یونان

مختصات: شرقی‌°۲۲ شمالی‌°۳۹ / °۲۲شرقی °۳۹شمالی / ۲۲;۳۹

Ελληνική Δημοκρατία یونان
ملی شعار: آزادی یا بمردِن
ملی سرود: سرودی آزادی وسر
نیشتنگا (و گتترین شهر)		آتن شرقی′۴۳°۲۳ شمالی′۰۰°۳۸ / ۲۳٫۷۱۷غرب ۳۸جنوب / −۲۳٫۷۱۷;−۳۸
رسمی زوون		یونانی
حکومت ِنوع		پارلمونی جمهوری
حاکمون نوع  • رئیس جمهور • نخست‌وزیر		کارلوس پاپولیاس الکسیس سیپراس
موارد منجر به تشکیل -اولین تمدن‌ها جه  -استقلال عثمانی جه -برسمیت بشناسی‌ین		۳۰۰۰ (پیش از میلاد) ۲۵ مارس ۱۸۲۱ ۳ اکتبر ۱۸۲۹
گتی
-	گتی	۱۳۱٬۹۹۰کیلومتر مربع (۹۶ام)
-	‌ئو‌ (٪)	۰٫۸۶۶۹
جمعیت
-	سرشماری	۱۱٬۱۲۵٬۱۷۹  (۷۴ام)
-	جمعیت انبسی	۸۴‎/km۲‏ (۱۰۸ام)
جی‌دی‌پی	(تخمین ۲۰۰۷)
-	مجموع	۳۰۵٫۵۹۵ میلیارد دلار (۳۷ام)
-	سرانه	۲۷٬۳۶۰ دلار (۲۷ام)
اچ‌دی‌آی (۲۰۰۴)		۰٫۹۲۱ (بالا) (۲۴ام)
پول یکا		یورو (€)۱ (EUR)
زمونی منطقه		EET (جهونی ساعت+2)
-	تابستونی (DST)	EEST (جهونی ساعت)
رانندگی جهت		راست
اینترنتی دامنه		.gr
تلفن پیش‌شماره		+30
۱ تا پیش از سال ۲۰۰۲: دراخما

یونان (یونانی جه: Ελλάδα) (Hellas) اتا کشور اروپای ِجنوب‌شرقی و بالکان جزیره‌مونای ِجنوب هسته. این کشور آلبانی، شمالی مقدونیه، بلغارستون و ترکیه جه سامون دانّه. این کشور اژه دریا و یونان دریا میون دَره.^[۱]

یونان جایی دره که سه‌تا قاره‌ی آسیا، اروپا و آفریقا هِدی جه وصل وانّه و همینتی هسته که این منطقه باستانی یونان، بیزانس و عثمانی ِتمدن‌ها دله دَیی‌یه. این کشور ره غربی کشورون ِدموکراسی، فلسفه، المپیک، سیاسی علوم، نمایشنومه‌نویسی (کمدی و تراژدی) ِاولیه مکان دونّه.

اسا یونان اتا توسعه‌یافته کشور و ۱۹۸۱ میلادی جه اروپای اتحادیه‌ی ِاعضا دله دره. این کشور ۱۹۵۱ میلادی جه ناتو دله هم دَره و یورو جه هم استفاده کانده.

این کشور ِنیشتنکا نوم آتن هسته و ونه معروف ِشهرون جه سالونیک، پاتراس و هراکلیون هستنه.^[۲]

یونان اتا جزیره‌ای منطقه هسته که مدیترانه شرق دره و ات‌خله جزیره و جزیره‌مونا جه تشکیل وانه. باستانی یونان که قرون ۸ و ۶ پیش از میلاد جه شروع بیّه، اتا گتِ تمدن بی‌یه که این جزیره‌ئون و بالکان ِجنوبی قسمت دله تشکیل بیّه. باستانی یونان بنی‌بشرِ تاریخ دله اتا مهم دوره هسته که خله چیزها ره آدمی اونجه کشف هاکرده و اکثر علومی که اسا درنه، اون گادِر یونانی‌ها دَس بوجود بمونه. باستانی یونان دله مرکزی حکومت وجود نداشته و هر شهری شه وسّه اتا دولت-شهر بسات بی‌یه، که اینان ره «پولیس» گاتنه و وشون‌های حکومتِ شیوه هم فرق داشتنه. بعضی شهرون اون گادر دموکراسی جه اداره بینه و بعضی ره هم اشراف و پول‌دار کسون اداره کاردنه و ات‌که شهرون هم شاه‌نشین بینه.این شهرون تجارت پشتی رشد هاکردنه و مدیترانه‌ی کرانه‌ئون ره شه قدرت جه اداره کاردنه. ایتالیا و آفریقای شمال دله شه وسّه کولونی و استعماری مناطق بساتنه و چون نتونستنه تیناری هخامنشیون یا دیگر دشمنون جه جنگ دکفن، اتحادونی بساتنه و ایران و یونان جنگ دله کایری هاکردنه. آتن و اسپارت اون گادِر دِتا مهم شهر بینه که هرکامین اتا اتحاد دله گت-گتی کاردنه. این دِتا میون پلوپنزی جنگ دکته که آتن طلایی دوران ره تموم هاکرده و آتنی مردمون ِدموکراسی ره رقد بدا ولی آتنی‌ها اَی شه شهر ره پس بَیتنه.

