Venezuela

Venezuela
República Bolivariana de Venezuela
Standardo di Venezuela	Blazono di Venezuela
Nacionala himno:
Gloria al Bravo Pueblo
Urbi:
Chefurbo:	Caracas
· Habitanti:	2 097 400 (federala distrikto) (2009)
Precipua urbo:	Caracas
Lingui:
Oficala lingui:	Hispana
Guvernerio:
Tipo:	Republiko
· Prezidanto:	Nicolás Maduro
Surfaco: (33ma maxim granda)
· Totala:	916 445 km²
· Aquo:	0,32 %
Habitanti: (42ma maxim granda)
· Denseso di habitantaro:	30,2 hab./km²
Plusa informi:
Valuto:	Bolivar fuerte
Veho-latero:	dextre
ISO:	VE
	VEN
	862
Reto-domeno:	.ve

Venezuela, oficale Republiko Bolivariana Venezuela esas lando jacanta norde de Sud-Amerika. Ol havas kom vicini Guyana este, Brazilia sude, e Kolumbia sud-weste e weste. Norde jacas Karibia. Lua chef-urbo esas Caracas.

Bazala fakti pri Venezuela

Precipua artiklo: Historio di Venezuela

Homala okupo di la nuna Venezuela probable komencis cirkume 15 000 yari ante nun. Inter l'aborijena populi qui vivis ibe esis l'Akaué, Mariche ed altri. Cristoforo Colombo navigis alonge la nuna litoro di Venezuela en 1498, dum lua triesma vojajo a Amerika. Lua expediciono deskovris insuli Cubagua e Margarita.

Hispania komencis koloniigar la regiono en 1522. Duime de la 16ma yarcento, cirkume 2.000 Hispani ja habitis Venezuela. Li komencis explotar oro en Yaracuy, unesme per indijena sklavi, pose per Afrikana sklavi. Dum la 18ma yarcento, li komencis kultivar kakao per la laboro dil Afrikana sklavi. En 1717 Venezuela divenis parto de Vicerejio Nova-Granada. Ol transformesis en "Generala Kapitanio Venezuela" en 1777.

Ye la 19ma di aprilo 1810, pos l'invado di Hispania dal Franci, membri del cabildo (lokala guvernala kongreso) di Venezuela ne agnoskis generala-kapitano Vicente Emparan kom legitima guberniestro, ed establisis guvernal uniono, l'Amerikana kunfederuro Venezuela, qua juris fideleso a Fernando la 7ma, Hispana rejulo lor revokita dal Franci. Ta cabildo establisis simila unioni en altra loki di Venezuela, exemple en Barcelona. Pos kelka tempo, la grupo favorebla a la nedependo, konsistinta ek Francisco de Miranda, António José de Sucre e Simón Bolívar, ganis povo en la cabildo. Ye la 5ma di julio 1811, Francisco de Miranda proklamis nedependo ed establisis la Republiko Venezuela. Ante la nedependo, en oktobro 1810, ja komencabis interna milito, nam provinci Maracaibo, Guayana e la distrikto Coro ne aceptis la cabildo di Caracas. Erste ye la 24ma di julio 1823, pos multa kombati kontre trupi loyala a Hispania, Hispana mar-armeo vinkesis en la batalio di lago Maracaibo. Venezuela esis parto de tale nomizita Granda Kolumbia de 1820 til 1830, kande ol nedependanteskis. En 1835, José María Vargas Ponce divenis l'unesma civila prezidanto di la lando.

En 1908 eventis stato-stroko komandita da generalo Juan Vicente Gómez, qua guvernis la lando tri foyi, til 1935. Dum l'Unesma mondomilito deskovresis granda quanto di petrolo en la lando. Pos la Duesma mondomilito eventis granda enmigro de sudal Europani (nome Hispani, Italiani e Portugalani) e de povra landi vicina. To modifikis forte la habitantaro di la lando.

En 1947, la lando aprobis konstituco permisis mulieri votar. En 1948, skriptisto Rómulo Gallegos divenis l'unesma prezidanto direkte elektita dal populo per sekreta votado, tamen 9 monati pose ilu revokesis per stato-stroko di militisti. En 1952, generalo Marcos Pérez Jiménez asumis la povo e komencis modernigar la lando.

Venezuela essas prezidantala republiko. La prezidanto esas chefo di stato ed anke chefo di guvernerio. La nuna konstituco aprobesis ye la 15ma di decembro 1999 e promulgesis ye la 20ma di decembro sam yaro. Segun ol, la prezidanto elektesas dal populo por 6-yara periodo e povas rielektesar senlimita foyi.

La legifala povo konsistas ek singlachambra Nacional Asemblitaro, qua havas 167 deputati depos la yaro 2015 (ante, esis 165 deputati). La deputati elektesas por 5-yara periodo.

La maxim alta korto di la judiciala povo esas la Supra Judiciistaro, konsistanta ek 32 membri qui servas dum 12 yari.

La teritorio di Venezuela jacas an norda misfero, proxim Equatoro. Norde de ol jacas Karibia ed Atlantiko, weste jacas Andi, e centre, este e parti de la sudo jacas plana regioni, kun fluvii qui apartenas a baseni dil fluvii Orinoco ed Amazon. En granda parto dil sudo di la lando, til la frontieri kun Brazilia e Guyana, jacas regiono konocata kom "skudo di Guyana", un ek la maxim anciena rokoza formacuri de la Tero, konsistanta ek anciena rokoza monti kun altitudi infre 3.000 metri. La maxim alta monto di la lando esas Pico Bolívar, che Andi, kun 4978 metri di altitudo.

