Δανία

Συντεταγμένες: 55°47′00″N 9°47′00″E / 55.7833°N 9.7833°E / 55.7833; 9.7833

Δανία Danmark (Δανικά)
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικό σύνθημα: Κανένα, Βασιλικό σύνθημα είναι το: Forbundne, forpligtet, for Kongeriget Danmark (Ενωμένοι, αφοσιωμένοι, για το Βασίλειο της Δανίας)
Εθνικός ύμνος: Der er et Yndigt Land (Υπάρχει μία όμορφη χώρα) Kong Christian stod ved højen mast (Ο βασιλιάς Κρίστιαν στάθηκε δίπλα στον ψηλό ιστό)
Η θέση της Δανίας (σκούρο πράσινο)
-στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (πράσινο και σκούρο γκρι) -στην Ευρωπαϊκή Ένωση (πράσινο)
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη	Κοπεγχάγη 55°40′33″N 12°34′43″E / 55.6757°N 12.5787°E / 55.6757; 12.5787 (Κοπεγχάγη)
Επίσημες γλώσσες	Δανική (επίσης: Γερμανική σε τμήμα της νότιας Δανίας)
Κυρίαρχο κράτος	Βασίλειο της Δανίας
Πολίτευμα	Ενιαία Συνταγματική Κοινοβουλευτική Μοναρχία
Βασιλιάς Πρωθυπουργός	Φρειδερίκος Ι' Μέττε Φρεντέρικσεν
Ανεξαρτησία Ισχύον Σύνταγμα	πριν τον 8ο αιώνα 5 Ιουνίου 1953
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό  • Σύνορα Ακτογραμμή	43.094[1] km2 (132η) 1,6 68 km 7.314 km
Πληθυσμός  • Εκτίμηση 7-2024   • Απογραφή 2005   • Πυκνότητα	5.972.420[2] (116η)  5.411.405[3]   138,6 κατ./km2 (88η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2016)  • Κατά κεφαλή	$406.01 δισ. (53ηη)   $69.273 [4] (11ηη)
ΑΕΠ (ονομαστικό)  • Ολικό  (2022)  • Κατά κεφαλή	$399.1 δισ.[4] (40ηη)   $68.094 [4] (10ηη)
ΔΑΑ (2021)	0,948[5] (6η) – πολύ υψηλός
Νόμισμα	Δανική κορόνα (DKK)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	CET (UTC +1) (UTC +2)
ISO 3166-1	DK
Internet TLD	.dk και .eu ως μέλος της ΕΕ
Οδηγούν στα	δεξιά
Κωδικός κλήσης	+45

Η Δανία ή Δανιμαρκία (δανικά: Danmark‎‎)^[6] είναι συνιστώσα χώρα του Βασιλείου της Δανίας, που βρίσκεται στη Σκανδιναβία, στη βόρεια Ευρώπη. Έχει έκταση 43.094 τ.χλμ. και πληθυσμό 5.972.420 κατοίκους,^[2] σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024.

Συνορεύει από ξηράς μόνο με τη Γερμανία, ενώ από θαλάσσης γειτνιάζει με τη Σουηδία, τη Νορβηγία, τη Βόρεια Θάλασσα και τη Βαλτική. Απλώνεται πάνω στη χερσόνησο της Γιουτλάνδης και πάνω σε εκατοντάδες νησιά, άλλα μεγάλα όπως το Σγιέλαν (7.031 τ.χλμ.) και άλλα μικρά και ακατοίκητα. Η συνολική ακτογραμμή είναι αρκετά μεγάλη και φτάνει τα 7.314 χλμ.. Η Δανία είναι μία τελείως επίπεδη χώρα, καθώς το υψηλότερο σημείο της μόλις που ξεπερνάει τα 150 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο δείκτη ειρήνης για το 2016, η Δανία ήταν η δεύτερη πιο ειρηνική χώρα στον κόσμο, μετά την Ισλανδία.^[7] Η χώρα επίσης κατατάσσεται ως αυτή με τη λιγότερη διαφθορά το 2016 στον Δείκτη Διαφθοράς^[8].

