Alan Arkin

Alan Arkin

Alan Arkin (2012)
Imię i nazwisko	Alan Wolf Arkin
Data i miejsce urodzenia	26 marca 1934 Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	29 czerwca 2023 Carlsbad, Kalifornia
Zawód	aktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy, muzyk, piosenkarz
Współmałżonek	Jeremy Yaffe (1955–1961; rozwód) Barbara Dana (1964–1994; rozwód) Suzanne Newlander Arkin (od 1996)
Lata aktywności	1951–2023
Multimedia w Wikimedia Commons

Alan Wolf Arkin (ur. 26 marca 1934 w Nowym Jorku, zm. 29 czerwca 2023 w Carlsbadzie^[1]) – amerykański aktor, reżyser, scenarzysta i producent filmowy.

Laureat Oscara 2006 za rolę drugoplanową w filmie Mała Miss^[1].

Urodził się w nowojorskim Brooklynie^[1] jako syn Beatrice (z domu Wortis), nauczycielki, i Davida I. Arkina, malarza i pisarza^[2]. Wychowywał się w rodzinie żydowskiej^[3] z „brakiem nacisku na religię”^[4]. Jego dziadkami byli żydowscy imigranci z Ukrainy, Rosji i Niemiec. Kiedy Arkin miał 11 lat, jego rodzice przenieśli się do Los Angeles, gdzie podczas 8–miesięcznego hollywoodzkiego strajku jego ojciec pracował jako scenograf. W latach 50. w czasie działań makkartyzmu jego rodziców oskarżono o bycie komunistami, a jego ojca zwolniono, gdy odmówił odpowiedzi na pytania dotyczące jego ideologii politycznej.

W wieku 10 lat wiedział, że chce zostać profesjonalnym aktorem. Był stypendystą różnych akademii teatralnych, w tym prowadzonej przez studenta Stanisławskiego, Benjamina Zemacha, który nauczył Arkina psychologicznego podejścia do aktorstwa. Jako nastolatek przeprowadził się z rodziną do Los Angeles, gdzie zaczął odkrywać muzykę, ucząc się grać na gitarze^[4].

Uczęszczał do szkoły średniej Franklin High School w Los Angeles. Naukę kontynuował w Los Angeles City College^[5], po czym powrócił na wschód do Bennington w Vermont, gdzie uczęszczał do Bennington College^[6].

Wkrótce opuścił szkołę i stworzył z dwójką przyjaciół folkową trio The Tarriers, które w 1956 zdobyło 4 miejsce w rankingu „The Banana Boat Song”. W 1957 grupa odniosła sukces podczas europejskiej trasy koncertowej^[7]. Debiutował na ekranie jako lider The Tarriers w dramacie muzycznym Calypso Heat Wave (1957) z Mayą Angelou i Joelem Greyem. W 1958 Arkin opuścił The Tarriers, aby dołączyć do dziecięcego zespołu Baby Sitters, z którym nagrał cztery albumy z piosenkami dla dzieci^[5].

W 1959 Arkin dołączył do nowej trupy komediowej o nazwie Second City w Chicago^[5]. W 1961 wraz z Second City debiutował na Broadwayu w rewii From the Second City^[8].

W 1963 otrzymał Tony Award za rolę Davida Kolowitza w broadwayowskim spektaklu Enter Laughing^[9] w reżyserii Gene’a Saksa.

Był jednym z sześciu aktorów, którzy zostali nominowani do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego za swoją pierwszą rolę filmową jako pułkownik Jurij Rozanow (Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu) w komedii Normana Jewisona Rosjanie nadchodzą (1966)^[10]. Po występie w dreszczowcu Terence’a Younga Doczekać zmroku (1967) z Audrey Hepburn, ponownie był nominowany do Oscara za kreację głuchoniemego Johna Singera w ekranizacji powieści Carson McCullers Serce to samotny myśliwy (1968).

W 1968 przyjął tytułową rolę Jacques’a Clouseau, w komedii Buda Yorkina Inspektor Clouseau, po tym jak Peter Sellers odmówił powtórzenia tej roli po raz trzeci. Film nie został dobrze przyjęty przez fanów. W 1969 debiutował jako reżyser 12-minutowym filmem dla dzieci zatytułowanym People Soup, oparty na historii o tym samym tytule nazwie opublikowanej w „Galaxy Science Fiction” (1958), o dwóch chłopcach (w tej roli jego synowie Adam i Matthew Arkin), którzy eksperymentują z różnymi składnikami kuchni. W 1970 za reżyserię produkcji off-broadwayowskiej Zbrodnia w White House Farm zdobył nagrodę Obie^[11].

Arkin i jego druga żona Barbara Dana pojawili się razem w programie edukacyjnym dla dzieci Ulica Sezamkowa (1970–1971) jako Larry i Phyllis, komiczna para, która rozwiązuje swoje konflikty, gdy pamięta, jak wymówić słowo „współpracować”. Arkin i Dana wystąpili potem w sitcomie ABC Harry (1987), który po czterech odcinkach został zdjęty z anteny z powodu niskiej oglądalności.

Został dwukrotnie honorowany Nagrodą Genie za rolę architekta Jeffreya Martleya w komedii Nieprawidłowe kanały (1981) i jako Reuben Shapiro w komediodramacie Teda Kotcheffa Joshua dawniej i dziś (1985).

Początkowo miał zagrać Saula Blooma w remake’u Ocean’s Eleven: Ryzykowna gra (2001) Stevena Soderbergha; po wycofaniu się z produkcji został zastąpiony przez Carla Reinera.

W 2017 roku wystąpił w jednej z trzech głównych roli w filmie W starym, dobrym stylu, wraz z Michaelem Cainem i Morganem Freemanem^[12][13].

W komediowym serialu internetowym Chucka Lorre na platformie Netflix The Kominsky Method (2018) wcielił się w postać Normana Newlandera, wieloletniego agenta i przyjaciela aktora Sandy’ego Kominsky’ego (Michael Douglas)^[14].

29 czerwca 2023 roku w wieku 89 lat, zmarł w swoim domu w San Marcos w stanie Kalifornia. Jego śmierć została przypisana niewydolności serca, z którą już wcześniej się zmagał^[15][16][17].

14 grudnia 1955 ożenił się z Jeremy Yaffe^[18], z którą miał dwóch synów: aktora i reżysera Adama (ur. 19 sierpnia 1956) i Matthew (ur. 21 marca 1960). W 1961 doszło do rozwodu^[18].

16 czerwca 1964 poślubił Barbarę Danę, z którą miał syna Anthony’ego (ur. 1967)^[18]. Rozwiedli się 2 listopada 1999^[18]. W 1999 ożenił się z psychoterapeutką Suzanne Newlander^[18].

• 1970–1971: Ulica Sezamkowa jako Larry
• 1980: Muppet Show jako gość programu
• 1997: Szpital Dobrej Nadziei jako Zoltan Karpathein
• 2005: Will & Grace jako Marty Adler
• 2015–2016: BoJack Horseman jako J. D. Salinger (głos)
• 2017: Dorwać małego jako Eugene
• 2018–2019: The Kominsky Method jako Norman Newlander

• Alan Arkin w bazie IMDb (ang.)
• Alan Arkin w bazie Filmweb
• Alan Arkin w bazie Notable Names Database (ang.)