Conflito árabe-israelí

 

Durante máis de quince séculos, o pobo xudeu viviu dividido en varios países do mundo, especialmente en Europa, no que se coñece como a diáspora xudía. A convivencia destes co resto de europeos non sempre foi fácil, e as persecucións e pogroms, especialmente na Europa do Leste a finais do século XIX, foron determinantes para a aparición e auxe do sionismo político, que reclamaba un Estado propio para todas as comunidades xudías dispersas polo mundo. Os sionistas culturais subliñaban a importancia que tiña converter a Palestina nun centro para o crecemento espiritual e cultural do pobo xudeu. Na época na que se fundou o sionismo, Palestina formaba parte do Imperio Otomán e estaba habitada por árabes cristiáns e musulmáns na súa gran maioría, así como por unha pequena comunidade de xudeus relixiosos que, aínda que minoritaria, tiña unha implantación significativa na cidade de Xerusalén e nos seus arredores.

 

• O sionismo como movemento nacionalista dos xudeus da diáspora que reclamaban a volta á Terra (Haaretz) dende finais do século XIX ata a segunda guerra mundial, sobre todo na década dos anos 20.
• A desaparición do imperio Otomán trala primeira guerra mundial e consecuente aparición de novos focos de poder en Oriente Medio.
• O Holocausto da segunda guerra mundial que provocará en última instancia o definitivo asentamento da diáspora xudía en Palestina.
• O desprazamento de millóns de árabes trala creación do moderno Estado de Israel que provocará tensións nos países de maioría árabe musulmá.

 

No ano 1914, o Imperio Otomán decidiu entrar na Primeira guerra mundial o lado das potencias centrais e o goberno británico empezou a ver o movemento sionista como un posible aliado nunha guerra que parecía desenvolverse mal para os aliados. De maneira paralela, axentes británicos como T. E. Lawrence alentaron rebelións árabes contra o dominio otomán en Oriente Próximo baixo a promesa de futuros Estados independentes árabes. Cara a 1917, David Lloyd George e Arthur Balfour, primeiro ministro e secretario de exteriores británico respectivamente, buscaban alianzas que puidesen mellorar o curso da guerra. Considerouse entón que os xudeus poderían ser dobremente útiles, axudando a soster a fronte oriental e estimulando o esforzo bélico estadounidense. Foi así como se produciu o 2 de novembro de 1917 a Declaración Balfour, pola que o Reino Unido declarábase favorable aos plans sionistas de creación dun fogar nacional xudeu en Palestina. A vitoria aliada e o afundimento do Imperio Otomán deixaría ao goberno británico co control de Palestina nos seguintes trinta anos, adoptando a forma oficial de Mandato da recentemente creada Sociedade de Nacións.^[1] Durante a década de 1920 o número de xudeus en Palestina incrementouse notoriamente: en 1922 o seu número era de 83 790 sobre unha poboación total de 752 048; en 1929 había 156 481 nunha poboación total de 992 559, duplicando a súa poboación en sete anos. A inmigración xudía canalizábase a través da Organización Sionista Mundial, cuxa figura principal era Chaim Weizmann, e vinculada coa Axencia Xudía para Palestina, que exercía como un goberno para os xudeus de Palestina, comprando terra e construíndo escolas, hospitais e asentamentos. A principal figura da organización cara á metade dos anos trinta foi David Ben-Gurion.^[2] A filosofía de Ben Gurión e os seus colegas era a de construír Sion forxando unha nación xudía, é dicir, asentar as bases para a futura creación dun Estado xudeu en Palestina.^[3] Os árabes non posuían institucións similares ás que os xudeus estaban a desenvolver, debido ao feudalismo que aínda existía e que permitía aos clans máis poderosos dominar á maioría da poboación, destacando os continuos enfrontamentos entre os Husseinis e os Nashashibis.^[4]

Palestina estivo relativamente tranquila entre 1922 e 1928, momento no que se desatou a violencia en forma de enfrontamentos entre árabes e xudeus e entre os propios árabes na barreira oeste de Xerusalén. En agosto de 1929 estes enfrontamentos saldáronse coa matanza de Hebrón, de Safed e doutras comunidades xudías palestinas en 1929. O resultado destes incidentes foi a morte de 133 xudeus e 116 árabes, e unha reinterpretación á baixa da Declaración Balfour e das aspiracións sionistas: dúas comisións británicas, baixo o mando de Walter Shaw e John Hope-Simpson, tentaron redefinir a política británica en Palestina, identificando o medo dos árabes ante a inmigración e a compra de terras por parte xudía como principal causa das dificultades entre ambas as comunidades. A recomendación de Hope-Simpson de que as características do territorio só admitirían 20 000 inmigrantes xudeus máis provocou o rexeitamento dos sionistas. Con todo, en febreiro de 1931, o primeiro ministro británico Ramsay MacDonald escribiu a Weizmann indicándolle que o seu goberno non tiña intención de prohibir a inmigración xudía, debido principalmente a que a situación en Palestina parecía acougarse novamente. Con todo, esta calma relativa non duraría moito tempo: o desenvolvemento político europeo cambiaría por completo o conflito árabe-israelí. O 30 de xaneiro de 1933, Adolf Hitler chegou ao poder en Alemaña e en marzo xa asegurara a súa ditadura.^[5]

 

O incremento do antisemitismo en Alemaña e Romanía fixo que un gran número de xudeus marchásese de Europa, tendo a Palestina como única opción debido ás restricións migratorias dos Estados Unidos. En 1936, a poboación xudía incrementouse ata os 370.483 sobre unha poboación total de 1.336.518.^[6] A reacción árabe contra o que eles consideraban unha transformación desagradable do país foi a Revolta Árabe, que empezou o 15 de abril de 1936 co asasinato dun xudeu preto de Nablus. A escala da revolta deu lugar a un despregamento importante de forzas británicas, así como á simpatía oficial destas cara á Haganah, a forza defensiva da Axencia Xudía.^[7] A Comisión Real Palestina, baixo mando de Lord Peel, foi encomendada co labor de investigar as causas subxacentes dos disturbios e de recomendar unha solución para lidar coas queixas lexítimas de árabes e xudeus. O seu máximo expoñente, o profesor Reginald Coupland da Universidade de Oxford, chegou á conclusión de que existían en Palestina dúas culturas claramente diferenciadas: unha árabe de orixe asiática e unha xudía de orixe europea. Considerando que dúas culturas tan contrastadas non chegarían a convivir nun só Estado, Coupland propuxo como única solución a partición en dous Estados distintos. Coupland conseguiu convencer aos seus colegas da Comisión e mesmo a Weizmann, quen se converteu nun defensor da partición. Aínda así, non todos os sionistas estaban a favor da partición e os árabes opoñíanse frontalmente a ela.^[8]

Cara a finais de 1937 os británicos empezaron a abandonar o seu apoio á idea do fogar xudeu e á partición do Mandato, debido a que buscaban asegurarse a simpatía árabe na situación prebélica que preludiaba a segunda guerra mundial. Unha nova declaración, coñecida como Libro Branco, foi patrocinada por Malcolm MacDonald, ministro británico de Colonias, o que supuxo un xiro completo da política británica na Palestina e o fin do compromiso cos xudeus iniciado dúas décadas antes mediante a Declaración Balfour. O Libro Branco foi publicado semanas antes do comezo da segunda guerra mundial e establecía que no prazo de dez anos Palestina converteríase nun só Estado independente gobernado en común por árabes e xudeus. Segundo o novo plan, a inmigración xudía limitaríase a 75.000 persoas no seguintes cinco anos e co previo consentimento árabe (o que na práctica supoñía o peche á inmigración legal en vésperas do inicio da guerra), de modo que os xudeus manterían sempre un status minoritario debido ao seu menor peso demográfico.^[9]

A pesar de que moitos árabes déronse conta de que a nova declaración favorecía en gran medida as súas aspiracións, o goberno exipcio e algúns dos principais líderes palestinos como o clérigo exiliado Amin al-Husseini rexeitárona por considerala insuficiente. A alianza do líder palestino co Terceiro Reich, que incluíu o recrutamento dunha división de musulmáns bosníacos para as SS, danaría moi significativamente a causa palestina ao verse asociada co réxime nazi.^[10]

 

No caso dos xudeus, a nova política do goberno británico plasmada no Libro Branco, cuxa vixencia se mantivo durante a guerra, foi vista como un acto de delación, a pesar do cal mantiveron o seu apoio a Gran Bretaña no inminente conflito bélico. En novembro de 1938, a Reichskristallnacht, na que os nazis deron renda solta ao terror de Estado contra os xudeus, revelou as verdadeiras intencións do III Reich e provocou un crecemento da emigración xudía.^[11]

