Thomas Paine

De orixe humilde, fillo dun cuáquero e dunha anglicana, recibiu unha educación moi elemental que se limitaba a saber ler, escribir e as catro operacións aritméticas básicas, polo que se formou de maneira autodidacta. Chegou a ser un moi importante revolucionario norteamericano, con ideas en conflito permanente coas elites e os grupos reaccionarios do seu tempo, como foron a súa loita contra o sexismo, a escravitude, o racismo e a monarquía, á que se opuxo propondo no seu lugar a república. Como outros ilustrados, tamén abominou da superstición, a relixión organizada (igrexas) e o clero, sendo un impulsor do laicismo, a educación popular e a ciencia.

Sempre en loita con todo tipo de apuros económicos, traballou como oficial de impostos perseguindo contrabandistas de licores e tabaco e conseguiu ilustrarse comprando libros. A súa sorte cambiou ao coñecer a Benjamin Franklin, quen o animou a buscar fortuna en América dándolle cartas de presentación. Chegou a Filadelfia en 1774 e alí dirixiu a Pennsylvania Magazine and American Museum.

Ao xeneralizarse o descontento das colonias, Paine fomentou as ideas racionais, chamadas por el do "sentido común", criticando os excesivos impostos decretados polo goberno británico como inxustos e economicamente erróneos, favorecedores do contrabando e a corrupción, a prohibición de comerciar con outras nacións, causante da perda de fortunas materiais, e a falta de representantes continentais no parlamento británico. Sostivo que a solución a todos eses problemas era a independencia, postura que divulgou no máis famoso dos folletos impresos, Common Sense (1776), que alcanzou a tirada de medio millón de exemplares.

 

A doutrina do common sense marcou un fito na historia, ao non fundamentar as decisións políticas en doutrinas baseadas na historia, a relixión, a nación, a honra ou en nocións apriorísticas, senón en criterios avalados pola experiencia dos seres humanos e na razón. Common Sense preparou o camiño á Declaración de Independencia dos Estados Unidos, ratificada o 4 de xullo do mesmo ano.

Cando as tropas de Washington estaban a piques de desunirse, publicou o panfleto The American Crisis, que levantou os ánimos insurxentes e que por orde de George Washington foi lido a todos os seus soldados.

Tras acabar con éxito a guerra, volveu aos seus apuros económicos, pois nunca consentiu en pedir dereitos de autor polos seus panfletos. Viaxou a Europa e para evitar que William Pitt declarase a guerra a Francia divulgou a idea entre os británicos de que as guerras só carrexaban máis impostos. En Francia atopouse co escritor e teórico radical William Godwin e un grupo de amigos seus, a quen frecuentaba.

Logo dedicouse a refutar as ideas de Edmund Burke sobre a Revolución Francesa na súa obra mestra, Rights of Men, impresa en dúas partes, a primeira en 1791 e pola cal foi expulsado de Inglaterra. Refuxiado en Francia, Paine foi encarcerado por Robespierre por declararse abertamente contra o réxime do Terror.

En prisión empezou a escribir The Age of Reason (1794) un clásico do librepensamento con carácter anticlerical, onde rexeitaba a brutalidade e crueldade. Proclamaba contradicións da Biblia a imitación de Voltaire. Tres anos máis tarde publicou o seu panfleto Agrarian Justice.

O seu seguidor Bertrand Russell afirmou del:

Para os nosos tataravós era unha especie de Satán terreal, un infiel subversivo, rebelde contra o seu Deus e contra o seu rei. Gañouse a hostilidade de tres homes a quen non adoita relacionarse: Pitt, Robespierre e Washington. Destes, os dous primeiros trataron de matalo, mentres que o terceiro se abstivo coidadosamente de salvar a súa vida. Pitt e Washington odiábano porque era demócrata, Robespierre, porque se opuxo ao seu réximo do Terror. O seu destino foi sempre ser honrado polos pobos e odiado polos gobernos.^[2]

 

Por influencia do xacobinismo e do movemento dos sans-culottes reivindicou, como outros radicais británicos, non só a democracia política senón tamén a democracia social, centrándose especialmente na cuestión da propiedade da terra. Por esta razón foi incluído no grupo dos socialistas agrarios,^[3] xunto con Thomas Spence e William Ogilvie de Pittensear. Con todo, Paine mostrouse máis moderado que estes dous últimos pois non cuestionou o dereito de propiedade, aínda que foi un dos precursores do laborismo e do estado do benestar ao propor a redistribución da renda por medio dun imposto sobre as grandes facendas e a implantación dun sistema público de pensións, entre outras medidas.^[4]

