Μονακό

Συντεταγμένες: 43°44′N 7°25′E / 43.733°N 7.417°E / 43.733; 7.417

Πριγκιπάτο του Μονακό Principauté de Monaco Principatu de Múnegu
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικό σύνθημα: Deo Juvante (Λατινικά: Θεού βοηθούντος)
Εθνικός ύμνος: Hymne Monégasque (Ύμνος των Μονεγάσκων)
Η θέση του Μονακό (πράσινο) στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (σκούρο γκρι)
Πρωτεύουσα	Πόλη του Μονακό 43°44′N 7°25′E / 43.733°N 7.417°E / 43.733; 7.417
Μεγαλύτερη πόλη	Μόντε Κάρλο
Επίσημες γλώσσες	Γαλλικά
Πολίτευμα	Συνταγματική Μοναρχία
Πρίγκιπας Υπουργός του Κράτους	Αλβέρτος Β΄ Πιερ Νταρτού
Ανεξαρτησία • αρχίζοντας από τον Οίκο των Γκριμάλντι Σύνταγμα	1297 17 Δεκεμβρίου 1962 (τροποποιήθηκε στις 2 Απριλίου 2002)
Έκταση  • Σύνολο  • Σύνορα Ακτογραμμή	1,95 km2 (236η) 4,4 km 4,1 km
Πληθυσμός  • Απογραφή 2023   • Πυκνότητα	38.367[1] (221η)  19.184 κατ./km2 (2η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2013)  • Κατά κεφαλή	6,79 δισ. $[2]   78.700 $[2]
ΑΕΠ (ονομαστικό)  • Ολικό  (2013)  • Κατά κεφαλή	6,063 δισ. $[2]
ΔΑΑ (2008)	0,956 [3] (1η) – πολύ υψηλός
Νόμισμα	Ευρώ (€ EUR)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	CET (UTC +1) (UTC +2)
Internet TLD	.mc
Οδηγούν στα	δεξιά
Κωδικός κλήσης	+377

Το Μονακό (γαλλικά: Monaco‎‎, μονεγασκικά: Mùnegu, αρχ. ελλ.: Μόνοικος), είναι μικρό πριγκιπάτο της Κυανής Ακτής. Περιβάλλεται στις τρεις πλευρές του από τη Γαλλία και στην τέταρτη βρέχεται από τη Μεσόγειο. Αποτελεί το πιο πυκνοκατοικημένο κράτος στον κόσμο.^[4] Οι κάτοικοί του αποκαλούνται Μονεγάσκοι.

Το πριγκιπάτο τέθηκε από το 1297 υπό την προστασία της γενουατικής οικογένειας των Γκριμάλντι. Τον 16ο αιώνα αναγκάστηκε να δεχτεί την προστασία της Ισπανίας και από το 1641 τέθηκε υπό γαλλική προστασία. Το 1793 προσαρτήθηκε στη Γαλλία. Το 1814, με τη Συνθήκη του Παρισιού, ο Οίκος των Γκριμάλντι επανήλθε στην εξουσία.

Από το 1861 άρχισε να σταθεροποιείται η εξάρτηση από τη Γαλλία. Πρίγκιπας του Μονακό το 1949 έγινε ο Ρενιέ Γ'. Το Μονακό εντάχθηκε στα Ηνωμένα Έθνη μόλις τη δεκαετία του '90 και συγκεκριμένα για το 1993.

Το 2002 το γαλλικό φράγκο, νόμισμα του Μονακό, αντικαταστάθηκε από το ευρώ. Τον Απρίλιο του 2005, ύστερα από τον θάνατο του Ρενιέ, την ηγεσία του πριγκιπάτου ανέλαβε ο γιος του Αλβέρτος. Στις βουλευτικές εκλογές κατά την 9η Φεβρουαρίου του 2003 ο κυβερνών συνασπισμός «Ένωση για το Μονακό» κέρδισε τις 21 επί συνόλου 24 εδρών. Ο κυβερνών συνασπισμός επανεξελέγη και το 2008.

Ο βράχος του Μονακό ήταν ένα καταφύγιο για τους πρωτόγονους πληθυσμούς. Τα ίχνη τους ανακαλύφθηκαν σε μια σπηλιά στους κήπους του Αγίου Μαρτίνου. Οι πρώτοι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής, οι Λιγούριοι (Ligures), περιγράφονται ως άνθρωποι των βουνών, εξοικειωμένοι με τη σκληρή εργασία αλλά και με υποδειγματική οικονομία. Η ακτή και ο λιμένας του Μονακό ήταν πιθανώς η θαλάσσια πρόσβαση για τον εσωτερικό πληθυσμό της Λιγουρίας, το Oratelli Peille.

