[go: up one dir, main page]
Saltar ao contido

Goiabeira: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vella
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Angeldomcer (conversa | contribucións)
20.246 edicións
Vilachan (conversa | contribucións)
1.291 edicións
mSen resumo de edición
 
(Non se amosan 18 revisións feitas por 11 usuarios.)
Liña 1: Liña 1:
''Para a especie cultivada en Galicia e chamada ás veces goiaba do Brasil, ver artigo '''[[Feixoa]]'''.''
{{Outros homónimos|para=a especie cultivada en Galicia chamada ás veces goiaba do Brasil|Feixoa}}


{{Taxobox
{{Taxobox
| name = Goiabeira
| name = Goiabeira
| image = Psidium guajava Blanco1.172.png
| image = Psidium guajava Blanco1.172.png
| image_width = 260px
| image_width = 250px
| image_caption = Goiabeira (''Psidium guajava'')
| image_caption = Goiabeira (''Psidium guajava'')
| regnum = [[Plantae]]
| regnum = [[Plantae]]
Liña 14: Liña 14:
| subfamilia = [[Myrtoideae]]
| subfamilia = [[Myrtoideae]]
| tribus = [[Myrteae]]
| tribus = [[Myrteae]]
| genus = ''[[Psidium]]''
| genus = [[Psidium]]


| species = '''''P. guajava'''''
| species = '''P. guajava'''
| binomial = ''Psidium guajava''
| binomial = ''Psidium guajava''
| binomial_authority = [[L.]]
| binomial_authority = [[L.]]
Liña 22: Liña 22:
}}
}}


A '''goiabeira''' ('''''Psidium guajava''''' L.) é unha pequena [[árbore froiteira]] tropical, nativa de toda a América, agás Canadá<ref>[http://www.tropicos.org/Name/22101794 Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. 13 Sep 2009]</ref>. O froito é a [[goiaba]].
A '''goiabeira'''<ref name=nome>Gran dicionario Xerais da lingua galega. Vigo, Xerais, 2009.</ref> ('''''Psidium guajava''''' L.) é unha pequena [[árbore froiteira]] tropical, nativa de toda a América, agás Canadá<ref>[http://www.tropicos.org/Name/22101794 Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. 13 Sep 2009]</ref>. O froito é coñecido como [[goiaba]]<ref name=nome/> ou ''guaiaba''.<ref>VV. AA. (2012): Dicionario de alimentación e restauración, pax. 127. Termigal. Xunta de Galicia. Real Academia Galega. ISBN 978-84-453-5056-0</ref>


No Brasil é coñecida polo nome de ''araçá''.
No Brasil é coñecida polo nome de ''araçá''.


Presenta tres variedades:
Presenta tres variedades:
*''Psidium guajava'' var. ''cujavillum'' (Burman) Krug & Urb. 1894
* ''Psidium guajava'' var. ''cujavillum'' (Burman) Krug & Urb. 1894
*''Psidium guajava'' var. ''guajava''
* ''Psidium guajava'' var. ''guajava''
*''Psidium guajava'' var. ''minor'' Mattos 1976
* ''Psidium guajava'' var. ''minor'' Mattos 1976


== Distribución e hábitat ==
== Distribución e hábitat ==
É un [[arbusto]] ou [[árbore|arboriña]] natural da [[América]] [[tropical]]. Moi cultivada para a produción de froitos, en pomares domésticos ou comerciais, medra espontaneamente en todo o Brasil. Hoxe atópase brava noutras zonas tropicais do planeta, coma en África do Sur. É considerada [[planta invasora]] nos [[EUA]].
É un [[arbusto]] ou [[árbore|arboriña]] natural da [[América]] [[tropical]]. Moi cultivada para a produción de froitos, en pomares domésticos ou comerciais, medra espontaneamente en todo o Brasil. Hoxe atópase brava noutras zonas tropicais do planeta, coma en África do Sur. É considerada [[planta invasora]] nos [[Estados Unidos de América|EUA]].


