiektów usługowo-handlowych, kulturalnych i rozrywkowych[192].
W latach 1989–2011 w granicach dzielnicy Kostuchna powstały m.in. następujące inwestycje mieszkaniowe:
- Osiedle Bażantowo (ul. Hierowskiego i Bażantów) – rozległy kompleks mieszkalny typu „miasto w mieście”, składający się z różnorodnej zabudowy jedno- i wielorodzinnej; posiada szkołę, przedszkole, centrum handlowe i ośrodek sportowo-rekreacyjny; jest to osiedle zamknięte; inwestorem osiedla była firma Millenium Inwestycje[193]; budowę osiedla rozpoczęto w 1999 roku
- Mała Skandynawia (ul. Armii Krajowej i Czeremchowa) – kompleks 3 budynków wielorodzinnych o wysokim standardzie; inwestorem osiedla była spółka Murapol[193],
- Miłe Zacisze (ul. Tunelowa) – zespół 61 budynków mieszkalnych jednorodzinnych w zabudowie szeregowej i 38 segmentów mieszkalnych wielorodzinnych (łącznie 342 mieszkania); inwestor: Inwest PA[194],
- Ul. Głogowa – zespół 6 domów jednorodzinnych w zabudowie szeregowej; inwestor: Dombud[194] ,
- Ul. Leszczynowa – zespół 4 budynków ośmiorodzinnych 3-kondygnacyjnych i 24 jednorodzinnych w zabudowie bliźniaczej; inwestor: Dombud[194] ,
- Osiedle Bukszpanowe (ul. Bukszpanowa) – osiedle zamknięte, składające się z 19 domów jednorodzinnych; inwestor: Group_A Architects[194] ,
- Ul. Matki Teresy z Kalkuty – zespół 6 szeregowych domów jednorodzinnych; inwestor: Prym[195],
- Ul. Armii Krajowej i Szarych Szeregów – dwa zespoły zabudowy; 5 budynków wielorodzinnych (łącznie 100 mieszkań) i lokal usługowy oraz 7 budynków wielorodzinnych i 14 domów jednorodzinnych w zabudowie szeregowej; inwestor: Spółdzielnia Mieszkaniowa „Piast” w Katowicach[195],
- Ul. Szarych Szeregów i Bazyliowa – osiedle zamknięte, składające się z 60 domów jednorodzinnych w zabudowie szeregowej i bliźniaczej; inwestor: Dombud[195],
- Ul. Sezamkowa – zespół 8 domów jednorodzinnych w zabudowie bliźniaczej; inwestor: Dombud[195],
- Osiedle Sezamkowe (ul. Sezamkowa) – zespół 6 domów jednorodzinnych; inwestor: Olimp Developer[195],
- Osiedle przy Źródełku (ul. Smugowa) – zespół 20 domów jednorodzinnych szeregowych; inwestor: Hadex Development[195],
- Osiedle Kameralne (ul. Smugowa i J. Wantuły) – osiedle zamknięte, składające się z 7 domów jednorodzinnych szeregowych oraz 2 domów czterorodzinnych[195],
- Ul. Smugowa – osiedle zamknięte, składające się z 29 domów jednorodzinnych[196],
- Villa Park (ul. Tymiankowa) – osiedle zamknięte, składające się z 24 wolnostojących domów jednorodzinnych; inwestor: PB Feniks[196].
W 2008 roku rozpoczęła się budowa położonego przy ulicy Bukszpanowej kościoła Matki Bożej Fatimskiej, a jego projektantem był Dieter Paleta. Na cały kompleks sakralny składają się: kaplica, kościół, dzwonnica, parking i otaczający świątynię teren. Kościół zaprojektowano jaki wieloprzestrzenną nawę pod skośnym dachem[197].
Zabytki i obiekty historyczne
[edytuj | edytuj kod]Na obszarze Kostuchny znajdują się następujące obiekty objęte ochroną na podstawie ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:
- Budka dróżnika (ul. T. Boya-Żeleńskiego 73) powstała po 1901 roku[198],
- Budynek administracyjno-mieszkalny zespołu fabryki chloru (ul. T. Boya-Żeleńskiego 108 i 110) z około 1915 roku[198][199],
- Budynek dawnej szkoły ludowej (ul. K. Lepszego 2) z lat 1912–1914 i rozbudowany w 1939 roku[199],
- Budynek przedszkola (ul. T. Boya-Żeleńskiego 30) wzniesiony przed 1930 rokiem[198],
- Budynki byłych zakładów „POLAM” (ul. Boya-Żeleńskiego): hala, budynki biurowe[198],
- Dom – szyb wentylacyjny (ul. Armii Krajowej 309) wybudowany przed 1939 rokiem[198],
- Dom noclegowy (ul. T. Boya-Żeleńskiego 83) z 1909 roku[198],
- Domy (ul. Armii Krajowej 356; T. Boya-Żeleńskiego 5, 21, 22, 35, 36, 37, 57, 61, 63, 64[198] i 112; Czarnuszki 4a, 7 i 8; J.N. Jaronia 2, 8 i 10; J. Kściuczyka 2 i 4; Maków 4; W. Ogrodzińskiego 3, 3a i 9; Pierwiosnków 22 i 28; Sołtysia 118 i 134; Szarych Szeregów 40, 42, 44, 54, 66a; 73, 82, 92 i 97[199]),
- Domy i wille osiedla kopalni „Böer” (ul. T. Boya-Żeleńskiego 76, 68, 82, 84, 86 i 88[198]; J. Kściuczyka 6 i 8; K. Lepszego 1[199]),
- Familoki (ul. Boya-Żeleńskiego 27/29[198]; Szarych Szeregów 75[199]),
- Figura św. Jana Nepomucena (ul. T. Boya-Żeleńskiego 16) z 1892 roku[198],
- Figura przydrożna – kapliczka szafkowa na słupie drewnianym (ul. T. Boya-Żeleńskiego 80) z 1914 roku[198],
- Figurka przydrożna (ul. Szarych Szeregów 13) z 1932 roku[199],
- Kamienica (ul. T. Boya-Żeleńskiego 85)[198],
- Krzyż misyjny (ul. T. Boya-Żeleńskiego 80) z 1926 roku[198]
- Obiekt związany z dawnym tartakiem kopalni „Murcki” (ul. J. Chęcińskiego)[199],
- Sala redutowa (ul. Szarych Szeregów 42a) wzniesiona po 1901 roku[199],
- Wille (ul. Szarych Szeregów 70 i 72)[199],
- Zabudowa dawnej KWK „Murcki” – rejon „Boże Dary” (ul. T. Boya-Żeleńskiego): budynek biurowy i cechowni, budynek dawnej kotłowni, budynek rozdzielni, biura i warsztaty szybowe, budynek dawnej łaźni, budynek związków zawodowych[198],
- Zespół hal produkcyjnych zakładów „REMAG” (ul. T. Boya-Żeleńskiego) z 1916 roku[198],
- Zespół leśniczówki (ul. Boya-Żeleńskiego 38 i 40) z 1914 roku – dwa identyczne domy[198].
