Grčka

Republika Grčka Helenska republika Ελληνική Δημοκρατία Ellinikí Dimokratía
Zastava Grb
Himna: "Ύμνος εις την Ελευθερίαν (Ímnos is tin Eleftherían)" ("Himna slobodi")
Položaj Grčke
Glavni grad		Atina
Službeni jezik		grčki
Državno uređenje
• Predsjednik		Katerina Sakellaropoulou
• Premijer		Kyriakos Mitsotakis
Zakonodavstvo
Nezavisnost		od Osmanlijskog carstva 25. marta 1821.
Površina
• Ukupno		131.990 km2 (96.)
• Vode (%)		0.86
Stanovništvo
• Ukupno		10.768.477 (2017) (74.)
• Gustoća		84/km2
BDP (PKM)		2019.
• Ukupno		$326,700 milijardi
• po stanovniku		$30.522
Gini (2018)		▲32,3
HDI (2018)		▲ 0.872
Valuta		Euro (€) (EUR)
Vremenska zona		EET (UTC+2) - ljeti EEST (UTC+3)
Pozivni broj		+30
Internetska domena		.gr

Grčka (grčki: Ελλάδα, trans. Elláda), zvanično Republika Grčka (grčki: Ελληνική Δημοκρατία, trans. Ellīnikī́ Dīmokratía), jest država koja se nalazi u jugoistočnoj Evropi. Smještena je na jugu Balkanskog poluostrva na strateški veoma važnom raskršću između Evrope, Azije i Afrike, između Egejskog mora na istoku, Jonskog mora na zapadu i Sredozemnog mora na jugu. Graniči se sa Albanijom na sjeverozapadu, Sjevernom Makedonijom i Bugarskom na sjeveru i Turskom na sjeveroistoku. Sa površinom od 132.000 km² najveća je država na Balkanskom poluostrvu.

Pored kontinentalnog dijela Grčka obuhvata i preko 1.400 ostrva od kojih su najveći i najznačajniji Kreta, Eubeja, Lezbos, Rodos i Krf. Grčka se sastoji od devet geografskih regija: Makedonija, Centralna Grčka, Peloponez, Tesalija, Epir, Egejska ostrva (uključujući Dodekanez i Kiklade), Trakija, Kreta i Jonska ostrva. Grčka ima najdužu obalu na Sredozemlju i 11. najdužu obalu na svijetu. Reljef je uglavnom planinski, a najviši vrh je planina Olimp sa nadmorskom visinom od 2.918 metara. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, Grčka ima oko 10,8 miliona stanovnika. Glavni i najveći grad je Atina.

Historija savremene Grčke države vuče svoje korijene iz civilizacije antičke Grčke, koja se smatra kolijevkom zapadne civilizacije; njeno naslijeđe uključuje demokratiju, zapadnu filozofiju, Olimpijske igre, zapadnu književnost, historiografiju, političke nauke, značajne naučne matematičke principe i dramu, uključujući i tragediju i komediju. Nakon nekoliko stoljeća nezavisnosti, grčke gradove-države ujedinjuje Filip II Makedonski u četvrtom stoljeću prije nove ere. Njegov sin Aleksandar Veliki je osvojio cijeli antički svijet, šireći grčku kulturu i nauku od istočnog Mediterana do rijeke Ind.

Zatim je Grčku anektirao Rim u drugom stoljeću prije nove ere. Grčka je postala sastavni dio Rimskog carstva formirajući jezgru oko njenog nasljednika Bizantijskog carstva. Grčka pravoslavna crkva je ukorijenjena u prvom stoljeću, oblikujući moderni grčki identitet i prenoseći grčku tradiciju širom pravoslavnog svijeta. Sredinom 15. stoljeća pada pod Osmanlijsku vlast, a nacionalna država Grčka se pojavljuje 1830. godine nakon rata za nezavisnost. Bogata historija ove zemlje reflektuje se po 17 lokaliteta koja se nalaze na UNESCO-ovoj listi svjetske baštine, među najvećim u Evropi i svijetu.

Grčka je demokratska i razvijena država sa razvijenom ekonomijom, visokim kvalitetom života i visokim životnim standardom. Jedan je od osnivača Ujedinjenih nacija. Grčka je deseta država koja se pridružila Evropskoj uniji i postala je dio Eurozone od 2001. godine. Također je član mnogih drugih međunarodnih institucija kao što su Vijeće Evrope, NATO, OECD, OIF, OSCE i WTO.

Najraniji dokazi o prisustvu ljudi na južnom Balkanu datiraju iz 270.000 godine p.n.e. i nalaze se u pećini Petralona, u grčkoj pokrajini Makedoniji. Grčka je dom prve napredne civilizacije u Evropi i smatra se rodnim mjestom zapadne civilizacije koja počinje sa Cikladskom civilizacijom na ostrvima Egejskog mora (3.200. - 2.700. p.n.e.), Minojskom civilizacijom na Kritu (2.700. - 1.900. p.n.e.) i Mikenskom civilizacijom (1.900. - 1.100. p.n.e.). Ove civilizacije su bile pismene; Minojci su pisali nedešifrovanim pismom poznatim kao Linear A, a Mikenjani pismom poznatim kao Linear B. Mikenjani su postepeno apsorbirali Minojce, ali se njihova civilizacija nasilno uništila oko 1.200. godine p.n.e., tokom regionalnih previranja poznatih kao kolaps bronzanog doba. Ovo razdoblje je poznato i kao Mračno doba Grčke.