== Descrición ==
== Descrición ==
Liña 38: Liña 38:


[[Ficheiro:Tronco de Goiabeira.JPG|thumb|left|120 px|Tronco]]
[[Ficheiro:Tronco de Goiabeira.JPG|thumb|left|120 px|Tronco]]
[[Tronco]] tortuoso, [[póla]]s novas cuadrangulares e [[pubescente]]s. A [[madeira]] é dura, a [[casca]], lisa, con taninos e de cor cinsenta, escama con frecuencia e presenta manchas.
[[Tronco (árbore)|Tronco]] tortuoso, [[póla]]s novas cuadrangulares e [[pubescente]]s. A [[madeira]] é dura, a [[casca]], lisa, con taninos e de cor cinsenta, escama con frecuencia e presenta manchas.


[[Folla]]s ovais, opostas, sinxelas, cartáceas, de até 12&nbsp;cm de longo e cor verde clara.
[[Folla]]s ovais, opostas, sinxelas, cartáceas, de até 12&nbsp;cm de longo e cor verde clara.
[[Ficheiro:Psidium guajava2952420494.jpg|thumb|left|120 px|Flor]]
[[Ficheiro:Psidium guajava2952420494.jpg|thumb|left|120 px|Flor]]
[[Flor]]es pequenas, brancas, solitarias ou en pequenos [[acio]]s, formadas na primavera<ref>Lorenzi, Harri: ''Árvores brasileiras: manual de identificação e cultivo de plantas arbóreas do Brasil'', vol. 1. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002, 4a. edição. ISBN 85-86174-16-X</ref>.
[[Flor]]es pequenas, brancas, solitarias ou en pequenos [[acio]]s, formadas na primavera<ref>Lorenzi, Harri: ''Árvores brasileiras: manual de identificação e cultivo de plantas arbóreas do Brasil'', vol. 1. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002, 4a. edição. ISBN 85-86174-16-X</ref>.


Os froitos son [[baga]]s verdes ou amarelas de pela rugosa, con polpa suculenta doce acidulada aromática, branca, rósea, avermellada ou arroxada, con moitos "carozos" (sementes). Madurecen no verán.
Os froitos son [[baga]]s verdes ou amarelas de pela rugosa, con polpa suculenta doce acidulada aromática, branca, rósea, avermellada ou arroxada, con moitos "carozos" (sementes). Madurecen no verán.
Liña 50: Liña 50:
Na natureza, a goiaba é case sempre atacada polo ''bicho da goiaba'', larva da mosca do xénero ''Anastrepha''.
Na natureza, a goiaba é case sempre atacada polo ''bicho da goiaba'', larva da mosca do xénero ''Anastrepha''.


==Usos==
== Usos ==
As goiabas consúmense principalmente frescas ou en forma de doces (''goiabada''), compotas, xeleas, zumes e sorbetes. Úsanse moito na industria.
As goiabas consómense principalmente frescas ou en forma de doces (''goiabada''), compotas, xeleas, zumes e sorbetes. Úsanse moito na industria.


Son ricas en [[vitamina C]], con de 180 a 300 miligramos de vitamina por 100 gramos de froita (mais cá [[Laranxa (froita)|laranxa]] ou o [[limón]]). Ten cantidades razoábeis de vitaminas A e do complexo B, alén de sales minerais, como calcio, fósforo e ferro.
Son ricas en [[vitamina C]], con de 180 a 300 miligramos de vitamina por 100 gramos de froita (mais cá [[Laranxa (froita)|laranxa]] ou o [[limón]]). Ten cantidades razoábeis de vitaminas A e do complexo B, alén de sales minerais, como calcio, fósforo e ferro.


