Βόλος

Συντεταγμένες: 39°21′40″N 22°56′33″E / 39.36111°N 22.94250°E / 39.36111; 22.94250

Βόλος
Βόλος 39°21′40″N 22°56′33″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Βόλου
Προστάτης	Άγιος Νικόλαος
Έκταση	27,68 km²
Υψόμετρο	7 μέτρα
Πληθυσμός	85.803 (2021)
Ταχ. κωδ.	38x
Τηλ. κωδ.	2421
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Βόλος είναι πόλη της Θεσσαλίας, κτισμένη στον μυχό του Παγασητικού κόλπου, κοντά στη θέση της αρχαίας Ιωλκού και στους πρόποδες του βουνού των Κενταύρων, του Πηλίου. Αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πόλεις και ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Ελλάδας.^[1][2]

Ο μόνιμος πληθυσμός της πόλης του Βόλου είναι 85.803, σύμφωνα με την απογραφή του 2021, ενώ ο πληθυσμός του πολεοδομικού συγκροτήματος ανέρχεται σε 123.747 κατοίκους και του διευρυμένου καλλικρατικού Δήμου Βόλου σε 139.670 κατοίκους.^[3]

Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 09/06/2023)

Η προέλευση του ονόματος, Βόλος, δεν είναι πλήρως τεκμηριωμένη. Κατά ορισμένους, η λέξη Βόλος αποδίδεται σε παραφθορά του αρχαίου ονόματος Ιωλκός (Ιωλκός > Γιωλκός > Γώλος > Βώλος ή Βόλος).^[1] Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι η ονομασία Βόλος προήλθε από το όνομα Φόλος, που κατά τη μυθολογία ήταν πλούσιος γαιοκτήμονας της περιοχής. Κατά μία τρίτη εκδοχή (βλ. Η επανάσταση της Θεσσαλομαγνησίας, του Γ. Κορδάτου), η λέξη Βώλος ή Βόλος προέρχεται από τη σλαβική θεότητα Βόλος ή Βέλες και είναι αντίστοιχη της ελληνικής αρχαίας θεότητας Δήμητρα, όπως και λεγόταν η πόλη παλαιότερα (Δημητριάδα). Τέλος, κατά μία τέταρτη εκδοχή, η ονομασία Βόλος είναι παραφθορά της ιταλικής λέξης golfo, που σημαίνει κόλπος. Γεγονός πάντως είναι ότι το τοπωνύμιο Βόλος εμφανίστηκε γύρω στον 14ο αι. και χρησιμοποιήθηκε πρώτα για το χωριό που είναι χτισμένο στους πρόποδες του Πηλίου και που σήμερα αποκαλείται Άνω Βόλος.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 09/06/2023)

Η πόλη του Βόλου αποτελεί την πρωτεύουσα του Νομού Μαγνησίας και τοποθετείται γεωγραφικά στην περιοχή της κεντρικής Ελλάδας, ειδικότερα δε στο πεδινό τμήμα του νομού. Χαρακτηρίζεται από έντονες αστικές λειτουργίες, που αποτελούν μια σημαντική παρουσία της βιομηχανίας και του τουρισμού, αλλά και από ένα αξιοσημείωτο αριθμό νέων ανθρώπων, κυρίως λόγω της ύπαρξης της πλειονότητας των τμημάτων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά γνωρίσματα διαμορφώνουν την ταυτότητα της πόλης, το κάθε ένα με το δικό του ξεχωριστό τρόπο, ενώ, με τον κατάλληλο σχεδιασμό και πολιτικές, μπορούν να συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη και ευημερία της πόλης. Σε τοπικό επίπεδο, το Πολεοδομικό Συγκρότημα Βόλου βρίσκεται στο μυχό του Παγασητικού κόλπου, σε μικρή απόσταση από τον κύριο οδικό άξονα της χώρας (ΠΑΘΕ), με τον οποίο συνδέεται σε δύο σημεία, στις Μικροθήβες και στο Βελεστίνο και σε απόσταση 335 χλμ. από την πρωτεύουσα Αθήνα και 214 χλμ. από τη συμπρωτεύουσα Θεσσαλονίκη. Η περιοχή που καταλαμβάνει ο οικιστικός ιστός περιβάλλεται βορειοανατολικά από τον ορεινό όγκο του Πηλίου, νότια από το υγρό στοιχείο της θάλασσας και δυτικά από τις πεδινές εκτάσεις της Θεσσαλίας. Είναι κτισμένη με μέτωπο κυρίως στον Παγασητικό κόλπο και εκτείνεται ως τις παρυφές του Πηλίου. Η σχέση της πόλης με το βουνό και τη θάλασσα έχει επιδράσει διαχρονικά δραστικά στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή των κατοίκων και έχει διαμορφώσει καθοριστικά την εξέλιξη του επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης του Βόλου. Όσον αφορά στην ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού του Π.Σ. Βόλου και των Δήμων στους οποίους συνίσταται, διαπιστώνεται ότι το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται μεταξύ 0 και 24 είναι το 31% του πληθυσμού της πόλης, μεταξύ 25 και 54 το 43% και μεταξύ 55 και πάνω από 85 το 26%. Δηλαδή, τα νέα άτομα που βρίσκονται περίπου στις δύο πρώτες δεκαετίες της ζωής τους υπολείπονται των ατόμων που αποτελούν το παραγωγικότερο δυναμικό της περιοχής (25 έως 54) κατά 12%.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 09/06/2023)

Το κλίμα της περιοχής του Βόλου έχει τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος των παραθαλασσίων περιοχών της Θεσσαλίας με επιρροή από το Όρος Πήλιο. Τα ποσοστά υγρασία κατά τους χειμερινούς κυρίως μήνες είναι υψηλά. Με ετήσιες διαφορές μεταξύ μεγίστης και ελαχίστης θερμοκρασίας άνω των 30 βαθμών Κελσίου. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 14,4 βαθμοί Κελσίου. Ο μέσος όρος υψηλής θερμοκρασίας ετησίως είναι 20,2 βαθμοί Κελσίου, ενώ ο μέσος όρος χαμηλής θερμοκρασίας ετησίως είναι 9,9 βαθμοί Κελσίου. Ρεκόρ Αρνητικής θερμοκρασίας -13.6 βαθμοί Κελσίου.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Μήνας	Ιαν	Φεβ	Μαρ	Απρ	Μάι	Ιουν	Ιουλ	Αυγ	Σεπ	Οκτ	Νοε	Δεκ
Μέγιστη θερμοκρασία (°C)	10	11	15	19	23	28	31	30	26	21	15	12
Ελάχιστη θερμοκρασία (°C)	3.8	4	7	8	9	13	18	19	13	7	2	5
Βροχόπτωση (mm)	46.9	40.3	55.7	46.1	44	38.6	25.6	20.8	26.2	40.6	57.7	52.9
Ρεκόρ θερμοκρασίας (°C)	17	20	23	29	30	38	38	38	30	28	23	20

Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην περιοχή του Βόλου είναι αυξημένη και υπερβαίνει σε πολλές περιπτώσεις τα επιτρεπόμενα όρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας^[4] με αποτέλεσμα έντονες αντιδράσεις από τους κατοίκους.^[5] Στην πόλη του Βόλου υπάρχει ένας σταθμός μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης αστικού υποβάθρου σε κεντρικό σημείο της πόλης (1ο Δημοτικό Σχολείο) και ύψος δώδεκα μέτρων.^[6] Ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (GreenYourAir), ενημερώνει ότι ο μέσος όρος των αιωρούμενων σωματιδίων διαμέτρου έως 2,5 μικρόμετρα (PM2.5) για την δωδεκάμηνη περίοδο από 01/03/2019 ως και 29/02/2020 ανήλθε σε 30,03 μg/m3, με ετήσιο όριο βάση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τα 10 μg/m3 και με ετήσιο όριο βάση της ελληνικής νομοθεσίας τα 25 μg/m3. Αυτό μεταφράζεται σε μια υπέρβαση 200,3% σε ότι αφορά τα όρια που έχει θεσπίσει ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας και 20,12% σε ότι αφορά τα όρια που έχει θεσπίσει η ελληνική νομοθεσία^[7].

Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 09/06/2023)

Η περιοχή του Βόλου, η αρχαία Μαγνησία, συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πρώτες περιοχές που κατοικήθηκαν στον ελλαδικό χώρο. Οι οικισμοί που ανακαλύφθηκαν στα κοντινά χωριά Σέσκλο και Διμήνι χρονολογούνται από την 7η χιλιετία π.Χ., ενώ η πολιτισμική παρουσία στον χώρο συνεχίζεται αδιάκοπη μέχρι και σήμερα.

Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 09/06/2023)

Η ευρύτερη περιοχή του Βόλου συγκεντρώνει μερικές από τις σημαντικότερες νεολιθικές θέσεις ολόκληρης της Βαλκανικής χερσονήσου. Οι αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή έχουν φέρει στο φως σαράντα περίπου νεολιθικούς οικισμούς (7η–8η χιλιετία π.Χ.), αρκετοί από τους οποίους εξακολούθησαν τις δραστηριότητές τους και κατά τη διάρκεια της Εποχής του Ορείχαλκου (3000–1500 π.Χ.) Οι σημαντικότεροι νεολιθικοί οικισμοί ανακαλύφθηκαν από τον αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα στις αρχές του 20ού αι. στο Σέσκλο και το Διμήνι. Στους χώρους αυτούς, οι έρευνες ανέδειξαν χαρακτηριστικά γραπτά κεραμικά, κοκάλινα και λίθινα εργαλεία, καθώς και αντικείμενα από οψιδιανό που προερχόταν από τη Μήλο.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις έχουν ανακαλυφθεί στον λόφο των Αγίων Θεοδώρων, στη σημερινή συνοικία Παλιά ή Παλαιά, και στα Πευκάκια. Στη μυκηναϊκή περίοδο χρονολογείται η ίδρυση της Ιωλκού, σημαντικού οικονομικού και πνευματικού κέντρου της περιοχής, που συνδέεται άμεσα με τον μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας. Παλαιότεροι ερευνητές εκτιμούσαν ότι η θέση της Ιωλκού ήταν στα Παλιά. Ωστόσο, νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα τεκμηριώνουν την άποψη ότι η έδρα των βασιλιάδων της Ιωλκού δεν ήταν στα Παλιά, αλλά στο Διμήνι, που τότε ήταν παραθαλάσσιο. Στο παλιό Κάστρο, στα Παλιά βρέθηκαν και δύο πινακίδες με Γραμμική Β γραφή, εκ των οποίων η μια είχε ευανάγνωστα σύμβολα. Είναι οι μόνες πινακίδες Γραμμικής Β που έχουν βρεθεί στη Θεσσαλία.^[8] Εκεί βρισκόταν το κέντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων που βασίζονταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ οι εμπορικές δραστηριότητες γίνονταν από το λιμάνι στα Πευκάκια. Στην κλασική περίοδο (6ος αι. π.Χ.) άκμασαν οι Παγασές, οι οποίες υπήρξαν επίνειο των Φερών.

Το 293/292 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας Δημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσε στη χερσόνησο που σήμερα αποκαλείται Πευκάκια την πόλη Δημητριάδα (Δημητριάς), συνενώνοντας τις Παγασές με διάφορες γειτονικές κώμες. Η Δημητριάδα αποτέλεσε ισχυρό στρατιωτικό σταθμό και ορμητήριο των Μακεδόνων. Παράλληλα εξελίχτηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο κατά την περίοδο 217-168 π.Χ. Η πόλη ήταν κτισμένη σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα και περιβαλλόταν από ισχυρό τείχος. Στο ανατολικό τμήμα της πόλης βρίσκονταν το ανάκτορο, νότια η αγορά και δυτικά το θέατρο. Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλές επιτύμβιες στήλες που δίνουν ενδιαφέροντα στοιχεία για την οικονομία, την κοινωνία και την τέχνη της εποχής. Το 197 π.Χ. η Δημητριάδα έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων.