Kraj Mračnog doba tradicionalno datira 776. godine p.n.e. sa početkom prvih Olimpijskih igara. Ilijada i Odiseja, prvi tekst zapadne književnosti, govori da su se na kraju Mračnog doba na grčkom poluostrvu pojavila razna kraljevstva i gradovi-države koji su imali svoje kolonije na obalama Crnog mora, Južne Italije (Magna Graecia) i Male Azije. Ove države i njihove kolonije su dostigle veliki nivo prosperiteta što je rezultiralo kulturnim bumom koji je izražen u arhitekturi, drami, nauci, matematici i filozofiji. Klisten je 508. godine p.n.e. pokrenuo prvi demokratski sistem vlasti u Atini.

Od 500. godine p.n.e. Perzijsko carstvo je kontrolisalo grčke gradove-države u Maloj Aziji i Makedoniju. Pokušaji nekih grčkih gradova-država da se oslobode perzijske vladavine nisu bili uspješni. Perzija je napala gradove-države na grčkom poluostrvu 492. godine p.n.e., ali je bila primorana da se povuče nakon poraza u bici kod Maratona 490. godine p.n.e. U drugoj perzijskoj invaziji 480. godine p.n.e. nakon odlučujuće grčke pobjede u bitkama kod Salamine, Plateje i Mikale, perzijanci su bili prisiljeni da se povuku po drugi put sa svih evropskih teritorija. Predvođeni Atinom i Spartom, grčke pobjede u grčko-perzijskim ratovima se smatraju ključnim trenutkom u svjetskoj historiji. Nakon toga uslijedio je period od 50 godina mira koji je poznat kao Zlatno doba Atine, perioda koji je postavio mnoge temelje zapadne civilizacije.

Nedostatak političkog jedinstva u Grčkoj je doveo do čestih sukoba između grčkih država. Najrazorniji unutar-grčki rat je bio Peloponeski rat (431. - 404. p.n.e.) koji je dobila Sparta, što je dovelo do propasti Atine kao vodeće snage u Antičkoj Grčkoj. Atina i Sparta su kasnije bili u sjeni Tebe i na kraju Makedonije, koja je ujedinila sve grčke države u Korintski savez (također poznat kao Helenski savez) pod vodstvom Filipa II, koji je izabran za lidera prve jedinstvene grčke države u historiji.

Nakon atentata na Filipa II, njegov sin Aleksandar Veliki je preuzeo vodstvo nad Korintskim savezom i pokrenuo invaziju na Perzijsko carstvo sa združenim snagama svih grčkih država 334. godine p.n.e. Neporažen u borbi, Aleksandar je osvojio Perzijsko carstvo u cijelosti 330. godine p.n.e. On je stvorio jedno od najvećih carstava u historiji, koje se protezalo od Grčke do Indije. Nakon njegove smrti, njegovo carstvo je podijeljeno na nekoliko kraljevina, od kojih su najpoznatije Seleučko carstvo, Ptolemejsko kraljevstvo, Grčko-baktrijsko kraljevstvoIindo-grčko kraljevstvo. Mnogi grci su emigrirali u Aleksandriju, Antiohiju, Seleukiju i mnoge druge nove helenističke gradove u Aziji i Africi. Iako se političko jedinstvo Aleksandrovog carstva nije održalo, rezultiralo je helenističkom civilizacijom i širenjem grčkog jezika i kulture na područja koje je Aleksandar osvojio. Grčka nauka, tehnologija i matematika su dostigle svoje vrhunac tokom helenističkog perioda.

Grčka se nalazi na jugu Balkanskog poluostrva. U Grčkoj živi oko 11 miliona stanovnika a površina je 132.000 km². Glavni grad je Atina. Ostali veći gradovi su: Pirej, Solun, Larisa, Ber, Patras i Janjina. Obala je veoma razuđena, sa mnoštvom ostrva, poluostrva i zaliva. Njihova obala je po razuđenosti druga u Evropi. Neka od ostrva su: Mitilena, Hios, Kreta, Krf, Argostolion, Skiros, Andros i dr. Najveći dio države je pod planinama, najviši vrh je Olimp sa 2 911 metara nadmorske visine. Zemlja nije pogodna za razvoj poljoprivredne kulture osim u nekim dolinama uz rijeku.