Na terenie Kostuchny występują następujące strefy ochrony konserwatorskiej bądź obszary postulowane do ochrony:
- Zespół budynków mieszkalnych i usługowych kopalni „Boże Dary” (kolonia Boże Dary) z początku XX wieku[200].
Pomniki i tablice pamiątkowe
[edytuj | edytuj kod]- Dwa przydrożne krzyże (rogi ul. Armii Krajowej i Szarych Szeregów oraz ul. Armii Krajowej i Migdałowców), kolejno z 1946 i 1919 roku[201],
- Grób zbiorowy wojenny nieznanych uczestników II powstania śląskiego oraz poległych w obozach koncentracyjnych w czasie II wojny światowej (cmentarz parafialny przy ul. Migdałowców)[202],
- Kopiec z kamieni z tablicą upamiętniający miejsce, z którego wyruszyli do boju w dniu 2 maja 1921 roku żołnierze 2 Kompanii 2 Batalionu 2 Pułku Pszczyńskiego Powstańców Śląskich (skwer 2 Pułku Pszczyńskiego)[202],
- Krzyż misyjny (ul. T. Boya-Żeleńskiego 80) z 1926 roku; obok niego zachowała się kapliczka szafkowa z wizerunkiem Jezusa Chrystusa[104]
- Pomnik bł. o. Stanisława Kubisty (skwer bł. S. Kubisty) z 2000 roku autorstwa Mirosława Kicińskiego[104],
- Pomnik Powstańców Śląskich (skwer bł. S. Kubisty) odsłonięty 17 listopada 2002 roku; nawiązuje on do pierwszego pomnika powstańczego istniejącego w Kostuchnie w latach 1922–1939[104],
- Przydrożna figura św. Jana Nepomucena (ul. T. Boya-Żeleńskiego 16) z 1892 roku[104],
- Tablica pamiątkowa i popiersie przedstawiające Tomasza Klenczara – patrona szkoły (ul. T. Boya-Żeleńskiego 96; w holu Zespołu Szkół nr 4 w Katowicach)[104],
- Tablica pamiątkowa poświęcona bł. o. Stanisławowi Kubiście (ul. T. Boya-Żeleńskiego 38), znajdująca się w miejscu jego narodzin[104],
- Tablica upamiętniająca beatyfikację o. Stanisława Kubisty przez papieża Jana Pawła II (kruchta kościoła Trójcy Przenajświętszej) odsłonięta 18 września 1999 roku[104].
|
Zagospodarowanie przestrzenne
[edytuj | edytuj kod]Kostuchna jest dzielnicą koncentracji terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej[203], zaś lasy zajmują około 40% powierzchni dzielnicy[204].
Udział powierzchni zabudowanej w powierzchni terenów (działek) dzielnicy Kostuchna w 2007 roku wynosił 19%, wskaźnik intensywności zabudowy netto był na poziomie 0,34, zaś średnia liczba kondygnacji wynosiła wówczas 1,79. Dla samej kolonii Boże Dary te trzy czynniki wynosiły wówczas odpowiednio: 23%, 0,81 i 3,52[205].
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice miasto podzielono na jednostki urbanistyczne, w tym jednostkę Kostuchna obejmującą obszar całej dzielnicy[206]. Powierzchnia jednostki wynosi 825,66 ha i pod względem stanu faktycznego struktury użytkowania terenu w 2008 roku przeważały tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (100,45 ha), tereny produkcyjno-usługowe (50,84 ha), wolne tereny budowlane (139,48 ha) i lasy (340,95 ha). Najmniej było zaś terenów infrastruktury technicznej (5,72 ha), terenów zieleni urządzonej (10,62 ha) i terenów wód (0,41 ha)[207].
W lipcu 2009 roku 41,50% powierzchni jednostki urbanistycznej Kostuchna było objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego[208].
Oświata
[edytuj | edytuj kod]Według stanu z końca 2022 roku, na terenie dzielnicy Kostuchna działają następujące placówki oświatowo-wychowawcze:
- Przedszkola i żłobki:
- Niepubliczne Jednooddziałowe Przedszkole „Jaś i Małgosia” (ul. Bażantów 53/6)[209],
- Niepubliczne Przedszkole „Dziecięcy Ogród Możliwości” (ul. Dziewanny 12)[210],
- Niepubliczne Przedszkole Językowe „Mundo Marino” (ul. Pijarska 5)[211],
- Niepubliczne Przedszkole „Tęczowa Akademia Brzdąca” (ul. Sołtysia 119)[212],
- Niepubliczne Przedszkole z oddziałami integracyjnymi „Akademia Wesołego Przedszkolaka” (ul. Armii Krajowej 268)[213],
- Niepubliczny Żłobek „Empatia” (ul. J.N. Jaronia 2)[214],
- Niepubliczny Żłobek „Gwiazdolandia”. Oddział 1 (ul. K. Stabika 34)[215],
- Niepubliczny Żłobek Integracyjny „Przyjazny Zakątek” (ul. Szarych Szeregów 28)[216],
- Niepubliczny Żłobek i Przedszkole „U Cioci Poli” (ul. Bażantów 35)[217],
- Żłobek Miejski w Katowicach. Oddział Żłobka Miejskiego (ul. T. Boya-Żeleńskiego 30a)[218],
- Zespoły szkół:
- Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 10 w Katowicach:
- Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 11 w Katowicach:
- Zespół Szkół Zakonu Pijarów im. Matki Bożej Królowej Szkół Pobożnych w Katowicach (ul. Pijarska 7)[223],
- Szkoły średnie:
- Technikum Nr 15 im. Tomasza Klenczara w Katowicach (ul. T. Boya-Żeleńskiego 96)[224].
