"Dzieci i ryby głosu nie mają". Nie wychowujmy dzieci do uległości, tak jak nas wychowano

Pod naszymi tekstami, w których piszemy o partnerstwie w relacji z dziećmi, porozumieniu bez przemocy, o tym, że klapsy to przemoc i przejaw bezradności rodzica wobec dziecka, zawsze traficie na pewien rodzaj komentarzy. To uwagi, że namawiamy do "bezstresowego wychowania", że dzieci, które są wychowywane w ten sposób, wyrosną na egocentryków. Pojawiają się też komentarze o tym, że "są sytuacje, kiedy dziecku trzeba dać klapsa" albo "mnie bito i wyrosłem na ludzi". Ktoś napisał też: "Szczerze? Jak niektórym dzieciom nie da się klapsa, to wejdą na głowę... i potem myślą, że im wszystko wolno".

Generalnie dziecko nie jest dla dorosłego partnerem i powinno się nauczyć bezdyskusyjnego wykonywania poleceń dorosłych. Jeżeli tego nie zrobi, będzie problem w przedszkolu/szkole

- to kolejny z komentarzy sugerujący, że tylko tradycyjny, zimnych chów da dzieciom szanse wyjść "na ludzi". Zwróciłam na niego uwagę, bo trudno mi uwierzyć, że którykolwiek z rodziców naprawdę chciałby "wytresować" dziecko do bezwzględnego wykonywania poleceń dorosłych. Szczególnie teraz, kiedy na światło dzienne wypływają bardzo traumatyczne doświadczenia dzisiejszych dorosłych, którzy przez lata milczeli ze strachu, którzy wychowani byli do uległości i poddawali się w milczeniu swoim oprawcom.

Nikt nie uczył nas, jak być dobrymi rodzicami

Eksperci z ważnych polskich fundacji i instytucji od lat proszą rodziców i opiekunów o to, aby nie lekceważyć dzieci. Namawiają, aby uczyć dzieci ochrony własnych granic - nie bezwzględnego podporządkowania dorosłym, lecz umiejętności odróżniania dobrego dorosłego od złego dorosłego.

- Nie pozwalajmy nikomu przyuczać naszego dziecka do bezwzględnej uległości. Uczmy dziecko sceptycyzmu i samostanowienia - namawiała Patrycja Kurowska, psycholożka, seksuolożka z Komitetu Ochrony Praw Dziecka w audycji "Molestowanie seksualne dzieci - prewencyjny poradnik dla rodziców" (więcej w tekście: Przemoc seksualna wobec dzieci to nie tylko akt seksualny. Czy można rozpoznać, że dziecko jest ofiarą?).

Kiedy zadzwoniłam do psycholog klinicznej Katarzyny Sarnickiej i zaproponowałam rozmowę na temat kultury lekceważenia dzieci i tego, co robić, aby jej nie kontynuować, ekspertka zwróciła uwagę, że jako rodzice wcale nie jesteśmy w łatwym położeniu.

Z jednej strony mamy w krwiobiegu obwiązujący od pokoleń model wychowania tradycyjnego - z klapsami, karami, przyuczeniem do posłuszeństwa, nawet z nauczycielką bijącą linijką po rękach. Z drugiej strony jesteśmy zasypywani tysiącami poradników o nowoczesnym rodzicielstwie, o różnych współczesnych modelach wychowania. W tym wszystkim nietrudno się pogubić. Tym bardziej że rodzicielstwo, szczególnie w początkowej fazie, to zajęcie 24 godziny na dobę. Nie sposób nie popełnić błędu, nie potknąć się czy zwyczajnie nie wiedzieć, co robić, jak zareagować.

Nikt nie uczył nas, jak być dobrymi rodzicami, więc gdy nimi zostajemy, po prostu czasem nieświadomie powielamy nie zawsze dobre wzorce. Na ile możemy - jako rodzice - zaufać swojej intuicji? Bliskość, miłość, czułość, wrażliwość, poczucie bezpieczeństwa - to na pewno chcemy dziecku dać. Ale co jeszcze? Czy są fundamentalne wartości w wychowaniu, które sprawią, że dzieci, wychodząc z domu, będą znały swoją siłę i wartość?

O tym, co w wychowaniu od pierwszych dni życia dziecka jest bardzo ważne, opowiada mama siedmioletniej córki, psycholog Katarzyna Sarnicka, której przekazuję w tym momencie głos.

RELACJA

Kiedyś dominowało przekonanie, że dziecko musi się wypłakać, pojawiały się stwierdzenia, że nie należy ulegać dziecku, które płacze. Nawet mówiło się, że dziecko manipuluje płaczem. To nieprawda. Dziecko, jeżeli płacze, to znaczy, że sygnalizuje swój dyskomfort, jakiś brak, ważną dla siebie potrzebę. Jeżeli otrzyma od rodzica troskę, bliskość, zostanie przytulone, wówczas rodzi się podstawowe zaufanie.

Uważność, wrażliwość na potrzeby dziecka od samego początku buduje bliską, ciepłą relację, która jest  potrzebna na dalszych etapach rozwoju. Jeszcze do niedawna zalecano bardziej chłodny styl rodzicielstwa, który przejawiał się m.in. preferowaniem stałych pór karmienia, bez względu na potrzeby czy apetyt noworodka/niemowlaka, nie chciano usłyszeć dziecięcego "nie". A przecież dziecko ma prawo je wyrażać, ma prawo do swoich własnych potrzeb od samego początku.

