Finnland

Uppruni nafnsins Suomi er óljós. Orðið suo merkir „kjarr“ eða „mosi“. Það gæti líka verið tökuorð úr öðrum málum, og sé þá skylt baltneska orðinu zeme, sem merkir „grund“, „jörð“ eða „þjóð“;^[11] eða dregið af indóevrópsku orði yfir mann (sbr. homo í latínu).

Nafnið Finnland, sem haft er um landið á mörgum öðrum tungumálum, líkist öðrum skandinavískum staðarheitum. Þar má nefna Finnmörk, Finnveden og Finnskogen. Öll eiga þau rætur að rekja til germanska orðsins finn, sem er heiti yfir hirðingjaveiðimenn (sem er andstæða við kyrrsetubændur).^[11] Tacitus nefnir Fenni í ritinu Germaníu, en það er talið eiga við Sama fremur en Finna. Hvernig þetta heiti komst yfir Finna er að mestu leyti óþekkt. Á meðal fyrstu rituðu heimilda þar sem „land Finna“ er nefnt eru tveir rúnasteinar. Annar þeirra er í Söderby í Svíþjóð með áletruninni finlont og hinn á Gotlandi með áletruninni finlandi frá 11. öld.

Á miðöldum var heitið Finnland notað yfir svæðið í kringum Åbo. Aðrir hlutar þess sem í dag nefnist Finnland hétu þá Tavastland, Kirjálaland og Lappland, eftir þeim ólíku þjóðum sem bjuggu á þessum svæðum (Finnar, Tavastar, Kirjálar og Lappar). Á 15. öld var tekið að nota nafnið Finnland yfir allt land Svíþjóðar austan við Botnhaf, þar á meðal Álandseyjar sem tilheyrðu biskupsdæminu í Åbo. Þegar Svíþjóð var „klofin í tvennt“ árið 1809 voru landamærin dregin samkvæmt málamiðlun milli Rússa og Svía í friðarsamningum.

Af fornleifum má ráða að það svæði, sem nú er Finnland, byggðist á níundu öld fyrir Krist, þegar íshella síðustu ísaldar hörfaði undan. Fyrstu íbúar á svæðinu bjuggu við steinaldarmenningu og lifðu á því sem freðmýrin og sjórinn gáfu. Ekki er vitað hvenær finnsk-úgrískumælandi þjóðflokkar hafa fyrst numið land á því svæði sem nú kallast Finnland.

Elstu leifar akuryrkju eru frá seinni hluta þriðja árþúsundsins fyrir Krist en veiðimennska og söfnun voru lengi eftir það algengasti lífsmátinn, ekki síst í austur- og norðurhluta landsins^[12].

Bronsöld (1500—500 f. Kr.) og járnöld (500 f. Kr. — 1200 e. Kr.) einkenndust mjög af nánum samskiptum við Skandinavíu, norðurhluta Rússlands og Eystrarsaltssvæðið. Finnar og Kvenir eru nefndir á nokkrum stöðum í rómverskum heimildum og í Íslendingasögunum, þó er sennilegast að átt sé við Sama en ekki Finna. Fáeinar ritaðar heimildir um sögu Finnlands eru til frá 13. öld en það er ekki fyrr en á 14. og 15. öld sem raunveruleg rituð saga hefst.

Finnland og Svíþjóð eiga nærri 700 ára sameiginlega sögu. Sögur herma að upphaf þess sé krossferð undir stjórn Eiríks IX Svíakonungs, sem á að hafa átt sér stað árið 1154. Óvíst er hvort þessi krossferð var farin eða hvort þetta er einungis sögusögn. Ritaðar heimildir eru hins vegar fyrir því að Finnland var hluti af ríki Birgis jarls þegar krossferð var gerð þangað 1249.

 

 

Sænska var ráðandi með fram allri strandlengjunni og í stórum hluta Suður-Finnlands allt fram undir lok 19. aldar og var þar að auki tungumál yfirvalda og menntunar enda landið hluti Svíaríkis. Lengi var það sem nú er Finnland ekki skilgreint sem sérstakt svæði innan sænska ríkisins, frekar var að miðhluti Svíþjóðar og suðurhluti Finnlands væru álitin sameiginlegt meginsvæði ríkisins enda voru samgöngur sjóleiðina mun auðveldari en yfir land.