Η Ιωλκός δεν υπήρχε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, τα πρώτα χρόνια του Μεσαίωνα ήταν γνωστή σαν Δημητριάδα, εξακολούθησε να ακμάζει και κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής κατάκτησης. Μαζί με τις Φθιώτιδες Θήβες, κοντά στη σημερινή Νέα Αγχίαλο, ήταν τα σημαντικότερα κέντρα της παλαιοχριστιανικής και βυζαντινής Θεσσαλίας, αποτελώντας τη διέξοδο της ενδοχώρας προς τη θάλασσα. Μάλιστα, από τον 5ο αι. μ.Χ., η Δημητριάδα έγινε έδρα επισκόπου, τον τίτλο της οποίας διατηρείται και σήμερα. Τον 7ο αιώνα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή οι Σλάβοι Βελεγεζίτες.^[9][10] Οι Φθιώτιδες Θήβες εγκαταλείφθηκαν, ενώ οι κάτοικοι της Δημητριάδας κατέφυγαν για προστασία στο λόφο των Αγ. Θεοδώρων στα Παλιά, όπου προϋπήρχε οικισμός οχυρωμένος από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό (551 μ.Χ.). Τους επόμενους αιώνες η πόλη έχασε τη σημασία της, καθώς ήταν επισφαλής στις επιθέσεις Σαρακηνών πειρατών. Ο Βόλος καταγράφεται για πρώτη φορά με το όνομα "Γόλος" σαν μια από τις πόλεις που κατέκτησε ο Βυζαντινός στρατηγός Ιωάννης ο Μονομάχος στη Θεσσαλία.^[9]

Το όνομα έχει Σλαβική προέλευση από τη λέξη "Γολ" που μεταφράζεται ως "γυμνό" ή τη λέξη "Γολς" που μεταφράζεται ως "τόπος διοίκησης".^[11][12][13] Σύμφωνα με την Ελληνική εκδοχή πήρε το όνομα από τη "βολή" επειδή ήταν ο τόπος στον οποίο έριχναν οι ψαράδες τα δίχτυα τους ή ο "βώλος" χώματος, το νέο όνομα "Βόλος" εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1540.^[11][12] Τα μεσαιωνικά τείχη του Βόλου ακολουθούν τα ίχνη των τειχών της αρχαίας Ιωλκού, πολλά ευρήματα της αρχαίας πόλης βρίσκονται στη μεσαιωνική Ακρόπολη.^[14] Το 1204, μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, η Δημητριάς δόθηκε στους Μελισσηνούς, ονομαστή βυζαντινή οικογένεια και ειδικότερα στον τοπικό κλάδο της. Εκείνη την περίοδο της Λατινοκρατίας, έλαβε χώρα στο λιμάνι της πόλης η Ναυμαχία της Δημητριάδος, μεταξύ Βυζαντινών και Λατίνων. Ο Βόλος κατακτήθηκε μαζί με ολόκληρη τη Θεσσαλία από τη Σερβική Αυτοκρατορία (1348), κυβερνήθηκε από τον Πρέλιουμπ.^[15] Μετά τον θάνατο του Πρέλιουμπ τη Θεσσαλία κυβέρνησε για σύντομο χρονικό διάστημα ο Νικηφόρος Β΄ Ορσίνι, ακολούθησαν οι Σέρβοι κυβερνήτες Συμεών Ούρεσης Παλαιολόγος και Ιωάννης Ούρεσης Δούκας Παλαιολόγος. Με τον θάνατο του τελευταίου (1373) η Θεσσαλία επανήλθε για 12 χρόνια σε Βυζαντινή κυριαρχία, κατόπιν την κατέκτησε η Οθωμανική αυτοκρατορία με τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Α΄ (1423).^[16] Τότε οι χριστιανοί κάτοικοι άρχισαν να εγκαταλείπουν τις παραλιακές περιοχές και να μεταναστεύουν στα υψώματα του Πηλίου. Προς το τέλος του 16ου αι., η έδρα του επισκόπου Δημητριάδος μεταφέρθηκε στον Άνω Βόλο.

Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 09/06/2023)

Την περίοδο της Οθωμανοκρατίας, η οικονομική και πνευματική δραστηριότητα της περιοχής μεταφέρθηκε στο Πήλιο, το οποίο ευνοήθηκε από το καθεστώς προνομίων που του είχαν παραχωρήσει οι Οθωμανοί κατακτητές. Από τον 17ο αι. και μέχρι την Ελληνική Επανάσταση του 1821, το Πήλιο εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα πρωτοβιομηχανικά και πνευματικά κέντρα του ελλαδικού χώρου. Κατά την ίδια περίοδο, το κάστρο του Βόλου ήταν αποκλειστικός χώρος των Οθωμανών, όπου απαγορεύονταν ή αποφεύγονταν η εγκατάσταση χριστιανών.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Κατά το ξέσπασμα της ελληνικής επανάστασης του 1821, τα χωριά του Πηλίου πήραν το μέρος των επαναστατών, αλλά οι Τούρκοι κατόρθωσαν, με τη βία, να καταστείλουν την εξέγερση μέσα σε έναν χρόνο (1822). Το κάστρο του Βόλου πολιορκήθηκε από υδραίικα καράβια χωρίς επιτυχία. Συγκεκριμένα, όταν οι Τούρκοι πληροφορήθηκαν την έναρξη της επανάστασης στο Μωριά κλείστηκαν στο Κάστρο, ενίσχυσαν τις επάλξεις του με κανόνια και εφοδιάστηκαν. Την Πέμπτη 5 Μαΐου 1821, στις έξι το απόγευμα, καράβια με αρχηγό τον Υδραίο Αναστάσιο Τσαμαδό εμφανίστηκαν — όπως αναφέρει στο ημερολόγιό του — στον Αγ. Γεώργιο και μετά την κήρυξη της επανάστασης από τον Άνθιμο Γαζή στις Μηλιές (7 Μαρτίου 1821) ενώθηκαν με αγωνιστές του Πηλίου, στη βόρεια πύλη του Κάστρου. Αρχηγός τους ήταν ο Κυριάκος Μπασδέκης ο οποίος και πληγώθηκε στις αψιμαχίες με τους Τούρκους. Η πολιορκία απέτυχε και ο στόλος αποχώρησε την Τετάρτη 11 Μαΐου ενώ παράλληλα έφτασε από τη Λάρισα και ο στρατός του Μαχμούτ Πασά Δράμαλη. Το 1827 έλαβε χώρα η ναυμαχία του Βόλου, στην οποία συμμετείχε με την ελληνική πλευρά η ατμοκορβέτα «Καρτερία», που υπήρξε παγκοσμίως το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό που συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις.^[17]

Η σημερινή πόλη του Βόλου άρχισε να κτίζεται έξω από το παλιό Κάστρο λίγο μετά το 1830. Ο Βόλος, ως το λιμάνι της περιοχής, τράβηξε την προσοχή των Πηλιορειτών, οι οποίοι αρχικά νοίκιαζαν χώρο στα καταστήματα Παλιά πριν αρχίσουν να φτιάχνουν τις επιχειρήσεις τους ανατολικά του κάστρου. Το 1841 άρχισε να λειτουργεί η Χαλβαδοποιία Τσούγκου και το 1860 χτίστηκε στον Βόλο ο πρώτος αλευρόμυλος για την παραγωγή ζυμαρικών από τους αδελφούς Γκλαβάνη. Το 1869 κτίστηκε ο ατμόμυλος του Αριστείδη Μουσούρη και το 1872 το βυρσοδεψείο των Γεωργίου και Νικούλη.^[18] Η ευνοϊκή γεωγραφική του θέση, λόγω του λιμανιού, συνέβαλε στην εξέλιξή της σε οικονομικό κέντρο της Θεσσαλίας.