O impedimento por parte das autoridades británicas da inmigración xudía cara a Palestina (como puxo de relevo o caso do barco SS Struma^[12]) confirmou a crenza xudía de que a protección podía ser alcanzada unicamente mediante a construción dun Estado onde os xudeus puidesen controlar o seu propio destino, motivo polo cal a Haganah empezou a comprar e a fabricar armas. Máis problemáticas para os británicos foron as actividades doutros dous grupos xudeus clandestinos: o Irgun Zvai Leumi (Organización Militar Nacional) e o Leh'i (Loitadores pola Liberdade de Israel), que representaban a tradición de extrema dereita do sionismo, en conflito coa Axencía Xudía e o movemento oficial.^[13]

En febreiro de 1944, o Irgun, dirixido por un mozo xudeu polaco, Menachem Begin, proclamou que os británicos traizoaran ao pobo xudeu e declarou a guerra ao Mandato.^[14] O Lehi fora creado por outro xudeu polaco, Abraham Stern, cuxo rancor cara aos británicos fixo que simpatizase cos propios alemáns. O 6 de novembro de 1944, os seus membros asasinaron a Lord Moyne, o ministro británico en Oriente Medio. Este feito provocou a antipatía de Winston Churchill, amigo próximo de Moyne, quen planeara desenvolver o Estado xudeu xusto despois da guerra.^[15]

Naquel tempo, gran parte do Oriente Medio estaba baixo control do Reino Unido, que tiña intereses no Golfo Pérsico e bases aéreas en Iraq. Dos Estados limítrofes con Palestina, Líbano e Siria foran liberados do Mandato francés en 1943 e 1946 respectivamente. Exipto mantiña relacións importantes cos británicos debido ao tratado de 1936, cuxo elemento máis importante era a zona da Canal de Suez. Transxordania independizaríase en 1946, pero seguiu estreitamente vinculada a Gran Bretaña. Nun momento que se ía a demostrar histórico para os árabes palestinos, estes carecían das necesarias estruturas políticas e de liderado, incapaces de copiar a ben organizada estrutura política dos xudeus coa Axencia Xudía. A represión británica da revolta de 1936-1939 causara a morte, o encarceramento ou o exilio da maior parte dos líderes árabes palestinos, a incautación de importantes cantidades de armas e unha sensación xeral de hastío bélico entre a poboación civil.^[16] En opinión dalgúns autores, o mundo árabe en xeral, e o árabe palestino en particular, atopábanse nunha condición de desvantaxe para resistir ao desafío sionista que se aveciñaba.^[17][18][19] En opinión doutros historiadores, como Joan B. Culla,^[20] o maximalismo da posición árabe impediu aproveitar as oportunidades de que dispuxeron nos distintos procesos negociadores, priorizando a expulsión dos xudeus e os intereses propios dos novos Estados árabes veciños da zona (incluso a posibilidade de anexionarse a parte árabe de Palestina^[21]), por encima dos intereses da poboación árabe palestina e do dereito recoñecido a estes para dispoñer do seu propio Estado.^[22]

 

O presidente estadounidense, Harry S. Truman, tiña certa simpatía pola causa xudía^{[23][24][25][26][27]} pero, na práctica, Truman soamente dirixiu a súa atención cara a Palestina despois dun intento errado de persuadir ao Congreso de que permitise a un gran número de xudeus establecerse nos Estados Unidos. O 31 de agosto de 1946 pediu formalmente ao goberno británico que emitise 100.000 certificados de inmigración, sinalando que "ningún outro problema é tan importante para quen coñeceu os horrores dos campos de concentración". A resposta británica foi negativa, sinalando que nos campos europeos había moitas vítimas de Hitler e que os xudeus non debían poñerse á cabeza da lista. O ton da contestación británica mostraba ata que punto a actitude británica afastouse da simpatía prosionista de 1944, e abríase así o camiño para a loita dos xudeus contra os británicos no mandato de Palestina, cuxo atentado máis famoso foi contra o cuartel xeral británico, aloxado no Hotel Rey David de Xerusalén, que causou 91 mortos e que, a longo prazo, conduciu aos británicos fóra de Palestina e achandou o camiño para a creación do Estado xudeu.^[28]

En 1947, a decisión do Reino Unido de descolonizar Palestina, deixa a administración desa terra en mans da ONU. Quen ten moitos problemas en conter ós cada vez máis numerosos conatos de violencia entre xudeus e musulmáns, e entre cada un destes contra a ONU. O 29 de novembro de 1947, tras múltiples disputas diplomáticas, a Asemblea Xeral das Nacións Unidas aprobou o Plan de Partición de Palestina en dous Estados, un árabe e outro xudeu, nin compactos nin homoxéneos, divididos en tres respectivas porcións apenas unidas entre si. O estado xudeu supoñería un 55% do territorio do Mandato (14.100 km²), incluído o deserto do Negev, e a súa poboación estaría formada por 500.000 xudeus e 400.000 árabes palestinos. Nese momento, os xudeus só posuían o 7% das terras de Palestina. O estado árabe palestino tería o 44% do territorio do Mandato (11.500 km²) e unha minoría duns 10 000 xudeus.^[29] O resto de minorías (cristiáns armenios, ortodoxos, drusos, turcománs,etc), acabarán por asentarse en gran proporción na zona xudía por ser esta a que resulte nun estado de dereito. Xerusalén e a súa área circundante, incluída Belén, conformarían un corpus separatum de 700 km² baixo a administración do Consello de Administración Fiduciaria das Nacións Unidas.^[29] Ademais, este plan prevía a retirada do exército británico do Mandato antes de agosto de 1948 e a fixación das fronteiras entre os dous Estados e na propia Xerusalén.

Os xudeus aceptaron o Plan proposto, a pesar de non estar de acordo cos termos dunha repartición que facía indefendible e pouco viable o territorio asignado, pero os árabes rexeitárono de plano. O Alto Comité Árabe (o organismo da dirixencia árabe-palestina) cualificouno de "absurdos, impracticables e inxustos"^[30] tanto a repartición como a proposta federal e, vendo perdido o terreo diplomático, ameazaron coa guerra para defender a Palestina árabe. En calquera caso, por aquel entón xa se estaba desenvolvendo unha guerra civil en Palestina que consistiu principalmente en ataques terroristas primeiro e en movementos militares un tempo despois. Os distintos ataques terroristas de grupos xudeus como o Lehi, o Irgun ou a propia Hagana foron propiciando un éxodo da poboación árabe de Palestina a zonas que consideraban máis seguras. A mediados de xaneiro de 1948, os ataques dos diversos grupos xudeus empuxaran a unha quinta parte da poboación de Jaffa (unhas 15 000 persoas) a fuxir a outros lugares.:2 A finais de xaneiro, calcúlase que uns 20 000 árabes palestinos abandonaran os seus fogares en Haifa.^[29]

Sucedéronse unha serie de cruentos atentados, entre os que cabe destacar a bomba plantada pola Hagana no Hotel Semiramis de Xerusalén, matando a 26 civís entre os que estaba o cónsul xeral español na cidade, ou o atentado contra o diario xudeu Palestine Post, que deixou vinte vítimas civís pouco despois. En plena guerra civil, dous feitos terminaron por derrubar a moral da poboación civil palestina e acrecentar aínda máis a súa fuxida. O 8 de abril morreu accidentalmente Abdelkader al-Husayni, comandante do Exército da Santa Yihad e principal líder militar palestino.^[29] Ao día seguinte, o 9 de abril, uns 120 homes do Irgun e do Lehi perpetraron o masacre de Deir Yassin. O reconto de vítimas fixouse en 107 aldeáns mortos, entre os que se contaron multitude de mulleres, anciáns e nenos. As noticias do masacre desataron o pánico aínda máis entre a poboación civil árabe palestina e provocaron a súa fuxida en masa.^[29] Un novo masacre perpetrado pola Brigada Golani en Khirbet Nasser ed-Din, que deixou 22 aldeáns mortos, tivo lugar o 12 de abril de 1948, un día antes de que un grupo de guerrilleiros árabes palestinos emboscaran un convoi de camións, ambulancias, autobuses e vehículos acoirazados que se dirixían ao enclave xudeu do Monte Scopus. Morreron 78 profesores, alumnos, enfermeiras, doutores e soldados da Hagana que os escoltaban.^[29]

 

As cidades de Tiberíades, Haifa e Jaffa foron caendo en mans xudías durante as seguientes semanas, con duros bombardeos sobre zonas residenciais árabes que provocaron a fuxida en masa da poboación civil árabe palestina.^[29] O 10 de maio, as tropas xudías tomaron Safad e expulsaron a miles de habitantes árabes palestinos.^[29] En Beisan, todos os árabes foron expulsados dos seus fogares e enviados a Nazaret o máis alá do río Xordán.^[29] Cando as tropas xudías entraron en Acre, só uns 3.000 dos 13.400 habitantes permaneceran na cidade.^[29]