===Uso medicinal===
=== Uso medicinal ===
En [[etnofarmacoloxía]] a [[raíz]] é usada para [[diarrea]]s na infancia. A infusión, en gargarexos ou gargarismos, é usado para inflamacións da boca e da gorxa ou en lavaduras de úlceras e na leucorrea<ref name="Matos, F.J.A 2002">Matos, F.J.A. 2002. ''Farmácias Vivas - sistema de utilização de plantas medicinais projetado para pequenas comunidades'', 4a. edição. Edições UFC, Fortaleza. (citado em Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: ''Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas''. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)</ref><ref>Carriconde, C. 2000. ''Introdução ao uso de fitoterápicos nas patologias de APS''. CNMP, Olinda (citado em Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: ''Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas''. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)</ref>.
En [[etnofarmacoloxía]] a [[raíz]] é usada para [[diarrea]]s na infancia. A infusión, en gargarexos ou gargarismos, é usado para inflamacións da boca e da gorxa ou en lavaduras de úlceras e na leucorrea<ref name="Matos, F.J.A 2002">Matos, F.J.A. 2002. ''Farmácias Vivas - sistema de utilização de plantas medicinais projetado para pequenas comunidades'', 4a. edição. Edições UFC, Fortaleza. (citado en Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: ''Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas''. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)</ref><ref>Carriconde, C. 2000. ''Introdução ao uso de fitoterápicos nas patologias de APS''. CNMP, Olinda (citado en Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: ''Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas''. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)</ref>.


As follas teñen un aceite volátil rico en sesquiterpenos, entre eles o bisaboleno, alén do dietoximetano e dietoxetano que dan o aroma dos froitos. O principal compoñente do aceite das sementes é o ácido linoleico<ref>Craveiro, A.A., G.F. Fernandes, C.H.S. Andrade et al., 1981. ''Óleos essenciais de plantas do Nordeste''. Edições UFC, Fortaleza (citado em Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: ''Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas''. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)</ref><ref>Robineau, L.G. (ed.) 1995. ''Hacia una farmacopea caribeña/TRAMIL''. Enda-Caribe UAG & Universidad de Antioquia. Santo Domingo (citado em Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: ''Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas''. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)</ref>.
As follas teñen un aceite volátil rico en [[sesquiterpeno]]s, entre eles o bisaboleno, alén do dietoximetano e dietoxetano que dan o aroma dos froitos. O principal compoñente do aceite das sementes é o ácido linoleico<ref>Craveiro, A.A., G.F. Fernandes, C.H.S. Andrade et al., 1981. ''Óleos essenciais de plantas do Nordeste''. Edições UFC, Fortaleza (citado en Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: ''Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas''. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)</ref><ref>Robineau, L.G. (ed.) 1995. ''Hacia una farmacopea caribeña/TRAMIL''. Enda-Caribe UAG & Universidad de Antioquia. Santo Domingo (citado en Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: ''Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas''. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)</ref>.


O extracto acuoso do "ollo" (gromo) da goiabeira ten unha intensa actividade contra ''[[Salmonela]]'', a ''[[Serratia]]'' e ''[[Staphylococcus]]'', grandes responsábeis das diarreas de orixe microbiana. A actividade é mais forte na variedade de polpa vermella, e máis fraca nas follas adultas e na casca<ref name="Matos, F.J.A 2002"/>. A [[Polpa (froita)|polpa]] é usada para tratar [[parásito]]s intestinais coma ''[[Giardia lamblia]]'' e [[lombriga intestinal|lombrigas]] (''[[Enterobius vermicularis]]'').
O extracto acuoso do "ollo" (gromo) da goiabeira ten unha intensa actividade contra ''[[Salmonela]]'', a ''[[Serratia]]'' e ''[[Staphylococcus]]'', grandes responsábeis das diarreas de orixe microbiana. A actividade é máis forte na variedade de polpa vermella, e máis fraca nas follas adultas e na casca<ref name="Matos, F.J.A 2002"/>. A [[Polpa (froita)|polpa]] é usada para tratar [[parasito]]s intestinais coma ''[[Giardia lamblia]]'' e [[oxiúro|lombrigas]] (''[[Enterobius vermicularis]]'').