Μετά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877 και τη διάσκεψη της Κωνσταντινούπολης (1881), η Θεσσαλία παραχωρήθηκε στο νεοελληνικό κράτος, και στις 2 Νοεμβρίου του 1881, ο Ελληνικός Στρατός εισήλθε στην πόλη του Βόλου.

Κατά τον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, ο Βόλος έπεσε ξανά στα χέρια των Τούρκων. Οι κάτοικοι της περιοχής αναγκάστηκαν να ζητήσουν καταφύγιο σε γειτονικά νησιά, αλλά μετά από λίγους μήνες οι Τούρκοι αποχώρησαν και έτσι Βολιώτες και Πηλιορείτες επέστρεψαν στα σπίτια τους.

Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 09/06/2023)

Δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, με βασιλικό διάταγμα της 31ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126), ιδρύθηκε ο Δήμος Παγασών, ο προκάτοχος του σημερινού Δήμου Βόλου. Η ανάπτυξη της νέας πόλης ήταν ραγδαία. Η βιοτεχνική και γεωργική παράδοση του Πηλίου, το λιμάνι του καθώς και τα παροικιακά κεφάλαια που εισέρρευσαν στην περιοχή ήταν μερικοί από τους παράγοντες που ευνόησαν την οικονομική εξέλιξη της πόλης με κύριες κατευθύνσεις το εμπόριο και τη βιομηχανία, ενώ παράλληλα ο αστικός ιστός της πόλης αναπτύσσεται.^[19] Η ευνοϊκή θέση και η αλματώδης οικονομική εξέλιξη της πόλης προσέλκυσαν κατοίκους και επενδυτές από άλλες περιοχές. Η σύντομη κατάληψη του Βόλου κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 δεν είχε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ανάπτυξή του.

Το 1886, ολοκληρώθηκε η σιδηροδρομική σύνδεση του Βόλου με τη Λάρισα και την Καλαμπάκα. Το 1895 επίσης, άρχισε τη λειτουργία της η σιδηροδρομική γραμμή Βόλου–Λεχωνίων, που επεκτάθηκε έως τις Μηλιές το 1904. Παράλληλα, το 1892, ξεκίνησαν τα έργα διαμόρφωσης του λιμανιού που συνεχίστηκαν και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να καλυφθούν οι ολοένα αυξανόμενες ανάγκες διακίνησης εμπορευμάτων. Το 1919, το λιμάνι του Βόλου ήταν το πρώτο σε εξαγωγές καπνών στην Ελλάδα, με ποσοστό εξαγωγών 30%.

Συγκεντρώνοντας όλες τις προϋποθέσεις — κεφάλαια, εργατική δύναμη, διευρυμένη εσωτερική αγορά, πρόσβαση στις πρώτες ύλες — ο Βόλος εξελίχθηκε προπολεμικά σε σημαντικό βιομηχανικό κέντρο. Οι κυριότεροι κλάδοι της βιομηχανίας ήταν τα τρόφιμα, το μέταλλο, ο καπνός, η υφαντουργία και η βυρσοδεψία. Το 1889 ιδρύθηκε η σιδηροβιομηχανία του Παπαρήγα, το 1890 η καπνοβιομηχανία Ματσάγγου και το 1895 το εργοστάσιο φωταέριου.^[18]

Παράλληλα με την οικονομική άνθηση, αναπτύχθηκε σημαντική πολιτιστική και κοινωνική δραστηριότητα. Το 1894 θεμελιώθηκε το Δημοτικό Θέατρο, ενώ το 1896 ιδρύθηκε ο Γυμναστικός Σύλλογος Βόλου. Το 1898 εκδίδεται η εφημερίδα Θεσσαλία σαν συνέχεια των εφημερίδων Παγασαί και Νέα Θεσσαλία, και η οποία κυκλοφορεί σχεδόν χωρίς καμία διακοπή ακόμα και σήμερα. Το 1908, άρχισε να λειτουργεί το Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο, το οποίο διηύθυνε ο πρωτοπόρος παιδαγωγός Αλέξανδρος Δελμούζος και που έμελλε να κλείσει βιαίως μόνον τρία χρόνια αργότερα. Το 1908 επίσης ιδρύθηκε το Εργατικό Κέντρο Βόλου, το πρώτο στην Ελλάδα. Η οικονομική άνθιση της νέας πόλης του Βόλου προσέλκυσε και άτομα άλλων εθνικών ή θρησκευτικών ομάδων. Δεν είναι τυχαίο ότι στον Βόλο υπάρχει εβραϊκή συναγωγή και καθολική εκκλησία, οι οποίες φτιάχτηκαν στις αρχές του 20ού αι. Στον Βόλο γεννήθηκε και ο διάσημος Ιταλός ζωγράφος Τζόρτζιο ντε Κίρικο, γιος του μηχανικού Εβαρίστο ντε Κίρικο, που σχεδίασε τη σιδηροδρομική γραμμή Βόλου–Μηλεών.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγακταστάθηκαν πολλές οικογένειες Μικρασιατών στην αναπτυσσόμενη πόλη του Βόλου, που παρά τη μεγάλη ανάγκη από εργατικά χέρια, έπεσαν θύμα εκτεταμένου ρατσισμού. Οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία αρχικά εγκαταστάθηκαν στους άδειους χώρους της πόλης. Γύρω από την Πλατεία Ρήγα Φεραίου, έστησαν ολόκληρη παραγκούπολη, η οποία καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1930. Σιγά-σιγά, οι νέοι κάτοικοι του Βόλου μετακινήθηκαν προς τα ΒΔ προάστια της πόλης, στα Προσφυγικά, που αργότερα αποτέλεσαν τον πυρήνα της Νέα Ιωνία Μαγνησίας.