La klimato en granda parto dil teritorio esas tropikala kun du sezoni: sika de oktobro til marto, e pluvoza de aprilo til septembro. En la regiono nomizita llanos, la klimato e la vejetantaro esas simila a la savano. En la litoro ed en Karibiana insuli, la klimato esas sika quale en dezerti. Sude, en la regiono Guayana, la mezavalora pluvo-quanto esas 2.500 mm omnayare. En Andiana regiono, temperaturi povas falar infre 0°C e nivar dum vintro.

Precipua artiklo: Ekonomio di Venezuela

Venezuela havas la 5ma maxim granda ekonomio de Latin-Amerika segun TNP, dop Brazilia, Mexikia, Arjentinia e Kolumbia.

Segun statistiki de The World Factbook por 2017, Venezuela havis 31 304 016 habitanti,^[1] di qui 88,2% esas urbala, segun statistiki de 2018.^[1] La maxim multa habitanti (51,6%) esas mestici. Blanki esas 43.6%, negri esas 2,9%, decendanti de Afrikani (Afrodecendientes) esas 0,7%, 2,6% deklaris esar indijeni, e 1,2% altri.

L'oficala linguo di la lando esas Hispana. La konstituco agnoskas plu kam 30 indijena lingui, exemple Wayuu, Warao, Pemón, ed altri.

La religio kun maxim granda nombro di adepti esas kristanismo (88%), nome katoliki, qui esas 71% de la habitantaro. Sen religio esis 8%, e cirkume 3% praktikas altra religii.

La 10 maxim granda urbi di Venezuela (2015)

Imaji	Rango	Nomo	Habitantaro
Caracas Maracaibo
	1ma	Caracas	5 298 364
	2ma	Maracaibo	2 450 599
	3ma	Valencia	2 044 323
	4ma	Barquisimeto	1 478 733
	5ma	Maracay	1 426 606
	6ma	Ciudad Guayana	851 071
	7ma	San Cristóbal	628 627
	8ma	Maturín	472 909
	9ma	Barcelona	465 989
	10ma	Ciudad Bolívar	380 953
Fonto: [2]

La literaturo di Venezuela komencis dum kolonial epoko kun poezio e kroniki. Andrés Bello (poeto e gramatikisto) esis la maxim importanta skriptisto de ta epoko. Pos la nedependo, la poeto Rafael María Baralt divenis l'unesma Latin-Amerikana skriptisto qua okupis fotelo en la Rejala Akademio pri Hispana linguo.

Dum l'epoko di literaturala romantikismo, aparis la skriptisti Juan Antonio Pérez Bonalde ed Eduardo Blanco. Altra importanta skriptisti de la 19ma yarcento esis Nicanor Bolet Peraza, Daniel Mendoza, Fermín Toro e Cecilio Acosta. Dum modernista epoko, aparis Manuel Díaz Rodríguez, Luis Urbaneja Achelpohl, ed altri. Altra importanta skriptisti de la 20ma yarcento esas José Rafael Pocaterra, Andrés Eloy Blanco, Arturo Uslar Pietri, Miguel Otero Silva, Mariano Picón Salas, Guillermo Meneses, Adriano González León, Antonia Palacios, José Antonio Ramos Sucre, Salvador Garmendia, Francisco Lazo Martí, Rafael Cadenas, José Ignacio Cabrujas, e Víctor Bravo.

La muziko di Venezuela mixas elementi Europani ed Afrikani. La muzikala stilo música llanera uzas instrumenti quale gitaro, quatro (lokala kord-instrumento), harpo, maracas (ludosonalii) e bandolas (gitareti), e judikesas kom la muziko nacionala di Venezuela. Simón Díaz esis la maxim konocata kantisto e kompozisto di música llanera.

Altra tradicionala muzikala stilo konocesas kom gaita, e havas Afrikana influo, dum ke la lokala formo di valso konocita kom vals venezolano havas Europana origino. Kelka varii de la danso Joropo, konsiderata la nacionala danso di Venezuela, dansesas segun la ritmo di vals venezolano.

Ritmi Karibiana, nome salsa e merengue, ed anke pop e hip hop, esas populara por la habitantaro. Rock, heavy metal, reggae e ska esas populara por la yunaro.

Diferante de altra Sud-Amerikana landi, la maxim populara sporto en Venezuela esas basbalo*. Lua origini en Venezuela esas neklara, ma certe ol ja praktikabis dum la fino dil 19ma yarcento. Dum la komenco dil 20ma yarcento, l'arivo di Usana laboristi por laborar en la industrio dil petrolo kontributis por augmentar la populareso dil sporto.

Nun, basketbalo e futbalo anke divenabas populara, malgre ke li duras esar min populara kam basbalo. En 2012, Venezuela gastigis la Mondala Turniro di Basketbalo, qualifikanta por l'Olimpiala Ludi.

Venezuela ank esas hemo dil automobilisto Pastor Maldonado.

1. ↑ ^{1,0 1,1} Venezuela - The World Factbook - "Venezuela" - Publikigita da CIA. URL vidita ye 12ma di julio 2018. 
2. ↑ Ciudades de Venezuela - Autoro: Venezuela Tuya. URL vidita ye 31ma di decembro 2018. 

	Landi en Sud-Amerika
Arjentinia | Bolivia | Brazilia | Chili | Kolumbia | Equador | Guyana | Panama | Paraguay | Peru | Surinam | Trinidad e Tobago | Uruguay | Venezuela
Nesuverena teritorii: Falklandi | Franca Guyana