Uztailaren 18
data
Uztailaren 18a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta laurogeita hemeretzigarren eguna da, 200.a bisurteetan. 166 egun falta dira urtea amaitzeko.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1961 – ETA bere lehen ekintza handia egiten saiatu zen: soldadu frankista ohiak garraiatzen zituen tren bat bidetik ateratzen saiatu zen, Donostiatik gertu. Era berean, Donostian zenbait Espainiako bandera erre zituzten publikoki. 110 lagun atxilotu zituen poliziak hurrengo egunetan.
- 1980 – ETAk Ramon Ledo Taboada zibila hil zuen Bergaran.
Mundua
aldatu- 64 – Erromako Sute Handia jazo zen, merkatari auzo baten piztua eta berehala hiri osoara zabaldu zena.
- 924 – Martxoan Bahreingo karmatiarrek al-Habirren Hajjeko karabanak arpilatu ondoren, Ibn al-Furat abbastar bisir exekutatu zuten.
- 1512 – Bloisko IV. ituna sinatu zen.
- 1536 – Ingalaterran aita santuaren agintea ezeztu zen.
- 1936 – Espainiar militar talde batek, Franco eta Mola jeneralak buru zirela eta eskuineko alderdien laguntzaz, Gerra Zibila ekarriko zuen estatu-kolpea eman zuen Espainiako II. Errepublikaren gobernuaren aurka.
- 1994 – Argentinan AMIAren aurkako atentatua izan zen.
- 2006 – 40 hildako Libanon Israelen bonbardaketen indiskriminatuen ostean. Milaka atzerritarrek euren enbaxaden bitartez Beirutetik ihes egin zuten.
- 2010 – Irakeko Radwaniya-en egondako atentatuetan 43 pertsona hil ziren.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1934 – Antonio Arozenaren Mox, Miss, Xapi! antzezlana irratian eman zuten.
- 1982 – Elizondon Nafarroa Oinez jaialdia ospatu zen.
Mundua
aldatu- 1953 – Gentlemen Prefer Blondes filma estreinatu zen, Howard Hawksek zuzendu eta Marylin Monroe eta Jane Russellek aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1898 – Marie Curiek eta Pierre Curiek elementu berri bat aurkitu zuten: Polonioa
Kirolak
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1995 – Frantziako Tourra: Fabio Casartelli txirrindulari italiarra hil zen Col de Portet d'Aspet mendatea jaisten ari zenean izandako erorikoaren zaurien ondorioz.
Jaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1833 – Pedro Biteri, gipuzkoar idazlea, aberats eta filantropo ospetsua (h. 1908).
- 1873 – Federico Ugalde, bizkaitar arkitektoa (h. 1968).
- 1881 – María Maeztu, euskal pedagogo eta hezitzailea (h. 1948).
- 1886 – Francisco Basterretxea, euskal herritar politikari eta abokatua (h. 1975).
- 1917 – Luis Ibarra, arabar enpresaburu eta politikaria, Gasteizko alkatea (h. 1983).
- 1919 – Ignacio Larrauri, eusko-filipinar futbolaria (h. 2001).
- 1929 – Antonio Álvarez Solís, espainiar kazetaria, Euskal Herrian lan egindakoa (h. 2020).
- 1935 – Julen Kaltzada, bizkaitar apaiza eta euskal idazlea (h. 2017).
- 1938 – Julen Lekuona, euskal idazlea, abeslaria, eta musikagilea (h. 2003).
- 1942 – Asun Balzola, bizkaitar ilustratzaile, idazle eta itzultzailea (h. 2006).
- 1943 – Fernando Casado, Casado, euskal herritar pilotaria (h. 2003).
- 1945 – Marisa González, bizkaitar artista, argazkilaritza, bioarte eta bideo-artea landu dituena.
- 1946 – Antonio Frechilla, bizkaitar atleta ohia, Villoldon.
- 1950 – Iñaki Iriarte, arabar saskibaloi entrenatzaile ohia.