Το 1937 η βιομηχανία του Βόλου άρχισε να δείξει σημάδια κάμψης, ιδίως η σιδηροβιομηχανία και η υφαντουργία, ενώ κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου οι επιτάξεις εξοπλισμού ανάγκασαν πολλές βιομηχανίες να υπολειτουργούν.^[20] Την περίοδο 1941–1944, ο Βόλος δοκιμάστηκε σκληρά από την ιταλική και αργότερα την γερμανική κατοχή. Η περίοδος αυτή είναι η μόνη κατά την οποία, ο πληθυσμός της πόλης παρουσίασε μείωση. Πολλά μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων, αλλά και απλοί άμαχοι πολίτες βρήκαν τραγικό θάνατο στους δρόμους της πόλης, στους χώρους εκτέλεσης (όπως η πλατεία Ελευθερίας) και στην Κίτρινη Αποθήκη, που οι Γερμανοί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους χρησιμοποιούσαν ως φυλακή.^[21] Η εβραϊκή κοινότητα του Βόλου, δεύτερη σε λιγότερες απώλειες μετά την Κεφαλλονιά, χάρη στην έγκαιρη κινητοποίηση του ΕΑΜ–ΕΛΑΣ, μετά την ενημέρωση του Μητροπολίτη Δημητριάδος Ιωακείμ προς τον Αρχιραββίνο Βόλου Μωϋσή Πέσαχ και την συνεργασία των τοπικών αρχών για την εκκένωση του Βόλου από τους εβραϊκής καταγωγής πολίτες, έπειτα και από τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης (εκτοπισμός των εβραίων της πόλης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης). (Σήμερα, η εβραϊκή κοινότητα αριθμεί λιγότερα από εκατό μέλη, καθώς οι περισσότεροι ακολούθησαν το μεταναστευτικό ρεύμα, μετά τον πόλεμο, για να εγκατασταθούν στο Ισραήλ ή αλλού.)

Μεταπολεμικά ο Βόλος εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα πολεοδομικά συγκροτήματα της Ελλάδας, από οικονομική και δημογραφική άποψη. Τον Μάιο του 1947, με βασιλικό διάταγμα ιδρύθηκε ο Δήμος Νέας Ιωνίας Βόλου. Στις 26 Φεβρουαρίου του 1954, το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Παγασών, αποφάσισε τη μετονομασία της δημοτικής Αρχής σε «Δήμος Βόλου». Την επόμενη χρονιά, δύο σεισμοί, στις 19 Απριλίου και στις 21 Απριλίου 1955, κατέστρεψαν σχεδόν το ένα τέταρτο των κτισμάτων και η πόλη άλλαξε φυσιογνωμία. Ορισμένα από τα νεοκλασικά κτίρια του προπολεμικού Βόλου χάθηκαν για πάντα και στη θέση τους εμφανίστηκαν τα μικρά μετασεισμικά σπίτια. Αυτές οι όμορφες μετασεισμικές μονοκατοικίες αντικαταστάθηκαν στην εποχή της αντιπαροχής (1970–2000) από πολυκατοικίες.

Η βιομηχανική ανάπτυξη που γνώρισε ο Βόλος έως τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια δεν είχε ανάλογη συνέχεια κατά το δεύτερο μισό του 20ού αι. Μεγάλα εργοστάσια όπως η καπνοβιομηχανία Ματσάγγου, οι σιδηρουργίες Γκλαβάνη και Σταματελόπουλου, οι κυλινδρόμυλοι Λούλη στα Παλιά (σημερινός πολυχώρος Village), η υφαντουργία Παπαγεωργίου, το εργοστάσιο πλινθοκεραμοποιίας Τσαλαπάτα κ.ά. έπαψαν να λειτουργούν. Η λειτουργία της Βιομηχανικής Ζώνης από το 1969 οδήγησε σε μία προσωρινή βιομηχανική άνθιση με την εγκατάσταση νέων βιομηχανιών. Όμως στα μέσα της δεκαετίας του 1980, η αποβιομηχάνιση του Βόλου άρχισε να γίνεται πλέον γεγονός.^[22]

Σήμερα, στην περιοχή εξακολουθούν να λειτουργούν ορισμένες μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, όπως το εργοστάσιο Όλυμπος της ΑΓΕΤ Ηρακλής,^[23] η Χαλυβουργία Ελλάδος (πρώην Χαλυβουργία Θεσσαλίας), το εργοστάσιο ρητίνης PET της VPI, το εργοστάσιο χαλυβδόφυλλων της Κόντι, το εμφιαλωτήριο ΕΨΑ,^[24] η ΕΥΡΗΚΑ με τα απορρυπαντικά, το εργοστάσιο βαριάς συντήρησης-ανακατασκευής του ΟΣΕ, τα μπισκότα Παπαδοπούλου, κ.ά. Ωστόσο, η οικονομία του Βόλου στηρίζεται πλέον κατά κύριο λόγο στο εμπόριο, τις υπηρεσίες και τον τουρισμό, και κατά δεύτερο λόγο στη βιοτεχνία και τη βιομηχανία.

Το 1984 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με έδρα τον Βόλο και σχολές ή τμήματα σε όλες τις θεσσαλικές πόλεις.^[25] Το Πανεπιστήμιο, το οποίο δέχτηκε τους πρώτους φοιτητές το 1989 και φιλοξενεί σήμερα περίπου 15.000 φοιτητές και πάνω από 500 άτομα εκπαιδευτικό και τεχνικό προσωπικό, έδωσε μία νέα πνοή στην πνευματική ζωή του Βόλου. Εστίες καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων είναι το Δημοτικό Θέατρο, το Ωδείο, καθώς και η Συμφωνική Ορχήστρα της πόλης.

Το 2004, ο Βόλος έγινε «ολυμπιακή πόλη», αφού φιλοξένησε ορισμένους αγώνες ποδοσφαίρου στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι αγώνες έγιναν στο νέο υπερσύγχρονο Πανθεσσαλικό Στάδιο, το οποίο κατασκευάστηκε για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων.^[26] Αξιοποιώντας την εμπειρία των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, ο Βόλος διοργάνωσε το 27ο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ενόργανης Γυμναστικής Ανδρών / Εφήβων^[27] και τμήμα του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Μπιλιάρδου το 2006.

Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. (Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 09/06/2023)

Ο Βόλος συνδέεται σιδηροδρομικώς και αεροπορικώς με την υπόλοιπη Ελλάδα, έχει εμπορικό λιμάνι με ακτοπλοϊκή σύνδεση προς γειτονικά νησιά και είναι μία πόλη που διαθέτει πυκνό συγκοινωνιακό δίκτυο.

