Uniczowy
Uniczowy – historyczna wieś na terenie obecnych Katowic, z której to w XV wieku wyodrębniono obecnie dzielnice miasta: Piotrowice, Podlesie i Zarzecze[1].
Uniczowy istniały już prawdopodobnie w XII wieku i był jedną z najstarszych osad w ówczesnym państwie pszczyńskim. Wieś ta miała charakter rolniczy[2]. Jest to też najwcześniej wzmiankowana osada w granicach współczesnych Katowic, o której pierwsza wzmianka pochodzi z 1287 roku[3] (wg innych źródeł pierwsza wzmianka o Uniczowach pochodzi z 1467[4][1] bądź 1468[5] roku, kiedy to w protokolarzu miasta Pszczyny znalazła się wzmianka o uniczowskich lasach – jest to rachunek wystawiony przez Pszczynę dla furmana za przywiezienia drewna z uniczowskich lasów – ad borras in Unitzowy[6]). Sama zaś nazwa Uniczowy pochodzi prawdopodobnie od imienia Unik, które przypuszczalnie nosił pierwszy osadnik[6].
Rozpad Uniczowów na trzy osady (Podlesie, Zarzecze i Piotrowice) nastąpił w XV wieku[2] (według innego źródła do rozpadu Uniczowów doszło już w 1270 roku, na wsie lokowane na prawie niemieckim[7]). Z tego samego wieku pochodzi pierwsza wzmianka o wyodrębnionej z Uniczowów wsi Podlesie, natomiast w XVI wieku wspominane po raz pierwszy jest Zarzecze[8]. Dnia 21 lutego 1517 roku książę cieszyński Kazimierz II sprzedał ziemię pszczyńską baronowi Aleksemu Thurzonowi[9]. W dokumencie sprzedaży wymieniono wsie: Petrowicze Unitzowy, Podlesi Unitzowy i Zarzytsche Unitzowy[10].
Mieszkańcy osad pochodzących z Uniczowów należeli do parafii św. Wojciecha w Mikołowie[11]. Według wykazów dochodów diecezji krakowskiej w 1529 roku, Uniczowy dzieliły się na Wielkie (Uniczowy Maior) oraz prawdopodobnie też Małe, chociaż brak tej nazwy w omawianym wykazie. W urbarzu z 1536 roku wskazano, że w Uniczowach obok chłopów pańszczyźnianych gospodarstwa mieli również wolni sołtysi[12]. W 1514 roku pierwszym wolnym i dziedzicznym sołtysem został Marcin Zarembiec z Podlesia[13]. Ogółem w Uniczowach było wówczas 27 rodzin gospodarczych. W późniejszych latach zasiedlano puste wówczas gospodarstwa kmiecie i tworzono gospodarstwa zagrodnicze. W XVI wieku Uniczowy liczyły łącznie 39 gospodarstw[12]. Pod koniec XVI wieku lub na początku XVII wieku w Uniczowach przeprowadzono akcję osiedlania chałupników[14].
Nazwa Uniczowy utrzymywała się do XVIII wieku[15]. Obecnie jedynym śladem dawnego sołectwa jest ulica w centrum katowickiej dzielnicy Podlesie – ulica Uniczowska[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 679.
- ↑ a b Chmielewska 2016 ↓, s. 41.
- ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 22.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 45.
- ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 211.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 14.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 43.
- ↑ Chmielewska 2016 ↓, s. 53.
- ↑ Płazak 1974 ↓, s. 16.
- ↑ Gierlotka 2005 ↓, s. 47.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 144.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 192.
- ↑ a b Gierlotka 2005 ↓, s. 46.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 193.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 176.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012a, ISBN 978-83-87727-24-6 (pol.).
- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012b, ISBN 978-83-87727-29-1 (pol.).
- Marta Chmielewska, Morfologiczne przekształcenia przestrzeni miejskiej Katowic, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, ISBN 978-83-8012-837-8 (pol.).
- Stefan Gierlotka, Uniczowy. Kalendarium Historii południowych dzielnic Katowic: Kostuchna, Ochojec, Piotrowice, Podlesie, Zarzecze, Katowice: „Śląsk”. Wydawnictwo Naukowe, 2005, ISBN 83-7164-471-X (pol.).
- Ignacy Płazak, Pszczyna. Zabytki miasta i regionu. Przewodnik po muzeum, Pszczyna: Urząd Wojewódzki w Katowicach, Wydział Kultury i Sztuki, Muzeum Wnętrz Zamkowych w Pszczynie, 1974 (pol.).
- Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9 (pol.).
