Azaroaren 30
data
Azaroaren 30a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hogeita hamalaugarren eguna da, 335.a bisurteetan. 31 egun falta dira urtea amaitzeko.
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1930 – Eusko Abertzale Ekintza (EAE-ANV) alderdia sortu zen, San Andresko Manifestuaren bidez.
- 1966 – Etxebarriko Bandasko greba hasi zen. 1966ko azaroaren 30an. Lantegiko 900 langileek 163 eguneko greba gogorra hasi zuten, Francoren garaian egindako luzeena.
- 1986ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak.
- 2006 – Ustezko hiru etakide atxilotu zituzten Frantzian.
- 2007 – Joan Mari Torrealdai eta Lourdes Oñederra euskaltzain oso izendatu zituzten gehiengo osoz Bilbon, 29. eta 30. zenbakidun hutsarteak betetzeko.
- 2009 – EAE eta Akitaniaren artean euroeskualde bat osatzeko lehen urratsak eman ziren.
Mundua
aldatu- 1539 – Herritar azteka bat bizirik erretzeko agindu zuen Juan Zumarraga, Mexikoko inkisidoreak “bere kulturako jainko zaharrak adoratzeagatik”.
- 1966 – Barbados Britainiar Inperiotik independizatu zen.
- 1967 – Yemen Britainiar Inperiotik independizatu zen.
- 1982 – Margaret Thatcherrek, Britainia Handiko lehen ministro zenak, bonba-pakete bat jaso zuen 10 Downing Streeten.
- 1999 – Globalizazioaren aurkako mugimenduaren protesten ondorioz, Munduko Merkataritza Erakundeak Seattlen antolaturik zuen bilera bertan behera utzi zuen.
- 2021 – Barbadosek errepublika aldarrikatu zuen.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 2007 – Joan Mari Torrealdai eta Lourdes Oñederra euskaltzain oso izendatu zituzten gehiengo osoz Bilbon, 29. eta 30. zenbakidun hutsarteak betetzeko.
Mundua
aldatu- 2000 – UNESCOk Tarragona hira eta Elxeko palmadia Gizateriaren Ondare deklaratu zuen.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuJaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1634 – Andrés de Sola, nafar musikagilea (h. 1696).
- 1670 – Juan Antonio Urrutia Arana, II. Villar del Águilako markesa, arabar noblea (h. 1743).
- 1801 – Jean-Amédée Etxeberri, Baigorriko alkate eta notarioa (h. 1855).
- 1881 – Andres Amonarriz, euskal idazle tolosarra (h. 1952).
- 1884 –
- Eduardo Eskartzaga, euskal apaiza (h. 1954).
- Julian Tellaetxe, gipuzkoar margolaria (h. 1957).
- 1891 – Andres Azkarate, nafar apaiz eta monjea (h. 1981).
- 1893 – Pedro Basauri, Pedrucho, euskal toreatzaile eta aktorea (h. 1973).
- 1902 – Alberto Onaindia, markinar apaiza (h. 1988).
- 1919 – Justi Arenaza, Vasquita I, gipuzkoar erraketista (h. 2000).
- 1922 – Emilio Aldekoa, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. 1999).
- 1928 – Javier Arzuaga, euskal fraide frantziskotarra (h. 2017).
- 1930 – Tomas Zubizarreta, Zendoia, gipuzkoar soinu jotzailea (h. 2015).
- 1941 – Andrés Incera, bizkaitar txirrindularia (h. 2016).
- 1954 – Tere Jaio, bizkaitar aktore eta bikoizlea (h. 2013).
- 1955 –
- Jesus Miguel Garcia Iturrioz, bizkaitar esperantista eta irakaslea.
- Ignacio Gracia, Iñaki de Renteria, gipuzkoar etakide ohia.
- 1956 – Joxe Joan Gonzalez de Txabarri, gipuzkoar filologo eta politikaria, Gipuzkoako Ahaldun Nagusi ohia.
- 1961 – Javier Cillero, bizkaitar idazle eta itzultzailea.
- 1971 –
- Mercedes Maroto-Valer, arabar ingeniari kimikoa.
- Mikel Urdangarin, euskal kantautorea.
- 1976 – Eneko Llanos, gasteiztar triatleta.
- 1979 – Francisco Jusué, nafar futbolari ohia.
- 1980 – Vanessa Goikoetxea, bizkaitar opera eta zarzuela abeslaria, sopranoa, Floridan.
- 1985 – Julene Lazkano, Bizkaiko Elorrioko alkatea
- 1989 – Iñigo Cervantes, gipuzkoar tenislaria.