Początki nauczania szkolnego w Kostuchnie sięgają końca XIX wieku. Wówczas to w 1895 roku w rejonie dzisiejszej ulicy Szarych Szeregów 37 powstała szkoła[225], zaś sam gmach szkoły otwarto rok później, 2 stycznia 1896 roku[45]. Znajdowały się w niej cztery sale lekcyjne oraz skrzydło mieszkalne[225]. Pierwszym nauczycielem został Robert Glombitza, a naukę wówczas rozpoczęło 126 dzieci[226]. Placówka ta funkcjonowała później jako Szkoła Podstawowa nr w 2 Kostuchnie, zaś po włączeniu do Katowic przemianowano ją na Szkołę Podstawową nr 38 w Katowicach[225]. W latach 70. XX wieku budynek szkoły okazał się za mały, więc przystąpiono do budowy nowej placówki, którą otwarto 1 września 1981 roku przy ulicy J. Wantuły 11[104]. Stary gmach szkolny wyburzono w latach 90. XX wieku[225]. Szkołę Podstawową nr 38 w Katowicach w ramach reformy oświatowej z 1999 roku przekształcono w Gimnazjum nr 18 w Katowicach[104], zaś we wrześniu 2017 roku stała się Szkołą Podstawową nr 38 z Oddziałami Integracyjnymi im. Józefa Nowary w Katowicach. Szkołę tę połączono z Miejskim Przedszkolem nr 42 w Katowicach, powołując Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 11 w Katowicach[227].
Na terenie kolonii Boże Dary, w czasie I wojny światowej na gruntach podarowanych przez księcia pszczyńskiego, przy obecnej ulicy K. Lepszego 2 powstał budynek szkoły. Został on oddany do użytku 1 maja 1916 roku. W 1930 roku rozbudowano go o pięć sal lekcyjnych, salę gimnastyczną i pomieszczenia przedszkolne. W dniu 17 września 1932 roku szkole nadano imię Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury. W 2003 roku szkołę ponownie rozbudowano – powstało nowe skrzydło z sala lekcyjną, szatniami i pomieszczeniami gospodarczymi[104].
W latach międzywojennych na trzy szkoły istniejące w tym czasie w Kostuchnie jedna była placówką mniejszościową dla uczniów niemieckojęzycznych[43]. Mniejszościową szkołę z nauczaniem w języku niemieckim zainaugurowano w Kostuchnie 1 października 1925 roku, a naukę w nowej placówce rozpoczęło 58 uczniów. Szkoła ta początkowo mieściła się przy szkole na terenie kolonii Börea (Boże Dary), a osobne pomieszczenia otrzymała ona w 1929 roku[228]. Nowy budynek mniejszościowej szkoły w Kostuchnie przy obecnej ulicy T. Boya-Żeleńskiego 30[130] otwarto 31 sierpnia 1934 roku. Powstała ona z inicjatywy Związku Niemieckiego, a jej kierownikiem został Longinus Placzen. Po II wojnie światowej, w 1945 roku budynek szkolny zaadaptowano na przedszkole[229]. Obecnie jest on siedzibą miejskiego Przedszkola nr 42 w Katowicach[130].
Dnia 2 października 1933 rok w kolonii Börea w Kostuchnie otwarto ochronkę dla 57 dzieci. Ochronkę przy szkole na Górce otwarto 1 maja 1934 roku, a do niej chodziło 37 dzieci[230].
Wkrótce po II wojnie światowej w Kostuchnie powstały dwie szkoły zawodowe[58]. W dniu 5 września 1945 roku w Kostuchnie w gmachu dawnego domu noclegowego rozpoczęła działalność Szkoła Dokształcająca Zawodowa Przemysłu Węglowego, która działa tutaj do 1947 roku. W latach 1952–1953 przy obecnej ulicy T. Boya-Żeleńskiego 96 wzniesiono socrealistyczny budynek Szkoły Przemysłowej Jaworznicko-Mikołowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. W dniu 11 października 1953 roku szkołę przemianowano na Zasadniczą Szkołę Górniczą Ministerstwa Górnictwa, w 1958 roku na Zasadniczą Szkołę Górniczą KWK „Boże Dary”, a w 1976 roku na Zasadniczą Szkołę Górniczą KWK „Murcki”[186]. W dniu 28 czerwca 1982 roku[231] w budynku szkoły z przekształcenia poprzedniej zainaugurował działalność Zespół Szkół Zawodowych nr 4 Ministerstwa Górnictwa i Energetyki[186]. Szkole tej nadano imię Tomasza Klenczara[231]. W późniejszym Zespole Szkół Nr 4 im. Tomasza Klenczara w Katowicach funkcjonowało XIII Liceum Ogólnokształcące w Katowicach, które zostało zlikwidowane 31 sierpnia 2016 roku[232].
Bezpieczeństwo publiczne i socjalne
[edytuj | edytuj kod]W Kostuchnie nie ma komisariatu Policji, a dzielnica ta jest w zasięgu działania położonego w sąsiednich Piotrowicach-Ochojcu przy ulicy Policyjnej 7 Komisariatu IV Policji w Katowicach[233]. Kostuchna według współczynnika przestępczości w 2007 roku należała do jednych z bezpieczniejszych dzielnic Katowic (20. miejsce na 22 dzielnice Katowic), który w tym czasie wynosił 1,56 przestępstw na 100 mieszkańców dzielnicy (średnia dla całych Katowic w tym czasie to 3,08). Wskaźnik ten był niższy niż w 2004 roku, kiedy to wynosił 1,94 przestępstw na 100 mieszkańców[234]. W 2013 roku w Kostuchnie doszło do 200 przestępstw, co stanowiło wówczas 2,2 tego typu aktów na 100 mieszkańców dzielnicy[235], a spośród nich doszło do 6 rozbojów[236] i 8 wybryków chuligańskich[237]. W 2011 roku 52,3% ankietowanych mieszkańców dzielnicy zadeklarowało, że czuje się bezpiecznie w swojej okolicy, a 47,8% było przeciwnego zdania[238].
W 2007 roku w Kostuchnie doszło do 6 wypadków komunikacyjnych[234].
Przy ulicy Szarych Szeregów 62 znajduje się remiza Ochotniczej Straży Pożarnej Kostuchna. Strażacy z OSP Kostuchna uczestniczyli łącznie w 2021 roku w 182 akcjach, w tym w 31 pożarach[239]. Oddział ochotniczej straży pożarnej został założony w Kostuchnie 17 września 1923 roku, a jego prezesem został kierownik szkoły Walenty Czernek. Na remizę przeznaczono wówczas szopę na placu szkolnym, a Urząd Gminy w Piotrowicach zakupił dla OSP w Kostuchnie wóz na zaprzęg konny wraz ze sprzętem gaśniczym. W 1950 roku OSP Kostuchna otrzymała samochód marki Mewa, w 1952 roku GAZ, zaś w późniejszych latach Lublin[240]. W 1972 roku oddano do użytku nową remizę strażacką dla OSP Kostuchna, a decyzję o jej budowie podjęła Rada Narodowa w Kostuchnie uchwałą z dnia 19 lutego 1968 roku[241].
Przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 77 działa NZOZ Revital System Medyczny, w którym działa szereg gabinetów specjalistycznych, w tym kardiologiczny, ginekologiczny czy diabetologiczny[115]. Do innych ważniejszych placówek opieki zdrowotnej w Kostuchnie należą m.in.: centrum medyczne Profmedical przy (ul. Szarych Szeregów 47[242]) i przychodnia Signum (ul. Bażantów 6; osiedle Bażantowo[243])[115]. Dnia 16 listopada 1991 roku w Kostuchnie przy kopalni „Murcki” otwarto Ośrodek Rehabilitacyjno-Rekreacyjny oraz kryty basen kąpielowy. Został on sprywatyzowany i przekształcony 1 lipca 1995 roku w Centrum Rehabilitacji i Odnowy Biologicznej i Sportu[244]. Współcześnie zaś, według stanu z 2021 roku placówka ta funkcjonuje jako jedna z placówek Centrum Rehabilis przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 100[245].
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Zorganizowana działalność kulturalna w Kostuchnie zaczęła się rozwijać pod koniec XIX wieku. Wówczas to w latach 90. XIX wieku ożywioną działalność prowadziła prowadzona przez Jana Sikorę czytelnia Towarzystwa Czytelni Ludowych[43].
W dniu 12 czerwca 1913 roku w Kostuchnie zostało założone Towarzystwo Śpiewu „Słowiczek”. Jest to zespół śpiewaczy będący swego czasu jednym z największych chórów w regionie – w 1950 roku liczył 119 członków[246]. W latach międzywojennych chór ten był członkiem Stowarzyszenia Śpiewaków Śląskich[247]. Chór ten w swojej historii prowadzili różni dyrygenci, zaś najdłużej z nim związany był Mieczysław Dziendziel, działający w „Słowiczku” w latach 1954–1994. Od 2003 roku chór należy do Konfraterni Najstarszych Chórów i Orkiestr Województwa Śląskiego. Chór mieszany „Słowiczek” ma obecnie swoją siedzibę w gmachu Miejskiego Domu Kultury „Południe” w Katowicach. Występuje on zarówno na różnego typu uroczystościach świeckich, jak i też kościelnych[248].
W Kostuchnie przy kopalni „Böera” („Boże Dary”) w 1922 roku została założona orkiestra dęta licząca 18 muzyków. Od założenia orkiestry do 1937 roku prowadził ją Józef Solik[249]. Została ona połączona z orkiestrą kopalni „Murcki” w 1977 roku[250].
W 1924 roku na terenie kolonii Borea (Boże Dary) rozpoczęła działalność wypożyczalnia książek należąca do Towarzystwa Czytelni Ludowych[240], zaś w 1927 roku otwarto tutaj placówkę Naszej Czytelni[80].
Dom Kultury w Kostuchnie działał po zakończeniu II wojny światowej jako Górnicza Świetlica Kulturalno-Oświatowa przy kopalni „Boże Dary”, którą przekształcono w 1960 roku w działający do 1982 roku Klub Górniczy[251]. W 1959 roku w Kostuchnie otwarto kino „Róża”, które w latach 60. XX wieku przemianowano na „Poemat”. Było ono czynne do 1982 roku[252]. Uchwałą Rady Miasta Katowice w 2000 roku został założony Miejski Dom Kultury „Południe” w Katowicach. Jego główna siedziba mieści się przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 83, zaś cztery jego filie znajdują się w dzielnicach: Piotrowice-Ochojec, Murcki, Zarzecze i Podlesie[251]. Miejski Domu Kultury „Południe” w Katowicach organizuje wszelkiego typu zajęcia kulturalne dla osób w różnych grupach wiekowych. W sezonie 2022/2023 odbywały się tutaj zajęcia malarskie, artystyczne, taneczne, językowe i inne. Działały w tym czasie: zespoły taneczne „Arabeska” i „Galaxy”, chór „Słowiczek” oraz Klub Seniora[253].
Od 28 lipca 2022 roku Teatr Żelazny, mający dotychczas swoją siedzibę w budynku dawnego dworca kolejowego na przystanku osobowym Katowice Piotrowice swoje spektakle zaczął organizować w siedzibie głównej MDK „Południe” w Katowicach[254].
Przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 63 siedzibę ma OtwArte, będąca przestrzenią artystyczną dla dzieci i dorosłych. W placówce tej organizowane są zajęcia muzyczne dla dzieci, sensoplastyki, gimnastyki, jogi oraz innego typu aktywności i warsztaty[255]. Filia nr 27 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach znajduje się w Kostuchnie przy ulicy Szarych Szeregów 62. Placówka ta poza wypożyczalnią dla dzieci i dorosłych organizuje lekcje biblioteczne, cykle spotkań dla dzieci, prelekcje, spotkania autorskie i literackie, a także inne zajęcia dla dzieci i osób starszych[256].
Religia
[edytuj | edytuj kod]Największą wspólnotą wyznaniową w Kostuchnie jest kościół rzymskokatolicki. Pierwotnie rzymskokatoliccy wierni z rejonów Kostuchny przynależeli do diecezji krakowskiej, do mikołowskiej parafii będącej częścią dekanatu pszczyńskiego od połowy XIV wieku[257]. Powstała w 1222 roku parafia św. Wojciecha w Mikołowie obejmowała wiernych m.in. z terenów Podlesia, Piotrowic (w tym obszar Kostuchny), Panewnik, Ligoty i Zarzecza[258].
Od momentu powstania na początku XX wieku kolonii Böer (Boże Dary) zaczęło się dzielenie obszaru obecnej dzielnicy Kostuchna na różne parafie. Część wiernych z kolonii przygórniczej należała do parafii w Tychach, a potem do murckowskiej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa. Starsza część Kostuchny (Górka) wraz z sąsiednimi Piotrowicami przyłączono do powstałej przy franciszkańskim kościele w Panewnikach parafii w 1914 roku, zaś w 1920 roku do powstałej wówczas parafii w Podlesiu[259].
Z Kostuchny pochodził żyjący w latach 1898–1940 Stanisław Kubista, błogosławiony kościoła katolickiego, ojciec werbista. Przed kościołem parafialnym znajduje się obelisk i skwer nazwany jego imieniem, poświęcony 1 października 2000 roku przez biskupa Stefana Cichego[260].
Wierni rzymskokatoliccy z Kostuchny dopiero po II wojnie światowej postawili własną świątynię. W 1946 roku zakupiono barak, który przekształcono w tym czasowy kościół[261]. Budynek ten przez kolejne lata służył jako kościół, ale z uwagi na coraz gorszy stan techniczny wystąpiono w 1977 roku do władz wojewódzkich z prośbą o jego modernizację. Podczas prac ustalono, że stan techniczny budynku jest na tyle zły, że należało wybudować nową świątynię, którą wybudowano w 1995 roku, a w tym samym roku rozebrano stary kościół[261].
