T-10 (czołg)

T-10 (T-10M)

Eksponat Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej w Kijowie
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4
Historia
Prototypy	1953
Produkcja	1954-1967
Wycofanie	1993
Egzemplarze	Około 200
Dane techniczne
Silnik	silnik wysokoprężny 12-cylindrowy, widlasty W-2-IS chłodzony wodą o mocy 700 KM (522 kW)
Transmisja	mechaniczna
Pancerz	spawany z płyt walcowanych 20 do 250 mm
Długość	10,49 m kadłuba: 7,41 m z lufą do tyłu: 7,40 m
Szerokość	3,14 m z ekranami: 3,56 m
Wysokość	2,43 m
Prześwit	460 mm
Masa	bojowa: 49 t
Nacisk jedn.	0,74 kg/cm²
Osiągi
Prędkość	42 km/h
Zasięg pojazdu	250
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	do 1,5 m
Rowy (szer.)	do 2,7 m
Ściany (wys.)	do 0,8 m
Dane operacyjne
Uzbrojenie
armata D-25TA lub M-62-T2 L/43 kal. 122 mm z zapasem 30 pocisków 2 wielkokalibrowe karabiny maszynowe DSzKM kal. 12,7 mm lub KPWT kal. 14,5 mm (1 sprzężony z działem i 1 przeciwlotniczy), 1000 sztuk amunicji)
Multimedia w Wikimedia Commons

T10 (także Obiekt 730, do śmierci Józefa Stalina w 1953 jako IS-8) – ostatni czołg z serii sowieckich czołgów ciężkich IS. Najważniejsze cechy, które odróżniały go od jego poprzedników, IS-3 i wyprodukowanego w niewielkiej ilości IS-4, to dłuższy kadłub, siedem par kół nośnych zamiast sześciu, większa wieża z nową armatą i przedmuchiwaczem lufy, ulepszony silnik Diesla i wzmocniony pancerz. Ogólne osiągi były zbliżone, jednak T-10 mógł zabrać więcej amunicji. Pierwszą wersję produkowano w latach 1954-1957. Dzielona amunicja powodowała niewielką szybkostrzelność (3-4 pociski/min). W toku prac nad projektem czołg był oznaczany też jako IS-9 oraz IS-10.

Mobilny charakter działań wojennych podczas II wojny światowej wykazał wady powolnych czołgów ciężkich. Podczas walk na terenie Polski i natarcia na Berlin, dywizje pancerne i zmechanizowane zostały podzielone, gdyż czołgi ciężkie nie nadążały za mobilnymi T-34. Sowieci kontynuowali produkcję czołgów ciężkich jako część zimnowojennego wyścigu zbrojeń (jako przeciwwagę dla amerykańskich M103 i brytyjskich Conqueror), lecz już bardziej wszechstronne sowieckie czołgi średnie/podstawowe T-54 i T-62 posiadały opancerzenie i uzbrojenie porównywalne z T-10.

W latach 60. XX wieku, Rosjanie przyjęli doktrynę czołgu podstawowego i zaczęli zastępować czołgi ciężkie mobilnymi czołgami podstawowymi. W późnych latach 60. samodzielne bataliony czołgów ciężkich zostały przezbrojone na bardziej zaawansowane technologicznie czołgi T-64 a dekadę później także T-80. W tym czasie regularne jednostki pancerne i zmechanizowane zostały wyposażone w mniej zaawansowane (i mniej kosztowne) czołgi T-55 i T-72. Produkcja T-10 została wstrzymana w roku 1966, a projekty przyszłych czołgów ciężkich, takich jak wyposażony w automat ładowniczy i uzbrojony w armatę 130 mm Obiekt 770 zostały wstrzymane.

W latach 70. kierowane pociski przeciwpancerne (PPK) upowszechniły się na polach bitew i skutecznie zastąpiły wielkokalibrowe, dalekosiężne działa w jakie wyposażone były czołgi ciężkie. Do użytku zaczęły wchodzić lekkie, zaawansowane opancerzenie typu Chobham oraz dodatkowe opancerzenie reaktywne, które gwarantowało czołgom podstawowym znaczną ochronę bez ograniczenia ich manewrowości.

W 1967 r. T-10 zostały wycofane ze służby pierwszoliniowej, w latach 70. i 80. XX wieku przewidywano dla nich rolę niszczycieli czołgów oraz nieruchomych punktów ogniowych broniących strategicznych punktów na drugiej linii frontu. Ostatecznie T-10 został wykreślony ze stanu Armii Rosyjskiej w roku 1993.

Według starszych źródeł^[1][2] maszyny te sprzedano do Egiptu i Syrii, jednak brak na to potwierdzenia.

• IS-8/T-10 (Obiekt 730) – (od 1954) pierwsza wersja czołgu, po śmierci Józefa Stalina nazwa została zmieniona na T-10^[3].
• T-10A (Obiekt 730A) – (1956 – 1957) wersja z jednopłaszczyznowym stabilizatorem armaty^[3]
• T-10B (Obiekt 730B) – (1957 – 1958) wersja z dwupłaszczyznowym stabilizatorem armaty^[3]
  • T-10BK (Obiekt 730BK) – (1957) wersja dowódcza T-10B^[3]
• T-10M (Obiekt 734 oraz Obiekt 272) – (od 1957) wersja z nową armatą M-62-T2 L/43 kal. 122 mm, dwupłaszczyznowym stabilizatorem armaty, zmienionymi karabinami maszynowymi na KWPT o lepszych parametrach balistycznych, dodanym aktywnym systemem obserwacji w podczerwieni oraz systemem ochrony przed bronią ABC, w 1963 roku T-10M zostają wyposażone w system głębokiego brodzenia OPVT z chrapami, a w 1967 roku otrzymują amunicję podkalibrową i kumulacyjną^[3]
• T-10MK (Obiekt 272K) (1959 – 1964) – wersja dowódcza T-10M^[3]
• Obiekt 268 (1959) – prototyp ciężkiego niszczyciela czołgów oparty na podwoziu T-10, był uzbrojony w armatę M-64 kal. 152 mm, prototyp pojazdu znajduje się w Muzeum Czołgów w Kubince^[4]

Wielkość produkcji nie jest dokładnie znana – szacuje się, że po II wojnie światowej w Związku Radzieckim wyprodukowano około 6000 czołgów ciężkich, większość z nich stanowiły IS-2, IS-3, IS-4 i T-10.

•  Osetia Południowa - Wycofane w 1995 roku.
•  Rosja
•  ZSRR

Prawdopodobni

•  Egipt
•  Syria

• Janusz Magnuski, artykuł w miesięczniku Nowa Technika Wojskowa z sierpnia 1995 roku.
• RayR. Bonds RayR., Ilustrowany Przewodnik po Uzbrojeniu Radzieckich Wojsk Lądowych, JózefJ. Kozłowski (tłum.), Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1999, ISBN 83-11-08763-6, OCLC 830246014 . Brak numerów stron w książce
• Bryan Perret (1987), Soviet Armour Since 1945. Blandford Press, London. ISBN 0-7137-1735-1
• David Miller: The Illustrated Directory of Tanks of the World. Zenith Imprint Press, 2000. ISBN 0-7603-0892-6.
• Spencer Tucker: Tanks: An Illustrated History of Their Impact. ABC-CLIO, 2004. ISBN 1-57607-995-3., ISBN 978-1-57607-995-9

• Czołg ciężki T-10. Czerwona Armia. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)].