Grčka je podijeljena na 13 regija koje se zovu periferije. Periferije su podijeljenje na 51 manju administrativnu jednicu koje se nazivaju prefekture (grč. nomoi). Tih 13 periferija su:

1. Atika
2. Epirus
3. Istočna Makedonija i Trakija
4. Jonska ostrva
5. Južni Egejski
6. Kreta
7. Peloponez
8. Sjeverni Egejski
9. Srednja Grčka
10. Srednja Makedonija
11. Tesalija
12. Zapadna Grčka
13. Zapadna Makedonija

Grčka je razvijena zemlja sa razvijenim ribolovom, industrijom, pa donekle i poljoprivredom. Grčka privreda nalazi se pod uticajem stranog kapitala, ali u posljednje vrijeme jača državni sektor, a samim tim i unutrašnja ulaganja.

Poljoprivreda je slabije razvijena zbog nedostatka pogodnog tla ali se sve više navodnjava tako da je svake godine sve veća proizvodnja. Glavne poljoprivredne kulture su: pšenica, kukuruz, ječam, riža, masline, agrumi i mandarine. Također se praktikuje i vinogradarstvo.

Rudarstvo, uslovljeno prirodnim bogatstvom ruda, se u posljednjem vijeku poprilično razvilo. Grčka je bogata rudama: boksit, mangan, nikl, cink, barit, sumpor, so, srebro i dr.

Industrija se razvila posljednih 30 godina. Razvijena je obojena metalurgija, prehrambena, tekstilna, hemijska, elektrotehnička, farmaceutska, tekstilna industrija, brodogradnja, kožna i drvna industrija. Također postoji i nekoliko rafinerija nafte u Grčkoj. Krajem 2009. privreda Grčke se našla u najvećim problemima, od ponovne uspostave demokratije, 1974.

Početkom 2010., otkriveno je da su vlade Grčke, jedna za drugom, dosljedno i promišljeno lažno izvještavale o službenoj državnoj statistici, da bi se zadržale u okviru pravila monetarne unije. To je omogućilo da vlade Grčke troše više od realno mogućeg, istovremeno krijući od nadzornika iz EU stvarni manjak. U maju 2010., države Eurozone odobravaju Grčkoj pomoć od 110 milijardi eura.

U Grčkoj živi približno 11 miliona stanovnika. 98% su autonomni Grci. Između Trakije i Egejske Makedonije ima nešto Turaka i Bugara, a na zapadu u oblasti Janja nešto Albanaca.

Najdominantnija religija u Grčkoj je hrišćanstvo, odnosno pravoslavlje, sa islamskom manjinom (oko 1%). Ustav Republike Grčke priznaje grčku pravoslavnu vjeru kao "glavnu" ali garantuje slobodu religioznog opredjeljenja za sve^[1]. Grčka pravoslavna crkva je autokefalna.

Većina stanovništva se u posljednje vrijeme sve više seli u gradove, pa je stepen urbanizacije stalno u porastu. Skoro cijelo stanovništvo govori grčkim jezikom. U pograničnim mjestima se govori albanski i turski jezik. Koristi se staro grčko pismo.

U Grčkoj živi približno 11 miliona stanovnika. 98% su autonomni Grci. Između Trakije i Egejske Makedonije ima nešto Turaka i Bugara, a na zapadu u oblasti Janja nešto Albanaca. Najdominantnija religija u Grčkoj je hrišćanstvo, odnosno pravoslavlje, sa islamskom manjinom (oko 1%). Ustav Republike Grčke priznaje grčku pravoslavnu vjeru kao "glavnu" ali garantuje slobodu religioznog opredjeljenja za sve[1]. Grčka pravoslavna crkva je autokefalna. Većina stanovništva se u posljednje vrijeme sve više seli u gradove, pa je stepen urbanizacije stalno u porastu. Skoro cijelo stanovništvo govori grčkim jezikom. U pograničnim mjestima se govori albanski i turski jezik,a u nekim regijama i francuski i engleski. Koristi se staro grčko pismo.

• Grčki jezik
• Grčko pismo
• Grci
• Olimpijske igre
• Atina
• Olimp
• Pindsko-makedonska kneževina
• Larisa (grad)
• Dora Bakoyannis

Commons ima datoteke na temu: Grčka

Wikicitati imaju citate vezane za: Grčka

• Hronologija Grčke
• Enciklopedija Britannica o Grčkoj
• stranica grčke turističke organizacije
• Službena stranica Ureda za statistiku Grčke Arhivirano 27. 2. 2011. na Wayback Machine
• Historija Grčke
• Predsjednik Helenske republike
• Premijer Grčke
• Helenski parlament
• Grčka baština
• Helenska historija
• Grčka kraljevska porodica
• Hellas Net: 360° Virtual tour kroz Grčku Arhivirano 21. 1. 2020. na Wayback Machine
• Vodič za jedrenje Grčkom
• Spisak gradova Grčke sa satelitskim snimcima
• Patrola do Grčke - 2019 (RTS SAT - Zvanični kanal
• Patrola do Grčke preko Makedonije - 2017 (RTS SAT - Zvanični kanal

Nedovršeni članak Grčka koji govori o državama treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.