O 14 de maio de 1948, o mesmo día en de que expiraba o Mandato británico de Palestina, David Ben-Gurion proclama a independencia do Estado de Israel na súa parte do territorio outorgada polo Plan de Partición da ONU.^[31][32]

Ben Gurion, que inaugurou o cargo de primeiro ministro do Estado de Israel, aceptou a partición de Palestina en territorios israelís e territorios palestinos que a ONU estableceu en 1947. Pero tiña un vello pensamento de fondo: en carta á súa muller confiou que

un Estado xudeu "parcial" –un proxecto de 1937 do ocupante británico que nunca levou a cabo– era só un comezo e que planeaba organizar un exército de primeira e utilizar a coerción ou a forza para absorber toda a extensión do país.^[33]

 

Ao día seguinte da Declaración de independencia do Estado de Israel no territorio asignado polo Plan da ONU para a partición de Palestina de 1947, cinco Estados árabes veciños (Líbano, Siria, Transxordania, Iraq e Exipto), inconformes co devandito Plan e coa expulsión ou fuxida da poboación civil palestina que se estaba levando a cabo por parte das tropas israelís, declaráronlle a guerra ao nacente Estado de Israel e tentaron invadilo baixo o mandato do xeneral árabe Salim Abdala Kais.

Na guerra intermitente que tivo lugar durante os seguintes 15 meses (interrompida ocasionalmente por varias treguas promovidas pola ONU), Israel conquistou e anexionouse un 26% adicional do antigo Mandato británico, mentres que Transxordania e Exipto ocuparon a parte restante destinada pola ONU ao Estado árabe-palestino: Exipto ocupou a Franxa de Gaza e Transxordania anexionouse Cisxordania e Xerusalén Leste, refundando o país co nome de Xordania.

 

A guerra provocou centos de miles de desprazados, os maiores desprazamentos de refuxiados na historia da zona en conflito, en ambos os sentidos: máis de dous terzos da poboación civil árabe palestina (711.000 árabes, de acordo con estimacións das Nacións Unidas, ou cerca do 80% da poboación árabe fuxiron do país.^[34]) foron obrigados a desprazarse á Franxa de Gaza e a Cisxordania, así como a outros países árabes veciños, como Líbano, Siria ou Xordania, dando orixe ao problema dos refuxiados palestinos que aínda hoxe perdura. Na zona israelí quedaron 156.000 árabes palestinos,^[29] que adquiriron a nacionalidade israelí e que, en xeral, no plano teórico, gozaron dos dereitos plenos de cidadanía a partir de 1950, incluíndo a súa incorporación ao exército no caso dos drusos. Con todo, os árabes palestinos de Israel viviron suxeitos á lei marcial ata 1966,^[29] e ao redor da metade deles -coñecidos legalmente como presentes ausentes- sufriron a expropiación das súas terras e propiedades por parte do Estado de Israel, que as destinou aos novos inmigrantes xudeus.^[29] Segundo a historiografía tradicional israelí, a saída dos árabes da súa terra debeuse a que a dirixencia árabe instigou á poboación árabe en Palestina a abandonar os seus fogares para garantir ás tropas árabes maior liberdade de movemento. Con todo, as fontes árabes e os novos historiadores israelís, así como numerosos historiadores internacionais, afirman que non existen probas respecto diso e sinalan aos ataques do exército e os grupos paramilitares xudeus como fonte do éxodo masivo palestino.^[35][36]

De forma paralela, as comunidades xudías que habitaban en países árabes (moitas delas desde antes da expansión árabe e musulmá),^[37] víronse obrigadas a emigrar nos anos seguintes. Só durante a década de 1950, 608.200 xudeus orientais, unha cifra algo menor á de refuxiados palestinos, fuxiron ou foron expulsados de territorios árabes e refuxiáronse en Israel,^[37] onde obtiveron a cidadanía israelí grazas á denominada Lei do Retorno; outros 290.800 refuxiados xudeus establecéronse en Francia ou nos Estados Unidos (véxase Éxodo xudeu de países árabes). Tratouse dun fenómeno de intensidade variable segundo os países nos que aconteceu, e que foi desde a confiscación de bens e terras nalgúns países á persecución directa dos xudeus noutros. En calquera caso, o resultado na práctica foi a liquidación case total das comunidades xudías nos países árabes.

O 11 de decembro de 1948, na súa resolución 194, a Asemblea Xeral das Nacións Unidas ditaminou "que debe permitirse aos refuxiados que desexen regresar aos seus fogares e vivir en paz cos seus veciños, que o fagan así canto antes, e que deberán pagarse indemnizacións a título de compensación polos bens dos que decidan non regresar aos seus fogares e por todo ben perdido ou danado cando, en virtude dos principios do dereito internacional ou por razóns de equidade, esta perda ou este dano deba ser reparado polos Gobernos ou autoridades responsables".^[38] Desta maneira, recoñeceu o dereito ao retorno dos refuxiados palestinos e creou a Axencia das Nacións Unidas para os Refuxiados Palestinos (UNRWA nas súas siglas inglesas) coa esperanza dun retorno inmediato, algo que con todo non sucedeu. De feito, xa durante a propia guerra de 1948, no mesmo momento no que a poboación palestina estaba fuxindo ou sendo expulsada polo exército israelí, Israel fixo pública a súa postura oficial de rexeitamento ao retorno dos refuxiados.^[29] Ao prolongarse indefinidamente a súa condición de "refuxiados", e quedar a súa sorte en mans da ONU, nunca obtiveron a nacionalidade dos países árabes que os acolleron (agás no caso de Xordania, que recoñeceu como nacionais aos palestinos cisxordanos e jerosolimitanos) e permaneceron en condicións de desarraigamento e precarización. Pola súa banda, os refuxiados xudeus, que non recibiron recoñecemento nin axuda algunha por parte da ONU, foron integrados rapidamente en Israel e aloxados nas vivendas que quedaran baleiras tras o éxodo da poboación palestina.^[29]

 

Aínda que os armisticios de 1949 supuxeron a independencia de Israel, non significaron o final das hostilidades entre este país e os seus veciños árabes. Durante toda a década de 1950 sucedéronse tanto ataques de fedaíns palestinos apoiados principalmente por Exipto como ataques israelís contra posicións fronteirizas xordanas, sirias e exipcias. En outubro de 1953, unha unidade israelí comandada por Ariel Sharon levou a cabo o masacre de Qibya en territorio palestino baixo control xordano, na que asasinaron a 69 civís, dous terzos deles mulleres e nenos.^[39](^[29]pp 150) En decembro de 1955, durante a Operación Kinneret, un ataque israelí contra posicións sirias na costa do mar de Galilea causou a morte a 54 soldados sirios.^[40] En febreiro de 1955, sen mediar provocación previa, comandos israelís mataron a 38 soldados exipcios nun ataque transfronteirizo ocorrido na Franxa de Gaza, por entón baixo control exipcio.^[41] Isto levou ao presidente exipcio, Gamal Abdel Nasser, a decretar o peche do estreito de Tirán para barcos e avións procedentes ou dirixidos a Israel.^[42] Pola súa banda, Israel asinou unha alianza co Reino Unido e Francia para un ataque conxunto a Exipto, dado que ambas as nacións estaban enfrontadas con Gamal Abdel Nasser pola nacionalización do Canal de Suez.

O 29 de outubro de 1956 desencadeouse a invasión conxunta de Exipto por parte de Israel, que ocupou a península do Sinaí, e Francia e o Reino Unido, que enviaron paracaidistas a Porto Said e o Canal de Suez. Aínda que militarmente os aliados alcanzaron todos os seus obxectivos, a presión diplomática conxunta da Unión Soviética e os Estados Unidos forzou a estes a retirarse, no que os países árabes consideraron unha vitoria política. Como consecuencia desta guerra, a ONU decidiu o despregamento dunha forza de cascos azuis entre Exipto e Israel; con todo, Israel negouse a permitir o acceso ás forzas de interposición da ONU, coñecida como UNEF, polo que só se puido despregar na parte exipcia da fronteira.^[43][44]O achegamento franco-israelí trouxo tamén consigo o desenvolvemento da enerxía nuclear israelí, que se materializou en 1958 na creación da central nuclear de Dimona.

Neste contexto, os árabes comezaron a organizarse en diferentes asociacións para resistir. O 27 de maio de 1964, fúndase baixo o auspicio da Liga Árabe, a Organización para a Liberación de Palestina (OLP), constituíndo un fito na escalada terrorista entre grupos árabes por unha beira e do estado israelí pola outra.