- 1952 – Jasone Salaberria, bizkaitar linguista eta irakaslea (h. 2021).
- 1956 – Javier Mendiburu, bizkaitar saskibaloi jokalari ohia.
- 1959 – Maite Sarasua, gipuzkoar politikaria.
- 1963 –
- Fernando García Macua, bizkaitar abokatua eta Athletic Clubeko presidente ohia.
- Gari, gipuzkoar abeslaria, Hertzainak taldeko abeslaria.
- 1965 – Begoña M. Jugo, bizkaitar biologo eta genetika irakaslea.
- 1977 – Lupe del Río, bizkaitar aktorea.
- 1978 – Ainhoa Murua, gipuzkoar igerilari eta triatleta.
- 1987 –
- Nerea Gorriti, gipuzkoar aktorea.
- Sébastien Guerrero, lapurtar plater-tiratzailea eta arrain-saltzailea.
- 1989 – Arkaitz Ruiz, nafar futbolaria.
- 1991 – Haritz Orbe, bizkaitar txirrindularia.
- 1992 – Alain González Estíbalez, arabar txirrindularia.
- 1993 – Fernando Rubio, nafar futbolaria.
- 1994 – Iñigo Zubiri, nafar futbolaria.
- 1995 – Ainhoa Urien, bizkaitar pilotaria eta idazlea.
- 1997 – Jon Ander Peña, Peña II.a, gipuzkoar esku huskako pilotaria.
- 2001 – Gontzal Murgoitio, bizkaitar korrikalaria
- 2002 –
- Asier Castilla, bizkaitar txirrindularia.
- Sem Westerveld, gipuzkoar atezaina.
- 2004 – Lander Arenal, bizkaitar futbolaria.
- 2005 - Xanet Olaiz, arabar futbolaria.
Mundua
aldatu- 1013 – Hermann Reichenaukoa, alemaniar monje beneditarra, musikagile, matematikari, astronomo, astrologo, historialari, idazle eta olerkaria (h. 1054).
- 1552 – Rodolfo II.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (h. 1612).
- 1635 – Robert Hooke, ingeles zientzialaria (h. 1703).
- 1659 – Jacint Rigau-Ros, kataluniar pintorea (h. 1743).
- 1670 – Giovanni Bononcini, italiar musikagile eta biolontxelo-jotzailea (h. 1747).
- 1724 – Maria Antonia Bavariakoa, Saxoniako hauteslea, erregentea eta konpositorea (h. 1780).
- 1794 – Feargus O'Connor, langile klasearen aldeko irlandar politikaria (h. 1855).
- 1811 – William Makepeace Thackeray, ingeles kazetaria eta eleberrigilea (h. 1864).
- 1815 – Ludvig Holstein-Holsteinborg, Danimarkako lehen ministroa (h. 1892).
- 1821 – Pauline Viardot, frantziar mezzosopranoa eta musikagilea (h. 1910).
- 1837 – Vasil Levski, bulgariar iraultzailea (h. 1873).
- 1842 – William D. Coleman, Liberiako presidentea (h. 1908).
- 1843 – Virgil Earp, estatubatuar marshalla (h. 1905).
- 1848 – W. G. Grace, ingeles kriket-jokalaria, "kriket modernoaren aitatzat" hartu (h. 1915).
- 1849 – Hugo Riemann, alemaniar musikologoa (h. 1919).
- 1853 – Hendrik Lorentz, holandar fisikaria, 1902ko Fisikako Nobel Saria (h. 1928).
- 1855 – Axel Paulsen, norvegiar izotz-gaineko patinatzailea (h. 1938).
- 1856 – Giacinto Morera, italiar matematikaria eta fisikaria, analisi konplexuan aditua (h. 1909).
- 1861 –
- Kadambini Ganguly, Indiako lehen emakumea Indian medikuntza praktikatzen (h. 1923).
- Lucien Simon, frantziar margolaria (h. 1945).