Zimny styl wychowania kreuje dystans pomiędzy rodzicem i dzieckiem. Dzisiaj się od tego odchodzi. Matki karmią piersią na żądanie, rodzice starają się wczuwać w sygnały, które wysyła dziecko. I wcale nie chodzi tu o bezstresowe wychowanie. Niestety "bezstresowe wychowanie" myli się z rodzicielstwem bliskości, a to są dwie różne sprawy. Trzeba pamiętać, że dziecko potrzebuje jasnych i klarownych zasad, które są stosowane przez oboje rodziców. To daje poczucie bezpieczeństwa. Natomiast brak zasad i nadmierne podporządkowywanie się dziecku nie jest dla nikogo korzystne.

Nie da się uniknąć stresu w dzieciństwie, ale poprzez dawanie dziecku uwagi, bycie cierpliwym i dostatecznie uważnym na jego potrzeby wychowuje się je w poczuciu bezpieczeństwa i poszanowaniu zasad w rodzinie. We wszystkim należy zachować zdrową równowagę. Z jednej strony nie ignorować, reagować z szacunkiem, z wrażliwością, z empatią na potrzeby dziecka, z drugiej strony konsekwentnie komunikować zasady - co wolno, czego nie.

PARTNERSTWO

Wielu dorosłych powie, że relacja dorosły-dziecko nie może być partnerska. Wciąż pokutuje w nas przekonanie, że dziecko musi się słuchać dorosłego. Prawdą jest, że zależność dziecka od dorosłego jest ogromna. To na rodzicu spoczywa zapewnienie mu bezpieczeństwa, to rodzic dba o zdrowie swojego dziecka, zapewnia opiekę, zaspokaja wszystkie podstawowe potrzeby - zarówno te bytowe, jak i emocjonalne.

W partnerstwie pomiędzy rodzicem i dzieckiem chodzi o to, aby nie traktować dzieci w sposób lekceważący, nie ignorować sygnałów wysyłanych przez dziecko, słuchać, rozmawiać o wszystkich ważnych rzeczach na bieżąco.

Zazwyczaj staramy się, aby dziecko miało zaspokojone wszystkie potrzeby materialne, bytowe, a zapominamy o tych emocjonalnych. Zdarza się, że my, dorośli, nie słuchamy. "Idź się pobawić", "włącz sobie bajkę", "teraz nie mam czasu", " jestem zajęty” - jeżeli w ten sposób ustawiamy relację z dzieckiem, komunikujemy: "nie jesteś dla mnie ważny, nie jesteś partnerem do rozmowy”. To dziecko w pewnym momencie już nie przyjdzie. Przestanie mówić o tym, co jest ważne, co jest trudne. Bardzo możliwe, że nie zauważymy ważnych sygnałów, że dzieje się coś niedobrego. Przede wszystkim nie bójmy się rozmawiać z dzieckiem.

SZACUNEK

Jeżeli chcemy, żeby dziecko myślało dobrze na swój temat, czuło się ważne, miało zdrowe poczucie własnej wartości, musimy obdarować je szacunkiem. A to oznacza, że nie dajemy klapsów, nie wyzywamy, nie poniżamy dziecka. Nie używamy w rozmowie z dzieckiem negatywnych, pejoratywnych określeń. Że komunikujemy się bez wyzwisk.

Słuchamy uważnie, mamy czas dla dziecka, pozostajemy w bliskiej, ciepłej i partnerskiej relacji. Akceptujemy prawo dziecka do odmowy, słuchamy jego słowa "nie", nie łamiemy woli dziecka, nie zmuszamy na siłę do posłuszeństwa i uległości. Prosty przykład - nie dajemy dziecku jedzenia na siłę, jeżeli sygnalizuje, że nie jest głodne, nie każemy sprzątać pokoju, gdy jest w trakcie wspaniałej zabawy itd.

Jeśli stworzymy z dzieckiem relację opartą na szacunku, empatii, wrażliwości, to jako rodzice będziemy mieli większe szanse na to, że uda nam się wychwycić, że w otoczeniu dziecka dzieje się coś niedobrego. Zauważymy, że ma zły nastrój, nie jest sobą, że jest nieswoje. Będziemy czuli, że coś jest nie tak. Zareagujemy, wychwycimy problem w porę. Nawet wtedy, gdy jesteśmy bardzo zajęci i zapracowani.

Wydaje mi się, że najważniejsze w rodzicielstwie jest to, żeby pamiętać o tym, że dziecko - mimo że jest mniejsze i słabsze - jest po prostu człowiekiem. A to znaczy, że ma dokładnie takie same prawa jak osoba dorosła i że w takim samym stopniu należy mu się szacunek. Janusz Korczak mówił: "Nie ma dzieci, są ludzie".

Katarzyna Sarnicka jest psychologiem klinicznym, psychoterapeutą, wiceprzewodniczącą Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Psychologów (OZZP)

Powinno cię również zainteresować: Przywiązani, nie uwiązani. Przypominamy zasady Rodzicielstwa bliskości