Expuxo o seu pensamento social en Rights of Man (1791-1792) e, sobre todo, en Agrarian Justice (1795-1796). Nestas obras defendía que para acadar a democracia plena había que abandonar as "miserias" da civilización, sobre todo en Europa, e volver á organización económica da comunidade primitiva propia do estado de natureza ou, cando non fose posible, establecer un imposto progresivo que limitase os bens que cada membro da sociedade podía posuír e que dotase o Estado dos recursos necesarios para que proporcionase aos máis desfavorecidos os medios que lles permitisen levar unha vida digna. Paine non cuestionaba o dereito de propiedade pero subordinábao á satisfacción das necesidades sociais e para iso propugnaba un Estado democrático que interviñese na vida económica.^[5] Así, en Agrarian Justice, escribiu o seguinte sobre a súa forma "social" de entender a propiedade:^[6]

A propiedade persoal é un efecto da sociedade; é tan imposible que un individuo adquira propiedades persoais sen axuda da sociedade, como o é que cree as terras. Separade un individuo da sociedade, dádelle a posesión dunha illa ou dun continente, e non poderá adquirir propiedades persoais, non poderá facerse rico.

Atribúeselle a obra "African Slavery in America", o primeiro artigo que propuña a emancipación dos escravos africanos e a abolición da escravitude. Foi publicado o 8 de marzo de 1775 na postila ao Pennsylvania Journal and Weekly Advertiser (tamén coñecido como The Pennsylvania Magazine and American Museum).^[7] Tendo en conta que non puido demostrarse que Paine fose o autor deste ensaio publicado anonimamente, algúns académicos como Eric Foner e Alfred Owen Aldridge non consideran este escrito como parte da súa obra. Pola contra, John Nichols considera que a súa "fervente oposición á escravitude" levouno a ser excluído do poder durante os primeiros anos da república.^[8]

Sobre a relixión afirma en The Age of Reason:

Non creo no credo profesado pola igrexa xudía, pola igrexa romana, pola igrexa grega, pola igrexa turca, pola igrexa protestante, nin por calquera outra igrexa que coñeza. A miña mente é a miña igrexa. Todas as institucións eclesiásticas nacionais, xa sexan xudías, cristiás ou turcas, parécenme nada menos que invencións humanas creadas para horrorizar e escravizar a humanidade, e monopolizar o poder e o lucro.

Aínda que non existe ningunha evidencia de que fose masón, Paine tamén escribiu "An Essay on the Origin of Free-Masonry" (1803-1805), sobre a Biblia como un mito alegórico que describe a astroloxía:

A relixión cristiá é unha parodia da adoración do sol, na cal se puxo un home ao que chamaron Cristo en lugar do sol, e ofrecéronlle a adoración que orixinalmente se ofrecía ao sol.

Describiuse a si mesmo como deísta, dicindo:

Que diferente é isto á simple e pura profesión do deísmo! O verdadeiro deísta ten unha soa deidade; e a súa relixión consiste en contemplar o poder, a sabedoría e a benignidade da Deidade nas súas obras, e no seu esforzo por imitalo en toda cuestión moral, científica e mecánica.

e de novo, en The Age of Reason:

Eu creo nun Deus e non máis; e teño a esperanza da felicidade despois desta vida. Creo na igualdade do home, e creo que os deberes relixiosos consisten en facer xustiza, amara a misericordia e esforzarse por facer feliz o noso próximo.

Os escritos de Paine tiveron grande influencia nos revolucionarios estadounidenses. Os seus libros supuxeron un rexurdimento do deísmo en Norteamérica e, a longo prazo, inspiraron tanto filósofos radicais como pensadores da clase obreira. Moitos liberais, libertarios, feministas, socialdemócratas, anarquistas, librepensadores e progresistas considerárono o seu antecedente intelectual. A crítica de Paine á relixión institucionalizada e a súa defensa do pensamento libre influíu en moitos librepensadores británicos dos séculos XIX e XX, tales como William Cobbett, George Holyoake, Charles Bradlaugh, Christopher Hitchens e Bertrand Russell.