Parafia rzymskokatolicka pw. Trójcy Przenajświętszej została wydzielona z piotrowickiej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko[258]. Została ona erygowana 20 grudnia 1957 roku, zaś kuracja istniała w Kostuchnie od 1 października 1947 roku[259]. Siedziba wspólnoty znajduje się przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 34[262], zaś przy ulicy Migdałowców znajduje się cmentarz parafialny o powierzchni ok. 1,6 ha[263].
Obecny kościół parafialny został wybudowany w latach 1985–1995[258]. Pozwolenie na budowę kościoła wydano w 1987 roku, a na budowę świątyni wyznaczono teren przy ulicy Migdałowców, za budynkiem starego kościoła i parafii. Świątynię zaprojektował Marek Purszke, a wnętrza Zygmunt Brachmański i Michał Kuczmiński. Kościół w 1995 roku konsekrował abp Damian Zimoń[130]. W latach 1987–1988 przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 34 wzniesiono budynek domu katechetycznego mieszczącego salki, aulę i bibliotekę, zaś obok kościoła w latach 1995–1999 wzniesiono budynek parafialny[130].
Od 1 września 2010 roku przy ulicy Pijarskiej 7 na osiedlu Bażantowo działa placówka Zakonu Pijarów Matki Bożej Królowej Szkół Pobożnych. W 2012 roku dwóch ojców kierowało szkołą i gimnazjum, które zostały wybudowane w latach 2009–2010 z inicjatywy dewelopera osiedla Bażantowo[264]. W nim znajduje się także kaplica[265].
Na terenie dzielnicy Kostuchna przy ulicy Bukszpanowej 12 siedzibę ma jeszcze rzymskokatolicka parafia Matki Bożej Fatimskiej, która została erygowana 12 września 2010 roku przez abpa Damiana Zimonia. Parafię tę wydzielono z obszarów piotrowickiej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko, parafii Trójcy Przenajświętszej w Kostuchnie i parafii Matki Bożej Częstochowskiej w Podlesiu[266].
Sport i rekreacja
[edytuj | edytuj kod]Pierwszą organizacją sportową w Kostuchnie był powołany w piotrowickiej części Kostuchny Spielverein Kostuchna. Organizację tę założono w 1912 roku, a jej członkowie trenowali palanta[267]. Pierwszą zaś polską organizacją kultury fizycznej było Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Kostuchna. Gniazdo to założono w 1919 roku, początkowo działając konspiracyjnie, zaś 13 maja 1920 roku ujawniło się jako filia gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Nikiszowiec. W 1920 roku liczyło ono 104 członków. Gniazdo to działało nieprzerwanie aż do wybuchu II wojny światowej, a realizowano w nim klasyczny program „Sokoła”[268] – organizowało ćwiczenia na świeżym powietrzu, wycieczki i marsze, a w ramach działalności oświatowej wygłaszano referaty i szkolenia w języku polskim[269].
W latach międzywojennych w Kostuchnie działało łącznie 6 organizacji sportowych[270].
W dniu 20 lutego 1945 roku reaktywowano w Kostuchnie Górniczy Klub Sportowy „Górnik” Kostuchna. Była to pierwsza organizacja sportowa odbudowana w województwie śląsko-dąbrowskim po zakończeniu na tym terenie działań II wojny światowej. Klub ten sięgał do najstarszych tradycji ruchu sportowego w Kostuchnie, reprezentowanego przez KS „Przyszłość” (działalność w latach 1926–1928) i Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży (lata 1932–1939)[271]. Nowy stadion sportowy dla klubu powstał w 1961 roku[272]. W czerwcu 1977 roku w wyniku połączenia kopalń „Boże Dary” i „Murcki” utworzono jeden wspólny klub sportowy – MK „Górnik” Katowice[273]. W swojej historii klub ten prowadził sekcje: koszykówki, lekkoatletyczną, narciarstwa, piłki nożnej, piłki ręcznej, pływania, siatkówki, strzelectwa i tenisa stołowego. W klubie tym w 1965 roku było zrzeszonych 143 członków[271]. W 2012 roku został on rozwiązany, a jego kontynuatorem został UKS MK Górnik Katowice[274]
Z Kostuchny pochodził szermierz Józef Nowara. Uczestniczył on w igrzyskach olimpijskich w latach: 1968, 1972 i 1976[275].
W Kostuchnie w pobliżu ulicy Sołtysiej przy granicy dzielnicy z Podlesiem funkcjonował wyciąg narciarski „Sopelek”. Został on zaprojektowany i wybudowany w 1986 roku z inicjatywy pracownika kopalni „Murcki” Andrzeja Jakubińskiego[276].
Funkcje sportowo-rekreacyjne Kostuchny zapewniają: obiekty sportowo-rekreacyjne osiedla Bażantowo, przestrzeń publiczna przy kościele Trójcy Przenajświętszej, kompleks sportowy MK Górnik Katowice (stadion oraz kryta pływalnia przy ul. T. Boya-Żeleńskiego), place zabaw, skwer M. Banasika oraz sąsiedztwo Lasów Murckowskich z rozwiniętą siecią ścieżek spacerowych i rowerowych[277]. Centrum Sportowe Bażantowo jest poza siłownią i basenem wyposażone m.in. w korty tenisowe, kręgielnię, boisko do squasha i halę sportową[115], zaś stadion MK Górnik Katowice przy ulicy T. Boya-Żeleńskiego 96 wyposażone jest w boisko trawiaste i widownię na 2 500 miejsc[278]. Przy skrzyżowaniu ulic St. Witkiewicza i Smugowej znajduje się siłowania zewnętrzna, a standardowe siłownie znajdują się w budynkach przy ulicy Łopianowej 10 i przy ulicy J. Wantuły 11[115]. Place zabaw w Kostuchnie zlokalizowane są w rejonie ulicy Wł. Skoczylasa, skrzyżowania ulic Bażantów i Wieżowej i przy ulicy Pijarskiej 3[115].
Ludzie urodzeni w Kostuchnie
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Północna część Kostuchny – tzw. Górka lub Kostuchna Piotrowska (rejon ulicy Szarych Szeregów).
- ↑ a b c Studium... 2012 ↓, s. 3.
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Mapa Jednostki Pomocniczej nr 21 Kostuchna. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-11-27]. (pol.).
- ↑ a b Rada Miejska Katowic, Uchwała NR XLVI/449/97 Rady Miejskiej Katowic z dnia 29 września 1997 r. w sprawie nazw i granic obszarów działania jednostek pomocniczych samorządu na terenie miasta Katowic, Katowice, 29 września 1997 (pol.).
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 43.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 10.
- ↑ Uszok 2017b ↓, s. 14.
- ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 11.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 44.
- ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, s. 32.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 11.
- ↑ a b c d Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 10.
- ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, s. 33.
- ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, s. 34.
- ↑ a b c d Opracowanie... 2014 ↓, s. 115.
- ↑ Dulias i Hibszer 2008 ↓, s. 121.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 13.
- ↑ Dulias i Hibszer 2008 ↓, s. 119.
- ↑ Dulias i Hibszer 2008 ↓, s. 128.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 30.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 8.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 46.
- ↑ a b c d Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 7.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 51.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 9.
- ↑ a b Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 213.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 36.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 35.
- ↑ a b c Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 15.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 52.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 54.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 53.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 93.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 94.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 79.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 80.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 81.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 82.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 11.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 12.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 185.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 31.
- ↑ a b c d e f g h i j k Szaraniec 1996 ↓, s. 133.
- ↑ a b c d Gierlotka 2005 ↓, s. 15.
- ↑ a b c d e Uszok 2017b ↓, s. 13.
- ↑ a b c d e Bulsa 2018 ↓, s. 44.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 55.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 56.
- ↑ a b Uszok 2017a ↓, s. 10.
- ↑ a b c Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 270.
- ↑ a b Bulsa 2022 ↓, s. 60.
- ↑ a b c d e f g Szaraniec 1996 ↓, s. 134.
- ↑ a b c Szaraniec 1996 ↓, s. 71.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 82.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 86.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 93.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 94.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Szaraniec 1996 ↓, s. 135.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 133.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 135.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 137.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 139.
- ↑ a b c d e Szaraniec 1996 ↓, s. 137.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 152.
- ↑ a b Rada Miejska w Katowicach , UCHWAŁA Nr XXVI/148/91 RADY MIEJSKIEJ W KATOWICACH z dnia 16 września 1991 r. w sprawie: utworzenia na terenie miasta Katowice 22 pomocniczych jednostek samorządowych i podziału miasta na 22 obszary ich działania, Katowice, 16 września 1991 (pol.).
- ↑ a b Chmielewska 2016 ↓, s. 169.
- ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 47.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 177.
- ↑ Teresa Semik , Piotr Uszok. Sołtys z Kostuchny czy wizjoner, który przekształcił Katowice w nowoczesne miasto [online], slazag.pl, 3 października 2022 [dostęp 2022-12-18] (pol.).
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 178.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 180.
- ↑ a b Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 210.
- ↑ a b c d Bulsa 2022 ↓, s. 63.
- ↑ a b Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Katowice na lata 2016–2021, Załącznik do projektu uchwały Rady Miasta Katowice w sprawie przyjęcia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Katowice na lata 2016–2021, Katowice 2016, s. 9 (pol.).
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 58.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 61.
- ↑ a b c d e f Gierlotka 2005 ↓, s. 192.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 65.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 162.
- ↑ a b c d Szaraniec 1996 ↓, s. 72.
- ↑ a b Studium... 2012 ↓, Mapa MI.21.
- ↑ a b Drobniak, Polko i Plac 2014 ↓, s. 7.
- ↑ Drobniak, Polko i Plac 2014 ↓, s. 9.
- ↑ Drobniak, Polko i Plac 2014 ↓, s. 11.
- ↑ Bartoszek, Czekaj i Trawkowska 2012 ↓, s. 279.
- ↑ Deut: Lnadkreis Pleß. treemagic.org. [dostęp 2022-05-27]. (niem.).
- ↑ Studium... 2012 ↓, Załącznik MI.21.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Dzielnice Katowic. www.katowice.eu. [dostęp 2022-04-08]. (pol.).
- ↑ Demografia Katowic, Zał. 11 do pisma nr SO-IV.0644.82.2015.KP z dn. 7 października 2015 roku, Katowice 2015 [dostęp 2022-04-08] (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Podział środków finansowych VIII edycji Budżetu Obywatelskiego Katowice (na rok 2022) z podziałem na jednostki pomocnicze i projekty zadań o charakterze okołomiejskim (wg stanu ludności Katowic na dzień 31 grudnia 2020 r.) z uwzględnieniem środków pozostałych po głosowaniu w poprzedniej edycji Budżetu Obywatelskiego oraz wymagana minimalna liczba mieszkańców popierających projekt na etapie jego zgłoszenia. www.bo.katowice.eu. [dostęp 2022-04-08]. (pol.).
- ↑ Rada Miasta Katowice, UCHWAŁA NR XLI/911/21 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 25 listopada 2021 r. w sprawie nadania Statutu Dzielnicy nr 21 Kostuchna, bip.katowice.eu, Katowice, 25 listopada 2021 (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Rada Dzielnicy nr 21 Kostuchna. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-12-03]. (pol.).
- ↑ Sprawozdanie z działalności organów Rady Jednostki Pomocniczej nr 21 Kostuchna w kadencji 2014-2018. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-12-03]. (pol.).
- ↑ a b c Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 133.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 134.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 161.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 135.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 136.
- ↑ a b c d e Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 142.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 139.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 162.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 140.
- ↑ a b c d Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 141.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Bulsa 2018 ↓, s. 57.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 143.
- ↑ Bartoszek, Czekaj i Trawkowska 2012 ↓, s. 34.
- ↑ a b c d Raport... 2014 ↓, s. 109.
- ↑ SBB LABORATORIUM BADAŃ I EKSPERTYZ , O nas [online], laboratorium-sbb.pl [dostęp 2022-12-19] (pol.).
- ↑ FAMUR, Nasze marki [online], famur.com [dostęp 2022-12-19] (pol.).
- ↑ RONDO 2, O firmie [online], przewody-techniczne.pl [dostęp 2022-12-19] (pol.).
- ↑ TRANS-SERVICE, Kontakt [online], trans-service.com.pl [dostęp 2022-12-19] (pol.).
- ↑ TKS, Kontakt [online], tks.katowice.pl [dostęp 2022-12-19] (pol.).
- ↑ Spółka Restrukturyzacji Kopalń w Bytomiu , KWK „Mysłowice - Wesoła I” [online], www.srk.com.pl [dostęp 2022-12-19] (pol.).
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 63.
- ↑ a b c d e f g h GetHome: Dzielnica Kostuchna w Katowicach. gethome.pl, 2020-07-14. [dostęp 2022-12-04]. (pol.).
- ↑ Drobniak, Polko i Plac 2014 ↓, s. 44.
- ↑ Drobniak, Polko i Plac 2014 ↓, s. 46.
- ↑ Drobniak, Polko i Plac 2014 ↓, s. 15.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 178.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 179.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 188.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 200.
- ↑ Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 215.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 312.
- ↑ Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 208.
- ↑ Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 211.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 315.
- ↑ a b c d e f g Bulsa 2018 ↓, s. 54.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 290.