Η προέλευση του ονόματος «Μονακό» υπόκειται σε διάφορες υποθέσεις. Στην αρχαιότητα, ο λιμένας του Μονακό συνδέθηκε με τη λατρεία του ήρωα Ηρακλή, και το όνομά του συνδέθηκε συχνά με την έκφραση «Ηρακλής Μόνοικος». Υπήρχε μάλιστα στην αρχαιότητα ναός αφιερωμένος στον Ηρακλή, πράγμα το οποίο δεν συνήθιζαν για ημίθεο. Γι' αυτό λέγεται Μονόοικος. Αυτή η έκδοση επιβεβαιώνεται, δεδομένου ότι το σύγχρονο όνομα για τον κύριο λιμένα του Μονακό είναι ο λιμένας του Ηρακλή. Στο τέλος του 12ου αιώνα π.Χ., οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την περιοχή. Το Μονακό είναι μέρος της επαρχίας των θαλάσσιων Άλπεων. Κατά τη διάρκεια της κατοχής τους, οι Ρωμαίοι δημιούργησαν στο Λα Τυρμπί το τρόπαιο Augustus, το οποίο γιορτάζει τον θρίαμβο των στρατιωτικών εκστρατειών τους. Κατά τη διάρκεια αυτής της ίδιας περιόδου, οι Φοίνικες και οι Καρχηδόνιοι ναυτικοί έφεραν την ευημερία στην περιοχή. Μετά από την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (5ος αιώνας μ.Χ.), η περιοχή κατακτήθηκε από διάφορους βάρβαρους πληθυσμούς. Ήταν μόνο στο τέλος του 10ου αιώνα, μετά από την κυριαρχία των Σαρακηνών από την Προβηγκία που η περιοχή αποικήθηκε ξανά.

Η εθνική σημαία του Μονακό αποτελείται από δύο ισομεγέθεις οριζόντιες λωρίδες χρώματος κόκκινου και λευκού και τα οποία προέρχονται από τη δυναστεία των Γκριμάλντι, η οποία χρονολογείται τουλάχιστον από το 1339, ωστόσο το σχέδιο στη σημαία τροποποιήθηκε με το πέρασμα των αιώνων. Η αρχική σημαία του Μονακό έμοιαζε με τη σημερινή κρατική σημαία, όμως έφερε μια αρχαιότερη έκδοση του εθνοσήμου της μικρής χώρας. Η απλούστερη έκδοση της σημαίας καθιερώθηκε στις 4 Απριλίου του 1881.

Ως ανεξάρτητο Πριγκιπάτο, το Μονακό έχει πολίτευμα Συνταγματικής Μοναρχίας από το 1911, με έναν Πρίγκηπα, επικεφαλής του Κράτους. Η εκτελεστική εξουσία αποτελείται από έναν Κρατικό Υπουργό, ο οποίος προεδρεύει ενός Κυβερνητικού Συμβουλίου το οποίο αποτελείται από έξι μέλη (τον ίδιο, καθώς και πέντε Κυβερνητικούς Συμβούλους, οι οποίοι αντιστοιχούν σε Υπουργούς), τα οποία είναι υπεύθυνα μπροστά στον Πρίγκιπα.

Ύστερα από μια συμφωνία με τη Γαλλία, η οποία υπεγράφη το 1930, ο Κρατικός Υπουργός υποχρεούνταν να είναι Γάλλος υπήκοος (γενικώς ένας Νομάρχης ή ένας Πρέσβης) ορισμένος από τον Πρίγκιπα, με βάση μια λίστα που του παρουσίαζε το Γαλλικό Κράτος. Το 2002, η συμφωνία αυτή τροποποιήθηκε ώστε να μην υπάρχει παρέμβαση της Γαλλίας σε αυτή την επιλογή^[5]. Από εκείνη την τροποποίηση και μετά, λοιπόν, ο Κρατικός Υπουργός δεν ήταν, πλέον, απαραίτητο να είναι γαλλικής εθνικότητας. Η αλλαγή αυτή έδωσε, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα στο Μονακό να ικανοποιήσει τα κριτήρια εισόδου στο Συμβούλιο της Ευρώπης.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1962, ο Πρίγκιπας μοιράζεται τη νομοθετική εξουσία με το Εθνικό Συμβούλιο, το οποίο είναι μία βουλή με μονάχα ένα νομοθετικό σώμα. Τα εικοσιτέσσερα μέλη του νομοθετικού αυτού σώματος εκλέγονται για πενταετή θητεία μέσω ψηφοφορίας με πολλαπλούς υποψηφίους και καθολικής ψηφοφορίας. Δεκαοχτώ σύμβουλοι εκλέγονται μέσω απλής ατομικής κατάταξης του συνολικού αριθμού των υποψηφιοτήτων, και οι έξι εναπομείναντες σύμβουλοι μέσω ψηφοφορίας με λίστα.

