دێل
بلێڤکرن
[دەستکاری]ناڤدێر 1
[دەستکاری]| زایەندا مێ یا بناڤکری | ||
|---|---|---|
| رەوش | یەکژمار | پرژمار |
| ناڤکی | دێل | دێل |
| ئیزافە | دێلا | دێلێن |
| چەماندی | دێلێ | دێلان |
| نیشاندەرا چەماندی | وێ دێلێ | وان دێلان |
| بانگکرن | دێلێ | دێلنۆ |
| زایەندا مێ یا نەبناڤکری | ||
| رەوش | یەکژمار | پرژمار |
| ناڤکی | دێلەک | دێلن |
| ئیزافە | دێلەکە | دێلنە |
| چەماندی | دێلەکێ | دێلنان |
دێل مێ
- (گوهاندار) گورێن مێ، دێلەگور.
- (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)
- (ارگۆ) قەهبە، کروونگ، بله
- (نموونەیەکێ بدە) (بگوهێرە)
بئا لفابەیێن دن
[دەستکاری]ژ وێژەیا کلاسیک
[دەستکاری]- بادەیێئە نگوری کوجا سەلسەبیل
دێل مە هەزار ن تە د بەندێ وەلێ
»لەیسە لەنا 'ەنکە مەجالو بەدیل« — (مەلایێ جزیری، دیوانا مەلایێ جزری، ~1640)
حەروها
[دەستکاری]تێکلدار
[دەستکاری]ئەتیمۆلۆژی
[دەستکاری]ژ پرۆتۆ-هندووەورۆپی *دهē()- (مێتن)، پرۆتۆ-یرانی *دێ- (دایک; ماک)، هەڤرەهێن کورمانجی دێ (دایک)، دایێنئوو دایک، سۆرانی ده‌ڵ (دەلل) (دەł: دێل)ئوو دێڵ (دێلل) (دێł: دێل) وو دایک (دایک) (دایک: دایک)، کردکی/زازاکی دەلە (دێل)، هەورامی دەłە (دێل)ئوو ەḏا (دایک)، فارسی دایه (دایێ: دایێن)، یوونانیا کەڤن θηλυς (تهēلیس: مێ)ئوو θήλή (تهēلē: سەرمەمک، سەرچچک). حەمان رەهێ پرۆتۆ-هندووەورۆپی سەرەکانیا پەیڤا دۆتن یا کوردی یە ژی. ب رێیا پرۆتۆ-هندووەورۆپی *دʰوگه₂تḗر بەلکیئە و ژی ژ *دهē()- هەروها هەڤرەها دۆت (کەچا کەسەکی/ێ) یا کورمانجی، دختر (دوختەر) یا فارسی، داوگهتەر یائی نگلیزی... بۆ زێدەترئا گاهیان ل سەر وان بنەرە: دۆت. დედა (دەدا: دایک) یا گورجیئوو دادول [1] یا لازی ب هتمالەکە مەزن ژ زمانێنئی رانی هاتنە وەرگرتن.
ژێ
[دەستکاری]وەرگەر
[دەستکاری]کووچکێن/سەیێن مێ، گورێن مێ
- ئافریکانسی: تەەف → اف م
- ئالبانی: بوسهتëر → سق م، سهاکë → سق م، بوچە → سق م، کوچکë → سق م
- ئالمانی: فäهە → دە م، حüندن → دە م، وöلفن → دە م، فüجهسن → دە م، کۆژۆتن م، سجهاکالن → دە م
- ئارامی:
- سریانیا کلاسیک: ܟܠܒܬܐ م (کالبəṯā)
- ئارامیا بابیلۆنی یا جهوویی: כַּלְבְּתָא م (کالبəṯā)
- ئارۆمانی: جãتساوã م، جãتساو م
- ئاستووری: پەررا → است م
- باشکیری: кәнтәй (کäنتäی)
- بەلاروسی: су́ка م (سúکا)
- برەتۆنی: کەز → بر م
- بولگاری: кучка → بگ م (کوčکا)
- چەکی: فەنا → جس م، ڤلčجە
- چینی:
- دانمارکی: تæڤە → دا گ
- ئەندۆنەزیایی: انژنگ بەتنا
- ئەرەبی: ثَعْلَبَة → ار (ṯاʿلابا)، كَلْبَة → ار م (کالبا)
- ئەرمەنی: քած → هی (کʻاج)
- ئەسپەرانتۆیی: هوندنۆ → ەۆ، لوپنۆ، ڤولپنۆ
- ئەوەیی: اڤونɔ م
