IS-4

IS-4^[a]

IS-4 w Muzeum Czołgów w Kubince
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Czelabińska Fabryka Traktorów im. J. W. Stalina w Czelabińsku
Typ pojazdu	czołg ciężki
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4
Historia
Prototypy	1945
Produkcja	1945 – 1949
Egzemplarze	około 250[b]
Dane techniczne
Silnik	1 silnik wysokoprężny, czterosuwowy, 12-cylindrowy, o pojemności 38800 cm³ W-12 ze sprężarką, o mocy 750 KM przy 2100 obr./min, chłodzony płynem
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	410 l (zasadnicze) 360 l (dodatkowe)
Pancerz	spawany z płyt walcowanych oraz odlewów o grubości: – kadłub: przód i boki 160 mm, tył 100 mm, góra 45 mm, dno 30 mm – wieża: przód 250 mm, boki 160-170 mm
Długość	9,79 m (10,1 m)[c] kadłuba: 6,6 m (7,15 m)
Szerokość	3,26 m (3,3 m)
Wysokość	2,48 m
Prześwit	0,41 m
Masa	bojowa: 60 000 kg
Moc jedn.	12,5 KM/t
Nacisk jedn.	0,9 kg/cm²
Osiągi
Prędkość	43 km/h po drodze
Zasięg pojazdu	170 km po drodze (z dodatkowymi zbiornikami 320 km) w terenie 80-100 km
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	bez przygotowania: 1,5 m
Rowy (szer.)	2,8 m
Ściany (wys.)	0,9 m
Kąt podjazdu	35°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 armata D-25T wz. 1943 kal. 122 mm 2 wielkokalibrowe karabiny maszynowe DSzK kal. 12,7 mm
Wyposażenie
radiostacja 10-RK-26 lub 10RT, czołgowy telefon wewnętrzny TPU-4-Bis-F lub TPU-47
Użytkownicy
ZSRR
Multimedia w Wikimedia Commons

IS-4 (ros. ИС-4) – czołg ciężki, konstrukcji radzieckiej, z okresu po II wojnie światowej. Najcięższy z czołgów, który znalazł się na wyposażeniu sił zbrojnych ZSRR.

Prace nad prototypem IS-4 rozpoczęto w Czelabińsku bez oficjalnego zamówienia ze strony Dowództwa Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych i bez zezwolenia rządowego. Miał to być pojazd konkurencyjny dla IS-2, przewyższający go pod względem podstawowych wskaźników bojowych, a w przyszłości mający go zastąpić. Czołg IS-4 powstawał w roku 1944 równolegle z czołgiem ciężkim IS-3 i miał być przeciwwagą dla niemieckiego czołgu ciężkiego PzKpfw VI B Königstiger. Głównym konstruktorem odpowiedzialnym za projekt został Lew Trojanow. Prace nad prototypem oznaczonym Obiekt 701 (ros.Объект 701)^[3] były finansowane z wewnętrznego budżetu fabryki. Latem 1944 roku zmontowano drewnianą makietę czołgu. Następnie powstało kilka prototypów:

• Obiekt 701-2 o masie 55,9 t. W pierwszej wersji głównym uzbrojeniem czołgu była armata S-34 kalibru 100 mm z lufą o długości 47 kalibrów, bez hamulca wylotowego^[d]. Dodatkowe uzbrojenie stanowił karabin maszynowy DT kalibru 7,62 mm. Powstały dwa pojazdy eksperymentalne, z czego jeden przezbrojono w armatę S-34-1 kalibru 122 mm z wydłużoną lufą i hamulcem wylotowym^[2].
• Obiekt 701-5 o masie 58,5 t. Wzrost masy wynikał z pogrubionego pancerza. Czołg uzbrojono w armatę S-34P kalibru 122 mm. Armata miała kołyskę z S-34 oraz lufę z A-19. Pojazd przechodził próby strzelania w drugiej połowie 1944 roku^[2].
• Obiekt 701-6 o masie 60 t powstał w wyniku przebudowania Obiektu 701-5. Pojazd uzbrojono w armatę D-25T kalibru 122 mm sprzężoną z wkm DSzK kalibru 12,7 mm. Do uzbrojenia czołg przyjęto ostatecznie dopiero w 1947 roku w wersji odpowiadającej ostatniemu prototypowi^[2].

Pierwsze standardowe egzemplarze zbudowano w latach 1945-1946, natomiast główną partię pojazdów wyprodukowano w latach 1947-1949^[2]. IS-4 nie spełnił wysokich wymagań Armii Czerwonej, która kładła duży nacisk na małą masę i dużą mobilność czołgów, w rezultacie produkcja IS-4 zakończyła się na niewielkiej, jak na warunki ZSRR, liczbie około 250 egzemplarzy^[4].

• Kadłub i wieża

Kadłub czołgu powtarzał w zmodyfikowanej formie koncepcję kadłuba czołgu T-34^[5]. Pancerz wieży i kadłuba był spawany z płyt walcowanych oraz odlewów. Wieża posiadała napęd obrotu elektryczny i ręczny.