- ↑ a b c d e f g Bulsa 2018 ↓, s. 55.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 143.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 144.
- ↑ Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów: Sieć magistralna. www.gpw.katowice.pl. [dostęp 2022-12-04]. (pol.).
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 87.
- ↑ Raport... 2014 ↓, s. 218.
- ↑ Studium... 2012 ↓, Mapa MI.37.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 77.
- ↑ a b c d Raport... 2014 ↓, s. 220.
- ↑ Katowickie Wodociągi: Oddziały Kanalizacyjne. www.wodociagi.katowice.pl. [dostęp 2022-12-04]. (pol.).
- ↑ a b c Studium... 2012 ↓, s. 89.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 723.
- ↑ Uszok 2017b ↓, s. 15.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 88.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 211.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 84.
- ↑ Mapa sieci elektroenergetycznej. ebin.josm.pl. [dostęp 2022-12-04]. (pol.).
- ↑ Raport... 2014 ↓, s. 224.
- ↑ a b Raport... 2014 ↓, s. 221.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 85.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 727.
- ↑ a b Raport... 2014 ↓, s. 223.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 86.
- ↑ a b c d Rada Miasta Katowice , Uchwała nr XL/925/13 Rady Miasta Katowice z dnia 11 września 2013 r. w sprawie zaliczenia dróg na terenie miasta Katowice do kategorii dróg powiatowych oraz gminnych [online] [dostęp 2022-12-22] (pol.).
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 75.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 76.
- ↑ Studium... 2012 ↓, Mapa MI.33.
- ↑ Studium... 2012 ↓, Mapa MI.34.
- ↑ a b Studium... 2012 ↓, s. 81.
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa: Linia Katowice – Zwardoń (– Skalité Serafínov) (139/489). www.bazakolejowa.pl. [dostęp 2022-12-10]. (pol.).
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa: Linia Katowice Ligota – Tychy (142). www.bazakolejowa.pl. [dostęp 2022-12-10]. (pol.).
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa, Linia KWK Murcki ruch Boże Dary – Katowice Kostuchna (697) [online], www.bazakolejowa.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Załącznik 2.6. Wykaz posterunków ruchu i punktów ekspedycyjnych, [w:] Regulamin sieci 2022/2023 przyjęty do stosowania Uchwałą Nr 758/2021 Zarządu PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. z dnia 22 listopada 2021 r., 22 listopada 2021 [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ a b c Hubert Waguła , Sławomir Fedorowicz , Katowice Kostuchna (st) [online], www.atlaskolejowy.net [dostęp 2022-12-20] , Atlas Kolejowy Polski, Czech, Słowacji i Podkarpackiej Rusi.
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa, Katowice Kostuchna [online], www.bazakolejowa.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 704.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 705.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 159.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 707.
- ↑ Michał Szymajda: Porr: Chcemy jak najszybciej rozpocząć prace na linii 142. www.rynek-kolejowy.pl, 2018-02-14. [dostęp 2020-09-08]. (pol.).
- ↑ Kasper Fiszer: Katowice: Pociągi wracają na odcinek Ligota – Ochojec. www.rynek-kolejowy.pl, 2020-03-31. [dostęp 2020-09-08]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Podstawowa Sieć Infr. Rowerowej – wyszczególnienie funkcji. www.katowice.eu. [dostęp 2022-12-04]. (pol.).
- ↑ Velomapa: Mapa infrastruktury rowerowej (Ścieżki Rowerowe). velomapa.pl. [dostęp 2022-12-04]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Katowice na rowery. Trasy. www.katowice.eu. [dostęp 2022-12-04]. (pol.).
- ↑ Pleszyniak 2016 ↓, s. 6.
- ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, Mapa - Rower Metropolitalny [online], metrorower.transportgzm.pl [dostęp 2024-03-03] (pol.).
- ↑ a b City by bike. Mapa stacji. citybybike.pl. [dostęp 2022-04-25]. (pol.).
- ↑ Nextbike Polska: O City by bike. citybybike.pl. [dostęp 2022-04-25]. (pol.).
- ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Poznaj ZTM. www.metropoliaztm.pl, 2021-04-07. [dostęp 2022-04-25]. (pol.).
- ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista operatorów. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2022-04-25]. (pol.).
- ↑ a b Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista przystanków: Katowice. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2022-06-25]. (pol.).
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 130.
- ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 126.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 416.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 419.
- ↑ a b Katowickie budynki. katowickiebudynki.eu. [dostęp 2022-12-04]. (pol.).
- ↑ a b c d Bulsa 2018 ↓, s. 56.
- ↑ a b Chmielewska 2016 ↓, s. 127.
- ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 45.
- ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 86.
- ↑ Bulsa 2022 ↓, s. 67.
- ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 167.
- ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 172.
- ↑ a b Chmielewska 2016 ↓, s. 175.
- ↑ a b c d Chmielewska 2016 ↓, s. 176.
- ↑ a b c d e f g Chmielewska 2016 ↓, s. 178.
- ↑ a b Chmielewska 2016 ↓, s. 179.
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 296.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Studium... 2012 ↓, Załącznik I.9 5/36.
- ↑ a b c d e f g h i Studium... 2012 ↓, Załącznik I.9 6/36.
- ↑ Studium... 2012 ↓, Załącznik I.9 8/36.
- ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 46.
- ↑ a b Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach: Ewidencja miejsc pamięci województwa śląskiego: miasto Katowice. www.katowice.uw.gov.pl. [dostęp 2022-12-04]. (pol.).
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 8.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 9.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 10.
- ↑ Studium... 2012 ↓, Mapa MI.5.
- ↑ Studium... 2012 ↓, Załącznik I.1.
- ↑ Studium... 2012 ↓, Załącznik I.5.
- ↑ Niepubliczne Przedszkole „JAŚ I MAŁGOSIA”, Kontakt [online], jasimalgosia.katowice.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Niepubliczne Przedszkole Dziecięcy Ogród Możliwości, Kontakt [online], dom-przedszkole.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ MUNDO MARINO, Kontakt [online], www.mundomarino.pl [dostęp 2022-12-20] .
- ↑ Tęczowa Akademia Brzdąca, O nas [online], www.teczowaakademia.com [dostęp 2022-12-20] .
- ↑ Akademia Wesołego Przedszkolaka, Kontakt [online], www.wesoly-przedszkolak.pl [dostęp 2022-12-20] .
- ↑ Żłobek Empatia, Kontakt [online], zlobek-empatia.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Gwiazdolandia, Kontakt [online], www.gwiazdolandia.com [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Przyjazny Zakątek Żłobek Integracyjny [online], www.facebook.com [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Niepubliczny Żłobek i Przedszkole U Cioci Poli, Kontakt [online], uciocipoli.pl [dostęp 2022-12-20] .