- 1990 – Imanol Rojo, gipuzkoar iraupen eskiatzailea.
- 1997 – Ekhi Bravo, gipuzkoar futbolaria.
Mundua
aldatu- 1427 – Kasimiro IV.a Jagellon, Lituaniako duke handia eta Poloniako erregea (h. 1492).
- 1508 – Andrea di Pietro dalla Gondola, Andrea Palladio izenez ezaguna, Pizkundeko italiar arkitekto ospetsua (h. 1580).
- 1554 – Philip Sidney, ingeles olerkaria eta politikaria (h. 1586).
- 1642 – Andrea Pozzo, italiar pintorea eta arkitektoa (h. 1709).
- 1667 – Jonathan Swift, irlandar idazlea (h. 1745).
- 1670 – John Toland, irlandar filosofoa (h. 1722).
- 1699 – Kristian VI.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (h. 1746).
- 1720 – María Andresa Casamayor, espainiar matematikaria, idazlea eta irakaslea (h. 1780).
- 1807 – William Farr, ingeles epidemiologoa (h. 1883).
- 1814 – Eugène Rouher, frantziar politikaria (h. 1884).
- 1816 – Miriam Mendes Belisario, ingeles idazle eta hezitzaile judua (h. 1885).
- 1817 – Theodor Mommsen, alemaniar idazlea, 1902ko Literaturako Nobel Saria (h. 1903).
- 1824 – Mary Hayden Pike, estatubatuar idazlea (h. 1908).
- 1825 – William-Adolphe Bouguereau, frantziar margolari akademizista eta tradizionalista (h. 1905).
- 1830 – Augustine-Malvina Blanchecotte, frantziar idazlea (h. 1897).
- 1835 – Mark Twain, estatubatuar idazlea (h.1910).
- 1858 – Jagadish Chandra Bose, bengalar botaniko eta fisikaria (h. 1937).
- 1866 – Sarah Jane Baines, britainiar-australiar feminista, sufragista eta erreformatzaile soziala, epaimahai batek epaitu zuen lehen sufragista (h. 1951).
- 1869 – Gustaf Dalén, suediar ingeniari eta fisikaria, 1912ko Fisikako Nobel Saria (h. 1937).
- 1872 – Isidre Nonell, kataluniar margolari eta marrazkigilea (h. 1911).
- 1873 – Božena Benešová, txekoslovakiar eleberrigile feminista (h. 1936).
- 1874 –
- Winston Churchill, Erresuma Batuko lehen ministroa (h. 1965).
- Lucy Maud Montgomery, kanadar haur literatura egilea (h. 1942).
- 1879 – Laura Dreyfus Barney, Bahá'í fedearen irakasle eta filantropo nabaria (h. 1974).
- 1884 – Fernand Forgues, frantziar arraunlari, pilotari eta errugbi jokalaria (h. 1973).
- 1885 – Albert Kesselring, alemaniar mariskala (h. 1960).
- 1889 – Edgar Douglas Adrian, britainiar fisiologoa, 1932ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1977).
- 1897 –
- Virginia Henderson, estatubatuar erizaina (h. 1996).
- Everett Hughes, estatubatuar soziologoa (h. 1983).
- 1904 – Clyfford Still, estatubatuar margolaria (h. 1980).
- 1906 –
- John Dickson Carr, estatubatuar detektibe-eleberrien idazlea (h. 1977).
- Matilde Zapata, La Región egunkariko zuzendaria (h. 1938).
- 1907 – Alfred Schmitt, frantziar astronomoa (h. 1973).
- 1911 –
- Jorge Negrete, mexikar abeslari eta aktorea, rantxera eta mariatxi musikako abeslari bikaina izateagatik oroitua (h. 1953).
- Shoichi Nishimura, japoniar futbolaria (h. 1998).
- 1912 – Walter J. Ong, estatubatuar hezitzailea, abadea, maisua, historiatzaile kulturala, linguista eta filosofoa (h. 2003).
- 1915 – Henry Taube, kanadar kimikaria, 1983ko Kimikako Nobel Saria (h. 2005).
- 1916 – Andrée de Jongh, belgikar erresistentziako erizaina, II. Mundu Gerran soldadu aliatuen iheserako Comète sarearen antolatzailea (h. 2007).
- 1920 – Virginia Mayo, estatubatuar aktorea (h. 2005).
- 1921 –
- Virginia Beavert, estatubatuar hizkuntzalaria (h. 2024).
- Encarnación Magaña, espainiar anarkista libertarioa (h. 1942).