Ο Βόλος διαθέτει ένα από τα πιο σύγχρονα περιφερειακά αεροδρόμια της Ελλάδας, καθώς ο νέος αεροσταθμός του Κρατικού Αερολιμένα Νέας Αγχιάλου βρίσκεται σε λειτουργία από τον Σεπτέμβριο του 2010. Ο αερολιμένας βρίσκεται σε απόσταση  30 χιλιομέτρων από τη πόλη του Βόλου κοντά στη περιοχή του Αλμυρού και δίπλα στην εθνική οδό Αθηνών-Θεσσαλονίκης. Η πρόσβαση στον αερολιμένα γίνεται μέσω της εθνικής οδού στο ύψος του κόμβου του Αλμυρού. Το λιμάνι του Βόλου είναι το τρίτο μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι στην Ελλάδα, ενώ συνδέεται καθημερινά με πλοία και υδροπτέρυγα με τις Σποράδες. Η πόλη συνδέεται με το σιδηροδρομικό δίκτυο του ΟΣΕ. Ο σταθμός του Εβαρίστο ντε Κίρικο παραμένει ίδιος από το 1882, όταν η κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου από την Εταιρεία Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων έδωσε την πρώτη ώθηση στη ραγδαία ανάπτυξη της πόλης. Στον όροφο του κτιρίου του σταθμού στεγάζεται το Σιδηροδρομικό Μουσείο Θεσσαλίας, που φιλοξενεί πλούσιο σιδηροδρομικό, κειμηλιακό και τεκμηριωτικό υλικό.^[28]

Ο Βόλος εξυπηρετείται από αστικές και υπεραστικές λεωφορειακές γραμμές. Ο σταθμός υπεραστικών ΚΤΕΛ Νομού Μαγνησίας βρίσκεται στη συμβολή των οδών Σέκερη και Ζάχου από τον οποίο πραγματοποιούνται καθημερινά δρομολόγια προς Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Ιωάννινα, Κοζάνη, Έδεσσα, Πάτρα, Λαμία, Αγρίνιο, καθώς και προς τον Κρατικό Αερολιμένα Νέας Αγχιάλου.

Το πολεοδομικό συγκρότημα εξυπηρετείται από 12 αστικές λεωφορειακές γραμμές.

Το πολεοδομικό συγκρότημα του Βόλου εξυπηρετείται από το Γενικό Νομαρχιακό Αχιλλοπούλειο Νοσοκομείο Βόλου. Το Νοσοκομείο βρίσκεται στην οδό Πολυμέρη, στο ανατολικό άκρο της πόλης.^[29] Το πρώτο κτίριο αναγέρθηκε το 1903 με 1906, με δαπάνες των ελληνοαιγυπτιωτών Κωνσταντίνου και Νικολάου Αχιλλόπουλου, που κατάγονταν από την Τσαγκαράδα Πηλίου.^[30] Το δεύτερο κτήριο αναγέρθηκε μετά το 2010.

• Αϊβαλιώτικα
• Νεάπολη
• Άγιοι Ανάργυροι
• Παλιά ή Παλαιά
• Επτά Πλατάνια
• Μεταμόρφωση
• Χιλιάδου
• Καραγάτς
• Αγία Παρασκευή
• Ανάληψη
• Άγιος Κωνσταντίνος
• Άναυρος
• Νέα Δημητριάδα
• Νέες Παγασές

Προάστια θεωρούνται οι παρακάτω Δημοτικές Ενότητες και πρώην Δήμοι:^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

	Δημοτικές Ενότητες	Έδρα	Δημοτικές Υποενότητες	Πληθυσμός
1	Δημοτική Ενότητα Νέας Αγχιάλου	Ν. Αγχίαλος	Ν. Αγχίαλος, Αϊδίνι, Μικροθήβες	7.992
2	Δημοτική Ενότητα Αγριάς	Αγριά	Αγριά, Δράκεια	6.693
3	Δημοτική Ενότητα Αρτέμιδας	Άνω Λεχώνια	Άνω Λεχώνια, Άγιος Λαυρέντιος, Άγιος Βλάσιος, Κάτω Λεχώνια	4.583
4	Δημοτική Ενότητα Πορταριάς	Πορταριά	Πορταριά	1.389
5	Δημοτική Ενότητα Αισωνίας	Διμήνι	Διμηνίου, Σέσκλου	2.954
6	Δημοτική Ενότητα Μακρινίτσας	Μακρινίτσα	Μακρινίτσα	898

Από το 1878 ο Βόλος φιλοξενεί προξενεία διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών. Σήμερα λειτουργούν στη πόλη τα προξενεία των ακολούθων κρατών:

• Ιταλία
• Γαλλία
•  Βέλγιο
•  Γερμανία
•  Δανία
• Ολλανδία

• Το Κάστρο του Βόλου, στη σημερινή συνοικία Παλιά του δυτικού τομέα της πόλης, χτίστηκε στα μέσα του 6ου μ.Χ. αιώνα. Στη συνοικία των Παλαιών και στο υπόγειο γκαράζ του πολυχώρου Village μπορεί κανείς να θαυμάσει τα εντυπωσιακά, αναδεδειγμένα από την αρχαιολογική Υπηρεσία, Ρωμαϊκά Λουτρά.
• Το Πάρκο του Αναύρου, απέναντι από το Μουσείο, με αντιπροσωπευτικά δείγματα μοντέρνας γλυπτικής. Το 1988 πραγματοποιήθηκε στην πόλη συμπόσιο Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών-γλυπτών. Οι παρευρισκόμενοι δώρισαν στην πόλη όσα έργα δημιούργησαν τη χρονική περίοδο του συμποσίου, τα οποία και κοσμούν το πάρκο.
• Το Σπίτι με το Τριαντάφυλλο, στη διασταύρωση των οδών Ανθίμου Γαζή και Βλαχάβα, όπου έζησε η ζωγράφος Χρυσούλα Ζώγια.
• Η Γορίτσα, ένας χαμηλός λόφος ύψους 200 μέτρων, που προβάλλει προς τη θάλασσα μέσα από τον ορεινό όγκο του Πηλίου, από όπου μπορεί κανείς να εποπτεύσει τη γύρω περιοχή και τον Παγασητικό κόλπο και γι' αυτό είχε σημαντική στρατηγική θέση από τον 4ο αιώνα π.Χ.
• Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Βόλου, κατασκευάστηκε το 1884 από τον Ιταλό μηχανικό Εβαρίστο Ντε Κίρικο, πατέρα του μεγάλου υπερρεαλιστή ζωγράφου Τζόρτζιο Ντε Κίρικο ^[31].