== Sinonimia ==
== Sinonimia ==
Liña 84: Liña 84:


== Notas ==
== Notas ==
{{referencias}}
{{Listaref}}


== Véxase tamén ==
== Véxase tamén ==
* [[Psidium]]
* [[Psidium]]
* [[Psidium cattleianum|Arazá]]
{{Control de autoridades}}


[[Categoría:Froiteiras]]
[[Categoría:Froiteiras]]
[[Categoría:Plantas medicinais]]
[[Categoría:Plantas medicinais]]
[[Categoría:Psidium]]
[[Categoría:Psidium]]

[[ar:جوافة]]
[[az:Psidium guajava]]
[[be:Гуаява]]
[[bjn:Jambu karantukal]]
[[ca:Psidium guajava]]
[[cs:Kvajáva]]
[[da:Guava]]
[[de:Echte Guave]]
[[en:Psidium guajava]]
[[eo:Gujavo]]
[[es:Psidium guajava]]
[[et:Harilik guajaavipuu]]
[[fa:امرود]]
[[fi:Guava]]
[[fr:Goyavier]]
[[gn:Arasa]]
[[ha:Gweba]]
[[ht:Pye gwayav]]
[[ia:Guayaba]]
[[id:Jambu biji]]
[[it:Psidium guajava]]
[[ja:グアバ]]
[[jv:Jambu kluthuk]]
[[ko:구아바]]
[[koi:Гуайява]]
[[kv:Гуайява]]
[[lbe:Гуайява]]
[[mr:पेरु]]
[[mrj:Гуайява]]
[[ms:Jambu batu]]
[[my:ကီလိုမာလကာ]]
[[nah:Xālxocotl]]
[[nl:Guave]]
[[no:Guava]]
[[pl:Gujawa pospolita]]
[[pt:Goiabeira]]
[[qu:Sawintu]]
[[ru:Гуайява]]
[[rw:Amapera]]
[[sl:Gvajava]]
[[sv:Guava]]
[[th:ฝรั่ง]]
[[tl:Bayabas]]
[[to:Kuava]]
[[tr:Psidium guajava]]
[[udm:Гуайява]]
[[uk:Гуаява]]
[[ur:امرود]]
[[vi:Ổi]]
[[zh:番石榴]]
[[zh-min-nan:Pa̍t-á]]

Revisión actual feita o 10 de marzo de 2022 ás 22:23

Para a especie cultivada en Galicia chamada ás veces goiaba do Brasil véxase: Feixoa.
Goiabeira

Goiabeira (Psidium guajava)
Clasificación científica
Reino: Plantae
División: Magnoliophyta
Clase: Magnoliopsida
Subclase: Rosidae
Orde: Myrtales
Familia: Myrtaceae
Subfamilia: Myrtoideae
Tribo: Myrteae
Xénero: Psidium
Especie: P. guajava
Nome binomial
'Psidium guajava'
L.

A goiabeira[1] (Psidium guajava L.) é unha pequena árbore froiteira tropical, nativa de toda a América, agás Canadá[2]. O froito é coñecido como goiaba[1] ou guaiaba.[3]

No Brasil é coñecida polo nome de araçá.

Presenta tres variedades:

  • Psidium guajava var. cujavillum (Burman) Krug & Urb. 1894
  • Psidium guajava var. guajava
  • Psidium guajava var. minor Mattos 1976

Distribución e hábitat

[editar | editar a fonte]

É un arbusto ou arboriña natural da América tropical. Moi cultivada para a produción de froitos, en pomares domésticos ou comerciais, medra espontaneamente en todo o Brasil. Hoxe atópase brava noutras zonas tropicais do planeta, coma en África do Sur. É considerada planta invasora nos EUA.

Descrición

[editar | editar a fonte]

Pequena árbore semidecidua de até 6 m de altura.

Tronco

Tronco tortuoso, pólas novas cuadrangulares e pubescentes. A madeira é dura, a casca, lisa, con taninos e de cor cinsenta, escama con frecuencia e presenta manchas.

Follas ovais, opostas, sinxelas, cartáceas, de até 12 cm de longo e cor verde clara.

Flor

Flores pequenas, brancas, solitarias ou en pequenos acios, formadas na primavera[4].

Os froitos son bagas verdes ou amarelas de pela rugosa, con polpa suculenta doce acidulada aromática, branca, rósea, avermellada ou arroxada, con moitos "carozos" (sementes). Madurecen no verán.

Goiaba

Os catro sépalos da flor persisten na extremidade da goiaba.

Na natureza, a goiaba é case sempre atacada polo bicho da goiaba, larva da mosca do xénero Anastrepha.