Η χερσόνησος της Γιουτλάνδης σχηματίζει την ενδοχώρα της Δανίας με μήκος περίπου 300 χιλιομέτρων. Οι δυτικές ακτές της ηπειρωτικής Δανίας είναι χαμηλές, χωρίς λιμάνια και καλύπτονται από αμμόλοφους, συχνά με ύψος πάνω από 30 μέτρα. Βρίσκονται εκτεθειμένες στις χειμερινές καταιγίδες και σε πολύ ισχυρούς ανέμους. Αντίθετα, οι ανατολικές ακτές που βρέχονται από τη Βαλτική παρουσιάζουν πολλές κολπώσεις. Συνολικά η Δανία έχει 406 νησιά, από τα οποία τα 70 περίπου κατοικούνται.

Ποτάμια υπάρχουν πολλά, αλλά σχεδόν όλα είναι πολύ μικρά. Λίμνες υπάρχουν αρκετές σε ολόκληρη τη Δανία, αλλά είναι όλες τους μικρές. Το δανέζικο ανάγλυφο διαμορφώθηκε κατά την εποχή των παγετώνων, και αυτός είναι ο λόγος που η χώρα είναι τελείως επίπεδη. Το μεγαλύτερο ύψωμα βρίσκεται στα κεντρικά της χώρας με ύψος 170 μέτρων.

Το κλίμα είναι ήπιο λόγω της επίδρασης του Ρεύματος του Κόλπου του Μεξικού. Καθ' όλη τη διάρκεια του έτους ο άνεμος είναι δυνατός, και ειδικά τον χειμώνα^[9] και για το λόγο αυτό η Δανία είναι από τις πρώτες χώρες στον κόσμο στη χρήση της αιολικής ενέργειας. Υετός πέφτει όλο τον χρόνο και ίσα κατανεμημένος. Κατά μέσο όρο οι βροχοπτώσεις διαρκούν 121 ημέρες το χρόνο.^[9]

Η μεγαλύτερη πόλη της Δανίας είναι η πρωτεύουσα Κοπεγχάγη με 1.336.982 κατοίκους,^[10] ακολουθεί το Ώρχους με 282.910 κατοίκους, το Όντενσε με 180.760 κατοίκους και το Άλμποργκ με 119.219 κατοίκους (εκτίμηση 2021).

Τα αρχαιότερα ευρήματα στη χώρα ανάγονται στο 130.000–110.000 π.Χ.^[11] Η ανθρώπινη παρουσία χρονολογείται από το 12.500 π.Χ. και υπάρχουν μαρτυρίες για γεωργική δραστηριότητα από το 3.900 π.Χ.^[12]

Οι κάτοικοι της Δανίας ανήκαν στην ίδια εθνότητα με τους Βίκινγκς της Σκανδιναβίας. Η Δανία ως αυτοτελές έθνος εμφανίζεται για πρώτη φορά τον 8ο αιώνα μ.Χ. Οι Δανοί θαλασσοπόροι έκαναν επιδρομές μαζί με τους Βίκινγκς της Σκανδιναβίας στη Βόρεια Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Αγγλία. Τον 10ο αιώνα ο βασιλιάς της Δανίας Χάραλντ ο Κυανόδους ασπάστηκε τη χριστιανική θρησκεία και ολόκληρο το δανικό έθνος εκχριστιανίστηκε. Το 1013, ο βασιλιάς Σβέιν, γιος του Χάραλντ, κατέκτησε την Αγγλία. Ο γιος του Σβέιν, Κανούτος ο Μέγας, ένωσε όλη την Αγγλία, τη Δανία και τη Σκανδιναβία και σχημάτισε ένα μεγάλο κράτος στη Βόρεια Ευρώπη. Το 1282 οι ευγενείς επέβαλαν στον βασιλιά της Δανίας τη Μεγάλη Χάρτα, με την οποία αναγνωρίζονταν τα δικαιώματα τους και την υποχρέωση να μοιραστεί την εξουσία με ένα κοινοβούλιο και ένα συμβούλιο ευγενών.

