Grecyjŏ

Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim.

Ελληνική Δημοκρατία Ellinikí Dimokratía Greckŏ Republika
Fana Grecyje Wapyn Grecyje
Motto: Ελευθερία ή θάνατος (Swoboda abo śmiyrć)
Hymn: Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν (Hymn do Swobody)
Kōnstytucyjŏ	Kōnstytucyjŏ Grecyje
Ôficjalnŏ gŏdka	greckŏ
Stolica	Atyny
Polityczny systym	dymokratyczny
Zorta państwa	parlamyntarnŏ republika
Gowa państwa	prezydynt Ekaterini Sakielaropulu (Κατερίνα Σακελλαροπούλου)
Szef rzōndu	prymier Kiriakos Mitsotakis (Κυριάκος Μητσοτάκης)
Wiyrchnia  • cołkŏ  • wody strzōdlōndowe	96. na świecie 131 957 km² 0,86%
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • tyngość zaludniyniŏ	85. na świecie 10 768 000[1] 81,75 ôsōb/km²
PKB (2018)  • cołke   • na ôsobã	227 mld USD 21 145 USD
PKB (PSN) (2018)  • cołke   • na ôsobã	312 mld miyndzynŏr. dolarōw 29 058 miyndzynŏr. dolarōw
waluta	1 ojro = 100 ojrocyntōw (EUR, €)
Samostanowiyniy	ôd Ôsmańskigo Imperyjum (ôgłoszynie: 25 marca 1821; uznanie: 3 lutego 1830)
Czasowŏ strefa	UTC +2 – zima UTC +3 – lato
Kod ISO 3166	GR
Internetowŏ dōmyna	.gr
Kod autowy	GR
Kod fligerowy	SX
Telefōniczny kod	+30
Multimydia na Commons

Grecyjŏ (gr. Ελλάδα Elláda / Ελλάς Ellás), Greckŏ Republika (Ελληνική Δημοκρατία Ellinikí Dimokratía) – państwo położōne we połedniowo-weschodnij czynści Ojropy, na połedniowym krańcowi Bałkańskij Bōny. Mŏ dostymp do sztyrech mōrz: Egejskigo i Kreteńskigo ôd weschodu, Jōńskigo ôd zŏchodu jak tyż Strzōdziymnego ôd połedniŏ. Grecyjŏ mŏ dziesiōntõ pod wzglyndym dugości piskã brzegowōm na świecie, ô dugości 14880 km. Poza tajlōm kōntynyntalnōm we skłŏd Grecyje wchodzi kole 2500 wysp, we tym 165 zamiyszkanych. Nojwŏżniyjsze to Kreta, Dodekanez, Cyklady i Jōńske Wyspy. Nojwyższym szpicōm je wysoki na 2918 m n.p.m. Mitikas we masywie Ôlimpu.

Terytorium Grecyje idzie potajlować na:

• kōntynyntalnõ Grecyjõ (społym z ôddzielōnym ôd nij Korynckim Kanałym bōnōm Peloponez), kerŏ wchodzi we skłŏd Bałkańskij Bōny
• wyspy rozrzucone na morzach Egejskim i Jōńskim.

Bezma 1/5 wiyrchnie Grecyje przipadŏ na kole 2500 wysp, z czego 165 je zamiyszkanych.

Nojsrogsze z nich to:

• Kreta (kol. 8260 km²),
• Eubea (kol. 3621 km²),
• Lesbos (kol. 1630 km²),
• Rodos (kol. 1400 km²),
• Chios (kol. 840 km²),
• Kefalinia (kol. 780 km²),
• Korfu (592 km²),
• Samos (kol. 476 km²),
• Lemnos (476 km²),
• Naksos (kol. 430 km²),
• Zakintos (406 km²),
• Thasos (kol. 390 km²).

Wiynkszość z wysp Grecyje wchodzi w skłŏd archipelagōw, z kerych bazowe to:

• Jōńske Wyspy
• Egejske Wyspy, we tym:
  • Cyklady
  • Sporady
  • Dodekanez

Blisko 81% wiyrchnie Grecyje zajmujōm gōrske pasma (strzedniŏ wysokość 1200–1800 m n.p.m.), kere majōm południkowy ciōng. Nizinne teryny sōm niywielge i wystympujōm we bliżu wybrzyżōw (Niz. Salonickŏ, Trackŏ, Tesalskŏ jak tyż Argolidzkŏ). Chalcydyckŏ Bōna tworzi 3 wtōrne bōny: Kassandra, Sithonia i Athos.

Grecyjŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami:

• na weschodzie:
  • Turcyjŏ (206 km)
• na pōłnocach:
  • Albanijŏ (450 km)
  • Bułgaryjŏ (450 km)
  • Pōłnocnŏ Macedōnijŏ (450 km)

Grecyjŏ mŏ dugŏ historyjõ i zebrane kulturowe erbowizna. Uwŏżanŏ je za nŏstympcã antycznyj Grecyje. Jako takŏ, stanowi kolybkã cołkij zachodnij cywilizacyje, plac narodzin dymokracyje^[3], filozofije^[4], ôlimpijskich igrzysk, mocka bazowych prawiyń naukowych, zachodnij literatury, historiografije, politologije a tyż tyjatru^[5], tak kōmedyje jak i dramatu. Świŏdectwym tyj spuścizny je 18 Ôbiektōw Kulturowyj Erbowizny UNESCO. Nowożytne grecke państwo ôstało utworzōne we wyniku zwyciynskigo powstōnia przeciwko Ôsmańskimu Imperyjum.

Ôd 2002 roku Grecyjŏ zrezygnowała z włŏsnyj waluty i przijōnła ojro. We 2013 trefiyła do grupy państw rozwijajōncych sie (piyrszy we historyji cufal degradacyje krŏju do tyj grupy)^[6].

Struktura religijnŏ krŏju we 2017 roku podle Pew Research Center^[7]

• prawosławie – 90%
• katolicyzm – <1%
• inksi krześcijany – 3%
• islam – 2%
• inksze religije – <1%
• brak religije – 4%