Ώλαντ

Νήσοι Ώλαντ Landskapet Åland Ahvenanmaan maakunta
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικό σύνθημα: κανένα
Εθνικός ύμνος: Ålänningens sång
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη	Μαριεχάμν 60° 07' N 19° 54'
Επίσημες γλώσσες	Σουηδικά
Κυρίαρχο κράτος	Φινλανδία
Πολίτευμα	Αυτόνομη Κοινοβουλευτική δημοκρατία
Κυβερνήτρια Πρωθυπουργός	Μαρίνε Χολμ-Γιόχανσον Βερόνικα Τέρνροος
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό	1.580 km2 %89
Πληθυσμός  • Εκτίμηση 12-2023   • Πυκνότητα	30.541   19,3 κατ./km2
Νόμισμα	Ευρώ¹ (€)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	(UTC +2) (UTC +3)
Internet TLD	.ax
Κωδικός κλήσης	+(358)18
(1) Πριν από το 1999:Φινλανδικό Μάρκο

Οι νήσοι Ώλαντ^[1] (σουηδικά: Åland‎‎, φινλανδικά: Ahvenanmaa‎‎) σχηματίζουν ένα αρχιπέλαγος στη Βαλτική θάλασσα. Βρίσκονται στην είσοδο του Βοθνιακού κόλπου και αποτελούν μια αυτόνομη, αποστρατιωτικοποιημένη, σουηδόγλωσση περιφέρεια που ανήκει στη Φινλανδία. Τα νησιά συνολικά αποτελούν τη μικρότερη περιφέρεια της Φινλανδίας. Τα Ώλαντ αποτελούν μόλις το 4,9‰ της έκτασης και το 5‰ του πληθυσμού της Φινλανδίας. Η αυτονομία αυτή αποκτήθηκε μετά την Κρίση των Ώλαντ.

Τα νησιά αποτελούνται από το βασικό νησί, «Φάστα Ώλαντ» (σουηδικά: Fasta Åland‎‎), όπου κατοικεί το 50% του συνολικού πληθυσμού και ένα αρχιπέλαγος στα ανατολικά, το οποίο περιλαμβάνει πάνω από 6.500 νησιά και βραχονησίδες. Το Φάστα Ώλαντ βρίσκεται 38 χιλιόμετρα (24 μίλια) από τη σουηδική ακτή, ενώ το αρχιπέλαγος των νησιών αποτελεί συνέχεια του Φινλανδικού αρχιπελάγους. Το μοναδικό χερσαίο σύνορο των Ώλαντ βρίσκεται στο ακατοίκητο νησί Μέρκετ (Märket), το οποίο η Φινλανδία μοιράζεται με τη Σουηδία.

Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη των Ώλαντ είναι το Μαριεχάμν (Mariehamn), όπου είναι η έδρα της κυβέρνησης και της βουλής των νήσων. Στο Μάριεχαμν κατοικεί το 40% του πληθυσμού των Ώλαντ (11.812 κάτοικοι), ο οποίος ανέρχεται στους 30.541 κατοίκους, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2023 (31-12-2023).^[2]

Στις βουλευτικές εκλογές στις 21 Οκτωβρίου του 2007, κέρδισε το Κόμμα των Φιλελευθέρων των Ώλαντ, με αρχηγό τη Βίβεκα Έρικσον, η οποία και ορκίστηκε πρώτη γυναίκα Πρωθυπουργός στα νησιά. Τον Δεκέμβριο του 2019 εξελέγη νέα πρωθυπουργός η Βερόνικα Θόρνροος.^[3]

Η αρχική ονομασία των νησιών προερχόταν από τη λέξη "ahva" που στην πρωτοσκανδιναβική γλώσσα ("urnordiska"/"proto-norse language") σημαίνει νερό (ετυμολογία από το λατινικό "aqua") και τη λέξη "land" που σημαίνει χώρα/έδαφος. Έτσι σχηματίστηκε η τοπωνυμία *Ahvaland, που σημαίνει Χώρα του Νερού. Στα σουηδικά, εξελίχτηκε σε Aland κι έπειτα σε Åland, ("Å" στα σουηδικα σημαινει "ρυάκι/μικρό ποτάμι") και "Åland" (Ώλαντ) σημαίνει χώρα των μικρών ποταμών, αν και τα ποτάμια δεν είναι πλέον χαρακτηριστικό στοιχείο της γεωγραφίας των νησιών. Η φινλανδική ονομασία των νησιών είναι Ahvenanmaa, που σημαίνει γη των περκών.