- 1923 –
- Maria Girona i Benet, kataluniar margolaria eta grabatzailea (h. 2015).
- Angel Martín Municio, espainiar zientzialaria (h. 2002).
- 1924 – Klaus Huber, suitzar musikagilea (h. 2017).
- 1926 –
- Richard Crenna, estatubatuar aktorea (h. 2003).
- Andrew Schally, poloniar estatubatuar endokrinologoa, 1977ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2024).
- 1928 –
- Germà Colón, valentziar filologo eta lexikologoa (h. 2020).
- Peter Hans Kolvenbach, Herbehereetako apaiza, Jesusen Konpainiaren 29. Nagusia (h. 2016).
- 1930 – G. Gordon Liddy, estatubatuar abokatu, FBIko ajente, irrati-esatari eta aktorea (h. 2021).
- 1931 – Romila Thapar, indiar historialaria.
- 1933 – Jeanloup Sieff, frantziar argazkilaria (h. 2000).
- 1934 – Lansana Conté, Gineako presidentea (h. 2008).
- 1935 – Stojan Andov, Ipar Mazedoniako bitarteko presidentea (h. 2024).
- 1937 –
- Eduard Artemiev, errusiar musikagilea (h. 2022).
- Miúcha, brasildar abeslaria eta musikagilea (h. 2018).
- Ridley Scott, britainiar zinema zuzendaria eta ekoizlea.
- Tom Simpson, ingeles txirrindularia (h. 1967).
- 1938 –
- Jean Eustache, frantziar idazle, aktore eta zinemagilea (h. 1981).
- Margarita Salas, espainiar biokimikaria (h. 2019).
- 1943 –
- Terrence Malick, estatubatuar zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea.
- Ulay, alemaniar artista (h. 2020).
- Jorge Zabalza, uruguaitar politikaria (h. 2022).
- 1944 – Joseph Boakai, Liberiako presidentea.
- 1946 –
- Marina Abramović, serbiar artista, performancean espezializatua.
- Bárbara Lys, balear dantzaria, aktorea eta irakaslea.
- 1947 – David Mamet, estatubatuar antzerki-idazle, zuzendari eta gidoigilea.
- 1949 – Fra' Matthew Festing, Maltako Ordenako Printze eta Maisu Nagusia (h. 2021).
- 1950 – María Emilia Casas, espainiar legelaria.
- 1952 –
- Mandy Patinkin, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- Alicia Puleo, espainiar filosofo feminista.
- 1954 – Wayne Bartholomew, australiar surflaria.
- 1955 –
- Txomin García, espainiar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Billy Idol, ingeles rock musikari eta aktorea.
- 1956 – Constance Money, estatubatuar aktore porno ohia.
- 1957 – Thomas McElwee, irlandar errepublikarra, Behin-behineko IRAko kidea (h. 1981).
- 1958 – Gary Lewis, eskoziar aktorea.
- 1960 –
- Hiam Abbass, palestinar aktore eta zinema zuzendaria.
- Verónica Condomí, argentinar abeslari, konpositorea, gitarra-jotzailea eta irakaslea.
- Gary Lineker, ingeles futbolari ohia, bere garaiko aurrelari hoberenetakoa.
- 1962 – Chusé Inazio Nabarro, aragoieraz idazten duen idazle eta itzultzailea.
- 1963 –
- Rita Hester, Bostonen erail zuten afro-amerikar emakume transgeneroa (h. 1998).
- Salma Kikwete, Tanzaniako lehen dama.
- 1965 –
- Juan Antonio Cebrián, espainiar kazetari, idazle eta irrati esataria (h. 2007).
- Ricardo Sáenz de Ynestrillas Pérez, espainiar politikaria.
- Ben Stiller, estatubatuar umorista, aktore, zuzendari, gidoilari eta ekoizlea.
- 1968 – Laurent Jalabert, frantziar txirrindulari ohia.
- 1969 – Valeria Bertuccelli, argentinar aktorea.
- 1973 – Igor Jovićević, kroaziar futbolari ohia.
- 1975 – Andréa Werner, brasildar kazetaria, politikaria eta pertsona autisten eskubideen aldeko ekintzailea.
- 1977 – Sonsoles Ónega, espainiar kazetaria, telebistako aurkezlea eta idazlea.
- 1979 – Andrés Nocioni, argentinar saskibaloi jokalari ohia.
- 1981 – Swann Arlaud, frantziar aktorea.
- 1982 – Elisha Cuthbert, kanadar aktorea.
- 1983 – Carla Nieto, kataluniar aktorea.
- 1984 – Francisco Sandaza, espainiar futbolaria.