- ↑ Żłobek Miejski w Katowicach, Boya-Żeleńskiego 30A [online], www.zlobek.katowice.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 10 - Katowice, Przedszkole [online], zsp10katowice.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 10 - Katowice, Szkoła [online], zsp10katowice.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 11, Dane [online], sp38katowice.biposwiata.pl [dostęp 2022-12-20] .
- ↑ Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 11, Kontakt [online], www.zsp11.katowice.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ Zespół Szkół Zakonu Pijarów w Katowicach, Kontakt [online], www.pijarzy.katowice.pl [dostęp 2022-12-20] .
- ↑ Technikum Nr 15 im. Tomasza Klenczara w Katowicach, Kontakt [online], klenczar.pl [dostęp 2022-12-20] (pol.).
- ↑ a b c d Bulsa i Szmatloch 2019 ↓, s. 131.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 71.
- ↑ Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 11 w Katowicach, Historia [online], www.zsp11.katowice.pl .
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 111.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 123.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 122.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 166.
- ↑ UCHWAŁA NR XXVII/548/16 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 29 czerwca 2016 r. w sprawie likwidacji XIII Liceum Ogólnokształcącego w Katowicach, bip.katowice.eu, Katowice, 29 czerwca 2016 (pol.).
- ↑ Komenda Miejska Policji w Katowicach, Komisariat IV Policji w Katowicach [online], katowice.policja.gov.pl [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ a b Studium... 2012 ↓, s. 73.
- ↑ Drobniak, Polko i Plac 2014 ↓, s. 36.
- ↑ Drobniak, Polko i Plac 2014 ↓, s. 38.
- ↑ Drobniak, Polko i Plac 2014 ↓, s. 40.
- ↑ Bartoszek, Czekaj i Trawkowska 2012 ↓, s. 300.
- ↑ OSP Kostuchna [online], ospkostuchna.org [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 104.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 161.
- ↑ Profmedical, Kontakt i dojazd [online], profmedical.pl [dostęp 2022-12-21] .
- ↑ Bażantowo, Zdrowie [online], bazantowo.pl [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 172.
- ↑ Centrum Rehabilis, O NAS [online], centrumrehabilis.pl [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 187.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 188.
- ↑ MDK "Południe" w Katowicach, Chór mieszany „Słowiczek” z Kostuchny [online], www.mdkpoludnie.com [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 103.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 189.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 285.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 154.
- ↑ MDK "Południe" w Katowicach, Zajęcia stałe. Sezon 2022/23 [online], www.mdkpoludnie.com [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ Teatr Żelazny [online], www.teatrzelazny.pl [dostęp 2022-12-14] (pol.).
- ↑ Otwarte, Oferta [online], otwarte.katowice.pl [dostęp 2022-12-21] .
- ↑ Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach, Filia nr 27 [online], mbp.katowice.pl [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 144.
- ↑ a b c Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 611.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 216.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 219.
- ↑ a b Bulsa i Szmatloch 2019 ↓, s. 15.
- ↑ Archidiecezja Katowicka, Trójcy Przenajświętszej - Katowice Kostuchna [online], archidiecezjakatowicka.pl [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 70.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 626.
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 292.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 614.
- ↑ Steuer 2022 ↓, S.
- ↑ Steuer 2022 ↓, T.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 84.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 760.
- ↑ a b Steuer 2022 ↓, G.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 156.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 165.
- ↑ Steuer 2022 ↓, M.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 169.
- ↑ Śląska Organizacja Turystyczna, Wyciąg narciarski Sopelek [online], www.slaskie.travel [dostęp 2022-12-21] (pol.).
- ↑ Raport... 2014 ↓, s. 108.
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 68.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012a, ISBN 978-83-87727-24-6 .
- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012b, ISBN 978-83-87727-29-1 .
- Adam Bartoszek , Krzysztof Czekaj , Dobroniega Trawkowska (red.), Diagnoza problemów społecznych i monitoring polityki społecznej dla aktywizacji zasobów ludzkich w Katowicach, Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 2012, ISBN 978-83-61061-97-7 .
- Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1. Górny Śląsk, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022, ISBN 978-83-7729-689-9 (pol.).
- Michał Bulsa, Barbara Szmatloch , Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, ISBN 978-83-7729-502-1 .
- Marta Chmielewska , Morfologiczne przekształcenia przestrzeni miejskiej Katowic, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, ISBN 978-83-8012-837-8 (pol.).
- Adam Drobniak , Adam Polko , Klaudia Plac (red.), Diagnoza sytuacji społeczno-ekonomicznej Miasta Katowice wraz z wyznaczeniem obszarów rewitalizacji i analizą strategiczną, Katowice: Miasto Katowice, 2014, ISBN 978-83-61061-97-7 .
- Renata Dulias , Adam Hibszer (red.), Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny, Sosnowiec: Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział Katowicki, 2008, ISBN 978-83-61695-00-4 .
- Stefan Gierlotka, Uniczowy. Kalendarium Historii południowych dzielnic Katowic: Kostuchna, Ochojec, Piotrowice, Podlesie, Zarzecze, Katowice: „Śląsk”. Wydawnictwo Naukowe, 2005, ISBN 83-7164-471-X (pol.).
- Adam Frużyński , Grzegorz Grzegorek, Piotr Rygus , Kopalnie i huty Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2017, s. 99, ISBN 978-83-63780-23-4 (pol.).
- Grzegorz Grzegorek, Piotr Tabaczyński , Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7 .
- Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe z elementami opracowania ekofizjograficznego problemowego (problematyka ochrony dolin rzecznych oraz ograniczeń dla zagospodarowania terenu wynikających z wpływu działalności górniczej) dla potrzeb opracowania projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów położonych w mieście Katowice, Katowice: WERONA, 2014 (pol.).
- Jerzy Pleszyniak , Rowerem przez Katowice : przewodnik z 10 mapami miasta, wyd. 2, Katowice: Wydawnictwo Alatus, 2016, ISBN 978-83-63085-95-7, OCLC 956580059 .
- Raport o stanie miasta Katowice 2013, Katowice: Urząd Miasta Katowice, 2014 (pol.).
- Antoni Steuer, Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. [online], www.mhk.katowice.pl, 2022 (pol.).
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Miasto Katowice, 2012 (pol.).
- Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9 .
- Aleksander Uszok , Kostuchna wczoraj i dziś, „Górnoślązak” (11 (30)), Katowice: Związek Górnośląski, 2017a, s. 8-11, ISSN 2391-5331 .
- Bernard Uszok , Historia Kostuchny przez małe „h”, „Górnoślązak” (11 (30)), Katowice: Związek Górnośląski, 2017b, s. 13-15, ISSN 2391-5331 .