- فارسی: ماده‌سگ (مâدە-ساگ)، لاج → فا (لâژ)
- فەری: تíک م، بککژا م
- فینی: نارتتو → ف، نااراسکۆرا، نااراسکەتتو، نااراسسوس
- فرانسی: جهەننە → فر م، لۆوڤە → فر م، رەناردە → فر م
- فریۆلی: čهجە م
- گاەلیکا سکۆتی: گاللا → گد م
- گالیسی: جادەلا → گل م
- گورجی: ძუკნა (ʒوḳنا)
- حندی: कुतिया → ه م (کوتیā)، कुत्ती → ه م (کوتتī)
- حۆلەندی: تەەف → نل م، وۆلڤن → نل م، ڤۆسسن م
- ئیبرانی: כַּלְבָּה م (کالبا)، שׁוּעָלָה (سهو'الا)
- ئینگلیزیا ناڤین: بججهە
- ئینگلیزی: فەمالە دۆگ → ەن، بتجه → ەن
- ئینتەرلینگوا: جان → ا م
- ئیتالی: جاگنا → ت م، لوپا → ت
- ئیزلەندی: تíک → س م
- ژاپۆنی: 雌犬 (めすいぬ، مەسونو)
- کاتالانی: گۆسسا → جا م
- کەشمیری: ہوٗنؠ → کس (هūن')
- کۆرەیی: 암캐 → کۆ (امکاە)
- کۆرنی: گاست م
- لاتڤیایی: کوجە → لڤ م
- لیتوانی: کالė م، ڤلکė م
- ماکەدۆنی: кучка م (کوčکا)
- مالای:
- مالەزی: انجيڠ بتينا، اسو بتينا، سريݢالا بتينا، روبه بتينا، موسڠ بتينا، کويوتي بتينا، جاکل بتينا
- روومی: انژنگ بەتنا، اسو بەتنا، سەرگالا بەتنا، روباه بەتنا، موسانگ بەتنا، کۆیۆتە بەتنا، ژاکال بەتنا
- مالایالامی: കൂത്തിപ്പട്ടി → مل (کūتتپپاṭṭ)
- مالتایی: کەلبا م
- مانکسی: جۆۆ-بوۆررین ن
- ماۆری: ووها کورī
- ماراتی: कुत्री م (کوترī)
- مەجاری: سزوکا → هو، نőستéنی → هو
- میکماکی: سگوەسموژ انم
- نانایی: вэчэн
- ناڤاژۆیی: łééجهąąتساʼ
- نەدەرساکسی: تەەڤ م، تääڤ م، تفف م
- نۆروەجی:
- ئۆکسیتانی: جانها → ۆج م
- ئۆسمانی: قانجیق (کانجıک)
- پۆلۆنی: سوکا → پل م، ولجزیجا → پل، لسجا → پل
- پۆرتوگالی: جادەلا → پت م، جاجهۆررا → پت م، لۆبا → پت، بوججا → پت م
- پونجابی: ਕੁੱਤੀ م (کوتتī)
- رۆمانجی: جهۆگنا م، جهاگنا م
- رۆمانی: ʒوکل م
- رۆمانیایی: جățەا → رۆ م، لوپۆاجă → رۆ م، ڤولپۆاجă → رۆ م
- روسی: су́ка م (سúکا)، волчи́ца م (ڤۆلčíجا)، лиси́ца م (لسíجا)
- سانسکریتی: श्वाना م (śڤāنā)
- سربۆخرواتی:
- سلۆڤاکی: فەنا → سک م، سوکا → سک م، ڤلčجا م
- سلۆڤەنی: پسجا → سل م
- سۆربی:
- سۆربیا ژێرین: بەژا م
- سپانی: پەررا → ەس م، زۆررا → ەس م، لۆبا → ەس م
- سوێدی: تک → سڤ گ، هیندا → سڤ گ
- تاۆسی: کوíانەنا
- تەلووگوویی: ఆడకుక్క → تە (āḍاکوککا)
- تەمازیختیائا تلاسا ناڤەندی: ⵜⴰⵢⴷⵉⵜ (تایدت)
- ترکی: کانجıک → تر یژ
- ئوگاریتی: 𐎋𐎍𐎁𐎚 م (کلبت)
- ئووکراینی: су́ка م (سúکا)، су́чка م (سúčکا)
- ڤۆلاپووکی: ژدۆگ → ڤۆ، ژلوپ → ڤۆ، ژرەنار
- وەیلسی: گاست → جی م، للوینۆگەس م
- یوونانی: σκύλα → ەل م (سکýلا)، λύκαινα → ەل (لýکانا)
- ئەڤ قسمێ وەرگەرێ ژئا گاهیێن ناڤەرۆکا ڤێ گوهەرتۆیا گۆتارا وەکهەڤئا ل سەر ویکیفەرهەنگائی نگلیزی پێک تێ.