Οι τοπικές υποθέσεις εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του Δημοτικού Συμβουλίου, μίας συνέλευσης δεκαπέντε μελών, εκλεγμένων για τετραετή θητεία μέσω άμεσης καθολικής ψηφοφορίας και εκλογικής διαδικασίας με λίστα πολλαπλών ονομάτων σε δύο γύρους με τη δυνατότητα προσθήκης υποψηφίων διαφορετικών παρατάξεων και χωρίς ψήφο προτίμησης, την οποία προεδρεύει ο Δήμαρχος (αυτό τον καιρό ο Ζορζ Μαρσάν).

Το Μονακό αποτελεί μέλος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης της Γαλλοφωνίας (Assemblée Parlementaire de la Francophonie), καθώς και του Διεθνούς Οργανισμού Γαλλοφωνίας.

Το Μονακό βρίσκεται στην Ευρώπη κατά μήκος της Μεσογείου, επί της Κυανής Ακτής, στα μισά της διαδρομής μεταξύ της Νίκαιας και των ιταλικών συνόρων.

Οι γεωγραφικές συντεταγμένες του Πριγκιπάτου (όσον αφορά το Ωκεανογραφικό Μουσείο) είναι 43°43′49″N 7°25′36″E / 43.73028°N 7.42667°E / 43.73028; 7.42667^[6].

Το Μονακό είναι το δεύτερο μικρότερο ανεξάρτητο Κράτος παγκοσμίως, μετά το Βατικανό. Το έδαφός του εκτείνεται σε μια λωρίδα στεριάς μεγέθους 4.100 μέτρων κατά μήκος της Μεσογείου Θάλασσας και το πλάτος της ποικίλει από 1.050 έως 350 μέτρα, για συνολική έκταση της τάξεως των 202 εκταρίων (2 τ.χλμ.). Το ύψιστο ύψος είναι 164 μέτρα και υψηλότερο σημείο είναι μια κορυφή του Όρους Αζέλ, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 1.150 μέτρων. Η Πλατεία του Παλατιού βρίσκεται στα 62 μέτρα.

Το Πριγκιπάτο μετρά 5.469 μέτρα συνοριακής γραμμής με τη Γαλλία (μεταξύ των οποίων: 3.274 μέτρα με την κοινότητα του Μπωσολέιγ, 1.341 μέτρα με το Καπ-ντ'Άιγ, 464 μέτρα με τη Ροκεμπρύν-Καπ-Μαρτέν και 390 μέτρα με τη Λα Τυρμπί), καθώς και 3.829 μέτρα ακτογραμμής (λιμάνι και παραλία). Στη διάρκεια των τελευταίων ετών, μεγάλα έργα έδωσαν τη δυνατότητα στο Μονακό να επεκταθεί κατά σχεδόν 40 εκτάρια, τα οποία κερδήθηκαν, κατά βάση, από τη θάλασσα, μέσω επιχωματώσεων. Τα πρώτα έργα επιχωματώσεων ξεκίνησαν το 1865 για τη δημιουργία σιδηροδρομικής γραμμής, η οποία ακολουθήθηκε, λίγο καιρό αργότερα, από την ίδρυση τη πρώτης επιχειρηματικής συνοικίας στη Φονβιέιγ, που έδωσε τη δυνατότητα να κερδηθούν περίπου 5,5 εκτάρια από τη θάλασσα. Ο βυθός του λιμανιού του Μονακό στη συνέχεια μπαζώθηκε και, στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, κατασκευάστηκαν το Φόρουμ Γκριμάλντι και το Λαρβοτό^[7]. Το 1965, με μια πρωτοβουλία του Ρενιέ Γ΄ και με στόχο την ποικιλία στις δραστηριότητες της πόλης, η κατασκευή της συνοικίας της Φονβιέιγ έδωσε τη δυνατότητα δημιουργίας 220.000 μ² νέων πρόσθετων οικοδομικών εκτάσεων καθώς και ενός νέου λιμανιού. Η συνοικία αυτή φιλοξενεί μεταξύ άλλων το στάδιο Λουί Ντε καθώς και ένα μεγάλο χώρο εμπορικών καταστημάτων^[8]. Η επέκταση του Λιμανιού του Μονακό επίσης πραγματοποιήθηκε με κατεύθυνση τη θάλασσα.