• Zawieszenie

W podwoziu wykorzystano wiele elementów z czołgu IS-2^[5]. Stanowiło je 7 par podwójnych stalowych kół jezdnych^[e] i 3 pary podwójnych kół podtrzymujących górną część gąsienicy. Koła napędowe były z tyłu kadłuba, a napinające z przodu. Zawieszenie było niezależne na wałkach skrętnych^[5].

• Napęd

Napęd pojazdu stanowił czterosuwowy, 12-cylindrowy, o pojemności 38800 cm³^[6] wysokoprężny silnik W-12 chłodzony płynem będący rozwinięciem silnika W-2. Osiągał moc 750 KM przy 2100/obr./min. Moc taką osiągnięto poprzez zastosowanie nowej sprężarki oraz zmianę m.in. pompy paliwowej i wzmocnienie niektórych elementów^[f]. Dla silnika W-12 skonstruowano specjalny układ chłodzenia z chłodnicami i dwoma wentylatorami dużej średnicy^[g].

• Wyposażenie i uzbrojenie

Czołg wyposażono w 1 przegubowy celownik teleskopowy TSz-45 (TШ-45), 1 przyrząd obserwacyjny dowódcy TPK-1 oraz 4 peryskopy obserwacyjne Mk-4^[1].

Do zapewnienia łączności zewnętrznej służyła radiostacja 10-RK-26 (10-PK-26) lub 10RT (10PT). Łączność wewnętrzną umożliwiał czołgowy telefon wewnętrzny. Początkowo był to TPU-4-Bis-F (ТПУ-4-Бис-Ф), a następnie TPU-47 (ТПУ-47)^[4].

Czołg był uzbrojony w armatę wz. 1943 D-25DT kalibru 122 mm. Kąt ostrzału armaty w płaszczyźnie poziomej wynosił 360° i w płaszczyźnie pionowej -3°+19°. Z armatą sprzężony był wkm DSzK kalibru 12,7 mm, drugi wkm DSzK kalibru 12,7 mm zamontowano jako przeciwlotniczy na wieży^[1]. Był on wyposażony w celownik kolimatorowy K8-T^[7] (późniejsze egzemplarze K10-T)^[4]. Zapas naboi: 30 do armaty i 1000 do wielkokalibrowych karabinów maszynowych^[7].

Z powodu niewielkiej liczby wyprodukowanych pojazdów, IS-4 znalazły się na wyposażeniu tylko niektórych pułków czołgów ciężkich Armii Radzieckiej. Nigdy nie uczestniczyły w walkach. Brały udział w wielkich manewrach na poligonie Kapustin Jar, gdzie badano wpływ autentycznego użycia broni atomowej na żołnierzy i pojazdy. Niektóre z pułków znalazły się w składzie Zabajkalskiego Okręgu Wojskowego oraz Dalekowschodniego Okręgu Wojskowego. Po wybuchu wojny w Korei jednostki te postawiono w stan pogotowia bojowego, ale nie doszło do ich użycia. Stosunkowo szybko wycofano IS-4 z jednostek pierwszoliniowych. Czołg pod względem uzbrojenia nie przewyższał IS-3, a jego cena jednostkowa^[h] była trzy razy większa^[2]. W czasie eksploatacji natrafiono też na trudności wynikające z wymiarów i masy pojazdów. Duże wymiary utrudniały załadunek i transport koleją. Masa powodowała duże problemy w czasie marszu, gdyż przeciętne mosty nie wytrzymywały ciężaru wozu^[2]. IS-4 w porównaniu z czołgiem IS-3 był konstrukcją, która nie spełniła oczekiwań radzieckiego dowództwa, był ciężki, ważył aż 60 ton (IS-3 ważył 45,8-46,5), a jego pancerz przedni był ukształtowany w sposób tradycyjny w porównaniu z nowatorskim "nosem szczupaka" IS-3. IS-4 mimo dużo większej masy posiadał taką samą siłę ognia co IS-2 i IS-3, gdyż wszystkie te pojazdy wyposażono w tę samą armatę – D-25Т. Po wycofaniu pojazdów z pierwszej linii wykorzystywano je jako wkopane w ziemie nieruchome punkty ogniowe wzdłuż granicy z Chinami^[8][i].

Do dziś zachowały się dwa egzemplarze. Jeden znajduje się w Muzeum Czołgów w Kubince, a drugi ustawiono jako pomnik w przysiółku Zabajkalskie w dawnym obwodzie Czyta^[4][8].

• Michaił B.M.B. Bariatinskij Michaił B.M.B., MaksimM. Kołomijec MaksimM., AndriejA. Koszczawcew AndriejA., Советские тяжелые послевоенные танки [Sowietskije tiażełyje poslewojennyje tanki], M.M. Dmitrijewa (ilustr.), „Бронеколлекция”, A.S. Raguzin (red. nacz.), 3 (6), dodatek do czasopisma Моделист-Конструктор, 2001  (ros.).???
• Janusz Magnuski. Sowiecki czołg ciężki IS-4 (Obiekt 701). „Nowa Technika Wojskowa”. 1998. nr 6. s. 32-36. ISSN 1230-1655. 

• ИС-4 ТЯЖЕЛЫЙ ТАНК artykuł w języku rosyjskim. legion.wplus.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-14)].