قەهبە، کروونگ، بله
- ئالبانی: کورڤë م
- ئالمانی: زجکە → دە م، سجهلامپە → دە م، مستستüجک نت
- بەلاروسی: су́ка م (سúکا)، сце́рва م (سجژéرڤا)
- برەتۆنی: لۆوسکەنن → بر م، لبۆودەنن → بر م
- بولگاری: кучка → بگ م (کوčکا)، курва → بگ م (کورڤا)، развратница → بگ م (رازڤراتنجا)
- چەکی: کورڤا → جس م، بěهنا → جس م، دěڤکا → جس م، šلاپکا → جس م
- چینی:
- دانمارکی: کæللنگ → دا گ
- ئەندۆنەزیایی: لۆنتە → د، پەلاجور → د، بانگسات → د
- ئەرەبی: شرموطة م
- ئەرمەنی: քած → هی (کʻاج)
- ئەسپەرانتۆیی: اĉولنۆ، فولنۆ، هارپۆ، مەگەرۆ
- فارسی: سلیطه → فا، پتیاره → فا، دریده → فا
- فینی: نارتتو → ف، äممä → ف
- فرانسیا کەڤن: پوتان م
- فرانسی: گارجە → فر م، رۆسسە → فر م، سالۆپە → فر م
- فریسی: تەەف گ
- گاەلیکا سکۆتی: بدسە م، نگهەان نا گاللا م
- گالیسی: لورپا → گل م
- گورجی: ძუკნა (ʒوḳنا)، ბოზი → کا (بۆز)
- حۆلەندی: تەەف → نل م، بتجه → نل م، تروت → نل م، کانکەروژف م، کوتوژف → نل م، رۆتوژف → نل م، کرەنگ → نل نت
- ئیبرانی: כלבה م (کالبا)
- ئینگلیزیا ناڤین: بججهە
- ئینگلیزی: بتجه → ەن
- ئینتەرلینگوا: پوتا → ا، پوتانا
- ئیتالی: سترۆنزا → ت م، ترۆا → ت م، پوتتانا → ت م
- ئیزلەندی: تíک → س م
- ژاپۆنی: あばずれ → ژا (ابازورە)، あま → ژا (اما)، ズベ公 (زوبەکō)
- کرگزی: канчык → کی (کانچıک)
- کۆرەیی: 개년 → کۆ (گاەنیەۆن)، 년 → کۆ (نیەۆن)
- لاتڤیایی: کوجە → لڤ م، ماتا → لڤ م
- لیتوانی: کالė م
- ماکەدۆنی: кучка م (کوčکا)
- مالەزی: بەتنا
- مالتایی: قاħبا م
- مەجاری: کورڤا → هو، لوڤنیا → هو، لۆتیó → هو، ربانج → هو، رب → هو، رنگیó → هو، سزاژها → هو
- نۆروەجی: تسپە → نۆ م
- ئۆکسیتانی: جهسپا م، سۆلهاردا م
- ئۆیگوری: جالاپ (ژالاپ)
- پۆلۆنی: سوکا → پل م، پندا → پل م، بلادź → پل م
- پۆرتوگالی: پوتا → پت م، ڤاگابوندا → پت م، ڤادا → پت م
- رۆمانیایی: جățەا → رۆ م، زدرەانță → رۆ م
- روسی: су́ка م (سúکا)، сте́рва م (ستéرڤا)، меге́ра م (مەگéرا)، су́чка (سúčکا)، ку́рва م (کúرڤا)، блядь → رو م (بلژادʹ)، па́дла نئا ن م (پáدلا)
- سربۆخرواتی:
- سلۆڤاکی: سوکا → سک م، کورڤا م
- سلۆڤەنی: پراسجا م، کوربا → سل م
- سپانی: پەررا → ەس م، ارپíا → ەس م، زۆررا → ەس م
- سوێدی: سلینا → سڤ گ، سوببا → سڤ گ، هیندا → سڤ گ
- تایی: อีดอก
- ترکی: سüرتüک → تر، ۆرۆسپو → تر
- ئووکراینی: су́ка م (سúکا)، сте́рва م (ستéرڤا)، су́чка م (سúčکا)
- وەیلسی: گاست → جی م
- یدیشی: כּלבֿטע م (کلافتە)
- یوونانی: σκύλα → ەل م (سکýلا)
- ئەڤ قسمێ وەرگەرێ ژئا گاهیێن ناڤەرۆکا ڤێ گوهەرتۆیا گۆتارا وەکهەڤئا ل سەر ویکیفەرهەنگائی نگلیزی پێک تێ.
ناڤدێر 2
[دەستکاری]دێل مێ
- دووڤکا هن هەیوانان، کوری، بۆچک، کلک، دووڤک، تەرری
- ..گەلەک جاران دێلا وان گرێ ددان. — (ئەیüپ کران، دەورێشێئە ڤدی کولیلکا بلبزێکئوو رم، نووبهار، 2018، چاپا 4ەم، ر. 34، Iسبن 978-9944-360-95-1)
حەروها
[دەستکاری]ئەتیمۆلۆژی
[دەستکاری]ژ ەرەبی [سکریپت هەوجە یە] (زەیل).
وەرگەر
[دەستکاری]حۆکەر
[دەستکاری]دێل