Dominikana Republiko
| Dominikana Republiko | ||
| República Dominicana | ||
|
| |
| Standardo di Dominikana Republiko | Blazono di Dominikana Republiko | |
| Nacionala himno: | ||
| Nacionala Himno di Dominikana Republiko | ||
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Santo Domingo | |
| · Habitanti: | 1 864 858 (2003) | |
| Precipua urbo: | Santo Domingo | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Hispana | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidanto: | Luis Rodolfo Abinader | |
Surfaco: (130ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 48 442 km² | |
| · Aquo: | 0,7[1] % | |
Habitanti: (80ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 11 088 647[2] (2017) | |
| · Denseso di habitantaro: | 228,91 hab./km² | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Peso di Dominikana Republiko | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | DO
| |
DOM
| ||
214
| ||
| Reto-domeno: | .do | |
Dominikana Republiko (anke Dominga Republiko) esas lando jacanta an l'insulo Hispaniola en Karibia. Ol havas havas terala frontiero kun Haiti, weste.
Bazala fakti pri Dominikana Republiko.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Historio di Dominikana Republiko |
L'insulo Hispaniola deskovresis da Cristoforo Colombo ye la 5ma di decembro 1492. Ol nedependanteskis de Hispania ye la 30ma di novembro 1821. Tamen, Haitiana trupi, komandita dal militestro e lora prezidanto Jean-Pierre Boyer invadis la lando en februaro 1822.
Ye la 27ma di februaro 1844 Dominikana Republiko nedependanteskis de Haiti. Pedro Santana y Familias esis l'unesma prezidanto di la lando. Lua unesma konstituco adoptesis ye la 6ma di novembro sam yaro.
En 1861 pos enkarcerigar, silenciar e mortigar multa opozanti, Pedro Santana y Familias signatis pakto kun Hispania e retrosendis Dominikana Republiko ad stando di Hispana kolonio, l'unika Latinida Amerikana lando qua facis to. Ma lua opozanti, komandita da Santiago Rodríguez, Benito Monción e Gregorio Luperón lansis milito kontre Santana. Pos du yari, Hispania abandonis l'insulo en 1865.
Intensa politikala disputi eventis dum la sequanta yari. Buenaventura Báez, qua guvernis de 1865 til 1866 probis anexar Dominikana Republiko ad Usa. Quankam du Usana prezidanti aceptis ta ideo, Usana kongreso ne aceptis ol. Por l'aprobo dil projeto bezonesis du triimi de la voti, ma ol recevis recevis 28 yes-voti kontre 28 no-voti. Báez revokesis en 1874, itere okupis povo ed itere revokesis en 1878.
Dum la yari 1880a, generalo Ulises Heureaux asumis povo e ganis kelka populareso, ma balde komencis esar autoritatoza. Ilu asasinesis en 1889. Tamen, la tranquila periodo di lua prezidanteso posibligis stimular l'ekonomio. La industrio di sukro modernigesis,[3] e la lando atraktis enmigranti.
Ye la 15ma di mayo 1916 Usana trupi okupis Santo Domingo por exekutar blokuso e forsar la ministro dil armeo Desiderio Arias renuncar. En 1924, pos ke Horacio Vásquez vinkis prezidantal elekto, finis l'unesma Usana interveno. En 1930, kande Vázquez probis prorogar lua mandato, eventis stato-stroko komandita da generalo Rafael Leónidas Trujillo e dal civilo Rafael Estrella Ureña, qua divenis prezidanto. Ureña guvernis til la 21ma di aprilo 1930, kande Leónidas Trujillo asumis la povo. Trujillo formale guvernis til 1938, quankam il duris influar super Dominikana politiko til 1961.
Dum la guvernisteso di Trujillo, quankam l'ekonomio kreskis multe, eventis granda politikala represo. Il imperis masakro kontre Haitiani qui vivis en la lando. On kalkulas ke 17 000 til 35 000 Haitiani mortigesis dum 5 dii, de la 2ma di oktobro til la 6ma di oktobro 1937. En 1960 tri ek la quar "fratulini Mirabal" - Patria Mercedes, Argentina Minerva e Antonia María Teresa Mirabal - qui opozsis lua rejimo, ocidesis. L'asasineri esis membri de la sekreta polico, e konfesis la kriminego pos la morto di Trujillo. Usa e Dominikana elito komence suportis la rejimo di Trujillo, ma Usa fine ruptis kun Trujillo kande ilu probis mortigar Venezuelana prezidanto Rómulo Betancourt, forta kritikisto di lua rejimo. Trujilo asasinesis en 1961.