باستانی یونان دله اتا اساطیری دین وجود داشته و مردم هر چی ندونستنه ره خدائون جه ربط دانه. وشون ِدین دله زئوس اصلی خدا بی‌یه و دوازده ایزد المپ‌نشین دنیا ره کنترل داشتنه. البته خله یونانی‌ها هم دَیینه که خدائون وسّه ارزش قائل نَیینه و گاتنه هر چیزی دنیا دله قانونی دارنه و آدمون ونه فلسفه پشتی این قوانین ره دَربَوِرن. پیشاسقراطیون اولین کسایی بینه که فلسفه و فکر هاکردنِ راه ره بوجود بیاردنه ولی اَی افلاطون و ارسطو (که سقراط شاگرد بینه) اتا جدیدِ دوره ره شروع هاکردنه و فلسفه ره تغییر هدانه و ارسطو منطق ره بوجود بیارده. اولین کسی که تاریخ ره بنویشته هم هرودوت بی‌یه که شه یونانی بی‌یه.

زمونی برسی‌یه که فیلیپ مقدونی موفق بیّه یونان ِاتا شمالی منطقه جه بئه و تموم شهرون ره اشغال هاکنه و ونه ریکا اسکندر مقدونی هم ونه راه ره ادامه هدا و یونانیون ِارتش جه تموم دنیایی که اون گادِر إشناسینه ره لشکر بکشی‌یه و ایران و بین النهرین و مصر ره بَیته و تا هندوستون پیشی بورده ولی خله زود بمرده و ونه ملک ره فرماندهون شه میون رَسِد هاکردنه. این دوره ره هلنیستی دوره گانه. هلنیستیون دوره چارتا فلسفی مکتب پیرهونیسم، کلبیون، اپیکوریسم و رواقیون رواج پیدا هاکرده که همه‌شون تحت‌تأثیر دنیایی بینه که تموم دنیایِ مردمونِ فرهنگ و علوم ونه دله پشو بخرد بی‌یه. این گادِر هنتا افلاطون و ارسطو ِپه‌روون هم دَیینه که نو افلاطونی جلگه ره بساتنه و اساس اونچی بعداً مسیحیت ره تبدیل بیّه ره دشنینه.

روم دله شهرونی که یونانیون مستعمره بسات بینه رشد هاکردنه و کم‌کم وشون قدرت خادی یونان جه ویشته بیّه و تموم مدیترانه ور-تا-ور ره بَیتنه و روم امپراتوری دنیایِ قوی‌ترین حکومت بیّه. این امپراتوری دله دِتا فرهنگ و زوون تسلط داشتنه که اتا یونانی بی‌یه که ونه شرقی نیمه ره داشته و اتا لاتینی فرهنگ بی‌یه که ونه غربی نیمه دله تسلط داشته.

کنستانتین که امپراتور بیّه، شه مملکت ره دِ تا ناحیه هاکرده و غربی روم ره بسپارسته رم ِشهرِ سیاستمدارون دَست و شرقی روم ره کنستانتین پول جه اداره کارده. وه دستور هدا که مسیحی دین ره واحدالشکل هاکنن و ونه وسّه نیقیه شورا ره بساته که این دین ره سازماندهی هاکردنه. وه آخرهای عمرش بی‌یه که مسیحی بیّه این دین ره رسمیت هدائه.

شرقی روم و غربی روم ات‌که بگذشته په سیوا بَینه و شرقی مناطق که یونانیون اونجه دَینه، شه اسم ره بی‌یشته «بیزانس» و اورتودکس ِمذهب ره انتخاب هاکردنه. وشون شه شرقی‌وَر جه ایران و بعداً اسلامی خلافت جه هم‌سامون بینه و آناتولی دله همیشک وشون‌ها جه جنگ داشتنه. بیزانس وسّه اقتصادی و سیاسی مشکلاتی بوجود بموئه که وشون ره دله جه دپاشنی‌یه ولی هنتا مسلمون‌ها نتونستنه وشون نیشتگا ره بَیرن. تا این‌که سلطان محمد فاتح موفق بیّه این حکومت ره رِقِد هاده و «استامبول» شهر ره فتح هاکنه. وه عثمانی امپراتوری ره بساته که تا سال‌ها بالکان و یونانی‌هنیشت مناطق ره شه سامون درون داشته و خله شهرونی که یونانی جمیعت داشتنه، این دوره ترکِ مردمون ِدَس دکتنه و اواخر هم اتا نسل‌کشی دله یونانیون تبعید یا بکوشت بَیینه.