- 1864 – Ricarda Huch, alemaniar poeta eta historialaria (h. 1947).
- 1867 – Margaret Brown, estatubatuar socialite-a, aktibista eta filantropoa (h. 1932).
- 1871 – Giacomo Balla, italiar margolari, arte irakasle eta olerkaria (h. 1958).
- 1874 – Cathal Brugha, irlandar iraultzaile eta politikaria (h. 1922).
- 1877 - Julie de Graag, herbeheretar akuarelista, grabatzailea, diseinatzailea eta margolaria (h. 1924).
- 1881 – Antonia Maymón, espainiar pedagogo arrazionalista, militante naturista, anarkista, feminista eta idazlea (h. 1959).
- 1883 – Lev Borisovitx Kamenev, sobietar politikaria (h. 1936).
- 1887 – Vidkun Quisling, norvegiar politikari ultraeskuindarra (h. 1945).
- 1888 – Margarita Xirgu, espainiar aktore eta antzerki zuzendaria (h. 1969).
- 1890 – Frank Forde, Australiako 15. lehen ministroa (h. 1983).
- 1891 – Aloisia Veit, Adolf Hitlerren senidea eta pertsona desgaituen suntsiketaren biktima (h. 1940).
- 1894 – Isaac Babel, ukrainar idazlea (h. 1940).
- 1900 – Nathalie Sarraute, errusiar-frantziar idazlea (h. 1999).
- 1906 –
- Clifford Odets, estatubatuar antzezle eta antzerkigilea (h. 1963).
- Sofia Pomba Guerra, portugaldar farmazialaria eta ekintzaile politikoa (h. 1976).
- 1909 –
- Andrei Andreievitx Gromyko, Sobiet Goreneko Presidiumeko presidentea (h. 1989).
- Mohammed Daoud Khan, Afganistango lehen presidentea (h. 1978).
- 1910 – Mamadou Dia, Senegalgo lehen ministroa (h. 2009).
- 1911 – Hume Cronyn, kanadar estatubatuar aktorea (h. 2023).
- 1914 –
- Jo Cals, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1971).
- Gino Bartali, Ginetaccio, italiar txirrindularia (h. 2000).
- 1918 – Nelson Mandela, apartheidaren aurkako ekintzailea, Hegoafrikako lehendakaria eta 1993ko Bakearen Nobel Saria (h. 2013).
- 1921 – John Glenn, estatubatuar politikari eta astronauta (h. 2016).
- 1922 –
- Thomas Kuhn, estatubatuar pentsalaria, zientziaren filosofian ekarpen garrantzitsuan egin zituena (h. 1996).
- Ken Noritake, japoniar futbolaria (h. 1994).
- 1924 – Elias Sarkis, Libanoko presidentea (h. 1985).
- 1925 –
- François Augiéras, frantziar idazle eta margolaria (h. 1971).
- Shirley Strickland, abiadura eta hesidun lasterketetan espezializatutako australiar atleta (h. 2004).
- 1926 –
- Ángel Crespo, gaztelaniazko poeta eta hainbat hizkuntzatatik gaztelaniarako itzultzailea (h. 1995).
- Joshua Fishman, estatubatuar hizkuntzalaria (h. 2015).
- 1927 –
- Antonio García-Trevijano, ideologia errepublikanoko espainiar politikari eta pentsalaria (h. 2018).
- Kurt Masur, alemaniar orkestra-zuzendaria (h. 2015).
- 1930 – Juan García Atienza, valentziar idazlea eta dokumentalista (h. 2011).
- 1931 – Walter Vidarte, uruguaiar aktorea (h. 2011).
- 1933 – Syd Mead, estatubatuar diseinatzaile industriala (h. 2019).
- 1935 – Ben Vautier, suitzar jatorriko frantziar artista (h. 2024).
- 1937 –
- Roald Hoffmann, estatubatuar kimikari teorikoa, 1981eko Kimikako Nobel Saria.