 

 

O 8 de marzo de 1965 o líder exipcio Gamal Abdel Nasser afirmara: "Non entraremos en Palestina coa terra cuberta de area, entraremos coa terra cuberta de sangue". En 1967 pediu ás Nacións Unidas que retirasen aos Cascos Azuis de Gaza, o Sinaí, e das illas de Tirán e Sanafir (á entrada do Golfo de Aqaba), solicitude que a ONU, por entón presidida por U Thant, aceptou a pesar de que iso significaba renunciar ao seu papel de interposición. Exipto mobilizou 80.000 soldados no Sinaí e enviou tropas ás súas illas do golfo de Aqaba o 22 de maio. Isto volveu poñer en perigo a saída dos barcos israelís ao Mar Vermello, e foi considerado un casus belli por parte do goberno israelí. Exipto propuxo levar o peche dos Estreitos de Tirán a unha corte de arbitraxe internacional. Ese mesmo mes, Exipto, Siria e Iraq asinaron un pacto de defensa mutua. O 5 de xuño de 1967, #ante a negativa exipcia de desbloquear o Golfo de Aqaba, Israel bombardeou a aviación exipcia situada na península do Sinaí, dando comezo desta forma á Guerra dos Seis Días.

Nos 6 días que durou a guerra, Israel conquistou a Franxa de Gaza, Cisxordania, Xerusalén Leste, a península do Sinaí e os Altos do Golán (Siria). Agás o caso da península do Sinaí, que foi devolta a Exipto en 1979 como consecuencia dos acordos de paz de Camp David, o resto de territorios seguen a día de hoxe ocupados militarmente por Israel.

A guerra ocasionou unha segunda onda de entre 300.000 e 400.000 refuxiados palestinos,^[45] dos que case un terzo convertéronse en refuxiados por segunda vez. A maioría exiliouse en Líbano, Xordania, Siria e os Estados do Golfo Pérsico.

En novembro de 1967 Nacións Unidas adoptou a resolución 242, que "afirma que o acatamento dos principios da Carta require que se estableza unha paz xusta e duradeira no Oriente Medio, a cal inclúa a aplicación dos dous principios seguintes: "retiro das forzas armadas israelís dos territorios que ocuparon durante o recente conflito" e "terminación de todas as situacións de belixerancia ou alegacións da súa existencia, e respecto e recoñecemento da soberanía, integridade territorial e independencia política de todos os Estados da zona e do seu dereito para vivir en paz dentro de fronteiras seguras e recoñecidas e libres de ameaza ou actos de forza". Ademais, pedía "garantir a liberdade de navegación polas vías internacionais de navegación da zona" e "lograr unha solución xusta do problema dos refuxiados", así como establecer zonas desmilitarizadas entre os Estados da zona.^[46]

O texto da resolución 242 é ambiguo en canto a se esixe a Israel unha retirada de todos os territorios ocupados na guerra (segundo o texto da versión francesa "Retrait des forces armées israéliennes des territoires occupés lors du récent conflit" e española: "retiro de las fuerzas armadas israelíes de los territorios que ocuparon durante el reciente conflicto"^[46]) ou de só unha parte dos territorios (segundo a versión inglesa: Withdrawal of Israeli armed forces from territories occupied in the recent conflict). A ausencia do artigo "the" ("dos") da versión inglesa do texto levou a Israel a argumentar que a resolución só esíxelle "a retirada de territorios ocupados no recente conflito", e non "a retirada dos territorios ocupados no recente conflito", como esixen as versións española e francesa do mesmo documento.

A OLP rexeitou categoricamente a resolución por considerar que "pisa os dereitos de dous millóns de palestinos", e esixiu que Israel cumprise a súa parte e se retirase dos territorios conquistados, cousa que non fixo e que marcaría o conflito ata a actualidade.

 

 

Nos anos seguintes á guerra de 1967 pasouse a unha guerra soterrada coñecida como guerra de Desgaste. Israel mantivo a ocupación militar de todos os territorios conquistados na guerra de 1967, sometendo á poboación nativa á lei marcial e incentivando os asentamentos de xudeus nos territorios ocupados, nunha clara violación da Cuarta Convención de Xenebra, que no seu artigo 49 prohibe o traslado de poboación civil da potencia ocupante ao territorio ocupado.^[47]

En canto a Xerusalén Leste, Israel anexionouse esta parte da cidade á conclusión da guerra e comezou a demolición de barrios palestinos e a construción de barrios xudeus na zona. Pola súa banda, Exipto multiplicou o seu asedio militar contra Israel, que culminaría na guerra do Yom Kippur en 1973, e intensificou o seu apoio aos grupos armados palestinos que, a partir de 1968 (e co apoio de Siria o Fronte Popular para a Liberación de Palestina), iniciaron unha escalada terrorista internacional que incluíu secuestros de avións comerciais e destrución de avións baleiros, atentados contra embaixadas e diplomáticos de Israel, ataques a intereses da comunidade xudía en todo o mundo ou atentados contra instalacións de gas e petroleiras. Esta escalada culminaría finalmente no masacre de Múnic, perpetrado contra deportistas israelís que competían nos Xogos Olímpicos de 1972. Israel vingouse contra os perpetradores mediante a Operación Cólera de Deus nos anos seguintes.

A guerra de Desgaste foi unha guerra limitada entre Exipto e Israel que tivo lugar durante os anos 1968 a 1970. Foi iniciada por Exipto nun intento de recobrar o Sinaí tras a negativa israelí de abandonar os territorios ocupados na guerra dos seis días, de acordo co esixido na resolución 242. A Guerra de Desgaste supuxo un importante número de baixas no exército israelí (máis do dobre de mortes que a Guerra dos Seis Días) e no exipcio. A guerra supuxo tamén a intervención directa da Unión Soviética no conflito árabe israelí e terminou cun cesamento do fogo asinado entre os países en 1970 que deixaba as liñas de armisticio no mesmo lugar no que estaban cando a guerra comezou.

 

A Guerra de Yom Kipur, Guerra do Ramadán ou Guerra de Outubro, foi un conflito armado entre Israel e os países árabes de Exipto e Siria que tivo lugar durante outubro de 1973. Exipto e Siria iniciaron o conflito para recuperar os territorios que Israel ocupaba desde a Guerra dos Seis Días de 1967. Ambas as partes sufriron graves perdas, aínda que Israel mantivo os territorios conquistados.

O 6 de outubro de 1973, día da festividade xudía do Yom Kippur, Exipto e Siria lanzaron o seu ataque contra Israel. A data fora escollida con coidado xa que a maioría da poboación israelí estaba nas súas casas xaxuando, o que facía a súa posición defensiva máis vulnerable. O exército exipcio cruzou rapidamente o canal de Suez superando rapidamente as defensas israelís. Ao mesmo tempo, as forzas sirias avanzaron nos Altos do Golán. Unha vez recuperada a península do Sinaí, Anwar el-Sadat, presidente de Exipto, decidiu parar a fronte exipcia dando por boa a recuperación do seu antigo territorio. Isto permitiu a Israel concentrar todas as súas forzas no fronte norte e recuperar a iniciativa nunha guerra na que por primeira vez viu como foi superado polos seus inimigos árabes. Esta decisión tomada polo presidente exipcio, xunto coa posterior firma dun tratado de paz con Israel, foi considerada unha traizón no mundo árabe e motivaría, anos máis tarde, o seu asasinato nun desfile militar.

Superado o impacto do golpe militar e o alto número de baixas, a mediados de outubro Israel mobilizara ás súas tropas e lanzara unha serie de contraataques en ambas as frontes. Desprazou aos sirios dos Altos do Golán, invadiu o propio país e ameazou a capital, Damasco, coa artillaría, situando un groso de tropas a 100 km; ao mesmo tempo, avanzaba na contraofensiva do Sinaí, facendo retroceder aos exipcios máis aló das súas fronteiras e cruzando o Canal de Suez, situando unidades blindadas a 40 km do Cairo.

Os países árabes, ante esta realidade, decidiron iniciar unha guerra económica e embargaron o petróleo dos países que axudaban a Israel, ao mesmo tempo que reducían as vendas co propósito de lograr un aumento dos prezos. O seu efecto, que pasou á historia como a crise do petróleo de 1973, foi unha desestabilización da economía internacional, que meteu presión aos EE. UU. e a URSS a alcanzar un acordo a través da ONU. Tras a resolución da ONU de 22 de outubro, chegouse a un cesamento do fogo o 25. Exipto comezou a afastarse das teses soviéticas e achegarse aos Estados Unidos, mentres que Siria mantivo as súas posicións vinculadas á URSS. Ambas as partes consideráronse vencedoras. A partir deste intre, Israel non confiará máis nunha seguridade estática, pero a aproximación de Exipto ao mundo occidental favorecerá os acordos de Camp David tempo despois.

