سە

•  Iپئا^(کلید): /سˤɛ/
• دەنگ (بدلیس)^ⓘ

سە نێر

1. ئاژالەک ناڤمالی یە کو درەیەئا نکو دهەوە.
   • ل گوندێ بەر سینۆر سەیێ گوند ب مە هسیانئوو کرنە رەوەرەو. باڤێ منئە ز هلدام هەمبێزا خوەئوو ب لەز مەشیا. — (https://xwebun.org/salihe-nehsali/ [ارشیڤ]، خوەبوون)
   • گەلۆ هن ژ مالا دەرباس مرنە،ئە و ل سەر چ دگرین؟ گاڤا شێنیان ژ وان رە گۆتبوون:ئی رۆ کامیۆنێ پێ ل سەیێ وان کریە. ل سەر سەیێ خوە دگرین، پرکێنی ب هەر دو زلامان کەتبووئوو گۆتبوون: سەیێ وان ها، وەلە باڤۆ خوەش مەسەلە یە. ژ بۆ سەیەکیئە ڤ گری ها! ل سەر ڤێ گۆتنێ ژی، یەک ژ جیرانێن مە گۆتبوو:حەیرا سەیێ وان نە تەنێ سە بوو.ئە و دۆست بوو، هەڤال بوو، نۆبەدار بوو، کور بوو. دەستئوو پیێن وان بوو. ژ بۆ وی، چ بکن مافێ وان هەیە. — (ئیسمایل دیندار، پالووتە)
   • مەهمەت تەرە کەلەهەکێ مالا هەڤالێ خوە. وان رادڤن سەوێ وی نین چ دکن. شڤانێ کەهلێ وێ شەڤێ ڤ تەنێ دمینیە. خوارنئا مادە دڤەئوو مەهمەد هلدگرە تەرە ناڤ پێز. دو سەیێ کەریێ ژی ڤ پێ را تەرن. سە ب هەڤ را گەپ دکەن، دوێژن: — (https://materyalenkurdi.wordpress.com/author/yekmalev/ [ارشیڤ]، مەتاریالێن کوردی)

• کوردی-ەرەبی: صە‎
• کوردی-کریلی: сә

• سەگ
• سا

• هەوۆ
• هەوهەو ^[2]
• کووچۆ ^[4]

• جانس لوپوس فاملارس

• رەیین ^[5]
• هەوتین

ژ بۆ ترساندنئوو قەوراندنا کووچکان:

• چخ ^[3]
• هۆشت ^[6]
• کوت
• کوتە
• تöرت (ب دەنگەک نێزیکێ ö، سەرهەد)

• کازتین ^[5]

سە ب گەلەمپەری بۆ کۆما ڤی جوون اژالانئوو بۆ یێن نێر تێ بکارانین. یێن مێ دێل ن.

• تاژی

• گور

• بچووکێ مالێ، سەیێ مالێ یە
• سەیێ پیس گور تینە پەز
• ژ دێلا ترەک، چێنابە سەیێ بەزەک
• سەیێ برچی د خەونا خوە دە هەستیان دبینە
• سەیێ مە یە، ل بەر دەریێ خەلکێ درەیێ
• سەیێ هار بەلا خوە دبینە
• تو باڤێژی بەر سە سە ناخوە
• سەیێ بێ تیمار قاها مالا یە…
• جەورێن سەیێ در تمی در ن
• سەیێ خوە باش خوەدی نەکی، وێ بچە بەر دەریێ مالەکە دن
• سەیێ ب کۆتەکی بچە نێچیرێ، نێچیرێ ناکە
• سەیێ مە تەرمێ مها مە دخوە، ل بەر دەریێ خەلکێ ژی درەیە
• باڤێژی بەر سەیێ، سە ناخوە
• وەک کەفا دەڤێ سەیێ هار

ژ پرۆتۆ-یرانی *جوā́ ژ پرۆتۆ-هندوویرانی *ćوā́ ژ پرۆتۆ-هندووەورۆپی *ḱوṓ (“کوچک”). بدە بەر مەدیا کەڤن σπάκα (سپەکە)، فارسیا کەڤن سەکە، فارسیا ناڤین سەگ، زازاکی ەسپە.

• پرۆتۆ-هندووەورۆپی: *کوۆن- ("سە، کووچک")

  پرۆتۆ-یرانی:

اڤەستایی: سپāن- ("سە، کووچک")

پەهلەوی: ساگ ("سە، کووچک")

هۆتەنی: سڤە ("سە، کووچک")

فارسی: ساگ ("سە، کووچک")

تالیشی: سپا ("سە، کووچک")

سەمنانی: ەسبە ("سە، کووچک")…^{الفابەیائا ری}

کورمانجی: سە ("سە، کووچک")

سۆرانی: سەگ ("سە، کووچک")

هەورامی: سپە ("سە، کووچک")

زازاکی: ەسپە، کوتک ("سە، کووچک")

سانسکریتی: سڤāن- ("سە، کووچک")

ەرمەنی: šون ("سە، کووچک")

یوونانی: کوōن ("سە، کووچک")

لاتینی: جانس ("سە، کووچک")

المانی: هوند ("سە، کووچک")

ینگلیزی: هۆوند ("سە، کووچک") ...