Η κατασκευή μιας ημιπλεούμενης προκυμαίας μήκους 352 μέτρων για ένα συνολικό βάρος της τάξεως των 163.000 τόνων το 2003 έδωσε τη δυνατότητα κατασκευής 360 θέσεων στάθμευσης, 25.000 m² αποθηκευτικών χώρων, 2 θαλάσσιους σταθμούς καθώς και διοικητικά και εμπορικά γραφεία^[9]. Η τεχνητή επιχωμάτωση με την οποία συνδέεται η προκυμαία έδωσε τη δυνατότητα κέρδους ενός εκταρίου γης και είδε τη δημιουργία ενός συμπλέγματος κατοικιών έκτασης 15.000 m^2[10]. Το 2006, ο Αλβέρτος Β΄ του Μονακό είχε επισήμως ξεκινήσει διαγωνισμό για την ανάληψη της υλοποίησης του σχεδίου επέκτασης του λιμανιού προς τη θάλασσα, έχοντας ως στόχο το κέρδος περίπου 10 εκταρίων γης επί της θάλασσας. Το σχέδιο αυτό, με εκτιμώμενο κόστος της τάξης των 8 δισεκατομμυρίων ευρώ, θα έδινε τη δυνατότητα κατασκευής περίπου 275.000 m² κτιριακών εγκαταστάσεων^[11] και θα είχε χρονοδιάγραμμα μέχρι το 2023, με τα πρώτα κτίρια να παραδίδονται προς εκμετάλλευση το 2014^[7]. Ωστόσο εγκαταλείφτηκε το 2008, με επίσημη δικαιολογία τον οικολογικό αντίκτυπο αλλά και τον οικονομικό, καθώς η Ευρώπη εισερχόταν σε περίοδο οικονομικής κρίσης^[12]. Τελικώς, προτιμήθηκε ένα σχέδιο, λιγότερο ακριβό, αλλά το οποίο σήμανε την επιστροφή στην κατασκευή υψηλών κτιρίων: την κατασκευή διπλού πύργου 49 ορόφων, την Τουρ Οντεόν.

Το Μονακό είναι χωρισμένο σε δέκα τμήματα τα οποία αποτελούνται από 4 συνοικίες, οι οποίες αντιστοιχούν στις παλαιές κοινότητες. Το κάθε τμήμα είναι χωρισμένο, το ίδιο, σε νησίδες (επίσης γνωστές πολεοδομικά συγκροτήματα):

Το κλίμα του Μονακό είναι εύκρατο μεσογειακού τύπου με ήπιους και υγρούς χειμώνες και ζεστά και ξηρά καλοκαίρια με μεγάλη ηλιοφάνεια.

Η μέση θερμοκρασία κατά τον 20ό αιώνα, για περισσότερα από 75 χρόνια παρακολούθησης ήταν της τάξεως των 16,3 °C. Η μέση θερμοκρασία ποικίλει μεταξύ 10,2 °C τον Ιανουάριο και 23,7 °C τον Αύγουστο.

Η μέση ετήσια ηλιοφάνεια είναι της τάξεως των 2.583 ωρών και ο αριθμός βροχερών ημερών δεν ξεπερνά τις 62 ετησίως.

Η οικονομία του πριγκιπάτου βασίζεται κυρίως στον τουρισμό. Το λιμάνι έχει αποκλειστικά τουριστικό προορισμό και φιλοξενεί όλο σχεδόν τον χρόνο μεγάλο αριθμό θαλαμηγών. Ιδιαίτερη ανάπτυξη έχει και η βιομηχανία χημικών προϊόντων, μηχανουργίας, υφαντουργίας και ειδών διατροφής. Επιχειρηματίες από όλο τον κόσμο προτιμούν τις τράπεζες του Μονακό, που τις ευνοεί η νομοθεσία του πριγκιπάτου για το τραπεζικό απόρρητο και τη χαμηλή φορολογία.

Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι Γάλλοι (το Μονακό αποτελεί τη μικρότερη χώρα στον κόσμο όπου ομιλείται η γαλλική γλώσσα). Οι υπόλοιποι είναι Ιταλοί, Αμερικανοί κ.ά., ενώ το 20% είναι Μονεγάσκοι. Επίσημη γλώσσα είναι τα γαλλικά, αλλά πολύ διαδεδομένη είναι και η ιταλική, καθώς και η μονεγασκική διάλεκτος της λιγουριανής γλώσσας. Το προσδόκιμο ζωής του συνολικού πληθυσμού υπολογίστηκε το 2015 στα 89,52 χρόνια (85,63 για τους άνδρες και 93,58 για τις γυναίκες).

Η χώρα εξυπηρετείται από σιδηροδρομικό δίκτυο. Οι αεροπορικές συγκοινωνίες εξυπηρετούνται από ένα ελικοδρόμιο. Το πλησιέστερο αεροδρόμιο είναι το Αεροδρόμιο Κοτ ντ' Αζύρ, στη Νίκαια της Γαλλίας.^[14] Η οδήγηση γίνεται στη δεξιά πλευρά του δρόμου.

• Φορολογικός παράδεισος

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Μονακό

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Μονακό

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Atlas of Monaco (Άτλας του Μονακό)

Στο Wikivoyage υπάρχει ταξιδιωτικός οδηγός σχετικός με το λήμμα:    Μονακό

• Επίσημη ιστοσελίδα
• Μονακό στο Curlie