 

A gran sensación de vulnerabilidade que causou a ofensiva exipcio-siria na guerra do Yom Kippur empuxou a Israel a comezar a negociar unilateralmente con Exipto unha paz separada que implicase a devolución dos territorios ocupados (a península do Sinaí) a cambio dun acordo de paz permanente e o establecemento de relacións colaterais. O 17 de setembro de 1978, o presidente exipcio Anwar el-Sadat e o primeiro ministro israelí Menachem Begin asinaron os Acordos de Paz de Camp David en presenza do presidente dos Estados Unidos, Jimmy Carter. Este acordo supuxo o primeiro tratado de paz de Israel cun país árabe e a aplicación por primeira vez na historia de Israel da doutrina de paz por territorios, establecida na resolución 242 da ONU en 1967.

O acordo de paz trouxo importantes vantaxes a ambos os países, que tiveron que realizar importantes renuncias para levalo a cabo. Israel conseguiu un tratado de paz definitivo coa maior potencia árabe da rexión que, unha vez fora do taboleiro, reducía enormemente o risco vital do Estado de Israel. En cambio, tivo que devolver o territorio conquistado en 1967, incluídos varios asentamentos establecidos ao norte da península do Sinaí, o que supuxo unha importante fractura política dentro do país. Para os exipcios, o tratado de paz significou a recuperación de todo o territorio nacional perdido na guerra dos seis días (a Franxa de Gaza, que tamén fora ocupada por Israel no devandito conflito, non era legalmente parte de Exipto). Con todo, Exipto afastouse abruptamente da "doutrina dos tres nons", establecida pola Liga Árabe na Conferencia de Xartum en 1967, que declaraba "non á paz con Israel, non ao recoñecemento de Israel e non ás negociacións con Israel". Isto supúxolle numerosas acusacións de traizón e un importante illamento na comunidade árabe durante anos. Anwar el-Sadat foi especialmente sinalado como traidor e morreu asasinado por un dos seus gardacostas no Cairo o 6 de outubro de 1981.

 

Tras o setembro Negro de 1970, miles de guerrilleiros palestinos son expulsados de Xordania, e a OLP decide establecer as súas bases no Líbano, desde onde comezaron a realizar incursións en territorio israelí para provocar atentados, mantendo enfrontamentos directos coas forzas israelís ao longo da fronteira sur do Líbano. En marzo de 1978, despois de que un comando palestino causase a morte de 35 civís israelís nun autobús, o goberno de Menachem Begin ordena a tres brigadas do Tsahal que invadisen un 1000 km² do sur do Líbano, ata o río Litani, co obxectivo de acabar coas bases dos fedaín. Antes de retirarse, tres meses despois, Israel establece unha "zona de seguridade" de 10 quilómetros de ancho ´sobre un territorio cunha poboación maiotariamente cristián-maronita, e déixaa en mans dunha milicia aliada chamada Exército do Líbano Libre (despois Exército do Sur do Líbano). Á súa vez, a ONU desprega unha forza de interposición (UNIFIL) entre a "zona de seguridade" e o río Litani coa misión de velar pola desmilitarización da área. Entre 1979 e 1981, a comunidade cristiá, a través das Falanxes libanesas,^[48] establece unha alianza estratéxica con Israel, unha vez rota a que mantiñan con Siria ata entón.

 

En xuño de 1982 xunto ao agravamento dos incidentes armados na fronteira ou dentro de Israel, prodúcese un atentado do grupo palestino de Abu Nidal contra Shlomo Argov, o embaixador israelí en Londres.^[49] A pesar de que Abu Nidal era un inimigo acérrimo de Iasir Arafat e da OLP,^[49] Israel tomou este atentado como un casus belli para a invasión do Líbano, nunha operación de grandes proporcións que denominará "Operación Paz para Galilea".^[50] Tres días despois do atentado, o 6 de xuño, un impresionante despregamento das Forzas de Defensa de Israel (Tsahal) formado por case 100.000 soldados (equivalente a oito divisións) e 1500 tanques, apoiados pola aviación e a mariña, superaron a "zona de seguridade" e as forzas da UNIFIL profundaron en territorio libanés. Aínda que a idea declarada polo entón ministro de Defensa, Ariel Sharon, era non superar 40 quilómetros, as forzas do Tsahal chegan ata a periferia de Beirut e a estrada que a une con Damasco. O propio Sharon e Rafael Eitan sinalarían con posterioridade que, a pesar do que afirmaran publicamente no devandito momento, "o Gabinete israelí sabía por adiantado que o alcance da operación non se limitaría a corenta quilómetros".^[49] Os palestinos ofreceron unha resistencia moi desigual e Siria aproveitou para reforzar as súas propias unidades na zona, engadindo 30 000 soldados e 400 tanques de reforzo. Israel destruíu o sistema de mísiles antiaéreos sirio despregado na Bekaa libanesa e derrubou 29 dos 100 avións cazabombardeiros que Siria enviara, no que supuxo a maior batalla aérea desde a guerra de Corea. O 11 de xuño entrou en vigor un cesamento do fogo imposto polos Estados Unidos e esixido tamén pola Unión Soviética. Coa mediación estadounidense, comezou a evacuación de case 15 000 combatentes e burócratas da OLP e tamén dalgúns dos soldados sirios. Portaban o seu armamento lixeiro, en sinal de capitulación honrosa: os sirios regresaron ao seu país por vía terrestre, e os palestinos foron transportados a Chipre, desde onde se dispersaron por varios países (como Alxeria, Iemen, Iraq, Xordania ou Sudán). A cúpula da OLP, con Arafat á cabeza, estableceu o seu novo cuartel xeral en Tunes.

A pesar do éxito das maiores operacións militares, esta invasión terá dúas consecuencias fundamentais:

• O recoñecemento en todo o mundo da figura de Iasser Arafat como líder árabe en auxe.
• A multiplicación de grupúsculos terroristas que declaran a guerra a Israel.

Uns días despois, o Parlamento libanés, ante a nova correlación de forzas, elixiu como presidente ao cristián-maronita Bashir Gemayel, substituíndo o tamén maronita Elias Sarkis, que esgotara o seu mandato.^[51] Con todo, antes de tomar posesión, Gemayel foi asasinado por un axente sirio, xunto con outras 29 persoas que se atopaban nese momento no cuartel xeral das Falanxes Libanesas en Beirut. En vinganza polo asasinato, as Falanxes Libanesas entraron nos campamentos de refuxiados palestinos de Sabra e Chatila, provocando un masacre civil na que morreron entre 460^[52] e 3500^[53] civís palestinos. Unha comisión xudicial israelí do máis alto nivel –a Comisión Kahan– investigou o sucedido. Sinalou aos cristiáns falanxistas como autores materiais das mortes, pero imputaba a Israel unha «responsabilidade indirecta» por non evitala, ao producirse os feitos baixo o control militar israelí da cidade. Este veredicto provocou un fondo impacto na opinión internacional e na propia Israel, que destituíu do seu cargo ao entón ministro de Defensa, Ariel Sharon, aínda que permaneceu no gabinete como ministro sen carteira.^[54] En maio de 1983, Israel e Líbano alcanzaron un acordo para a retirada das tropas israelís. Con todo, o tratado de paz non chegou a ser ratificado e, en marzo de 1984, baixo presión siria, Líbano cancelou o acordo. Ante o goteo de baixas israelís e os constantes atentados xiítas (cunha media de 100 ao mes), Israel iniciou o seu repregamento unilateral e progresivo en 1985, deixando de novo a chamada "zona de seguridade" (un 850 km²) en mans do cristián-libanés (e proisraelí) Exército do Sur do Líbano, cunha presenza menor de tropas de Tsahal.

Finalmente, en maio de 2000, Ehud Barak, primeiro ministro israelí, cumpriu a súa promesa electoral de retirar todas as tropas israelís do sur do Líbano, en cumprimento da resolución 425 do Consello de Seguridade da ONU, que fora aprobada 22 anos antes. A ONU verificou in situ a retirada israelí ao sur da fronteira internacional. As granxas de Shebaa, un pequeno terreo de 20 km² na saia do monte Hermón que o exército israelí tomou aos sirios en 1967, e que Beirut reclamou desde moito antes como propio, serviulle a Hezbolá (a milicia xiíta proiraní) como pretexto para manter a súa fustrigación armada contra Israel e para non aceptar a resolución 1559 do Consello de Seguridade da ONU, que a obrigaba a desarmarse e deixar o control da fronteira en mans do exército libanés.