Sænskir kóngar leituðust við að flytja landamæri ríkisins lengra austur á bóginn og voru meira og minna stöðugar erjur við Rússa gegnum aldirnar af þeim sökum. Á 18. öld snerist taflið og rússneskur her hertók nánast allt það sem nú er Finnland tvisvar (1714—1721 og svo aftur 1742—1743). Upp frá þessu fer hugtakið „Finnland“ að eiga við allt landsvæðið frá Helsingjabotni að rússnesku landamærunum, bæði í umræðum innan sænska ríkisins og í Rússlandi. Suðurhluti Finnlands, það sem áður hafði verið kallað Finnland, fékk nú nafnið Eiginlega Finnland (Egentliga Finland á sænsku, Varsinais-Suomi á finnsku) og heitir svo enn.

Árið 1808 hertók rússneskur her Finnland og Svíar neyddust til að afsala sér yfirráðarétti yfir því. Finnland varð sjálfstjórnarsvæði, Stórfurstadæmið Finnland, innan rússneska keisaradæmisins allt fram til 1917. Alexander I, Rússlandskeisari, varð fyrsti stórfursti Finnlands. Smám saman fékk finnskan mikilvægara hlutverk í opinberu lífi, upphaflega sem hluti af rússneskri viðleitni til að draga úr sambandinu við sænska menningu og menningarhefð en meir og meir sem hluti af finnskri þjóðernishreyfingu. Mikilvægt skref var söfnun og útgáfa sagnaverksins Kalevala árið 1835 og ekki síður þegar finnska var gerð jafnrétthá sænsku sem opinbert mál 1892. Finnsk ritmenning hófst á fyrri hluta 19. aldar og voru það ekki síst sænskumælandi menntamenn sem stóðu fremst í að smíða þetta nýja ritmál, m.a. með slagorðinu: „Svenskar äro vi icke, ryssar vilja vi icke vara, låt oss bli finnar“.

Fljótlega eftir byltingu bolsévíka í Rússlandi lýsti finnska þingið yfir sjálfstæði Finnlands, hinn 6. desember 1917. Bolsévíkastjórnin viðurkenndi sjálfstæðið en í Finnlandi braust út blóðug borgarastyrjöld 1918 í kjölfar baráttu hvítliða og rauðliða í Rússlandi. Í Finnlandi endaði styrjöldin með sigri hvítliða.

Frá stríðslokum og fram undir miðjan fjórða áratug tuttugustu aldar voru tengsl Finnlands og Sovétríkjanna nokkurn veginn hlutlaus. Árið 1939 gerðu Sovétríkin talsverðar landakröfur á Finnland sem ekki var orðið við og hóf þá sovéski herinn það sem nefnt er Finnska vetrarstríðið með innrás í Finnland. Finnar vörðust mánuðum saman en máttu sín á endanum lítils gegn ofureflinu.

Mikil hefndarhugur var í mörgum Finnum eftir lok vetrarstríðsins 1940 og Finnland tengdist náið Þýskalandi undir stjórn nasista. Finnar drógust aftur út í stríð við Sovétríkin 1941 og börðust þá með Þjóðverjum. Eftir stríðið neyddust Finnar til að láta af hendi stór landsvæði til Sovétríkjanna og greiða þeim stríðsskaðabætur árum saman.

Tímabilið frá lokum seinni heimstyrjaldarinnar fram að upplausn Sovétríkjanna einkenndist af hlutleysi Finnlands í alþjóðamálum og nánu samstarfi við grannann í austri. Þótti mörgum nóg um undirgefni Finna og varð til úr þessu alþjóðlega hugtakið „finlandisering“.

Finnland fékk inngöngu í Evrópusambandið árið 1995 um leið og Svíþjóð og Austurríki og er hið eina Norðurlandanna sem hefur tekið upp evru sem gjaldmiðil. Finnland gekk jafnframt í Atlantshafsbandalagið árið 2023 og batt þannig enda á áratugalangt hlutleysi sitt.

Finnland prýða mörg þúsund vatna og eyja. Stöðuvötn sem eru 500 m² að flatarmáli eða meira eru 187.888 talsins og eyjarnar 179.584. Saimaa-vatn er eitt þessara vatna og er það 5. stærsta stöðuvatn í Evrópu. Finnskt landslag er að mestu leyti flatt, en þó er það hólótt á svæðum. Hæsti punktur landsins er Halti (1328 m) í norðurhluta Lapplands, við landamæri Noregs. Barrskógur þekur landið að mestu leyti og lítið er af ræktanlegu landi. Algengasta bergtegundin er granít. Það er alltaf nálægt yfirborðinu og sjáanlegt þar sem jarðvegur er af skornum skammti. Jökulruðningur er algengastur lausra jarðefna, gjarnan þakinn þunnu lagi af mold. Meirihluti eyjanna eru í suðvesturhluta Eyjahafsins (hluti af eyjaklasa Álandseyja) og með fram suðurströnd Kirjálabotns.