Το 1380 κάτω από την εξουσία του Όλαφ Β΄, η Δανία ενώθηκε με τη Νορβηγία, στα εδάφη της οποίας συμπεριλαμβανόταν και η Ισλανδία με τα νησιά Φερόες. Το 1389, η βασίλισσα Μαργαρίτα Α', μητέρα του Όλαφ Β΄, κατέκτησε και τη Σουηδία. Τότε άρχισαν οι προσπάθειες ένωσης των τριών βασιλείων (Δανίας, Νορβηγίας, Σουηδίας) που επιτεύχθηκε τελικά με την Ένωση του Κάλμαρ το 1397. Τη μεγαλύτερη δύναμη μέσα στην Ένωση τη διατήρησε η Δανία.

Τον 17ο αιώνα η Δανία έχασε αρκετά εδάφη, μεταξύ άλλων την Σκανία, το Μπλέκινιε, το Χάλαντ και το Μπόρνχολμ (το οποίο επεστράφη στη Δανία το 1660 λόγω εξέγερσης) σε πολέμους με τη Σουηδία (αρκετά εδάφη έχασε και η Νορβηγία).

Από τον 17ο αιώνα άρχισε μια πιο ενεργή εμπλοκή των Ευρωπαϊκών κρατών στον αποικισμό της Αμερικής και η Δανία ενεπλάκη σε αυτό. Το 17ο αιώνα η τότε ενωμένη Δανία-Νορβηγία αποίκισε τα σημερινά Αμερικανικά Παρθένα Νησιά, τα οποία παρέμειναν δανικά μέχρι το 1917 όταν και πουλήθηκαν στις ΗΠΑ. Τον 18ο αιώνα η Δανία άρχισε τον αποικισμό της Γροιλανδίας, την οποία είχε ήδη κατακτήσει από το 1380. Επίσης στις 19 Νοεμβρίου 1620^[13] η Δανία ίδρυσε το Τράνκεμπαρ (σημερινό Θαρανγκαμπάντι), το πρώτο δανικό εμπορικό φυλάκιο στην Ινδία, το οποίο πουλήθηκε στους Βρετανούς το 1845. ^[14] Μέχρι το 1869 υπήρχε η δανική Ινδία, ένα δίκτυο μικρών δανικών αποικιακών κτήσεων στην Ινδία.

Στις αρχές του 16ου αιώνα η Σουηδία απέκτησε την αυτονομία της, και το 1523 την ανεξαρτησία της με πρώτο βασιλιά, τον Γουσταύο Α'.

Στους ναπολεόντειους πολέμους, η Δανία υπήρξε σύμμαχος του Μεγάλου Ναπολέοντα με αποτέλεσμα κατά τη Συνθήκη του Κιέλου (1813) να χάσει τη Νορβηγία, που παραχωρήθηκε στη Σουηδία. Το 1864 ο Γερμανός Μπίσμαρκ, συμμαχώντας με τους Αυστριακούς και τους Πρώσους, κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Δανίας για να προωθήσει τα σχέδια του για την ενοποίηση της Γερμανίας.

Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1919), η Δανία παρέμεινε ουδέτερη. Το 1920 όμως έγινε δημοψήφισμα στο βόρειο Σλέσβιχ όπου η πλειοψηφία των κατοίκων ψήφισε υπέρ της προσάρτησης της περιοχής στη Δανία, διαμορφώνοντας τα σημερινά σύνορα της χώρας. Το 1939 υπέγραψε δεκαετές σύμφωνο με τον Χίτλερ, χωρίς όμως να αποφύγει τελικά τη γερμανική εισβολή που έγινε μερικούς μήνες αργότερα. Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής ανεξαρτητοποιήθηκε η Ισλανδία, που ήταν δανική κτήση από το 1380. Το 1945 η Δανία απελευθερώθηκε από τα βρετανικά στρατεύματα. Τον ίδιο χρόνο έγινε μέλος του ΟΗΕ και το 1949 μέλος του ΝΑΤΟ.

Το 1953 το σύνταγμα αναθεωρήθηκε και οι 2 βουλές έγιναν μία με 179 έδρες, ενώ δόθηκε στις γυναίκες το δικαίωμα συμμετοχής στην κυβέρνηση. Το 1972 έγινε δεκτή η αίτηση της Δανίας στην τότε ΕΟΚ, μαζί με τη Μεγάλη Βρετανία και την Ιρλανδία, και το 1973 έγινε πλήρες και ισότιμο μέλος. Η Γροιλανδία απέκτησε την αυτονομία της από τη Δανία το 1979. Το 1992 απορρίφθηκε από τους Δανούς η συνθήκη του Μάαστριχτ, τον επόμενο χρόνο όμως επικυρώθηκε με μικρές αλλαγές. Στις 28 Σεπτεμβρίου του 2000 σε δημοψήφισμα^[15] ο λαός δε δέχτηκε (με 53% κατά της πρότασης) να μπει η Δανία στη ζώνη του ευρώ, και έτσι νόμισμά της είναι μέχρι σήμερα η δανική κορώνα.