Usos

[editar | editar a fonte]

As goiabas consómense principalmente frescas ou en forma de doces (goiabada), compotas, xeleas, zumes e sorbetes. Úsanse moito na industria.

Son ricas en vitamina C, con de 180 a 300 miligramos de vitamina por 100 gramos de froita (mais cá laranxa ou o limón). Ten cantidades razoábeis de vitaminas A e do complexo B, alén de sales minerais, como calcio, fósforo e ferro.

Uso medicinal

[editar | editar a fonte]

En etnofarmacoloxía a raíz é usada para diarreas na infancia. A infusión, en gargarexos ou gargarismos, é usado para inflamacións da boca e da gorxa ou en lavaduras de úlceras e na leucorrea[5][6].

As follas teñen un aceite volátil rico en sesquiterpenos, entre eles o bisaboleno, alén do dietoximetano e dietoxetano que dan o aroma dos froitos. O principal compoñente do aceite das sementes é o ácido linoleico[7][8].

O extracto acuoso do "ollo" (gromo) da goiabeira ten unha intensa actividade contra Salmonela, a Serratia e Staphylococcus, grandes responsábeis das diarreas de orixe microbiana. A actividade é máis forte na variedade de polpa vermella, e máis fraca nas follas adultas e na casca[5]. A polpa é usada para tratar parasitos intestinais coma Giardia lamblia e lombrigas (Enterobius vermicularis).

Sinonimia

[editar | editar a fonte]
  • Myrtus guajava (L.) Kunze 1898
  • Psidium cujavus L. 1754
  • Psidium pomiferum L. 1762
  • Psidium pyriferum L. 1762
  • Psidium cujavillus Burm.f. 1768
  • Psidium angustifolium Lam. 1789
  • Psidium pumilum Vahl 1791
  • Psidium vulgare Rich. 1792
  • Psidium sapidissimum Jacq. 1798
  • Psidium pumilum var. guadalupense DC. 1828
  • Psidium aromaticum Blanco 1837, nom. illeg.
  • Psidium pyriferum var. glabrum Benth. 1840
  • Psidium fragrans Macfad. 1850
  • Psidium intermedium Zipp. ex Blume 1850
  • Psidium prostratum O.Berg 1856
  • Guajava pumila (Vahl) Kuntze 1891
  • Guajava pyrifera (L.) Kuntze 1891
  • Syzygium ellipticum K.Schum. & Lauterb. 1900
  • Psidium igatemyense Barb.Rodr. 1903.[9]

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 Gran dicionario Xerais da lingua galega. Vigo, Xerais, 2009.
  2. ↑ Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. 13 Sep 2009
  3. ↑ VV. AA. (2012): Dicionario de alimentación e restauración, pax. 127. Termigal. Xunta de Galicia. Real Academia Galega. ISBN 978-84-453-5056-0
  4. ↑ Lorenzi, Harri: Árvores brasileiras: manual de identificação e cultivo de plantas arbóreas do Brasil, vol. 1. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002, 4a. edição. ISBN 85-86174-16-X
  5. ↑ 5,0 5,1 Matos, F.J.A. 2002. Farmácias Vivas - sistema de utilização de plantas medicinais projetado para pequenas comunidades, 4a. edição. Edições UFC, Fortaleza. (citado en Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)
  6. ↑ Carriconde, C. 2000. Introdução ao uso de fitoterápicos nas patologias de APS. CNMP, Olinda (citado en Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)
  7. ↑ Craveiro, A.A., G.F. Fernandes, C.H.S. Andrade et al., 1981. Óleos essenciais de plantas do Nordeste. Edições UFC, Fortaleza (citado en Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)
  8. ↑ Robineau, L.G. (ed.) 1995. Hacia una farmacopea caribeña/TRAMIL. Enda-Caribe UAG & Universidad de Antioquia. Santo Domingo (citado en Lorenzi, Harri; Abreu Matos, Francisco José de: Plantas medicinais no Brasil: nativas e exóticas cultivadas. Instituto Plantarum, Nova Odessa, SP, 2002. ISBN 85-86714-18-6)
  9. ↑ Sinónimos en Kew

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Goiabeira&oldid=6014276»