 

 

Gróður- og dýralíf í Finnlandi er mjög fjölbreytt. Plöntu- og dýrategundir eru mismunandi eftir landshlutum, vegna mismunandi loftslags á milli norður-, vestur- og suðurhluta Finnlands. Í landinu eru yfir 1200 tegundir af æðplöntum, 800 af mosaplöntum og 1000 tegundir af fléttum, og er auðugasta gróðurfarið í suðurhluta landsins og á Álandseyjum. Líkt og allt annað í vistfræði Finnlands, á plöntulíf auðvelt með að aðlagast og þola ólíkar árstíðir og veðurskilyrði. Um það bil tveir þriðju af flatarmáli landsins er þakinn barrskógi, furu og greni. Í nyrsta hlutanum vex þó einungis birki. Eik og önnur lauftré vaxa á Álandseyjum og í syðsta hluta landsins. Landið klæddist skógi eftir því sem ísjaðarinn hopaði í lok síðustu ísaldar, fyrst birkitegundum en síðan furu fyrir um 10.000 árum síðan. Frá því fyrir um 6.000 árum fór greni að breiðast út austan frá og náði vesturströndinni fyrir um það bil 3.000 árum.^[13] 72 % flatarmáls Finnlands er skógur, það hæsta í Evrópu.

Einnig býr Finnland yfir fjölbreyttu og víðtæku dýralífi. Þó þurrkuðust öll dýr nánast út á meðan að síðasta ísöld stóð yfir. Dýrin komu til Finnlands á ný fyrir u.þ.b. 10.000 árum síðan, fylgdu hopi jökla og framsókn gróðurs. Núorðið eru þar a.m.k. sextíu innlendar tegundir spendýra, 248 tegundir varpfugla, rúmlega 70 fiskategundir og ellefu skriðdýra- og froskdýrategundir.

Af stórum villtum spendýrum eru þau algengustu skógarbjörn (þjóðardýrið), gráúlfur, elgur og hreindýr. Önnur algeng spendýr eru rauðrefur, rauðíkorni og fjallahéri. Meðal sjaldgæfari skepna eru flugíkorni, kóngsörn, hringanóri og heimskautarefur, sem er talinn vera í mestri útrýmingarhættu finnskra dýra. Þjóðarfugl Finnlands er álft. Algengustu fuglategundirnar eru laufsöngvari, bókfinka og skógarþröstur.

Á Saimaa-vatnasvæðinu í Suðaustur-Finnlandi býr Saimaa-hringanóri (Phoca hispida saimensis), ein af þremur ferskvatnsselategundum í heiminum. Samtök finnskra náttúruverndarsinna hafa barist fyrir verndun hringanórans og hefur tekist vel að bjarga honum frá útrýmingu. Samt sem áður telst tegundin enn þá vera í útrýmingarhættu. Nú er talið að um 270 Saimaa-hringanórar séu á lífi. Talið er að þeim þurfi að fjölga upp í 400 seli til þess að stofninn komist úr útrýmingarhættu.

Vegna veiða og áreitis í gegnum tíðina hefur mörgum dýrum á borð við kóngsörn, skógarbjörn og gaupu fækkað mjög. En vegna mikillar verndunar og stofnunar víðlendra þjóðgarða hefur þeim fjölgað á ný undanfarin ár.

Loftslagið í Suður-Finnlandi er kaldtemprað. Í Norður-Finnlandi, sérstaklega í Lapplandi, ríkir heimskautaloftslag sem einkennist af köldum, jafnvel hörðum vetrum og nokkuð heitum sumrum. Það sem á stærstan þátt í loftslagi Finnlands er lega þess á milli 60. og 70. breiddarbaugslínu á evrasísku strandlengjunni, sem veldur því að þar er bæði sjávarloftslag og meginlandsloftslag, breytilegt eftir vindátt. Finnland er nógu nálægt Atlantshafinu til að njóta hlýrra áhrifa Golfstraumsins, sem útskýrir fremur hlýtt loftslag miðað við legu.

