se

•  IPA^(kilîd): /sˤɛ/
• Deng (Bidlîs)^ⓘ

se nêr

1. Ajalek navmalî ye ku direye anku dihewe.
   • Li gundê ber sînor seyê gund bi me hisiyan û kirine rewerew. Bavê min ez hildam hembêza xwe û bi lez meşiya. — (https://xwebun.org/salihe-nehsali/ [arşîv], Xwebûn)
   • Gelo hin ji mala Derbas mirine, ew li ser çi digrîn? Gava şêniyan ji wan re gotibûn: Îro kamyonê pê li seyê wan kiriye. Li ser seyê xwe digrîn, pirkênî bi her du zilaman ketibû û gotibûn: Seyê wan ha, wele bavo xweş mesele ye. Ji bo seyekî ev girî ha! Li ser vê gotinê jî, yek ji cîranên me gotibû:Heyra seyê wan ne tenê se bû. Ew dost bû, heval bû, nobedar bû, kur bû. Dest û piyên wan bû. Ji bo wî, çi bikin mafê wan heye. — (Îsmaîl Dîndar, Palûte)
   • Mehmet tere kelehekê mala hevalê xwe. Wan radivin sewê wî nîn çi dikin. Şivanê kehlê wê şevê vi tenê dimîniye. Xwarin amade dive û Mehmed hildigire tere nav pêz. Du seyê keryê jî vi pê ra terin. Se bi hev ra gep diken, diwêjin: — (https://materyalenkurdi.wordpress.com/author/yekmalev/ [arşîv], Metaryalên Kurdî)

• kurdî-erebî: صە‎
• kurdî-krîlî: сә

• seg
• sa

• hewo
• hewhew ^[2]
• kûço ^[4]

• Canis lupus familiaris

• reyîn ^[5]
• hewtîn

Ji bo tirsandin û qewirandina kûçikan:

• çix ^[3]
• hoşt ^[6]
• kut
• kute
• tört (bi dengek nêzîkê ö, Serhed)

• kaztîn ^[5]

Se bi gelemperî bo koma vî cûn ajalan û bo yên nêr tê bikaranîn. Yên mê dêl in.

• tajî

• gur

• biçûkê malê, seyê malê ye
• seyê pîs gur tîne pez
• ji dêla tirek, çênabe seyê bezek
• seyê birçî di xewna xwe de hestiyan dibîne
• seyê me ye, li ber deriyê xelkê direyê
• seyê har bela xwe dibîne
• tu biavêjî ber se se naxwe
• seyê bê tîmar qaha mala ye…
• cewrên seyê dir timî dir in
• seyê xwe baş xwedî nekî, wê biçe ber deriyê maleke din
• seyê bi kotekî biçe nêçîrê, nêçîrê nake
• seyê me termê miha me dixwe, li ber deriyê xelkê jî direye
• bavêjî ber seyê, se naxwe
• wek kefa devê seyê har

Ji proto-îranî *cwā́ ji proto-hindûîranî *ćwā́ ji proto-hindûewropî *ḱwṓ (“kuçik”). Bide ber mediya kevn σπάκα (speke), farisiya kevin seke, farisiya navîn seg, zazakî espe.

• proto-hindûewropî: *kwon- ("se, kûçik")

  proto-îranî:

avestayî: spān- ("se, kûçik")

pehlewî: sag ("se, kûçik")

hotenî: sve ("se, kûçik")

farisî: sag ("se, kûçik")

talîşî: sipa ("se, kûçik")

semnanî: esbe ("se, kûçik")…^{alfabeya arî}

kurmancî: se ("se, kûçik")

soranî: seg ("se, kûçik")

hewramî: sipe ("se, kûçik")

zazakî: espe, kutik ("se, kûçik")

sanskrîtî: svān- ("se, kûçik")

ermenî: šun ("se, kûçik")

yûnanî: kuōn ("se, kûçik")

latînî: canis ("se, kûçik")

almanî: hund ("se, kûçik")

îngilîzî: hound ("se, kûçik") ...

Çavkanî: Horn p.164, Watkins p.46, Etymonline

• Soranî: seg, sipe
• Zazakî: kutik, ^[7], kelp, espe
  • cewrik = çêlikê kutikî = kirta = kirte = kudik = kudikê kutikî = leyirê kutikî (piçûkê seyan) ^[7]

se

1. Çi.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. Sed.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. ji (bo berhevdanê)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ev peyv ji wergerên ji hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

se

1. li gel, bi ... re, pê re
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ev peyv ji wergerên li gel hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

se

1. Dîtin.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

• IPA: /se/
• Kîtekirin: se

• Deng (Holenda (Wijchen))^ⓘ
• Deng (Brezîl)^ⓘ
• Deng (Fransa (Toulouse))^ⓘ
• Deng (Fransa (Vosges))^ⓘ

se

1. hek, heke, eger

   Se ĝi estas malbona — ĵetu ĝin.

   Heke ew xirab be, wê biavêje.

Ji îtalî se, ji fransî si, ji spanî si û hemxû ji spanî sī.

se

1. qanûn (yasa, zagon)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

• Deng (Fînlenda)^ⓘ
• Deng (Fînlenda (Helsînkî))^ⓘ
• Deng (navneteweyî (Yekîtiya Ewropayê))^ⓘ

se

1. Ew (bo tiştan û lawiran lê ne bo mirovan)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

• (bireser) sitä
• (xwedîtî) sen
• (daçekî) siitä
• (daçekî) sille
• (daçekî) siltä

se

1. eger, heke
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

• Deng (Fransa)^ⓘ
• Deng (Fransa (Cornimont))^ⓘ

se

1. Xwe.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. ew (pirjimar), wan
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. ew (pirjimar), wan
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. eger, heke
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. (kesek/tiştek) bûn
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ev peyv ji wergerên bûn hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

se

1. eger, heke
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. eger, heke
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. (erdnîgarî) kevir, kuç, ber
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ev peyv ji wergerên kevir hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

se

1. hev, hevdu, yekûdu
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ev peyv ji wergerên hev hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

se

1. dîtin
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. Dîtin.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. eger, heke
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

• Deng (Portûgal (Porto))^ⓘ
• Deng (Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê)^ⓘ
• Deng (Portûgal (Minho))^ⓘ
• Deng (Komara Korêyê (Yangsan))^ⓘ
• Deng (Brezîl)^ⓘ

se

1. xwe
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. hev, hevdu, yekdu
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. ger, eger, heke, bi wî şertî ku
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. (erdnîgarî) derya, behr, dengiz
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ev peyv ji wergerên derya hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

se

1. jor, serî, silal
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ev peyv ji wergerên jor hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

se

1. Xwe.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. Xwe.

se

1. (erdnîgarî) derya, behr, dengiz
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ev peyv ji wergerên derya hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

se

1. hev, hevdu, yekûdu
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ev peyv ji wergerên hev hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

• Deng (Kolombiya (Cartagena de Indias))^ⓘ

se

1. Xwe.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. Dîtin.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. Sisê.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. (malbat) kur (zarokê nêr yê kesekî)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

se

1. mirin
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)