 

O status de Xerusalén segue sendo un dos puntos de disputa claves do conflito árabe-israelí. Israel sempre reclamou Xerusalén como capital relixiosa e civil do pobo xudeu. Os árabes, que a controlaron durante uns 700 anos (638-1513), ou os turcos-otománs, que a gobernaron durante outros 400 (1513-1917), ou os xordanos, que a ocuparon durante 19 anos máis (1948-1967), nunca lle procuraron ningún status especial de capitalidade nacional. A resolución 181 da Asemblea Xeral das Nacións Unidas estableceu a partición do Mandato británico de Palestina nun Estado árabe e outro xudeu, pero deixou a zona de Xerusalén e Belén como un corpus separatum que habería de estar administrado polas Nacións Unidas, algo que detallou con posterioridade na súa resolución 303.^[55] Con todo, a cidade quedou dividida en dúas partes tras a guerra árabe-israelí de 1948. A parte occidental de Xerusalén foi proclamada capital de Israel en 1950, movemento que non foi recoñecido desde entón por ningún país do mundo agás os Estados Unidos. O chamado Xerusalén Leste, que incluía a Cidade Vella, quedou baixo control xordano. Durante a Guerra dos Seis Días de 1967, Israel conquistou o Muro das Lamentacións da Cidade Vella, así como o resto da parte oriental da cidade que estivera baixo control xordano desde 1949, e unificou administrativamente o municipio.

En 1980, Israel promulgou a Lei de Xerusalén que declaraba á cidade, incluída a parte oriental e unha ampla zona periférica, como «capital eterna e indivisible» do Estado de Israel. A ONU replicó coa resolución 478, que invalidaba dita declaración de capitalidade, e aconsellou aos seus membros a que situasen as súas embaixadas en Tel Aviv. Só Costa Rica e O Salvador mantiveron, ata agosto do 2006, as súas embaixadas en Xerusalén, e ambas as trasladaron a Tel Aviv tras esta data. En cambio, Estados Unidos trasladou a súa embaixada a Xerusalén o 14 de maio de 2018. Ningún país do mundo recoñeceu expresamente a soberanía israelí sobre Xerusalén Leste; o recoñecemento estadounidense da soberanía israelí sobre Xerusalén realizado en 2017 só se fixo de forma nominal e non establecía ningunha posición sobre fronteiras dentro da cidade nin, polo tanto, sobre Xerusalén Leste.

Pola súa banda, a Autoridade Nacional Palestina reclama a parte oriental de Xerusalén (Al-Quds) como a capital do futuro Estado palestino. Desde 1964, data en que naceu a OLP, ata 1967, data en que Israel conquistou Xerusalén oriental, a OLP non expuxo a cuestión da capitalidade. En 2002, esta demanda foi ratificada por unha lei asinada por Iasir Arafat.^[56]

A ONU segue mantendo que o status de Xerusalén é o dunha cidade internacional cuxa soberanía debe ser resolta en futuras negociacións entre israelís e palestinos, polo que cataloga de ocupación ilegal o control israelí sobre Xerusalén Este. No ano 2000, Iasir Arafat rexeitou unha proposta de paz do primeiro ministro Ehud Barak que, entre outros moitos puntos, incluía deixar baixo soberanía palestina os barrios musulmán e cristián da cidade.

Os palestinos que habitan Xerusalén posúen un documento israelí que lles permite moverse por Israel, pero non teñen dereito ao voto nas eleccións nacionais agás que opten pola nacionalidade israelí.

Desde a conquista de Xerusalén Leste e o resto de Cisxordania en 1967, Israel expropiou e comprou terreos para crear novos asentamentos xudeus en Xerusalén Este coa intención de consolidar a presenza xudía en todo o municipio.

 

En 1987 grupos terroristas palestinos organízanse para expulsa-los colonos xudeus dos "territorios ocupados" da Franxa de Gaza e Cisxordania. O 9 de decembro, dese mesmo ano, un vehículo militar israelí viuse involucrado nun accidente en Gaza no que morreron catro palestinos. Despois de 20 anos de ocupación militar israelí, os palestinos comezaron a desafiar ás tropas israelís. Dunha maneira espontánea e inesperada tanto para as autoridades militares israelís como para os líderes palestinos no exilio, a poboación palestina comezou a organizar actos de desobediencia civil contra a ocupación israelí que incluían folgas, manifestacións e outros actos de protesta. A Intifada supuxo a agrupación de todos os sectores palestinos baixo un liderado central, politizando a toda a sociedade palestina. A Primeira Intifada puxo de relevo a nivel internacional a ocupación israelí de Palestina e deixou imaxes icónicas do conflito, como a dos mozos palestinos lanzando pedras aos tanques israelís. Pola súa banda, Israel despregou uns 80.000 soldados nos territorios ocupados e recorreu a tácticas tales como os arrestos masivos, as deportacións, os toques de queda e a detención administrativa.

O contexto internacional tamén tivo un peso importante no devir deste levantamento popular: o estalido da Guerra do Golfo en 1990, na que Israel posicionouse ao lado de Kuwait mentres que o liderado palestino apoiou a Iraq, ou a disolución en 1991 da URSS, unha superpotencia que dera nas últimas décadas o seu apoio á causa palestina, supuxeron un duro golpe ás aspiracións palestinas. Algúns historiadores datan o fin da Primeira Intifada en 1991, coa Conferencia de Madrid, mentres que outros o levan ata 1993, cos Acordos de Oslo. En canto á cifra de vítimas, a Primeira Intifada deixou un saldo de 1.962 palestinos e 277 israelís mortos.^[57]

Durante a primeira guerra do Golfo (1990-1991), Iraq lanza mísiles Scud contra cidades israelís, dentro da estratexia e das boas relacións entre Saddam Husayn e a OLP de Iasir Arafat (daquela exiliado en Tunisia). Pero como aquela guerra foi de agresión a outro país árabe (Kuwait), moitos países árabes aliados dos Estados Unidos retiran a súa confianza na OLP, e a intifada rematará cos Acordos de Oslo en 1993.

Por outra banda, a nivel local, a primeira intifada foi nun principio un conflito máis ideolóxico que violento, sobre todo vendo a desigualdade militar que existía e existe entre Israel e Palestina, de tal xeito que, coma resposta á represión brutal sufrida e a presións exercidas pola comunidade internacional, reflectida en afirmacións coma a imposibilidade dunha independencia económica dos territorios palestinos envoltos no conflito, a OLP decide tratar de autoxestionarse coma pobo independente facéndolle un bloqueo económico ó pobo israelí entre outras accións político-libertarias de maior ou menor carácter violento.

Co paso dos anos e cunha OLP cada vez máis debilitada e radicalizada en ideas debido á morte ou encarceramento dos seus líderes, o complexo proceso de guerrilla, as escisións internas, a represión, os medios de comunicación, a política levada polos palestinos que vivían no estranxeiro (véxase Iasir Arafat) e o alongamento do conflito no tempo entre outros moitos factores levaron o conflito a un punto moito máis extremo que rematará co recoñecemento dun estado palestino con diferentes consecuencias a nivel tanto internacional como local.

 

En 1991 realizouse a Conferencia da Paz en Madrid coa participación de Líbano, Siria, Israel, Exipto e unha delegación palestino-xordana. Nesta conferencia logrouse acordar o establecemento de futuras negociacións. En setembro de 1993 asináronse os Acordos de Oslo, que supuxeron un fito histórico en tanto que implicaban o recoñecemento do Estado de Israel por parte do liderado palestino e o recoñecemento da OLP por parte de Israel. Por este motivo, o primeiro ministro israelí, Isaac Rabin, o seu ministro de Asuntos Exteriores Shimon Peres, e o presidente da OLP Iasir Arafat foron galardoados co Premio Nobel da Paz en 1994. Con todo, para conseguir algo así, os Acordos de Oslo tiveron que deixar para futuras negociacións os aspectos máis espiñentos do conflito palestino-israelí: os asentamentos israelís en territorio palestino, o status de Xerusalén, a demarcación definitiva de fronteiras e o dereito de retorno dos refuxiados palestinos.

Os Acordos de Oslo prevían devolver aos palestinos a maior parte do territorio ocupado en 1967, na Guerra dos Seis Días, e para tal efecto desenvolveron unha división de Cisxordania en tres áreas de control: a área A, de control militar e administrativo palestino; a área B, de control militar israelí e control administrativo palestino; e a área C, que supón máis do 60% do territorio, de pleno control israelí. Establecéronse unha serie de datas para o repregamento das forzas israelís dos territorios ocupados, con Gaza e Xericó como as primeiras cidades da historia de Palestina que pasaron a estar controladas por unha administración palestina. Estableceuse a Autoridade Nacional Palestina como o órgano administrativo que exercería o control sobre oito áreas autónomas ao redor das cidades palestinas máis importantes.