Στις 19 Μαρτίου του 2009, το κοινοβούλιο επέτρεψε την υιοθεσία παιδιών από τη Δανία και το εξωτερικό από ζευγάρια ομοφυλοφίλων, με 62 ψήφους υπέρ έναντι 53 κατά.^[16]

Η σημαία της Δανίας (Dannebrog) είναι κόκκινη με έναν λευκό Σκανδιναβικό σταυρό· το κάθετο μέρος του σταυρού βρίσκεται προς την πλευρά του ιστού. Το σχέδιο της σημαίας της Δανίας υιοθετήθηκε κατόπιν και από τις υπόλοιπες Σκανδιναβικές χώρες (Σουηδία, Φινλανδία, Νορβηγία) και την Ισλανδία σε διαφορετικά χρώματα. Κατά τη διάρκεια της Δανο-Νορβηγικής ένωσης, ήταν και σημαία της Νορβηγίας και συνέχισε να είναι, με μικρές μετατροπές, μέχρι που η Νορβηγία υιοθέτησε τη σημερινή της σημαία το 1821. Η σημαία της Δανίας είναι η αρχαιότερη συνεχόμενα χρησιμοποιούμενη εθνική σημαία που υπάρχει στον κόσμο.

Η Δανία είναι αγροτική χώρα λόγω της μορφολογίας του εδάφους της που ευνοεί τις καλλιέργειες. Το βιοτικό επίπεδο των Δανών είναι αρκετά υψηλό. Το πεδινό έδαφος της χώρας, η αγροτική παράδοση, συνδυασμένη με τη δύναμη του συνεταιρισμού και ο σύγχρονος εκμηχανισμός της καλλιέργειας είναι οι βασικοί παράγοντες της μεγάλης ανάπτυξης της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Καλλιεργούνται κυρίως δημητριακά (κριθάρι, βρώμη, σιτάρι) και εκτρέφονται χοίροι, αιγοπρόβατα και άλογα. Η γεωργική απόδοση είναι η μεγαλύτερη της Ευρώπης ενώ και η γεωργική εκπαίδευση είναι πολύ υψηλή. Σημαντικό ρόλο στην εθνική οικονομία παίζει και η αλιεία. Η Δανία βρίσκεται στην κορυφή των τεχνολογικά ανεπτυγμένων χωρών για όγδοη συνεχόμενη χρονιά μαζί με τη Σουηδία σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση Τεχνολογιών Πληροφορικής για το 2008 - 2009, που εξέδωσε το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.^[17]

Αποτελεί μια καπιταλιστική οικονομία της ελεύθερης αγοράς με σημαντικό κράτος πρόνοιας.^[18]

Ταυτόχρονα με τη γεωργία και την κτηνοτροφία άρχισε να αναπτύσσεται με συστηματικό τρόπο και η βιομηχανία τροφίμων, η χημική βιομηχανία, η υφαντουργία, η βιομηχανία ηλεκτρικών ειδών, η μεταλλουργία και η ναυπηγική. Κυριότερα προϊόντα είναι επίσης η μπίρα, το χαρτί και προϊόντα από ξύλο^[19]. Ο ορυκτός πλούτος δεν είναι σημαντικός. Πετρέλαιο εξορύσσεται σε μικρές ποσότητες στη Βόρεια Θάλασσα, ωστόσο δεν είναι αρκετό για να καλύπτει τις ανάγκες της χώρας. Το εμπορικό ισοζύγιο είναι συνήθως παθητικό και αντισταθμίζεται με το ναυτιλιακό συνάλλαγμα. Εξάγονται γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, μηχανήματα και είδη ναυπηγικής και τεχνολογία αιολικών συστημάτων. Η Δανία, στη στρατηγική θέση που βρίσκεται, αποτελεί το σημείο συνάντησης των συγκοινωνιών Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης. Οι εμπορικές συναλλαγές πραγματοποιούνται κυρίως με τη Σουηδία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η ανεργία είναι αρκετά χαμηλή σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη (4,8%).

Τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός έχει αρχίσει να παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία της Δανίας. Το 1999 επισκέφτηκαν τη Δανία 3 εκατομμύρια τουρίστες, από τους οποίους ένα εκατομμύριο Γερμανοί. Έτσι τα έσοδα από τον τουρισμό φτάνουν ως και τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια.

Ο πληθυσμός, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024 είναι 5.972.420 κάτοικοι.^[2]. οι Δανοί ανήκουν φυλετικά στους άλλους σκανδιναβικούς και βορειο-γερμανικούς λαούς. Το 15,9% του πληθυσμού είναι μετανάστες. Ως προς τη θρησκεία, το 98% είναι Προτεστάντες (η πλειοψηφία ανήκει στην Εκκλησία της Δανίας) ενώ η Καθολική Εκκλησία μετράει μόνο 1% καθολικούς Δανούς. Επίσης, υπάρχουν 14.484 Μάρτυρες του Ιεχωβά^[20] και 4.355 Μορμόνοι της Εκκλησίας του Ιησού Χριστού των Αγίων των Τελευταίων Ημερών^[21].

Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 81,3 χρόνια (79,6 χρόνια οι άνδρες και 83,0 οι γυναίκες).^[22]

Η Δανική γλώσσα ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών και στις γερμανικές γλώσσες. Έτσι μοιάζει πολύ με τη σουηδική, τη γερμανική, τη νορβηγική και την ισλανδική.

Η λογοτεχνική παραγωγή στη Δανία ξεκινάει κατά τον Μεσαίωνα και είναι επηρεασμένη από τα γαλλικά, τα γερμανικά και τα αγγλικά γράμματα. Το σημαντικότερο σύγγραμμα της δανικής μεσαιωνικής λογοτεχνίας είναι το Gesta Danorum στις αρχές του 13ου αιώνα.

Η χώρα διαιρείται σε πέντε περιφέρειες^[23]. Οι περιφέρειες αυτές ιδρύθηκαν την 1η Ιανουαρίου του 2007 και αντικατέστησαν τις πρώην 13 κομητείες, δύο δήμους και ένα περιφερειακό δήμο. Η τελευταία διοικητική διαίρεση ίσχυσε μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2006. Κάθε περιφέρεια κυβερνάται από τον Πρόεδρο (Regionsformand). Οι 5 περιοχές είναι:

• Περιφέρεια Δανικής Πρωτεύουσας (Region Hovedstaden)
• Περιφέρεια Κεντρικής Γιουτλάνδης (Region Midtjylland)
• Περιφέρεια Βόρειας Γιουτλάνδης (Region Nordjylland)
• Περιφέρεια Σγιέλαν (Region Sjælland)
• Περιφέρεια Νότιας Δανίας (Region Syddanmark)

Σύμφωνα με το σύνταγμα του 1953, το πολίτευμα της Δανίας είναι Συνταγματική Κοινοβουλευτική Μοναρχία.^[24]

Αρχηγός του κράτους είναι βασιλιάς ή βασίλισσα (μονάρχης), ο οποίος έχει περιορισμένες εξουσίες και καθήκοντα. Την εκτελεστική εξουσία ασκεί η Κυβέρνηση της Δανίας, ενώ τη νομοθετική εξουσία, ασκεί η Βουλή, η οποία αριθμεί 179 μέλη. Ο τωρινός βασιλιάς είναι ο Φρειδερίκος Ι΄. Ενώ η νυν Πρωθυπουργός της Δανίας είναι η Μέττε Φρεντέρικσεν.

Δικαίωμα ψήφου έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.

Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Δανία

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Δανία

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Atlas of Denmark (Άτλας της Δανίας)

• Πύλη για τη χώρα Αρχειοθετήθηκε 2009-09-07 στο Wayback Machine. (Αγγλικά)
• Δανικός Οργανισμός Τουρισμού
• Στατιστική Υπηρεσία Δανίας (Αγγλικά)
• Δανία στο Curlie