- 1985 – Kaley Cuoco, estatubatuar aktorea.
- 1986 – Felix Reda, alemaniar ikertzaile eta politikaria.
- 1987 – Yumi Uetsuji, japoniar futbolaria.
- 1988 – Julie Zangenberg, daniar aktore eta modeloa.
- 1990 – Magnus Carlsen, norvegiar xake jokalaria, Munduko Xake Txapelduna.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1588 – Juan Antxeta, euskal eskultore manierista (j. c. 1540).
- 1938 – Juan Izurrategi Berrostegieta, bizkaitar idazlea, Palentzian (j. 1863).
- 1962 – Paulo Iantzi, nafar bertsolaria (j. 1882).
- 1967 – Ignacio María Alkorta, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea, Granadan (j. 1906).
- 2003 – Marco Antonio Sanz de Acedo, Eskroto / Gavilán, Tijuana in Blue taldeko abeslaria (j. 1965).
- 2015 – Pio Caro Baroja, espainiar idazlea, zinema zuzendaria eta dokumentalgilea, Euskal Herrian eta bereziki Nafarroan lan handia egina (j. 1928).
- 2018 – Alejandro Sagardui, bizkaitar futbolaria, Cartagenan (j. 1961).
- 2019 – Jesús García Ariño, Garcia Ariño I.a , esku huskako bizkaitar pilotaria (j. 1934).
- 2021 – Panpi Ladutxe, lapurtar esku huskako pilotaria eta abeslaria (j. 1955).
- 2022 - Joseba Arrieta, Karmelo Ikastolaren sortzailetako bat eta Kirikiño Ikastolako zuzendaria (j. 1932).
Mundua
aldatu- 1016 – Edmundo II.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (j. c. 990).
- 1204 – Emeriko Hungariakoa, Hungaria, Kroazia, Dalmazia eta Eslavoniako erregea (j. 1174).
- 1519 – Michael Wohlgemuth, alemaniar pintorea eta grabatzailea (j. 1434).
- 1526 – Giovanni delle Bande Nere, italiar condottieroa (j. 1498).
- 1603 – William Gilbert, britainiar sendagile eta fisikaria (j. 1544).
- 1622 – Squanto, Aita Erromesak Ipar Amerikan ezartzen lagundu zuen Amerindiarra (j. 1585).
- 1647 – Bonaventura Cavalieri, italiar apaiz jesuita eta matematikaria (j. 1598).
- 1680 – Peter Lely, jatorri alemaniarreko margolaria (j. 1618).
- 1718 – Karlos XII.a Suediakoa, Suediako erregea (j. 1682).
- 1706 – John Dollond, ingeles zientzialaria (j. 1706).
- 1830 – Pio VIII.a, Aita santua (j. 1761).
- 1878 – Francisco Linares Alcántara, Venezuelako presidentea (j. 1825).
- 1893 – Carl Wilhelm Tölcke, alemaniar politikaria, "Westfaliako Gizarte Demokraziaren aita" (j. 1817).
- 1900 – Oscar Wilde, irlandar idazlea (j. 1854).
- 1901 – Edward John Eyre, ingeles esploratzailea eta Britainia Handiaren kolonietako administratzailea (j. 1815).
- 1914 – Anselmo Lorenzo, espainiar anarkosindikalista eta idazlea (j. 1841).
- 1930 – Mary Harris, Mother Jones, gizarte-mugimenduen eta sindikatuen aldeko irlandar-amerikar borrokalaria (j. 1837).
- 1935 – Fernando Pessoa, portugaldar saiakeragile eta olerkaria (j. 1888).
- 1936 – Johan Turi, Laponiako idazlea (j. 1854).
- 1939 – Pere Coromines, kataluniar politikaria eta idazlea (j. 1870).
- 1943 – Etty Hillesum, herbehereetar idazle judua, Auschwitz-Birkenaun exekutatua (j. 1914).
- 1944 – Eoin O'Duffy, irlandar errepublikar, militar eta polizia burua (j. 1890).
- 1946 – Gustav Noske, alemaniar politikaria (j. 1868).
- 1947 – Ernst Lubitsch, alemaniar zinema zuzendaria (j. 1892).
- 1952 – Elizabeth Kenny, australiar erizaina, bere poliomielitis-aren tratamendu berriagatik ezaguna (j. 1880).
- 1953 – Francis Picabia, frantziar margolaria, diseinatzailea eta poeta (j. 1879).
- 1954 – Wilhelm Furtwängler, alemaniar orkestra-zuzendari eta musikagilea (j. 1886).