Con todo, unha serie de problemas levaron o fracaso os Acordos de Oslo. En primeiro lugar, tratábase dun acordo xeral e ambiguo do que aínda quedaba moito por desenvolver e que non establecía mecanismos claros para forzar a algunha das partes para cumprir cos seus compromisos. A pesar de que os Acordos de Oslo especificaban que "ningún bando tomará iniciativas ou pasos que cambien o statu quo de Cisxordania ou a Franxa de Gaza ata que se alcance un acordo nas negociacións sobre un status permanente", Israel continuou co establecemento ilegal de colonos xudeus nos territorios que deberían ser devoltos á Autoridade Nacional Palestina para o futuro establecemento dun Estado palestino.^[58] Pola súa banda, distintas organizacións armadas palestinas continuaron cos seus ataques terroristas contra a poboación civil israelí. Os numerosos atrasos e cancelacións dos pasos acordados no calendario de retirada israelí levaron ao estancamento do proceso de paz e ao descrédito dos Acordos de Oslo, cuxa imaxe se deteriorou enormemente entre a poboación palestina cara ao final da década.

 

 

O entón líder da oposición israelí, Ariel Sharon, visitou a zona exterior do recinto da Cúpula da Rocha e a Mesquita de Al-Aqsa, en setembro de 2000, en pleno debate sobre o futuro de Xerusalén pero co permiso do xefe da seguridade palestina en Cisxordania, o que provocou algúns incidentes e choques con palestinos, pois foi visto pola poboación palestina como unha gravísima provocación. Ao día seguinte, na pregaria do venres, coa tensión entre ambas as poboacións en aumento, centos de mozos musulmáns apedrearon desde a Chaira das Mesquitas aos xudeus congregados ante o Muro. A policía israelí reaccionou, estendéndose os incidentes por toda a parte árabe de Xerusalén. Viuse sostendo que a Segunda Intifada se iniciou por mor destes feitos, aínda que unha comisión para o efecto, a chamada Comisión Mitchell descartou esta posibilidade, asegurando que a violencia palestina estouparia de calquera forma como produto da negativa de Arafat de aceptar as propostas israelís de Camp David. En concreto, Bill Clinton e Ehud Barak, entón primeiro ministro de Israel, propuxeron unha serie de concesións que non foron aceptadas polo "rais" palestino, ao non contemplarse o dereito de retorno dos refuxiados palestinos, dereito recoñecido pola ONU en 1948 e principal motivo do nacemento da OLP. A negativa de Arafat provocou a reacción da poboación palestina dos territorios ocupados en resposta á proposta de ambos os presidentes.

Como resposta a este ataque, e ao cada vez máis deteriorado e empantanado proceso de paz, Israel ocupa de novo algúns dos territorios que liberara durante horas ou semanas. Nesta intifada, comézase a xeneralizar o uso das bombas suicidas. Os brancos destes ataques suicidas foron lugares frecuentados polos civís israelís como centros comerciais, restaurantes e as redes de transporte público.

En resposta aos ataques suicidas das organizacións armadas palestinas, as autoridades israelís puxeron en práctica os asasinatos extraxudiciais contra dirixentes palestinos vinculados a actividades terroristas. Estas mortes son coñecidas polos israelís como asasinatos selectivos, un eufemismo popularizado por algúns medios de comunicación, e que, en opinión dos seus críticos, constitúen unha violación da Convención de Xenebra, que sinala no seu punto 1d que este tipo de crimes "están e manteranse prohibidos en calquera tempo e lugar as execucións, sen previo xuízo dunha corte oficialmente constituída e asumindo todas as garantías xudiciais recoñecidas como indispensables nos países civilizados". Este artigo aplícase a toda persoa que "non tome parte activa nas hostilidades, incluíndo membros de forzas armadas que abandonasen as súas armas" e aquelas persoas "fóra de combate por enfermidade, feridas, detención ou calquera outra causa". Con todo, Israel argüe que os obxectivos seleccionados e abatidos son parte activa nas hostilidades, xa que son os planificadores ou instigadores de actividades terroristas dentro do territorio israelí.

En 2006, a situación é ambivalente: por unha banda completouse o Plan de retirada unilateral israelí da Franxa de Gaza, o cal, lonxe de acougar a situación, foi aproveitado polos árabes como punto estratéxico para os ataques terroristas con foguetes Qassam contra as poboacións fronteirizas israelís como Sederot. Doutra banda, Israel mantén o control fronteirizo, o que dificulta as viaxes ao exterior dos palestinos, e vixía de forma estrita o movemento entre as cidades palestinas (hai despregados máis de 90 puntos de control nas estradas). Os palestinos non residentes en Xerusalén tampouco poden ingresar na cidade.

A resposta israelí á escalada de violencia foi duramente criticada en todo o mundo.

 

En xullo de 2006, un grupo de combatentes de Hezbolá cruzou a fronteira do Líbano cara a Israel, atacou e tomou a dous soldados israelís como reféns. Nunha errada incursión de rescate, oito soldados israelís morreron nunha emboscada organizada por Hezbolá.^[59] Este grupo esixiu a liberación dos presos libaneses en Israel a cambio da liberación dos soldados capturados, algo ao que Israel negouse.^[59][60][61] Desencadeouse así a Guerra do Líbano de 2006, que causou gran destrución no Líbano.^[62][63] Un cesamento do fogo patrocinado pola ONU (Resolución 1701^[64]) entrou en vigor o 14 de agosto de 2006, terminando oficialmente o conflito. O conflito causou a morte de máis de mil libaneses e máis de 150 israelís, danou enormemente as infraestruturas civís libanesas e desprazou a aproximadamente un millón de libaneses e a entre 300.000 e 500.000 israelís, aínda que a maioría puido regresar aos seus fogares. Despois do cesamento do fogo, algunhas partes do sur do Líbano permaneceron inhabitables debido ás bombas de acio israelís sen estoupar. Despregouse a Forza Provisional das Nacións Unidas no Líbano.

A finais de decembro de 2008 finalizou a tregua entre Hamas e o exército israelí na Franxa de Gaza. Israel lanzou o seu primeiro ataque na Franxa de Gaza o 27 de decembro de 2008, como represalia contra Hamas polo lanzamento de foguetes desde Gaza cara a Israel. O alto ao fogo decretouse o 18 de xaneiro de 2009, cando Israel e Hamas declararon un cesamento das operacións militares. A pesar disto, proxectís e foguetes continuaron sendo disparados desde Gaza cara aos centros de poboación civil israelí, mentres que as Forzas de Defensa de Israel continuaron cos seus ataques sobre a Franxa de Gaza.

 

Co nome de ataque á flotilla de Gaza coñécese popularmente un violento incidente ocorrido o 31 de maio de 2010, cando a Mariña de Israel abordou unha flotilla de seis embarcacións da organización prol-palestina Free Gaza (denominada «Frota da Liberdade») en augas internacionais do mar Mediterráneo. Os comandos israelís mataron a nove activistas e feriron a máis dunha trintena de persoas.^[65][66][67] Un dos feridos, que estivo en coma durante catro anos, faleceu en maio de 2014, o que elevou a cifra de vítimas mortais a 10.^[68]

 

O 13 de novembro caen dous obuses sirios nos altos do Golán no norte de Israel; ademais da actual escalada -iniciada o sábado 10 de novembro pola tarde cun mísil palestino contra un jeep que patrullaba na fronteira con Gaza (catro soldados feridos) e os 120 mísiles e foguetes contra o sur do país disparados polo grupo islamita Hamas e outras faccións armadas de Gaza, en resposta a eses ataques, o 14 de novembro de 2012 Israel declara a guerra á Franxa de Gaza,^[69][70] lanzando unha ofensiva con mísiles e bombardeos a cidade de Gaza, deixando seis mortos, entre eles o comandante Azedín Al Qasem, e decenas de feridos.^[71]

En pleno conflito, o día 23 de outubro o emir de Catar Hamad bin Jalifa al Thani realiza unha visita lóstrego á zona de Gaza, a primeira dun xefe de Estado desde que no ano 2007 Hamas tomase o poder.^[72] Esta visita inquieta especialmente ás autoridades israelís que ven no emir unha fonte de financiamento para o goberno de Hamas. A resposta de Israel non se fai esperar, realizando ataques selectivos desde o día 24 de outubro, ata o día 10 de novembro.

Tras algúns días de relativa tranquilidade Israel lanza o seu ataque máis ferinte: o día 14 de novembro asasina a Ahmed Yabari, membro do Goberno de Hamas e máximo responsable militar de Hamas.^[73] Desta forma morre un dos mandatarios máis influentes de Hamas, converténdose no asasinato máis importante dun político desde o ano 2008. Este foi o punto de inflexión que ocasionou a escalada de violencia, ao considerarse a partir dese momento como un acto de guerra, con todas as súas consecuencias.

