Teolept I Carigradski
| Teolept I | |
|---|---|
| vaseljenski patrijarh Carigrada | |
| Crkva | Vaseljenska patrijaršija |
| Postavljen | sredina 1513 |
| Stolovanje završilo | decembar 1522 |
| Prethodnik | Pahomije I |
| Nasljednik | Jeremija I |
| Lični detalji | |
| Smrt | decembar 1522 |
Teolept I (grčki: Θεόληπτος Α΄; ? - decembar 1522) bio je vaseljenski patrijarh Carigrada od 1513. do 1522.[1]
Teolept je bio porijeklom sa Krete i Epira te je živio kao monah zajedno sa budućim Pahomijem I, koji ga je tokom stolovanja imenovao mitropolitom Janjine.[2] Kada je Pahomije umro uslijed trovanja, Teolept je smjesta otišao u Jedrene gdje je stekao naklnost sultana Selima I.[3]:199 Nakon što je isplaćena uobičajena tarifa za imenovanje, sultan ga je postavio za carigradskog patrijarha. Poslije toga je Teolept otišao u Carigrad gdje je formalno izabran i ustoličen sredinom 1513.[4]
Njegov pokrovitelj Selim I je umro u septembru 1520. godine, te je Teoleptov položaj zbog toga oslabljen. Tada su se počele javljati prve glasine o njegovom nemoralnom privatnom životu. Sveti sinod je odlučio da mu se treba suditi, ali prije nego što je suđenje formalno završilo, Teolept je u septembru 1522. umro.[5]
Zahvaljujući osmansko-mamelučkom ratu moć vaseljenskih patrijarha je ojačala, s obzirom da je Selim pod svoju vlast stavio Siriju, Palestinu i Egipat, [3]:176-7 te su se patrijaršije u Aleksandriji, Antiohiji i Jeruzalemu našle pod vlašću Osmanskog Carstvu. Iako su patrijaršije sačuvale svoju autokefalnost, bile su de facto pod uticajem vaseljenskog patrijarha, koji je bio blizak sultanu i bio njegov zamjenik kao vladar pravoslavnih kršćana u Carstvu prema sistemu mileta. Ovaj uticaj Carigrada se dodatno pojačao tokom sljedećih vijekova, posebno u sferi imenovanja. Nakon što su Palestina i Jerzualem 1517. godine pali pod vlast Selima, Teolept je od sultana ishodio pravo da održava crkvu Svetog groba.[2]
Teolept je od 1516. održavao dobre odnose sa velikim moskovskim knezom Vasilijem III, čija je majka bila nećaka posljednjeg bizantskog cara Konstantina XI. Velika Kneževina Moskva je u to vrijeme postala najmoćnija nezavisna pravoslavna država. Godine 1518. Teolept je u Rusiju poslao učenjaka Maksima Grka.[3]:327
Oko 1520. godine sultan Selim, koji je dugo priželjkivao da se svi kršćani preobrate na islam, naredio je da se sve kršćanske crkve preuzmu jer nije bilo firmana koji bi ih zaštitio. Teolept je, međutim, iskoristio svoje dobre donose sa sultanom, ali i usluge pravnika po imenu Ksenakis, te se uspješno odupro naredbi, i to tako da je uvjerio sultana da su se carigradske crkve predale za vrijeme pada Carigrada 1453. godine te bile pošteđene za kršćansku službu. Iako se nijedan firman nije mogao poslati kao dokaz uslijed požara u Patrijaršiji, tri stara janjičara koja su bila očevici događaja iz 1453. godine, su se na Kuran zakleli da je postojao te im je sultan povjerovao.[3]:189
Teolept je kao patrijarh također reorganizirao eparhije u Jedrenama, Samosu i Vlaškoj.[2]
- ↑ Kiminas, Demetrius (2009). The Ecumenical Patriarchate. Wildside Press LLC. str. 38. ISBN 978-1-4344-5876-6.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Theoliptos I”. Ecumenical Patriarchate. Pristupljeno 23 August 2011.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Runciman, Steven (1985). The Great Church in captivity. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31310-0.
- ↑ B.G.Niebuhr, I.Bekker, ur. (1849) [1584]. „Historia Politica et Patriarchica Constantinopoleos”. Corpus scriptorum historiae byzantinae, Volume 49. Bonn. str. 151–2.(la)
- ↑ R. Janin (1956). „Costantinople, Patriarcat grec”. Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques. 13. Paris: Letouzey et Ané. 677.(fr)