چاڤکانی: حۆرن پ.164، واتکنس پ.46، ئەتیمۆنلنە

• سۆرانی: سەگ، سپە
• زازاکی: کوتک، ^[7]، کەلپ، ەسپە
  • جەورک = چێلکێ کوتکی = کرتا = کرتە = کودک = کودکێ کوتکی = لەیرێ کوتکی (پچووکێ سەیان) ^[7]

سە

1. چ.
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. سەد.
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. ژ (بۆ بەرهەڤدانێ)
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

ئەڤ پەیڤ ژ وەرگەرێن ژ هاتیە چێکرن. دبە کو تێ دە خەلەتیا وەرگەرێ هەبە.^{[رووپەلێن دن]}

سە

1. ل گەل، ب ... رە، پێ رە
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

ئەڤ پەیڤ ژ وەرگەرێن ل گەل هاتیە چێکرن. دبە کو تێ دە خەلەتیا وەرگەرێ هەبە.^{[رووپەلێن دن]}

سە

1. دیتن.
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

• Iپئا: /سە/
• کیتەکرن: سە

• دەنگ (حۆلەندا (وژجهەن))^ⓘ
• دەنگ (برەزیل)^ⓘ
• دەنگ (فرانسا (تۆولۆوسە))^ⓘ
• دەنگ (فرانسا (ڤۆسگەس))^ⓘ

سە

1. هەک، هەکە، ەگەر

   سە ĝئە ستاس مالبۆنا — ĵەتو ĝن.

   حەکەئە و خراب بە، وێ باڤێژە.

ژ یتالی سە، ژ فرانسی س، ژ سپانی سئوو هەمخوو ژ سپانی سī.

سە

1. قانوون (یاسا، زاگۆن)
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

• دەنگ (فینلەندا)^ⓘ
• دەنگ (فینلەندا (حەلسینکی))^ⓘ
• دەنگ (ناڤنەتەوەیی (یەکیتیائە ورۆپایێ))^ⓘ

سە

1. ئەو (بۆ تشتانئوو لاوران لێ نە بۆ مرۆڤان)
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

• (برەسەر) ستä
• (خوەدیتی) سەن
• (داچەکی) ستä
• (داچەکی) سللە
• (داچەکی) سلتä

سە

1. ەگەر، هەکە
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

• دەنگ (فرانسا)^ⓘ
• دەنگ (فرانسا (جۆرنمۆنت))^ⓘ

سە

1. خوە.
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. ەو (پرژمار)، وان
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. ەو (پرژمار)، وان
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. ەگەر، هەکە
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. (کەسەک/تشتەک) بوون
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

ئەڤ پەیڤ ژ وەرگەرێن بوون هاتیە چێکرن. دبە کو تێ دە خەلەتیا وەرگەرێ هەبە.^{[رووپەلێن دن]}

سە

1. ەگەر، هەکە
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. ەگەر، هەکە
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. (ەردنیگاری) کەڤر، کوچ، بەر
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

ئەڤ پەیڤ ژ وەرگەرێن کەڤر هاتیە چێکرن. دبە کو تێ دە خەلەتیا وەرگەرێ هەبە.^{[رووپەلێن دن]}

سە

1. هەڤ، هەڤدو، یەکوودو
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

ئەڤ پەیڤ ژ وەرگەرێن هەڤ هاتیە چێکرن. دبە کو تێ دە خەلەتیا وەرگەرێ هەبە.^{[رووپەلێن دن]}

سە

1. دیتن
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. دیتن.
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. ەگەر، هەکە
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

• دەنگ (پۆرتووگال (پۆرتۆ))^ⓘ
• دەنگ (دەولەتێن یەکبوویی یێنئا مەریکایێ)^ⓘ
• دەنگ (پۆرتووگال (منهۆ))^ⓘ
• دەنگ (کۆمارا کۆرێیێ (یانگسان))^ⓘ
• دەنگ (برەزیل)^ⓘ

سە

1. خوە
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)
2. هەڤ، هەڤدو، یەکدو
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. گەر، ەگەر، هەکە، ب وی شەرتی کو
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. (ەردنیگاری) دەریا، بەهر، دەنگز
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

ئەڤ پەیڤ ژ وەرگەرێن دەریا هاتیە چێکرن. دبە کو تێ دە خەلەتیا وەرگەرێ هەبە.^{[رووپەلێن دن]}

سە

1. ژۆر، سەری، سلال
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

ئەڤ پەیڤ ژ وەرگەرێن ژۆر هاتیە چێکرن. دبە کو تێ دە خەلەتیا وەرگەرێ هەبە.^{[رووپەلێن دن]}

سە

1. خوە.
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. خوە.

سە

1. (ەردنیگاری) دەریا، بەهر، دەنگز
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

ئەڤ پەیڤ ژ وەرگەرێن دەریا هاتیە چێکرن. دبە کو تێ دە خەلەتیا وەرگەرێ هەبە.^{[رووپەلێن دن]}

سە

1. هەڤ، هەڤدو، یەکوودو
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

ئەڤ پەیڤ ژ وەرگەرێن هەڤ هاتیە چێکرن. دبە کو تێ دە خەلەتیا وەرگەرێ هەبە.^{[رووپەلێن دن]}

• دەنگ (کۆلۆمبیا (جارتاگەنا دە Iنداس))^ⓘ

سە

1. خوە.
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. دیتن.
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. سسێ.
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. (مالبات) کور (زارۆکێ نێر یێ کەسەکی)
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)

سە

1. مرن
   • (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)