Hamas suscita certas simpatías na súa contorna, por exemplo a do primeiro ministro exipcio Hisham Kandil, que visita ao día seguinte a Franxa de Gaza, manifestando o seu apoio o Goberno de Hamas. Este movemento estratéxico é especialmente significativo e clarifica a posición exipcia con respecto ao conflito palestino tras a revolución no marco da “Primavera árabe”.^[74] A alianza exipcia-palestina inquieta especialmente ás autoridades israelís, xa que Exipto si conta cun exército profesional e unha considerable potencia de fogo. Da mesma maneira airéanse os recordos da guerra do Yom Kippur en 1973, guerra lóstrego na que as tropas exipcias e sirias invadiron parte do territorio israelí adquirido no marco da Guerra dos Seis Días en 1967 (Neste conflito, Israel realizou unha contraofensiva implacable, chegando a invadir territorio exipcio. As tropas israelís detivéronse a 100 km do Cairo tras asinarse o cesamento do fogo).

Neste contexto, e ata a firma do cesamento do fogo o 21 de novembro de 2012, contabilizáronse innumerables ataques desde ambos os lados. Cabe destacar o impacto de dous foguetes palestinos en Xerusalén, que non recibía impactos desde 1991, e tres en Tel Aviv e a súa área metropolitana, dúas cidades que gozaban de certa seguridade ante ataques palestinos. Os foguetes non produciron danos materiais nin humanos en Xerusalén, ao caer nunha zona erma das aforas. En Tel Aviv, o primeiro non causou ningún dano, o segundo foi interceptado polo sistema Cúpula de Ferro (Iron Dome) e o terceiro causou danos nun edificio residencial das aforas deixando dous feridos leves.^[75][76][77]

Segundo datos publicados pola Organización Mundial da Saúde o 22 de novembro, o conflito alcanzou un balance de 165 mortos palestinos, dos cales 42 (26%) forón nenos, e 1.269 feridos, dos que 431 (34%) forón nenos.^[78] Segundo declaración do secretario xeral da ONU o 21 de novembro, no lado israelí contabilizáronse catro mortos e 219 feridos, a maioría civís, tres deles de gravidade. Un soldado israelí morreu e 16 resultaron feridos, un de gravidade^[79] que faleceu posteriormente.

Desde 2012 houbo algúns enfrontamentos nos Altos do Golán entre Israel e Siria, no marco da guerra civil siria. Con todo, esta escalada de tensións chegou o seu punto álxido o 5 de maio de 2013, cando se especulou que Israel bombardeou un cargamento de armas iranianas en Siria con destino o Hezbolá no Líbano.^[80]

 

A guerra subsidiaria irano-israelí^[81][82] é un conflito que ten como principal base a loita política entre a República Islámica de Irán e o Estado de Israel debido a que desde o ascenso do republicanismo teocrático do aiatolá Ruhollah Khomeini en Irán esta volveuse inimiga do estado xudeu. Israel tamén tratou de debilitar e eliminar os aliados políticos rexionais como Hezbolá no Líbano, e a Hamas e á Xihad Islámica Palestina en Palestina.

Este conflito agravouse desde que a principios do século XXI fíxose evidente o Programa nuclear de Irán, algo que para as autoridades israelís é inaceptable porque na súa opinión un Irán con armas nucleares sería unha "ameaza existencial para Israel". Israel boicoteou de diversas maneiras o desenvolvemento do programa nuclear iraniano (asasinato de científicos nucleares iranianos, guerra cibernética...). Israel tamén culpa a Irán de estar detrás de atentados noutros países como no atentado á embaixada de Israel na Arxentina en 1992 ou o atentado á AMIA de 1994.

Tras as revoltas da Primavera árabe en 2011 e o desencadeamento da guerra civil siria Irán apoiou ao goberno sirio de Bashar al-Assad e enviou tropas (Garda Revolucionaria) a ese país.^[83]

O 29 de novembro de 1947 a Asemblea Xeral das Nacións Unidas, reunida en Nova York, aprobou a Resolución 181, a cal recomendaba un plan para resolver o conflito entre xudeus e árabes na rexión de Palestina, que se atopaba neses momentos baixo administración británica. O plan da ONU propoñía dividir a parte occidental do Mandato en dous Estados, un xudeu e outro árabe, cunha área, que incluía Xerusalén e Belén, baixo control internacional. A incapacidade do goberno británico para levar a cabo este plan, xunto coa negativa dos países árabes da rexión para aceptalo, tivo como consecuencia a guerra árabe-israelí de 1948.

O 30 de abril de 2003 preséntase ao Goberno de Israel e á Autoridade Palestina, unha folla de ruta elaborado polo Cuarteto (Estados Unidos, Unión Europea, Rusia e as Nacións Unidas) para lograr a paz entre Israel e Palestina tendo como prazo máximo 2005.^[84]

Na Fase I desta Folla de Ruta, establécense as bases necesarias para a iniciación dun proceso paulatino de paz efectiva entre Israel e Palestina: o fin o terror e a violencia, normalización da vida dos palestinos e creación de institucións palestinas.

Na Fase II establécense as bases para a retirada paulatina das forzas israelís dos territorios ocupados desde 2000, a conxelación da política de asentamentos israelís, a continuación do desmantelamento das organizacións terroristas e a consolidación de institucións palestinas.

Na Fase III sentan as bases para un estatuto permanente e o fin definitivo do conflito israelí-palestino.

O 19 de novembro, ao ver a carencia de apoio a Folla de Ruta entre as dúas partes afectadas, as Nacións Unidas sacan a resolución 1515 na que fan súa a Folla de Ruta e instan as partes á colaboración na procura dunha solución pacífica o conflito israelí-palestino.

As Resolucións máis importantes no conflito árabe-israelí son:^[85]

• Resolución 181 do 29 de novembro de 1947 da Asemblea Xeral. Establece a partición de Palestina, baixo protectorado británico, en dous Estados, un xudeu e outro árabe, e deixa Xerusalén baixo control internacional.
• Resolución 194 do 11 de decembro de 1948. Ordena o retorno ou compensación dos refuxiados palestinos aos seus fogares, tras a súa expulsión polas forzas israelís.
• Resolución 242 do 22 de novembro de 1967 polo Consello de Seguridade. Ordena a retirada israelí dos territorios recentemente ocupados de Gaza, Cisxordania e Xerusalén Leste na Guerra dos Seis Días, e proclama o dereito á soberanía, a fronteiras seguras e a vivir en paz dos Estados xa constituídos na rexión.
• Resolución 338 do 22 de outubro de 1973 polo Consello de Seguridade. Chama ao cesamento do fogo inmediato na guerra árabe-israelí de Yom Kippur, na que Exipto e Siria lanzaron un ataque sobre as posicións israelís no canal de Suez e os Altos do Golán. Tamén esixe a aplicación inmediata da resolución 242 e o inicio de conversacións de paz.
• Resolución 1397 do 12 de marzo de 2002 polo Consello de Seguridade. Ano e medio despois do comezo da segunda Intifada, apoia por primeira vez a creación dun Estado palestino, que viva á beira do israelí "con fronteiras recoñecidas e seguras". Esixe o cesamento da violencia e a volta ás negociacións de paz.

En vidas humanas, as estimacións oscilan desde os 51.000 falecidos (35.000 árabes e 16.000 israelís desde 1950 ata 2007,^[86] ata os 92.000 falecidos (74.000 militares e 18.000 civís) entre 1945 e 1995.^[87]

Un informe do Strategic Foresight Group (un think tank radicado na India) estimou o custo de oportunidade do conflito en Oriente Medio nuns 12 billóns de dólares estadounidenses entre 1991 e 2010. O informe calcula o hipotético PIB dos países de Oriente Medio comparando o actual PIB co PIB potencial en tempos de paz. O correspondente a Israel sería dun billón de dólares, mentres que a Iraq e a Arabia Saudita corresponderíanlles 2,2 e 4,5 billóns, respectivamente. Noutras palabras, se existise paz e cooperación entre Israel e os países árabes desde 1991, un cidadán medio israelí podería obter unha renda anual de 44.000 dólares, no canto de 23.000 no ano 2010.^[88]

 

 

Estas estatísticas deben ser analizadas tendo en conta que Israel posúe unha tecnoloxía militar incomparablemente superior ós seus veciños árabes, e ó apoio histórico dos EEUU. Asemade, no campo árabe, tan só Xordania e Exipto recoñecen a Israel.

No inverno de 2005, e como consecuencia do asasinato dun líder libanés, mobilizacións sociais, a guerra de Iraq, a presón estadounidense etc., comezou a evacuación de 30.000 soldados sirios desplegados no Líbano.

A táboa non contabiliza o poder militar dos diversos grupos terroristas que xa teñen capacidade de lanzar ataques con cohetes Qassam iraníes.