Fjórðungur af Finnlandi nær norður fyrir heimskautsbaug, það veldur því að miðnætursól er þar á lofti í marga daga. Á nyrsta punkti Finnlands sest sól ekki í 73 daga samfellt yfir sumarið og rís ekki í 51 dag yfir veturinn.

 

Alexander Stubb,
13. forseti Finnlands
frá 1. mars 2024

 

Petteri Orpo,
47. forsætisráðherra Finnlands
frá 20. júní 2023

Finnland er lýðveldi með þingræði, en hefur ekki þingbundna konungsstjórn eins og hin skandinavísku löndin. Forseti Finnlands er þjóðhöfðingi landsins. Forsetinn fer líka með utanríkismál utan Evrópusambandsins, í samstarfi við finnska þingið. Forsætisráðherra Finnlands er valdamesta embætti Finnlands. Finnska þingið er yfirlöggjafarvald Finnlands. Þar sitja 200 manns. Á finnsku nefnist það Eduskunta og á sænsku Riksdag. Í Finnlandi eru haldnar þingkosningar, sveitarstjórnarkosningar, forsetakosningar og kosningar til Evrópuþingsins.

Forseti Finnlands er þjóðhöfðingi landsins. Samkvæmt stjórnarskrá Finnlands fer forsetinn með framkvæmdavald ásamt ríkisstjórn Finnlands. Íbúar landsins kjósa forsetann í beinum kosningum og er kjörtímabilið sex ár. Frá árinu 1991 hefur enginn forseti mátt sitja lengur en tvö kjörtímabil. Forsetinn verður að vera innfæddur ríkisborgari. Lengst af bjó Finnland við forsetaþingræði, en síðustu ár hafa völd forseta minnkað og með nýrri stjórnarskrá árið 2000 varð hlutverk hans fyrst og fremst táknrænt.^[14] Forsetinn skipar forsætisráðherra sem þingið kýs, skipar aðra ráðherra ríkisstjórnar samkvæmt beiðni forsætisráðherrans, setur þing og tekur á móti erlendum tignargestum. Samt sem áður ber forsetinn enn ábyrgð á utanríkisstefnu Finnlands (að Evrópusambandsmálum undanskildum), þar með talið stríði og friði, og er yfirmaður heraflans. Í þessum málum á forsetinn að ráðfæra sig við ríkisstjórnina, en álit hennar er ekki bindandi. Forsetinn hefur heimild til að synja lögum undirskriftar, náða sakamenn, og skipa opinbera embættismenn. Forsetinn setur líka af ríkisstjórnina ef vantraust er samþykkt af þinginu.^[15] Núverandi forseti landsins er Alexander Stubb. Hann tók við embætti árið 2024 og kjörtímabili hans lýkur árið 2030. Hann er þrettándi forseti Finnlands.

 

Finnska þingið kemur saman í einni deild með tvö hundruð þingmönnum, sem eru kosnir til fjögurra ára í senn með hlutfallskosningu. Þingið fer með æðsta löggjafarvald Finnlands. Þingið getur breytt stjórnarskránni, sett ríkisstjórnina af og hunsað neitunarvald forsetans. Dómsvaldið hefur ekki úrskurðarvald um lög sem þingið setur, en þingnefnd um stjórnskipunarrétt sker úr um að lög samræmist stjórnarskrá. Helstu flokkar á finnska þinginu eru Sósíaldemókratar, Miðflokkurinn, Kristilegir demókratar, Sannfinnar, Græna bandalagið, Vinstribandalagið, Sambandsflokkurinn og Sænski þjóðarflokkurinn.

Samkvæmt stjórnarskrá Finnlands kýs þingið forsætisráðherra, sem forsetinn skipar í embætti. Aðra ráðherra skipar forsetinn í embætti eftir tilnefningum frá forsætisráðherra. Ríkisstjórnin þarf að hljóta einfaldan meirihluta atkvæða í kosningu á þinginu. Stjórnin fer með megnið af framkvæmdavaldinu og á upptökin að flestum lagafrumvörpum sem koma fyrir þingið. Yfirleitt eru ríkisstjórnir Finnlands samsteypustjórnir þar sem enginn einn flokkur fer með hreinan meirihluta á þinginu. Yfirleitt er forsætisráðherra formaður stærsta flokksins og fjármálaráðherra formaður þess næststærsta. Núverandi ríkisstjórn er samsteypustjórn Sambandsflokksins, Sannfinna, Sænska þjóðarflokksins og Kristilegra demókrata. Forsætisráðherra er Petteri Orpo, formaður Sambandsflokksins.^[16]

