Sd.Kfz.301
 Borgward IV w muzeum w Kubince | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ pojazdu |
transporter opancerzony |
| Trakcja |
gąsienicowa |
| Załoga |
1 kierowca |
| Historia | |
| Produkcja |
1942–1944 |
| Wycofanie |
1945 |
| Dane techniczne | |
| Silnik |
4-cylindrowy silnik Borgward chłodzony cieczą, 49 KM |
| Pancerz |
maks. 20 mm |
| Długość |
3,35 m |
| Szerokość |
1,8 m |
| Wysokość |
1,25 m |
| Masa |
3,45 t (Ausf. A) |
| Osiągi | |
| Prędkość |
40 km/h |
| Zasięg pojazdu |
120 km |
| Dane operacyjne | |
| Wyposażenie | |
| 450 kg ładunków wybuchowych | |
| Użytkownicy | |
| Niemcy | |
Sd.Kfz. 301 (niem. Sonderkraftfahrzeug 301), nazywany również Schwerer Ladungsträger Borgward B IV („ciężki nosiciel ładunków...”) – niemiecki ciężki nosiciel ładunków wybuchowych, które mogły być detonowane zdalnie[1]. Używany w czasie II wojny światowej.
W Wehrmachcie używane były trzy typy nosicieli ładunków wybuchowych: lekki Ladungsträger Goliath (Sd.Kfz. 302/303a/303b), średni Ladungsträger Springer (Sd.Kfz. 304) oraz ciężki Ladungsträger Borgward B IV (Sd.Kfz. 301). Jedynie Borgward umożliwiał przewiezienie ładunku, jego posadowienie i wycofanie pojazdu przed detonacją – pozostałe dwa typy ulegały zniszczeniu[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W czasie inwazji na Francję w 1940 r. Niemcy opracowali nową metodę niszczenia bunkrów przy pomocy zmodyfikowanych czołgów PzKpfw. I Ausf. B, które mogły umieszczać ładunki wybuchowe bez straty nosiciela. 10 zmodyfikowanych czołgów użyto w 1 Dywizji Pancernej w 3 kompanii pionierów. Pomysł ten zaowocował zamówieniem na pojazdy specjalnego przeznaczenia dla Wehrmachtu.
W październiku 1941 roku zdecydowano na zbudowanie pojazdów B IV SdKfz. 301 na bazie B III VK 302 oraz Leichter Ladungsträger Goliath SdKfz. 302 („lekki nosiciel ładunków...”) na bazie B I i B II. Poprzednik B IV nie sprawdził się jako zdalnie sterowany wykrywacz min ani jako ciągnik amunicyjny[1].
W kwietniu 1942 wyprodukowano pierwsze testowe 12 sztuk, a produkcja seryjna rozpoczęła się w maju 1942. Do czerwca 1943 zbudowano ok. 600 pojazdów Borgward IV Ausf. A („wersja A”), ponadto 260 egzemplarzy Ausf. B („wersja B”) do listopada 1943 oraz 305 egzemplarzy Ausf. C pomiędzy grudniem 1943 a wrześniem 1944. Wersja Ausf. B różniła się od A masą zwiększoną o 400 kg, przesuniętą anteną i zmodyfikowanym sprzętem radiowym. Wersja Ausf. C miała masę 4,85 t, długość 4,1 m, 1,83 m szerokości i 1,25 m wysokości, jednocześnie wyposażona była w cieńszy pancerz i nowy rodzaj gąsienic. W wersji C zmieniono także silnik na mocniejszy (o mocy 78 KM), a siedzenie kierowcy przesunięto z lewej strony na prawą. Około 56 sztuk pojazdu Borgward IV przebudowano na niszczyciel czołgów Panzerjäger Wanze uzbrojony w działo 8,8 cm Panzerbüchsen 54 w końcowym etapie wojny[1]. Co najmniej jeden Borgward IV Ausf. B został przebudowany i testowano go jako pojazd pływający, w 1943 zaś inny egzemplarz wyposażono w kamerę telewizyjną.
Zastosowanie bojowe
[edytuj | edytuj kod]Pojazdy tego typu używane były przeciwko powstańcom w powstaniu warszawskim. 13 sierpnia 1944 roku pojazd tego typu z 302. batalionu pancernego (Panzer Abteilung (FKL) 302) został zdobyty przez powstańców podczas odpierania ataku Niemców na barykadę na Podwalu. W wybuchu, znanym jako eksplozja „czołgu pułapki”, zginęło co najmniej trzysta osób, powstańców i ludności cywilnej, a drugie tyle odniosło rany[2][3][4].
W ścianę katedry św. Jana został wmurowany fragment gąsienicy tego pojazdu, został on jednak opatrzony błędnym podpisem „Gąsienica niemieckiego czołgu-miny «Goliat», który podczas Powstania Warszawskiego w 1944 r. zburzył część murów Katedry”[5].
W styczniu 1945 roku na terenie zrujnowanej Warszawy znaleziono kilkadziesiąt porzuconych Borgwardów IV (w tym niektóre wciąż wyposażone w ładunki wybuchowe). W sierpniu 1947 na Stawkach doszło do podobnej tragedii, która pochłonęła trzydzieści ofiar[4].
W kwietniu 2010 jeden z zachowanych egzemplarzy tego pojazdu znaleziono w Wiedniu w czasie wykonywania wykopu pod nową stację kolejową; został on przekazany do wiedeńskiego Muzeum Historii Wojskowości[6].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Wrak pojazdu zniszczonego 13 sierpnia 1944 roku w Warszawie na ul. Kilińskiego
-
Inne zdjęcie tego samego wraku
-
Gąsienica pojazdu opatrzona błędnym co do modelu podpisem na ścianie katedry św. Jana w Warszawie
-
Pamiątkowa tablica w miejscu wybuchu w Warszawie
-
Dane techniczne
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Thorleif Olsson: Borgward IV – SdKfz. 301. Achtung Panzer!. [dostęp 2010-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-10)]. (ang.).
- ↑ Ciała zbierali do kubła. TVN Warszawa, 2009-08-13. [dostęp 2010-04-16].
- ↑ Tomasz Urzykowski: Rocznica wybuchu na Kilińskiego. Gazeta.pl Warszawa, 12 sierpnia 2005. [dostęp 2010-03-24].
- ↑ a b Mateusz "Biszop" Biskup, Śladami zapomnianych bohaterów: w Krwawa niedziela, Poznań: Vesper, 1980, s. 290-295, ISBN 83-04-00678-2.
- ↑ Mariusz Komacki. Tak zwany czołg pułapka. „Rzeczpospolita”, 2003-08-01.
- ↑ WWII tank found during Vienna excavation work. „Austrian Times”, 2010-04-02. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Alexander Lüdeke, Waffentechnik im Zweiten Weltkrieg, Parragon Books, Bath/Köln, ISBN 978-1-4054-8584-5.
- Markus Jaugitz, Die deutsche Fernlenktruppe 1940–1943. w: Waffen-Arsenal Special Band 10, 1994, Podzun-Pallas-Verlag, ISBN 3-7909-0502-X.
- Markus Jaugitz: Die deutsche Fernlenktruppe 1943–1945. w: Waffen-Arsenal Special Band 12, 1995, Podzun-Pallas-Verlag, ISBN 3-7909-0529-1.