- 1957 – Beniamino Gigli, italiar opera abeslaria (j. 1890).
- 1967 – Patrick Kavanagh, irlandar idazlea eta olerkaria (j. 1904).
- 1972 – Compton Mackenzie, eskoziar idazle, aktore eta politikaria (j. 1883).
- 1977 – Terence Rattigan, ingeles idazlea (j. 1911).
- 1979 –
- Pedro Lazaga, kataluniar zinema zuzendari eta gidoilaria (j. 1918).
- Zeppo Marx, estatubatuar umorista eta aktorea (j. 1901).
- 1984 – Jiro Miyake, japoniar futbolaria.
- 1986 – Francisco Ciutat, Angelito, espainiar militarra (j. 1909).
- 1988 – Margaret Mee, britainiar artista botanikoa (j. 1909).
- 1989 –
- Ahmadou Ahidjo, lehendabiziko Kamerungo presidentea (j. 1924).
- Hassan Fathy, egiptoar arkitektoa (j. 1900).
- 1992 –
- Peter Blume, estatubatuar margolaria (j. 1906).
- Jorge Donn, argentinar dantzaria (j. 1947).
- Àngels Ferrer i Sensat, kataluniar maistra, pedagogoa eta Natur Zientzietako katedraduna (j. 1904).
- 1994 – Guy Debord, frantziar filosofo marxista, idazle eta zinemagilea (j. 1931).
- 1996 – Phocas Nikwigize, ruandar apezpiku katolikoa (j. 1919).
- 1997 –
- Kathy Acker, estatubatuar idazle postmodernista (j. 1947).
- Carme Serrallonga, kataluniar pedagogo eta itzultzailea (j. 1909).
- 2000 – Ansumane Mané, Ginea-Bissauko estatuburua (j. 1940).
- 2003 – Gertrude Ederle, estatubatuar igerilaria, Mantxako kanala igerian zeharkatu zuen lehen emakumea (j. 1905).
- 2007 – François-Xavier Ortoli, Europako Batzordeko presidentea (j. 1925).
- 2008 – Joan Baptista Humet, valentziar jatorriko katalanezko eta gaztelaniazko kantari eta musikagilea (j. 1950).
- 2009 –
- Paul Naschy, espainiar aktore, zinema zuzendari eta haltera (j. 1934).
- Milorad Pavic, serbiar idazlea (j. 1929).
- 2011 – Diego Puerta, espainiar toreatzailea (j. 1941).
- 2012 – Inder Kumar Gujral, Indiako lehen ministroa (j. 1919).
- 2013 – Paul Walker, estatubatuar aktorea (j. 1973).
- 2015 –
- Fatema Mernissi, marokoar idazle eta soziologoa (j. 1940).
- Eldar Riazanov, sobietar zinemagilea (j. 1927).
- 2017 – Ethel Houston, Albaceten jaiotako abokatu eskoziarra, kriptologia enigma kodeen deszifratzailea (j. 1924)
- 2018 –
- Jon Ramon Aboitiz, euskal jatorriko filipinar enpresaburua (j. 1948).
- George H. W. Bush, Ameriketako Estatu Batuetako 41. Presidentea (j. 1924).
- 2019 – Mariss Jansons, letoniar orkestra-zuzendaria (j. 1943).
- 2020 – Irina Antonova, sobietar-errusiar arte kritikaria (j. 1922).
- 2021 – Marie-Claire Blais, quebectar poeta, eleberrigile eta antzerkigilea (j. 1939).
- 2022 –
- Murray Halberg, zeelandaberritar atleta, txapeldun olinpikoa (j. 1933).
- Christiane Hörbiger, austriar aktorea (j. 1938).
- Jiang Zemin, Txinako Herri Errepublikako presidentea (j. 1926).
- Christine McVie, ingeles abeslari eta musikagilea, Fleetwood Mac taldeko kidea (j. 1943).
- Davide Rebellin, italiar txirrindularia, garai guztietako klasikomano bikainenetakotzat joa (j. 1971).
- Federico Silva, mexikar eskultore, margolari eta akademikoa (j. 1923).
- 2023 –
- José Catieau, frantziar txirrindularia (j. 1946).
- Shane McGowan, anglo-irlandar musikagile eta olerkaria, The Pogues taldearen burua (j. 1957).
- Vassilis Vassilikos, greziar idazle eta politikaria (j. 1933).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Kristau santuak: Ander Deuna
- Sehaska egutegiko izendegia: Ander, Andere eta Kilmen.
Kanpo estekak
aldatuDatuak: Q3015
Multimedia: 30 November / Q3015