Operacija Brezna
Operacija Brezna iz avgusta 1944. je bila jedna od najspektakularnijih savezničkih akcija na tlu Jugoslavije tokom Drugog svetskog rata.
Tokom dramatične bitke okupacionih snaga i partizana na severu Crne Gore kod sela Brezna pored Nikšića, saveznici su avionima uspeli da u toku samo jednog dana, 22. avgusta 1944, izvuku 1.059 ranjenika. To je omogućilo snagama NOVJ da vrate pokretljivost i razbiju nemačku operaciju. Operaciju Brezna organizovalo je i izvelo Balkansko ratno vazduhoplovstvo.
Nemačka komanda jugoistoka organizovala je u sklopu svog plana odbrane Srbije niz operacija u cilju razbijanja koncentracija NOVJ koje su pretile ugrožavanjem nemačkih pozicija u Srbiji. Najveća među njima bila je operacija Ribecal. U svom nastupanju, Nemci su uspeli da zauzmu dva glavna aerodroma koji su služili za transport u Crnoj Gori, Berane i Njegovuđa. Veliki broj ranjenih boraca znatno je sputavao mobilnost formacija NOVJ, pa je odlučeno da se hitno uredi nova pista za evakuaciju u savezničke bolnice. Izbor je pao na planinsku površ u selu Brezna, severno od Nikšića. S obzirom na snažan pritisak krupnih nemačkih snaga, cela akcija morala je biti dobro koordinirana i izvedena u veoma kratkom roku.
Nakon prikupljanja ranjenika i uređivanja piste, operacija je izvedena sa velikim uspehom u toku samo jednog dana. Rano ujutro 22. avgusta sleteli su avioni 267. skvadrona RAF-a, ubrzo uzletevši noseći oko 200 ranjenika. Tokom poslepodneva 24 aviona Šezdesete transportne grupe (60th Troop Carrier Group) transportovala su daljih 705 ranjenika i 17 savezničkih vazduhoplovaca. Pred kraj dana, Ruska vazdušna grupa evakuisala je preostalih 138 ranjenika.[1]
Operacija je bila izuzetan uspjeh. Za manje od dvadeset četiri sata, saveznički transporteri su evakuisali 1.059 ranjenih partizana, a od drugog osoblja devetnaestoro. Partizani 2. korpusa, oslobođeni svojih ranjenih saboraca i iznova snabdjeveni, uspjeli su da pređu u ofanzivu, primoravajući neprijatelja na povlačenje.[1][2]
- William M. Leary: FUELING THE FIRES OF RESISTANCE - Army Air Forces Special Operations in the Balkans during World War II (en)
- SPECIAL OPERATIONS: AAF AID TO EUROPEAN RESISTANCE MOVEMENTS (en)
- ↑ 1,0 1,1 Leary: FUELING THE FIRES OF RESISTANCE, strana 27
- ↑ (engl. "The operation had been an outstanding success. In less than twenty-four hours, Allied transports had evacuated 1,059 wounded Partisans and 19 other personnel. The Partisans of 2d Corps, relieved of their wounded and resupplied, were able to go on the offensive, forcing the enemy to retreat.")