Utanríkisstefna Finnlands byggir á náinni samvinnu við aðrar Norðurlandaþjóðir bæði formlega, í gegnum samstarfið í Norðurlandaráði og óformlega, ekki síst innan Evrópusambandsins og Sameinuðu þjóðanna. Frá því að Finnland gerðist aðili að Evrópubandalaginu 1995 hefur þátttakan í starfi þess í vaxandi mæli verið þungamiðja utanríkisstefnunnar. Stærstan hluta 20. aldar var sambúðin við Sovétríkin hins vegar helsti þáttur í utanríkismálum landsins. Frá lokum seinni heimsstyrjaldarinnar hefur Finnland ekki átt í neinum alþjóðlegum deilum um landamæri landsins. Formlega er finnski herinn eingöngu til sjálfsvarnar og heimilar finnska stjórnarskráin honum einungis þátttöku í hernaðaraðgerðum sem Sameinuðu þjóðirnar eða ÖSE heimila. Finnland er mjög háð utanríkisverslun, sem gefur af sér u.þ.b. þriðjung þjóðartekna. Landið er mjög háð innflutningi hráefna, málma og olíu.

Her Finnlands er skipt upp í þrjár greinar, landher, sjóher og flugher. Herinn gegnir ekki landamæragæslu á friðartímum, sú gæsla er undir stjórn innanríkisráðuneytisins. Almenn herskylda karlmanna er í landinu, að undanteknum Álendingum, og um 80 % hvers árgangs karla gegnir herþjónustu. Herskylda nær ekki til kvenna en frá 1995 geta þær boðið sig fram til herþjónustu til jafns við karla. Herþjónustutíminn er 6, 9 eða 12 mánuðir allt eftir ábyrgð og verkefni. Um 34.000 manns eru að jafnaði undir vopnum en samanlagt eru um 350.000 manns þar að auki reiðubúnir að vera kallaðir inn ef á þarf að halda. Mögulegt er að inna aðra þegnskylduþjónustu af hendi í 12 mánuði í stað þess að gegna herþjónustu. Fjármagn til varna jafngildir u.þ.b. 1,4% af landsframleiðslu.

Finnland hefur átt aðild að NATO frá árinu 2023.

 

Til ársins 2009 var landinu skipt í sex fylki (á finnsku lääni, fl. läänit, á sænsku län) en þá voru þau afnumin. Fylkin voru stjórnsýslueiningar ríkisvaldsins og sáu m.a. um löggæslu og dómsmál.^[17]

Fylkisstjóri og fylkisstjórn voru skipuð af ríkisstjórninni og engar kosningar fóru fram til embætta innan fylkisins. Fylkjaskipunin var upphaflega sett á laggirnar árið 1634 en síðasta uppskipting var gerð árið 1997 og þá voru fylkin eftirfarandi (sjá mynd til hægri):

1. Suður-Finnland
2. Vestur-Finnland
3. Austur-Finnland
4. Oulu
5. Lappland
6. Áland

 

Nú eru í Finnlandi 19 héruð:

1. Lappland
2. Norður-Austurbotn
3. Suður-Austurbotn
4. Mið-Austurbotn
5. Austurbotn
6. Kainuu
7. Norður-Karelía
8. Suður-Karelía
9. Suður-Savonía
10. Norður-Savonía
11. Mið-Finnland
12. Pirkanmaa
13. Satakunta
14. Päijät-Häme
15. Kanta-Häme
16. Kymenlaakso
17. Uusimaa
18. Suðvestur-Finnland
19. Álandseyjar

• Álandseyjar eru sjálfsstjórnarsvæði innan finnska ríkisins. Lögþing og heimastjórn Álandseyja hafa sjálfstjórn um ýmsa málaflokka, t.d. mennta- og heilsugæslumál, útvarp og sjónvarp og lögreglu- og atvinnumál. Á Álandseyjum er sænska eina opinbera málið og er því strangt framfylgt m. a. geta einungis sænskumælandi íbúar verið landeigendur.^[18]

 

Aðalstjórnsýslueiningar Finnlands eru sveitarfélögin (á finnsku kunta, sænsku kommun), 310 að tölu árið 2020^[19]. Kosið er til sveitarstjórna í beinum kosningum fjórða hvert ár. Sveitarstjórn og borgarstjórn eru í grófum dráttum það sama, fyrir utan muninn á dreifbýli og þéttbýli. Frá árinu 1977 hefur ekki verið greint á milli borga, bæja og dreifbýlis. Sveitarfélög eru sjálfstætt stjórnvald innan ramma laga sem sett eru af ríkinu. Enginn getur áfrýjað ákvörðunum sveitarfélags svo lengi sem þær eru löglegar.