En 1963 Juan Bosch vinkis l'unesma libera elekti pos la morto di Trujillo, ma nur 7 monati pose, ye la 25ma di septembro sam yaro, ilu revokesis per stato-stroko e remplasesis per uniono di militisti. La desplezuro di la populo kreskis, ed en 1965 eventis militala revolto komandita da Francisco Alberto Caamaño qua demandis la riveno di Bosch a povo. Usa ed altra membri del Organizuro di Amerikana Stati intervenis por sufokar la revolto.
De 1966 til 1978 Joaquín Balaguer okupis povo per elektala fraudi e terorismo di stato. En 1978 Antonio Guzmán Fernández del partiso Partido Revolucionario Dominicano ganis l'elekti.
Politiko
[redaktar | redaktar fonto]
Dominikana Republiko esas demokratiala stato. La prezidanto esas chefo di stato, chefo di guvernerio di la lando e komandero dil armei. Lu elektesas dal populo por 4-yara periodo, ma povas rielektesar por la sequanta periodo.
La legifala povo konsistas ek du chambri. La Senato havas 32 membri, qui elektesas direte dal populo por 4-yara periodo, 1 per singla regiono. La Chambro di Deputati havas 190 membri, qui anke elektesas direte dal populo por 4 yari, di qui 178 elektesas proporcionale a la habitantaro de singla provinci, 5 elektesas nacionale, e 7 elektesas da Dominikani qui rezidas exterlande. La maxim recenta konstituco aprobesis ye la 26ma di januaro 2010.
La maxim alta korto di la lando esas la Supra Judicikorto, kun 16 membri qui elektesas dal “kongreso di judiciisti”, ento kreita en la konstitucala reformo di 1994, por garantiar la nedependo di judiciala povo.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Dominikana Republiko okupas la centro e l'esto dil insulo Hispaniola. Ol jacas inter latitudi 17°N e 20°N e longitudi 68°W e 72°W. Multa insuli ed insuleti apartenas a Dominikana teritorio.
La lando havas quar importanta montareti. Norde jacas la Cordillera Septentrional ("nordala montaro"), paralele la litoro. La maxim alta monto di la lando esas Pico Duarte, kun 3 098 metri di altitudo.
La precipua fluvio di Dominikana Republiko exkluziva de lua teritorio esas Yaque del Norte, longa de 298 km. Altra importanta fluvii esas Yuna (longa de 185 km), Yaque del Sur (longa de 183 km) ed Artibonito (la maxim longa de Hispaniola, longa de 320 km, qua fluas vers Haiti).
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Ekonomio di Dominikana Republiko |
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]
Segun statistiki de The World Factbook por julio 2018, Dominikana Republiko havis 10 298 756 habitanti. Segun etnio, esis mestici (70,4% segun statistiki de 2014, di qui 58% esis mestici di indijeni, e 12,4% esas mestici di negri e blanki). Negri esis 15,8%, blanki esis 13,5%, e 0,3% esis de altra etnii.[1]
La linguo oficala esas Hispana..[1]
La procento di habitantaro segun religio esas: Katolikismo (95%). Altra religii esas 5%.[1]
Segun statistiki de 2007, cirkume 5% de la habitantaro evis 65 yari o pluse, kontre ke 35% evis 15 yari o min. Cirkume 63% de la habitantaro esis urbala.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]
La maxim konocata muzikala ritmo de Dominikana Republiko esas merengue. Du ek lua maxim konocata muzikisti e kantisti esas Juan Luis Guerra e Wilfrido Vargas.
Pri literaturo, la poetino Salomé Ureña (1850-1897) e la poetulo Fabio Fiallo (1866-1942) esas importanta nomi. La prezidanto Juan Bosch ank esis importanta skriptisto, note por lua rakonti.
Basbalo, boxo e basketbalo esas la tri maxim populara sporti en Dominikana Republiko.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Central America::Dominican Republic - The World Factbook - Publikigita da CIA. URL vidita ye 25/06/2019 19:59:56.
- ↑ Estimaciones y proyecciones nacionales de población, 1950-2100 - Autoro: Oficina Nacional de Estadística. URL vidita ye 7ma di februaro 2019.
- ↑ Michael R., Hall:Sugar and Power in the Dominican Republic. Publikigita da Greenwood Press. Dato di publikigo: 2000.
| Suverena stati e Nesuverena teritorii che Karibia |
|---|
| Antigua e Barbuda | Bahama | Barbados | Dominika | Dominikana Republiko | Grenada | Haiti | Jamaika | Kuba | Santa Kitts e Nevis | Santa Lucia | Santa Vincent e Grenadini | Trinidad e Tobago |
| Nesuverena teritorii: Anguila | Aruba | Virgin Insuli Britaniana | Guadelupa | Insuli Kaiman | Kuracao | Martinik | Montserrat | Navassa | Porto-Riko | Sint Maarten | Insuli Turks e Kaikos | Virgin Insuli Usana |
| Anciena Nederlandan Antili, nun parto de Nederlando: Bonaire | Saba | Sint Eustatius |