- Hunter S. Thompson, estatubatuar kazetari eta idazlea (h. 2005).
- 1938 –
- John Connelly, ingeles futbolaria (h. 2012).
- Ian Stewart, eskoziar musikaria eta teklatu jotzailea, The Rolling Stones taldearen sortzaileetakoa (h. 1985).
- Paul Verhoeven, herbeherear zinema zuzendaria, gidoigilea eta ekoizlea.
- 1940 –
- James Brolin, zinema eta telebistako estatubatuar aktorea.
- Peter Mutharika, Malawiko presidente ohia.
- 1942 –
- Giacinto Facchetti, italiar futbolaria.
- Paul McCartney, ingeles abeslaria eta musikaria.
- 1945 –
- Ugo Ferrante, italiar futbolaria (h. 2004).
- Paul Ginsborg, ingeles historialari eta teorialari politikoa, italiar nazionalizatua (h. 2022).
- 1948 –
- Jeanne Córdova, Estatu Batuetan aitzindaria lesbiana eta gayen eskubideen mugimenduan, The Lesbian Tide eta mendebaldeko kostaldeko LGBT mugimenduaren sortzailea (h. 2016).
- Hartmut Michel, alemaniar biokimikaria, 1988ko Kimikako Nobel Saria.
- 1949 – Axel Honneth, alemaniar filosofo eta soziologoa.
- 1950 – Richard Branson, ingeles enpresaburu, negoziogizon eta abenturazalea, Virgin markaren sortzaile eta jabea.
- 1951 –
- Elio Di Rupo, Belgikako lehen ministroa.
- Margo Martindale, estatubatuar aktorea.
- 1957 –
- Nick Faldo, ingeles golf-jokalari ohia, historiako hoberenetakoa.
- Keith Levene, ingeles musikaria, The Clash taldeko sortzaileetako bat (h. 2022).
- 1958 – Nuccio Ordine, italiar filosofo, saiakeragile eta literatura kritikaria (h. 2023).
- 1960 - Dolors Miquel, kataluniar poeta.
- 1961 – Elizabeth McGovern, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- 1962 – Jack Irons, Pearl Jam eta Red Hot Chili Peppers taldeetako estatubatuar bateria-jolea.
- 1963 – Marc Girardelli, austriar jatorriko luxenburgotar eskiatzaile ohia, munduko eskiatzaile handienetakoa.
- 1967 –
- Vin Diesel, estatubatuar aktore, idazle, zinema zuzendari eta ekoizlea.
- Amar Osim, bosniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- 1968 – Melissa Lucio, heriotza zigor polemikoan kondenatutako estatubatuarra.
- 1969 – Elizabeth Gilbert, estatubatuar idazlea.
- 1975 – M.I.A., ingeles rapeatzaile, abeslari, musika-ekoizle eta ekintzailea.
- 1976 – Elsa Pataky, espainiar aktorea.
- 1979 – Jaska Raatikainen, Children of Bodom taldeko bateriajolea.
- 1980 – Kristen Bell, estatubatuar aktorea.
- 1981 – Michiel Huisman, nederlandar aktorea, musikaria eta abeslaria.
- 1982 –
- Priyanka Chopra, indiar abeslari, aktorea eta 2000ko Miss Mundua.
- Rachel McKinnon, kanadar filosofia irakaslea, txirrindularia eta pertsona transgeneroen eskubideen aldeko ekintzailea.
- 1983 - Azara García de los Salmones Marcano, espainiar ultramaratoilaria.
- 1988 – Tomáš Hampl, txekiar saskibaloi jokalaria.
- 1990 –
- Saúl Álvarez, Canelo, mexikar boxeolaria.
- Linn da Quebrada, brasildar aktorea eta abeslaria eta LGBT pertsonen eta pertsona beltzen eskubideen aldeko ekintzailea.
- 1991 – Rubén Peña, espainiar futbolaria.