Sveitarfélög hafa með sér tvenns konar skipulagt samstarf. Annars vegar í tuttugu samstarfseiningum sem eru nefndar á finnsku maakunta og á sænsku landskap. Hlutverk þessara héraðssamtaka er menntunar- og heilsugæslusamstarf. Hins vegar eru sjötíu og fjórar samstarfseiningar sem nefndar eru á finnsku seutukunta og ekonomisk region á sænsku. Hlutverk þessara samstarfseininga er efnahagssamvinna.

Áland hefur sjálfstæða stöðu innan finnska ríkisins með eigið lögþing og heimastjórn og er þar að auki formlega sérstakt fylki.

Samar hafa takmarkaða sjálfstjórn á sviði tungumála og menningarmála í Lapplandi.

Taflan hér að neðan sýnir fjölda íbúa fjölmennustu sveitarfélaganna í heild, ekki einungis þéttbýlis. Tölurnar eru frá 31. mars 2011. Höfuðborgarsvæðið, sem samanstendur af Helsinki, Vantaa, Espoo og Kauniainen, myndar samtals milljón manna byggð.

Árið 2022 var Finnland í 16. sæti yfir lönd eftir vergri landsframleiðslu á mann að nafnvirði samkvæmt Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Finnland er því eitt af ríkustu löndum heims, en er líka þekkt fyrir þróað velferðarkerfi með gjaldfrjálsri menntun og fullkomnu heilbrigðiskerfi.

Þjónustugeirinn er stærsti geiri efnahagslífsins með 66% af vergri landsframleiðslu. Þar á eftir koma iðnaður og málmhreinsun með 31%. Frumframleiðsla stendur undir 2,9%.^[20] Ef miðað er við utanríkisverslun er iðnaðurinn lykilgeiri atvinnulífsins. Stærstu iðngreinarnar árið 2007^[21] voru rafeindatækni (22%); vélar, bifreiðar og annar stáliðnaður (21,1%); skógrækt (13%) og efnaiðnaður (11%). Verg landsframleiðsla náði hápunkti árið 2021.^[22] Árið 2022 var Finnland í 9. sæti yfir mestu nýsköpunarlönd heims í Nýsköpunarvísitölunni.^[23]

Finnland býr yfir miklum auðlindum timburs, jarðefna (járns, króms, kopars, nikkels og gulls) og ferskvatns. Skógrækt, pappírsverksmiðjur og landbúnaður eru mikilvæg starfsemi á landsbyggðinni. Um einn þriðji af vergri landsframleiðslu Finnlands verður til á stórborgarsvæði Helsinki. Einkarekin þjónustufyrirtæki eru stærstu vinnuveitendur landsins.

Loftslag og jarðvegur í Finnlandi gerir jarðrækt sérstaklega erfiða. Vetur eru harðir og vaxtartímabilið hlutfallslega stutt og stundum með hretum. Vegna temprandi áhrifa Golfstraumsins býr Finnland samt yfir helmingi alls ræktanlegs lands norðan við 60. breiddargráðu. Ársúrkoma er oftast nægileg, en fellur nær eingöngu yfir vetrarmánuðina, þannig að þurrkasumur eru stöðug ógn. Til að bregðast við þessum áskorunum hafa bændur treyst á hraðvaxta og frostþolin afbrigði, og rækta í hlíðum sem snúa í suður og frjósamari dalverpum til að tryggja jafna framleiðni þrátt fyrir sumarfrost. Oft þarf að gera afrennsli til að þurrka landið.^[24]

 

Skógar leika lykilhlutverk í efnahag landsins. Finnland er einn stærsti framleiðandi hráefnis fyrir viðarvinnsluiðnaðinn. Líkt og í landbúnaði hefur ríkið lengi verið í leiðandi hlutverki í skógrækt með lögum um skógarhögg, styrkjum til tækniþróunar og langtímastefnumótun til að tryggja að skógar landsins framleiði áfram nægjanlegt hráefni.^[24]

