Kolonia Alfred
50°17′33″N 19°00′39″E/50,292628 19,010958
| Część Katowic | |
 Zabudowa kolonii Alfred | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| Data założenia |
połowa XIX wieku |
| W granicach Katowic |
1951 |
| Strefa numeracyjna |
0-32 |
| Tablice rejestracyjne |
SK |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie Katowic  | |
| 50°17′33″N 19°00′39″E/50,292628 19,010958
| |
Kolonia Alfred – osada robotnicza, założona w połowie XIX wieku dla pracowników nieistniejącej obecnie kopalni Alfred, założonej w 1834 roku i w 1859 roku połączonej z kopalnią Hohenlohe na terenie obecnych Katowic, w dzielnicy Wełnowiec-Józefowiec, przy Lasku Alfreda, placu Alfreda i alei Wojciecha Korfantego[1]. Obecna, zabytkowa zabudowa powstała pod koniec XIX wieku została po 1923 roku wraz z zamknięciem szybu Alfred zagospodarowana m.in. na cele mieszkalne. Obecnie część budynków jest dzierżawiona przez Fundację Pomocy Dzieciom i Seniorom Wioska Serca im. Jana Pawła II.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Kolonia Alfred została założona w połowie XIX wieku wokół założonej w 1834 roku kopalni węgla kamiennego Alfred[2]. Sama zaś nazwa pochodzi od imienia jednego z synów Johna Baildona, który wraz z książętami Hohenlohe-Öhringen założyli kopalnię Alfred[3]. Kopalnię tę w 1859 roku połączono z zakładem Hohenlohe. W 1923 roku unieruchomiono szyb Alfred, a dziesięć lat później zamknięto całą kopalnię Hohenlohe. Pozostałą zabudowę przystosowano do innych celów, m.in. dla mieszkania robotnicze[4]. Dobudowano również komórki na węgiel oraz piec do wypieku chleba[5].
W 1924 roku wraz z likwidacją obszarów dworskich część rejonu Alfreda włączono do Siemianowic (Śląskich), zaś część z obecną zabudową do gminy Wełnowiec[2]. Po nacjonalizacji przemysłu, w latach 40. XX wieku zabudowę Alfreda przekazano kopalni Prezydent[2]. W 1951 roku tereny kolonii weszły w skład Katowic[4]. W sierpniu 1978 roku kolonia[2], zlokalizowana przy placu Alfreda 1-13, została wpisana do rejestru zabytków[6][7][8]. W latach 1980–1982 w rejonie ulicy L. Waryńskiego i T. Patalonga wybudowano osiedle domów jednorodzinnych[2].
Alfred do XXI wieku nie był podłączony do podstawowej infrastruktury technicznej, a także brakowało obiektów handlowo-usługowych. Dzieci z kolonii uczęszczały wówczas do szkoły w Siemianowicach Śląskich[5]. Ostatni mieszkańcy Alfreda wyprowadzili się około 2012 roku i od tego czasu władze Katowic szukały pomysłu na jej zagospodarowanie[9]. W 2015 roku Rada Miasta Katowice zgodziła się na przekazanie trzech budynków – nr 3, 4 i 9 nowemu dzierżawcy – Fundacji Pomocy Dzieciom i Seniorom[10]. Fundacja ta wmurowała kamień węgielny pod budowę Wioski Serca Jana Pawła II[5], a także zaadaptowała dawny piec do wypieku chleba na kaplicę. Dodatkowo w ciągu kilku lat część z dachów pokryto dachówką bitumiczną z miejsce ceramicznej i zainstalowano na nich panele fotowoltaiczne[10].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]
Obecna zabudowa kolonii Alfred stanowi zaadaptowane po 1923 roku budynki dawnego szybu Alfred, powstałe pod koniec XIX wieku. Składają się przeważnie z jednopiętrowych domów mieszkalnych[2] wybudowanych w stylu historyzmu[5]. Budynki nr 10 i 11 posiadają ryzalit sięgający pierwszego piętra, będący pozostałością po ołtarzu św. Barbary[1]. W dniu 19 sierpnia 1978 roku[1] zabudowę wpisano do rejestru zabytków, zaś 25 czerwca 2007 roku uchwalono miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla Alfreda. Administratorem budynków kolonii jest Komunalny Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Katowicach[4].
Zabytkową kolonię Alfred, położoną przy placu Alfreda, tworzą współcześnie następujące budynki[6][7][8][11]:
- budynek nadszybia (nr 8),
- budynek maszyny wyciągowej (nr 9),
- budynek cechowni (nr 11),
- budynek kuźni (nr 12),
- budynek kotłowni (nr 7),
- budynek łaźni (nr 10),
- budynek administracji (nr 1),
- budynek wagi,
- budowle towarzyszące,
- położone na zachód od tego kompleksu pozostałości hałd przemysłowych.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Bulsa 2018 ↓, s. 119.
- ↑ a b c d e f Szaraniec 1996 ↓, s. 55.
- ↑ Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 89.
- ↑ a b c LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA KATOWICE NA LATA 2007 – 2013, Załącznik do uchwały nr XVII/324/07 Rady Miasta Katowice z dnia 29 października 2007, bip.katowice.eu, Katowice 2017 (pol.).
- ↑ a b c d Rzewiczok 2019 ↓, s. 90.
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2011-07-19].
- ↑ Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 94.
- ↑ a b Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 96.
- ↑ Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010−2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.) www.slaskie.pl [dostęp 2011-07-19]
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Adam Frużyński, Grzegorz Grzegorek, Piotr Rygus, Kopalnie i huty Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka” Grzegorz Grzegorek, 2017, ISBN 978-83-63780-23-4 (pol.).
- Urszula Rzewiczok, Wełnowiec i Józefowiec. Dzieje dzielnicy Katowic, Muzeum Historii Katowic, 2019, ISBN 978-83-64356-32-2 (pol.).
- Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9.