تا سال ۱۸۲۱ یونان ره عثمانیون اداره کاردنه. این گادِر یونانیون شه استقلال ره بخاه بَینه، اما تا سال ۱۸۲۹ ونجه نرسینه. اروپایی کشورون اوائل ترسینه که اگه عثمانی بهم دپاشه، توازن قوا بهم خارنه. روز ۲۰ اکتبر ۱۸۲۷ کشتی‌هایی که انگلیس ، فرانسه و روسیه جه یمونه، عثمانی و مصر ره حمله هاکردنه. روسیه‌یِ خارجی امورِ وزیر، یوانیس کاپودیستریاس ، شه یونانی بی‌یه؛ وه شه ره یونان ِاولین رییس‌جمهور معرفی هاکرده و موفق بیّه اتا دولت بساجه و ارتش تشکیل هاده. امّا وه ره ترور هاکردنه و اروپایی کشورون تصمیم بَیتنه یونان ونه پادشاهی بائه. یونان ِپادشاهی سعی داشته شه هم‌زوون مردمون که هنتا عثمانی ِسرحدات دله دَیینه ره سیوا هاکنه و شه سامون دله بیاره ولی موفق نیی‌یه.

اواخر قرن نوزدهم، مدرنیزاسیون خله یونان مردمون ره عوض هاکرده. جمعیت سریعاً ویشته بیّه و باعث بیّه کشاورزونی که شه پچ-پچیک زمین سر کار کردنه، مزراب دکفن. جمیعت انبسی که سال ۱۸۲۹ حدود ۴۱ نفر در مایل مربع بی‌یه، تا سال ۱۹۱۲ بیّه ۱۱۴ نفر. چون خراک کم بیّه و زندگی سخت بی‌یه، حدود ات چارک (¼) بین سال‌های ۱۹۰۶ تا ۱۹۱۴ کوچ هاکردنه متحده ایالات. شهری مردمون جمیعت ۸ درصد سال ۱۸۵۳ جه تا ۲۴ درصد سال ۱۹۰۷ جه برسی‌یه. آتن که اتا پچیک مله بی‌یه و سال ۱۸۳۴ دله ۶۰۰۰ نفر آدم داشته، سال ۱۹۰۷ دله حدود ۱۶۷،۰۰۰ نفر جمیعت پیدا هاکرده. شهرون همینتی رشد هم کاردنه و تجارت ویشته بیّه.

این دوره خله جنگ‌ها دله یونانی‌ها هم درگیر بَینه: بالکان جنگ، جهونی اول جنگ و یونان-ترکیه جنگ، جهونی دوم جنگ و آخرسر هم یونان دله‌یی جنگ. دله‌یی جنگ زمونی بی‌یه که سرد جنگ دله شوروی و متحده ایالات ِطرفدارون درگیر بَینه و آخر کار آمریکایِ طرفدارون کشور ره بدست بیاردنه. سال‌های ۱۹۴۹–۱۹۶۷ یونان طرح‌هایی که بلوک غرب دانه همراهی جه رشد هاکرده و مارشال طرح جه توسعه پیدا هاکرده. سال ۱۹۶۷ اتا نظامی دیکتاتوری کودتا جه قدرت ره بدست بَیته و تا هفت سال بکشی‌یه که اَی اتا جمهوری برقرار بوو. این جمهوری که وه ره «سومین هلنیک جمهوری» گانّه، هنتا برقرار هسته. یونان اون گادِر تاسا ناتو و اروپای اتحادیه دله عضو بیّه و غربی کشورون جه حساب وانه.^[۳]

یونان حدوداً ۶۰۰۰ جزیره دانه که فقط ۲۲۷تا آدِم دَره. این جزیره‌ئون ره بعضی پولدارون هم بتونّه بخرینِن.^[۴] یونان ۱۳ ناحیه دانه که این ناحیه‌ئون هم شه ۵۴ شهرستون وانّه:

آتیک مرکزی یونان مرکزی مقدوینه کرت شرقی مقدونیه و تراکیه اپیروس ایونی شمالی اژه پلپونز جنوبی اژه تسالی غربی یونان غربی مقدونیه

ویکی تلمبار دله بتونّی پرونده‌ئونی که یونان خَوری دَره ره پیدا هاکنین.

• یونان ِگت ِمردمون ِرج