Árið 2008 voru kaupmáttarjafnaðar tekjur svipaðar og á Ítalíu, í Svíþjóð, Þýskalandi og Frakklandi.^[25] Árið 2006 störfuðu 62% mannaflans fyrir fyrirtæki með innan við 250 starfsmenn sem stóðu undir 49% af heildarveltu fyrirtækja.^[26] Atvinnuleysi er mikið meðal kvenna og skipting milli starfa þar sem karlar eru ráðandi annars vegar og konur hins vegar, er meiri en í Bandaríkjunum.^[27] Hlutfall fólks í hlutastarfi var með því lægsta meðal OECD-ríkja árið 1999.^[27] Árið 2013 voru 10 stærstu einkareknu fyrirtækin í Finnlandi Itella, Nokia, OP-Pohjola, ISS, VR, Kesko, UPM-Kymmene, YIT, Metso og Nordea.^[28] Atvinnuleysi var 6,8% árið 2022.^[29]

Árið 2022 voru einstæðingar á 46% heimila í Finnlandi, tveir einstaklingar á 32% heimila og þrír eða fleiri á 22% heimila.^[30] Meðalfermetrafjöldi á mann er 40 m².^[31] Árið 2021 náði verg landsframleiðsla í Finnlandi 251 milljörðum evra.^[22] Árið 2022 störfuðu 74% mannaflans í þjónustu og stjórnsýslu, 21% í iðnaði og byggingariðnaði, og 4% í landbúnaði og skógrækt.^[32]

Í Finnlandi er hæst hlutfall samvinnufélaga miðað við íbúafjölda.^[33] Stærsta verslunarkeðjan, sem er líka stærsti vinnuveitandinn, S Group, og stærsti bankinn, OP Group, eru bæði samvinnufélög.

 

Í Finnlandi búa um 5,5 milljónir manna og er þéttleiki byggðar að meðaltali 17 íbúar á hvern ferkílómetra. Það gerir landið að þriðja strjálbýlasta landi Evrópu, á eftir Noregi og Íslandi. Suðurhluti landsins hefur alltaf verið fjölmennastur og þar jókst íbúafjöldinn enn meir við þéttbýlisþróun 20. aldar. Stærstu og mikilvægustu borgir í Finnlandi eru Stór-Helsinki (sem nær yfir Helsinki, Vantaa, Espoo og Kauniainen), Tampere, Turku og Oulu.

Eftir Vetrarstríðið árið 1939 (og Framhaldsstríðið 1941), urðu 12% af íbúum Finnlands að flytjast búferlum. Stríðsskaðabætur, atvinnuleysi og óvissa um þjóðhöfðingja og sjálfstæði frá Sovétríkjunum olli miklum fólksflótta, sem ekki fór að draga úr fyrr enn á 8. áratug 20. aldar. Um hálf milljón Finna fluttist til Svíþjóðar á áratugunum frá 1950 fram til 1980, en allstór hluti þeirra hefur flust heim að nýju.

Frá seinni hluta 10. áratugar 20. aldar hefur Finnland tekið á móti svipuðum fjölda flóttamanna og innflytjenda og hin Norðurlöndin. Finnland er þjóðfræðilega mjög einsleitt land. Útlendingar eru einungis 4% af heildaríbúatölu landsins. Umtalsvert hlutfall innflytjenda á rætur sínar að rekja til fyrrum Sovétríkjanna. Innflytjendur tala á þriðja tug tungumála í Finnlandi í dag, miðað við að a.m.k. 1000 manns tali hvert mál.

Finnska og sænska eru bæði opinber tungumál í Finnlandi og jafnrétthá samkvæmt finnskum lögum. Meirihluti Finna (88%) hefur finnsku að móðurmáli. Finnska tilheyrir finnsk-úgrísku tungumálafjölskyldunni og er á milli þess að vera samloðunarmál og beygingamál. Í finnsku breytast og beygjast nafnorð, lýsingarorð, fornöfn, töluorð og sagnorð eftir hlutverki þeirra í setningunni. Finnland er eitt af þremur sjálfstæðum ríkjum þar sem meirihluti þjóðarinnar talar finnsk-úgrískt mál. Hin eru Eistland og Ungverjaland.

Stærstu minnihlutamálin í Finnlandi eru sænska (5,2%), rússneska (1,4%) og eistneska (0,9%). Tæplega 2000 samar hafa samísku að móðurmáli, einkum í norðurhluta landsins. Samísku málin eru einnig finnsk-úgrísk mál. Alls eru þrjú samísk mál töluð í Finnlandi: norðursamíska, inarisamíska og skoltsamíska.