En 2002, Paine foi incluído na lista dos cen británicos máis importantes de todos os tempos nunha enquisa levada a cabo pola BBC.^[9]

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Thomas Paine

• Aldridge, A. Owen (1959). Man of Reason: The Life of Thomas Paine. Lippincott. 
• Aldridge, A. Owen (1984). Thomas Paine's American Ideology. University of Delaware Press. ISBN 9780874132601. 
• Ayer, A. J. (1988). Thomas Paine. University of Chicago Press. 
• Bailyn, Bernard (1990). Bailyn, ed. Common Sense. Faces of Revolution: Personalities and Themes in the Struggle for American Independence (Alfred A. Knopf). 
• Bedarida, François (1984) [1976]. "El socialismo en Gran Bretaña hasta 1848". En Droz, Jacques. Historia general del socialismo. De los orígenes a 1875. Barcelona: Destino. pp. 351ss. ISBN 84-233-1305-0. 
• Bernstein, R. B. (1994). "Review Essay: Rediscovering Thomas Paine". New York Law School Law Review. 
• Bravo, Gian Mario (1976) [1971]. Historia del socialismo 1789-1848. El pensamiento socialista antes de Marx [Storia del socialismo, 1789-1848. Il pensiero socialista prima di Marx]. Barcelona: Ariel. ISBN 84-344-6508-6. 
• Butler, Marilyn (1984). Burke Paine and Godwin and the Revolution Controversy. 
• Claeys, Gregory (1989). Thomas Paine, Social and Political Thought. Londres: Unwin Hyman. ISBN 9780203193204. 
• Conway, Moncure Daniel (1892). The Life of Thomas Paine. G.P. Putnam's Sons. 
• Ferguson, Robert A. (xullo de 2000). "The Commonalities of Common Sense". William and Mary Quarterly 57#3 (3): 465–504. JSTOR 2674263. 
• Foner, Eric (1976). Tom Paine and Revolutionary America. Oxford University Press. 
• Foner, Eric (2000). Thomas Paine. American National Biography Online. 
• Griffiths, Trevor (2005). These Are the Times: A Life of Thomas Paine. Spokesman Books. 
• Hawke, David Freeman (1974). Paine. Philadelphia. 
• Hitchens, Christopher (2007). Thomas Paine's "Rights of Man": A Biography. Londres: Atlantic Books. ISBN 978-1843546283. 
• Kates, Gary (1989). "From Liberalism to Radicalism: Tom Paine's Rights of Man". Journal of the History of Ideas. 
• Kaye, Harvey J. (2005). Thomas Paine and the Promise of America. Hill and Wang. 
• Keane, John (1995). Tom Paine: A Political Life. Londres: Bloomsbury. 
• Lamb, Robert (2010). "Liberty, Equality, and the Boundaries of Ownership: Thomas Paine's Theory of Property Rights". Review of Politics 72 (3). 
• Larkin, Edward (2005). Thomas Paine and the Literature of Revolution. Cambridge University Press. 
• Lessay, Jean (1987). L'américain de la Convention, Thomas Paine: Professeur de révolutions [The National Convention's American, Thomas Paine, professor of revolution] (en francés). París: Éditions Perrin. p. 241. 
• Levin, Yuval (2013). The Great Debate: Edmund Burke, Thomas Paine, and the Birth of Right and Left. Basic Books. ISBN 978-0465062980. 
• Lewis, Joseph L. (1947). Thomas Paine: The Author of the Declaration of Independence. Nova York: Freethought Press Association. 
• Nelson, Craig (2006). Thomas Paine: Enlightenment, Revolution, and the Birth of Modern Nations. Viking. ISBN 978-0-670-03788-9. 
• Powell, David (1985). Tom Paine, The Greatest Exile. Hutchinson. 
• Russell, Bertrand (1934). "The Fate of Thomas Paine". 
• Solinger, Jason D. (novembro de 2010). "Thomas Paine's Continental Mind". Early American Literature 45 (3). 
• Vincent, Bernard (2005). The Transatlantic Republican: Thomas Paine and the age of revolutions. ISBN 978-9042016149. 
• Wilensky, Mark (2008). The Elementary Common Sense of Thomas Paine. An Interactive Adaptation for All Ages. Casemate. ISBN 978-1-932714-36-4. 
• Washburne, E. B. (maio de 1880). "Thomas Paine and the French Revolution". Scribner's Monthly XX. 

• Tras los huesos de Thomas Paine (Polvo eres/Rne)
• Biografía de Thomas Paine
• De los gobiernos viejos de nuestros días, por Thomas Paine
• Calling Tom Paine
• Thomas Paine Society (UK) Arquivado 24 de agosto de 2012 en Wayback Machine.
• Thomas Paine Society (US)
• Office location while in Alford Arquivado 07 de maio de 2019 en Wayback Machine.