- 2000 – Angelina Melnikova, errusiar gimnasta-artistikoa.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1830 – Jose Luis Munarritz, nafar idazle, itzultzaile eta kritikaria, Madrilen (j. 1762).
- 1936 –
- Virgilio Leret, nafar hegazkinlari eta ingeniaria, 1936ko estatu-kolpean fusilaturiko lehendabiziko ofiziala, Melillan (j. 1902).
- José Rodríguez-Medel, Nafarroako Guardia Zibilaren komandantea Espainiako Bigarren Errepublikan, Iruñean eraila (j. 1888).
- 1947 – Amadeo Gartzia de Salazar, arabar mediku eta futbol entrenatzailea, Deportivo Alavéseko entrenatzailea (j. 1886).
- 1961 - Maria Mercedes Antxeta, venezuelar emakumea, Meliton Manzanasek torturatu eta egun batzuren ondoren, Caracasen.
- 1968 – Teresa Eskoriatza, gipuzkoar kazetari eta idazlea (j. 1891).
- 1980 – Jose Domingo Ugartetxea, bizkaitar musikari eta erlijioso karmeldarra (j. 1888).
- 1988 – Alberto Onaindia, bizkaitar apaiza (j. 1902).
- 1996 – Martin Ugarte, Saletxe, euskal idazlea (j. 1916).
- 2000 – Francisco Javier Saenz de Oiza, nafar arkitektoa (j. 1918).
- 2008 – Venancio Orbe, bizkaitar apaiz katoliko pasiotarra, Peruko Moyobambako gotzaina izandakoa, Liman (j. 1927).
- 2013 – Julian Lajos, esku huskako nafar pilotaria (j. 1940).
- 2017 – Mixel Thikoipe, baxenabartar idazle, musikari eta euskaltzalea (j. 1948).
- 2020 – Lucio Urtubia, nafar igeltseroa eta militante anarkista (j. 1931).
Mundua
aldatu- 1100 – Godofredo Bouillongoa, Behe Lorrenako dukea eta gudaria.
- 1194 – Guy Lusignangoa, Jerusalemgo Erresuma eta Zipreko erregea (j. c. 1150)
- 1548 – Paskual Andagoiakoa, arabarra, Espainiako Armadako militarra, konkistatzailea eta esploratzailea (j. 1495).
- 1566 – Bartolomé de las Casas, espainiar elizgizona eta misiolaria (j. c. 1484).
- 1591 – Jacobus Gallus, esloveniar musikagilea (j. 1550).
- 1610 – Caravaggio, italiar margolaria, pintura barrokoaren sorkuntzan eragin handia izan zuena (j. 1571).
- 1721 – Antoine Watteau, frantziar pintorea (j. 1684).
- 1792 – John Paul Jones, estatubatuar itsas armadako militarra (j. 1747).
- 1817 – Jane Austen, ingeles idazlea (j. 1775).
- 1844 – María Dolores Aldama Alfonso, Monteloko markesa, idazlea eta azukre-lantegien eta esklaboen jabe kubarra (j. 1819)
- 1868 – Emanuel Leutze, germano-estatubatuar margolaria (j. 1816).
- 1872 – Benito Juárez, Mexikoko presidentea (j. 1806).
- 1890 – Christian Heinrich Friedrich Peters, alemaniar astronomoa (j. 1813).
- 1892 – Thomas Cook, Thomas Cook & Son bidaia-agentziaren sortzaile ingelesa (j. 1808).
- 1895 – Karl Schenk, Suitzako Konfederazioko presidentea (j. 1823).
- 1909 – Karlos Maria Borboi Austria-Estekoa, espainiakoa izenaz erregegai karlista (j. 1848).
- 1919 – Raymonde de Laroche, frantziar hegazkinlaria eta pilotu-lizentzia jaso zuen lehen emakumea (j. 1882).
- 1924 – Àngel Guimerà, kataluniar idazlea (j. 1845).
- 1927 – Vasili Polenov, errusiar margolaria (j. 1844).