Auk finnsku er sænska opinbert tungumál í Finnlandi. Sænskumælandi Finnum fækkaði talsvert á síðustu öld af ýmsum ástæðum. T.d. flutti mikill fjöldi sænskumælenda til Svíþjóðar, fjölskyldur sænskumælenda eru minni og ekki síst varð fjölskyldumálið finnska í fjölmörgum blönduðum fjölskyldum. Sænska er samkvæmt lögum eina opinbera tungumálið á Álandseyjum.

Minnihlutahópar hafa rétt á að hlúa að menningu sinni og tungumálin eru vernduð með lögum, þar hafa Samar sérstöðu. Samíska er opinbert minnihlutamál.

Sænska er skyldunámsgrein í finnskum skólum sem og finnska í skólum sænskumælandi Finna og Finnar læra einnig ensku í skólum og af ljósvakamiðlum til að vera samræðufærir á því máli. Margir læra að auki þýsku eða frönsku.

Samar eru frumbyggjar sem búa í Finnlandi, Svíþjóð, Noregi og Rússlandi. Áður fyrr voru Samar oft kallaðir Lappar, en nú til dags telja margir Samar það vera niðrandi heiti. Auk eigin tungumála hafa Samar sinn eigin lífsstíl, yfirbragð og menningu. Svipuð saga, hefðir, lifnaðarhætti og siðir sameina Sama sem búa í mismunandi löndum. Samtals eru Samar um 75.000 til 100.000 en af þeim búa minna en 7.000 í Finnlandi, sem þýðir að Samar eru einungis 0,13% af íbúum Finnlands.

 

Meirihluti Finna (um 65,2%) eru mótmælendatrúar og tilheyra Þjóðkirkju Finnlands. Einnig tilheyrir minnihluti Finnsku rétttrúnaðarkirkjunni (1,1%). Aðrir mótmælendasöfnuðir og kaþólska kirkjan eru talsvert minni sem og Íslam, gyðingdómur og önnur trúarbrögð (samtals 1,8%). Rúm 32,0% af íbúunum eru utan trúfélaga.^[35] Meirihluti þeirra sem tilheyra þjóðkirkjunni tekur lítinn þátt í starfi hennar.

 

Menntakerfið í Finnlandi er ekki ólíkt því sem er á öðrum Norðurlöndum. Nemendur í fullu námi þurfa ekki að borga nein námsgjöld. Skólaskylda er frá aldrinum 7-18 ára og fá nemendur í grunn- og menntaskólum máltíðir sér að kostnaðarlausu á skólatíma. Skólaskylda er fyrstu níu ár skólagöngunnar og sækja nemendurnir skóla í nágrenni við heimili sitt. Framhaldsnám er ekki skylda en það fer annaðhvort fram í iðnskóla eða skóla sem undirbýr fyrir áframhaldandi nám, í verknámsskólum eða háskólum. Samkvæmt alþjóðlegu PISA-mati OECD samtakanna á frammistöðu 15 ára unglinga í námi eru Finnar ofarlega á blaði. Árið 2006 voru 15 ára finnskir unglingar hæstir á heimsvísu hvað varðaði lesskilning, náttúruvísindi og stærðfræði^[36]

Heilbrigðiskerfi Finnlands þykir mjög þróað á heimsvísu. Heimilin sjálf greiða 18,9% af kostnaði við heilsugæslu, 76,6% borgar ríkið og það sem eftir stendur aðrir aðilar. Um hvern lækni eru 307 íbúar.

Á áttunda áratugnum gerðu Finnar miklar breytingar á lífsvenjum sínum, í ljósi þess að dánartíðni þeirra af völdum hjartasjúkdóma var ein sú hæsta í heiminum. Í dag eru Finnar meðal heilbrigðari þjóða.

Lífslíkur kvenna eru 82 ár og karla 75 ár. ^{[heimild vantar]}

• Vefur forseta Finnlands
• Ríkisstjórn Finnlands
• Vefgátt Finnlands
• Staðreyndir um Finnland á Norden.org

• Sigurjón Guðjónsson (1953). „Þúsund vatna ljúfa land“. Lesbók Morgunblaðsins. 28 (13): 195–198.
• „Aukablað um Finnland“. Morgunblaðið: 19–26. 24. apríl 1983.