Zamek w Rychtach

Zamek w Rychtach

Pozostałość zamku
Państwo	Ukraina
Miejscowość	Rychty
Inwestor	Stefan Humięcki
Ukończenie budowy	1507
Zniszczono	1917
Pierwszy właściciel	Humieccy
Kolejni właściciele	Trzeciescy, Płońscy, Konstanty Podwysocki, Rożałowscy
Położenie na mapie Ukrainy Zamek w Rychtach
Położenie na mapie obwodu chmielnickiego Zamek w Rychtach
48°38′26″N 26°25′14″E/48,640556 26,420556

Zamek w Rychtach – wybudowany w 1507 r.^[1] przez Stefana^[2] Humięckiego^[3].

Zamek zbudowany na zboczu skalistego wzgórza opadającego ku stawowi^[4], który tworzy Żwanczyk^[5].

W czasach, gdy komendantem był Wołodyjowski obronny zamek oblegany był przez wojska kozackie i tureckie. W 1762 r. Turcy zrabowali zamek a mieszkańców złupili, zabijając przy tym 54 osoby. Od 1672 r., przez ponad dwadzieścia lat, zamek był pod władaniem Turków^[6]. W zamkowych podziemiach trzymano konie baszy i wypuszczano je na okoliczne łąki nad rzeką Kizią. Miejsce to nazwano Paszówką^[5]. W kolejnych latach zamek był własnością rodziny Humieckich herbu Junosza, która przebudowała zamek, potem do rodziny Trzecieskich a od 1815 r. do Płońskich. Od 1848 r. właścicielem był znany badacz przeszłości Konstanty Podwysocki, po którego śmierci drogą wiana przeszedł do Rożałowskich^[5].

W połowie XIX w. Konstanty Podwysocki wybudował dwupiętrowy pałac z wykorzystaniem starych murów zamkowych^[3], do którego wejście prowadziło przez bramę w ryzalicie zwieńczonym tympanonem^[6]. Dom mieszkalny właściciela, przerobiony z dawnego zamku, bez zmiany pierwotnych jego zarysów, wznosił się na krańcu lasem porosłej skały^[5]. Pałac spalony w 1917 r., ruiny po 1945 r. rozebrano^[6].

Obronny zamek był budowlą mała składającą się z prostokąta długiego na 50 a szerokiego na 13 m, otoczonego murem grubym na 1,5 m, po rogach którego znajdowały się cztery dwukondygnacyjne baszty^[5]. Przy murze, vis-a-vis bramy głównej, znajdował się budynek mieszkalny^[6]. W XIX w. w rogach starego dziedzińca stały relikty dawnej warowni: 4. czworoboczne baszty, kiedyś sprzężone murem i zwieńczone stożkowatym dachem^[6]. Pod koniec XIX w. w pałacu znajdowała się cenna biblioteka, licząca 12 000 tomów, oraz inne zbiory naukowe oraz dzieła sztuki, które znalazły się w posiadaniu hr. Działyńskiego^[5].

• Rychty, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 74 .
• Zamek w Rychtach