- 1931 – Oskar Minkowski, alemaniar fisiologo eta patologoa (j. 1858).
- 1936 – La Argentina, espainiar-argentinar dantzari eta koreografoa (j. 1890).
- 1937 – Julian Bell, britainiar poeta, Espainiako Gerra Zibilean eraila (j. 1908).
- 1938 – Maria Errumaniakoa, Errumaniako erregina ezkontidea (j. 1875).
- 1943 – Jean Alavoine, frantziar txirrindularia (j. 1888).
- 1948 – Baldassarre Negroni, italiar zinema-zuzendari eta gidoigilea (j. 1877).
- 1952 - María Eduarda Barjona de Freitas, portugaldar kazetaria, idazlea, ikertzailea eta literatura-kritikaria (j. 1882).
- 1967 – Humberto de Alencar Castelo Branco, Brasilgo presidente eta diktadorea (j. 1897).
- 1968 – Corneille Heymans, belgikar fisiologoa, 1938ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1892).
- 1972 – Liubov Jegorova, errusiar ballet-dantzaria, koreografoa eta irakaslea (j. 1880).
- 1973 – Jack Hawkins, britaniar aktorea (j. 1910).
- 1979 – Rita Montagnana, italiar politikaria, Italiako Alderdi Komunistaren buruzagia eta parlamentaria (j. 1895).
- 1982 – Roman Osipovitx Jakobson, errusiar hizkuntzalari eta filologoa (j. 1896).
- 1988 – Nico, alemaniar abeslaria, musikaria, modeloa eta aktorea (j. 1938).
- 1990 –
- André Chastel, frantziar idazle eta historialaria (j. 1912).
- Georges Dargaud, frantziar argitaratzailea, komikien edizioan espezializatua (j. 1911).
- Yun Bo-seon, Hego Koreako presidentea (j. 1897).
- 1993 – Jean Negulesco, errumaniar-estatubatuar zinema-zuzendaria (j. 1900).
- 1995 – Fabio Casartelli, italiar txirrindularia (j. 1970).
- 1996 – José Manuel Fuente, espainiar txirrindularia (j. 1945).
- 1997 –
- James Goldsmith, britainiar-frantziar finantza-gizona (j. 1933).
- Eugene Shoemaker, estatubatuar astronomoa eta geologoa, planetologia zientziaren sortzaileetako bat (j. 1928).
- 2000 – Enrique de Gandía, argentinar historialaria eta idazlea (j. 1904).
- 2002 – Victor Emery, britainiar fisikaria (j. 1933).
- 2005 – William Westmoreland, estatubatuar jenerala (j. 1914).
- 2012 –
- Jean François-Poncet, Akitaniako Eskualde Kontseiluko presidente bitartekaria (j. 1928).
- Frances Spence, ENIAC konputagailuaren jatorrizko programatzaileetako bat (j. 1922).
- 2017 – Max Gallo, frantziar politikari, historialari eta idazlea (j. 1932).
- 2018 –
- Adrian Cronauer, AEBetako Aire Armadako sarjentu eta disc jockeya (j. 1938).
- Burton Richter, estatubatuar fisikaria, 1976ko Fisikako Nobel Saria (j. 1931).
- 2020 – Juan Marsé, kataluniar eleberrigilea, 50eko Belaunaldiko Bartzelonako Eskolako kidea (j. 1933).
- 2021 – Michel Husson, frantziar ekonomialaria, estatistikaria eta ekintzaile politikoa, mugimendu altermundialistako kidea (j. 1949).
- 2022 – Claes Oldenburg, suediar-estatubatuar eskultorea (j. 1929).
- 2024 –
- Bob Newhart, estatubatuar komediante eta aktorea (j. 1929).
- Fresia Saavedra, ekuadortar egile abeslaria (j. 1933).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Sehaska egutegiko izendegia: Atharratz/Atarrabia eta Ilora.
Kanpo estekak
aldatu