Το καθεστώς αυτονομίας των νησιών έχει καθορισθεί με απόφαση της Κοινωνίας των Εθνών το 1921 μετά την Κρίση των Ώλαντ. Έχει ξανακαθορισθεί κατά τη συνθήκη εισόδου της Φινλανδίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με νόμο, τα Ώλαντ είναι πολιτικά ουδέτερα και εντελώς αποστρατιωτικοποιημένα, και οι κάτοικοι εξαιρούνται σε περίπτωση επιστράτευσης από τις Φινλανδικές Ένοπλες Δυνάμεις. Τα νησιά έχουν ευρύτατη αυτονομία από το Κοινοβούλιο της Φινλανδίας με την Πράξη Αυτονομίας των Ώλαντ του 1920, που αργότερα αντικαταστάθηκε από ομώνυμες τροποποιήσεις το 1951 και το 1991. Τα Ώλαντ παραμένουν αποκλειστικά σουηδόφωνα διά νόμου.

Με την ένταξη της Φινλανδίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα πρωτόκολλο υπογράφηκε που αφορά τα νησιά ΄Ωλαντ και επισημαίνει (μεταξύ άλλων) ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα επιβάλλει άρση στους υπάρχοντες αποκλεισμούς σε «ξένους» (δηλαδή πρόσωπα που δεν έχουν «δικαιώματα κατοίκησης» στα ΄Ωλαντ) να αποκτήσουν και να κατέχουν ακίνητη περιουσία ή να προσφέρουν διάφορες υπηρεσίες, που να οδηγούν σε αναγνώριση μιας ξεχωριστής εθνικότητας.

Κύριο λήμμα: Πολιτική των νήσων Ώλαντ

Οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν ως πρώτη γλώσσα τα σουηδικά, ενώ το 5% μόνο μιλούν φινλανδικά. Η γλώσσα διδασκαλίας στα δημόσια σχολεία είναι τα σουηδικά (στην υπόλοιπη Φινλανδία, επίσημες γλώσσες είναι και η σουηδική και η φινλανδική. Το 0,3% των κατοίκων είναι αγγλόφωνοι.

Η τοπική υπηκοότητα ή το δικαίωμα κατοικίας (kotiseutuoikeus/hembygdsrätt) είναι προαπαιτούμενα για το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι για τη Νομοθετική Συνέλευση, για το δικαίωμα ιδιοκτησίας στα νησιά Ώλαντ και για τη δυνατότητα εξάσκησης εμπορίου ή άλλης επαγγελματικής ιδιότητας στα νησιά άνευ κάποιου περιορισμού.

Η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού (94,8%) ανήκει στην Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία.

Παραμένει ευαίσθητο και αμφισβητούμενο το ζήτημα της εθνικότητας των κατοίκων των νησιών Ώλαντ, καθώς και η ορθή γλωσσολογική κατάταξη της τοπικής τους γλώσσας. Μπορούν να θεωρηθούν είτε ως εθνική σουηδική μειονότητα είτε ως σουηδόφωνοι Φινλανδοί, ωστόσο η γλώσσα τους σχετίζεται περισσότερο με διαλέκτους στη Σουηδία παρά με τα σουηδικά που μιλούνται στη Φινλανδία.

• Κρίση των Ώλαντ
• Μάερκετ
• Modersmålets sång

• Åland – Επίσημη ιστοσελίδα
• Τουριστικές πληροφορίες (Αγγλικά)

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ώλαντ

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Atlas of Åland (Άτλας των Ώλαντ)