• Δημοτικό Ωδείο Βόλου, έτος Κατασκευής 1885, Μεταμορφώσεως 1, Βόλος. Θεμελιώθηκε για να στεγάσει τις λειτουργίες της Τράπεζας Ηπειροθεσσαλίας, στη συνέχεια από το 1900 της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας και τέλος του Δημοτικού Ωδείου Βόλου^[32]
• Κλινική-οικία Τσικρίκη (πρώην οικία Α. Γκλαβάνη), Έτος Κατασκευής 1929, Αρχιτέκτων Α. Μεταξάς, Ιάσονος & Γαμβέτα, Βόλος^[33]
• Η οικία Κατσέμη (σήμερα ΚΕΘΕΑ), Έτος Κατασκευής 1929-30, Αρχιτέκτων Ι. Τσιράγγελος, Μεταμορφώσεως 18 με Σοφοκλέους, Βόλος^[33]

• Καπνοβιομηχανία Ματσάγγου, Το αρχικό κτήριο κατασκευάστηκε το 1890 στη συμβολή Π. Μελά και Σωκράτους. Η δεύτερη φάση επέκτασης το 1918 και η 3η μοντερνιστική επέκταση καταλαμβάνει το τετράγωνο Μακεδονομάχων, Σωκράτους έως την 28η Οκτωβρίου και σήμερα στεγάζει το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας^[34][35].
• Πρώην καπναποθήκη Παπαστράτου (Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας), Έτος κατασκευής 1926-1935, Οδός Αργοναυτών, Βόλος
• Το παρεκκλήσι της Αγίας Τριάδας στο Αχιλλοπούλειο Νοσοκομείο με αγιογραφίες του Γιώργου Γουναρόπουλου^[36]

• Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Ο Βόλος είναι η έδρα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το οποίο αποτελείται από πέντε σχολές και δεκαοκτώ τμήματα. Στην πόλη φοιτούν περίπου 10.000 φοιτητές.
• Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης. Στο Βόλο λειτουργεί η Δραματική Σχολή του Καλλιτεχνικού Οργανισμού του Δήμου Βόλου (Κ.Ο.Δ.Β.), που είναι αναγνωρισμένη από το Υπουργείο Πολιτισμού^[37], και παράρτημα της Ανώτατης Σχολής Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης.
• Το Πολεοδομικό Συγκρότημα Βόλου διαθέτει 56 Νηπιαγωγεία, 51 Δημοτικά Σχολεία, 18 Γυμνάσια, 13 Λύκεια, 7 Επαγγελματικά Λύκεια και 1 Δημόσια Σχολή Ανώτερης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (Σ.Α.Ε.Κ.) (πρώην ΙΕΚ).

• Τo Μουσείο της Πόλης του Βόλου αφηγείται την ιστορία της πόλης του Βόλου και της πόλης των προσφύγων, της Νέας Ιωνίας, μέσα από σπάνιο φωτογραφικό υλικό, ακουστικές μαρτυρίες και επιλεγμένα αντικείμενα. Επίσης, φιλοξενεί μοναδικές περιοδικές εκθέσεις όλο τον χρόνο, οι οποίες καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς κλάδους και τις περιόδους της τοπικής ιστορίας. Το Μουσείο αποτελεί πρότυπο του είδους του σε όλη την Ελλάδα και έχει βραβευθεί από το Μουσείο Μπενάκη. Επιπλέον, παρέχει τη δυνατότητα οργανωμένων ξεναγήσεις.
• Το Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου, που περιλαμβάνει ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή της Μαγνησίας (Ιωλκός, Φέρραι, Δημητριάδα) από την προϊστορική εποχή έως και τα ρωμαϊκά χρόνια.
• Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Βόλου βρίσκεται στην οδό Μικρασιατών 1 με Ζάχου και φιλοξενεί πετρώματα, ορυκτά και απολιθώματα από τη Θεσσαλία και την Ελλάδα γενικότερα.
• Το Κέντρο Μικρασιατικού Πολιτισμού Η Στέγη των Ιώνων της Πολιτιστικής Εστίας Μικρασιατών Νέας Ιωνίας Μαγνησίας “Ίωνες”.(οδός Χρ.Λούλη 68).
• Το Κέντρο Τέχνης «Τζόρτζιο ντε Κίρικο», με συχνές θεματικές εκθέσεις και μόνιμη συλλογή.
• Το Μουσείο Βιομηχανικής Ιστορίας, στο συγκρότημα Τσαλαπάτα, στις παλαιές εγκαταστάσεις του ομώνυμου εργοστασίου πλινθοκεραμοποίας, στην περιοχή των Παλαιών. Περιλαμβάνει 20 χειροτεχνικά εργαστήρια, εκθετήρια και μικρά εμπορικά καταστήματα για παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής, χώρους εκθέσεων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, βιβλιοθήκη, αίθουσα video-wall και κινηματογράφο, καθώς και χώρους αναψυχής (καφέ, εστιατόριο, ουζερί).
• Το Λαογραφικό Κέντρο Κίτσου Μακρή στεγάζεται στο σπίτι του λαογράφου, στην οδό Κίτσου Μακρή 38, και ανήκει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Περιλαμβάνει τη λαογραφική συλλογή του σημαντικού ερευνητή, με μοναδικά στο είδος τους εκθέματα, την 4.000 τόμων βιβλίων βιβλιοθήκη του και το αρχείο του, με 2.500 διαφάνειες και 4.000 φωτογραφίες, σε πολλές από τις οποίες απεικονίζονται θησαυροί της λαϊκής μας παράδοσης που δε σώζονται σήμερα.
• Το Εντομολογικό Μουσείο στο Βόλο αποτελεί το μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα και θεωρείται ως ένα από τα πιο αξιόλογα των Βαλκανίων. Περιλαμβάνει 35.000 έντομα διαφόρων τάξεων, κυρίως λεπιδόπτερων, τα οποία ανήκουν σε περισσότερα από 10.000 είδη, υποείδη και φυλές.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}
• Το Τυπογραφικό Μουσείο της εφημερίδας Η Θεσσαλία, η οποία εκδίδεται αδιαλείπτως από το 1898, αποτελεί ένα ξεχωριστό τυπογραφικό μουσείο. Σε μία αίθουσα 350 τ.μ. των εγκαταστάσεων της εφημερίδας, στη Βιομηχανική Περιοχή (ΒΙ.ΠΕ.) Βόλου, φιλοξενούνται εκατό χρόνια ιστορίας και τεχνολογικών εξελίξεων.
• Τo Σιδηροδρομικό Μουσείο Θεσσαλίας
• Η Βιβλιοθήκη του Συλλόγου «Οι Τρεις Ιεράρχες» είναι η αρχαιότερη βιβλιοθήκη της πόλεως του Βόλου και ήταν η μοναδική από το 1907 μέχρι το 1980.^[38] Πυρήνας της βιβλιοθήκης των «Τριών Ιεραρχών», στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της, αποτέλεσε το αρχείο του Ζωσιμά Εσφιγμενίτη. Σταδιακά βέβαια, η βιβλιοθήκη εμπλουτίστηκε από δωρεές και άλλων πνευματικών ανθρώπων, οι οποίοι χάρισαν τις βιβλιοθήκες τους στο Σύλλογο. Έτσι σήμερα η βιβλιοθήκη του Συλλόγου περιλαμβάνει πλήθος βιβλίων, σπάνια χειρόγραφα, παλαίτυπα, καθώς και το σύνολο των εφημερίδων που έχουν εκδοθεί στο Βόλο από το 1898 και μετά.^[39]
• Οικία Κοντού - Μουσείο Θεόφιλου στην Ανακασιά.^[40] Το αρχοντικό χρονολογείται το α΄μισό του 19ου αιώνα. Αρχικά ήταν ιδιοκτησία της οικογένειας Χατζηαναστάση μέχρι το 1905, που το αγόρασε ο Ανωβολιώτης μυλωνάς Γιάννης Κοντός. Ο νέος ιδιοκτήτης αμέσως προέβη σε εργασίες εκσυγχρονισμού της κατοικίας και προσαρμογής της στα νεοκλασικά πρότυπα της εποχής. Το 1912, σύμφωνα με επιγραφή, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ζωγραφικής διακόσμησης της σάλας του τελευταίου ορόφου από το μεγάλο λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ. Οι σεισμοί του 1955 προξένησαν μεγάλες καταστροφές στο κτίριο. Το 1962 το Υπουργείο Πολιτισμού, για να προστατεύσει αυτό το μοναδικό για την περιοχή μνημείο, το χαρακτήρισε ως "ιστορικό διατηρητέο μνημείο" και το 1965 το αγόρασε, προκειμένου να επισκευαστεί και να λειτουργήσει ως επισκέψιμος για το κοινό χώρος.
• Το ανακαινισμένο Δημοτικό Θέατρο Βόλου "Βαγγέλης Παπαθανασίου" που ξεκίνησε να λειτουργεί κατά τη διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων του 2023.

• Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικού Θεάτρου: Το συγκεκριμένο φεστιβάλ κλείνει πάνω από δέκα χρόνια ζωής. Πρόκειται για ένα Φεστιβάλ Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών που περιλαμβάνει συνδυαστικά θεάματα, πολύτεχνες εκδηλώσεις και κάθε είδους «performance». Πραγματοποιείται κάθε χρόνο την περίοδο Δεκεμβρίου-Ιανουαρίου.
• Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής: Περιλαμβάνει δημιουργίες κλασσικής μουσικής από σύνολα, ορχήστρες, χορωδίες και σολίστ.
• Επιχειρηματικό Πανόραμα: Πρόκειται για ετήσια έκθεση παραγωγικής φυσιογνωμίας του Νομού Μαγνησίας, στην οποία συμμετέχουν επιχειρήσεις από τη Μαγνησία, τη Θεσσαλία και όλη την Ελλάδα.

Η πόλη του Βόλου έχει μεγάλη παράδοση στο άθλημα της ποδηλασίας με μεγάλες επιτυχίες και σπουδαίους αθλητές. Σημερινοί σημαντικοί ποδηλάτες είναι οι: Χρήστος Βολικάκης, Ζαφείρης Βολικάκης και Σωτήριος Μπρέτας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 οι σύλλογοι του Γ.Σ. Βόλου και του Γ.Σ. Νίκης Βόλου υπήρξαν από τους δυνατότερους στην Ελλάδα με μεγάλες επιτυχίες στο άθλημα και με πολλούς Βολιώτες αθλητές να επανδρώνουν τις εθνικές ομάδες μετά από πολλές πανελλήνιες επιτυχίες. Από τον Γ.Σ. Βόλου ξεχώρισαν οι: Αντώνιος Πρωτόπαπας (Πρωταθλητής Ελλάδος 1988), Ιωάννης Χρυσάφης, Μπαλατσός Χρήστος, Φώτης Τσιμητρέας. Οι Δημήτριος Χίος και Στέργιος Σαλπαδήμος μετά από μεγάλες επιτυχίες ως αθλητές στη συνέχεια έχουνε υπάρξει ομοσπονδιακοί προπονητές και τεχνικοί σύμβουλοι. Από τον Γ.Σ. Νίκης Βόλου ξεχώρισαν με τα χρώματα του συλλόγου και με συμμετοχές στην εθνική ομάδα ποδηλασίας δρόμου κατηγορίας UCI elite οι: Νικόλαος Πολύζος, Στέργιος Τζήμος και Ευάγγελος Μπερμπέρης.

Στο Βόλο εδρεύουν μία σειρά από αθλητικά σωματεία, όπως η Αθλητική Ένωση Βόλου Διμηνίου, ο Ολυμπιακός Βόλου, η Νίκη Βόλου, ο Γυμναστικός Σύλλογος Βόλου, ο Ν.Ο.Β. & Αργοναύτες, ο Όμιλος Υδατοσφαίρισης και Κολύμβησης Βόλου, ο Α.Σ. Ερμής^[41], η Ακαδημία Ποδοσφαίρου Βόλου, η Αγία Παρασκευή Βόλου, ο Α.Σ. ΑΙΧΜΗ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ (TAE KWON DO και ΞΙΦΑΣΚΙΑ), ο Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Βόλου (Ε.Ο.Σ.), ο Α.Ο. Μεταμόρφωση Βόλου, η Αθλητική Ακαδημία Άτλας Βόλου, ο Αθλητικός Σύλλογος Επιτραπέζιας Αντισφαίρισης Βόλου Κένταυρος (Α.Σ.Ε.Α. Βόλου Κένταυρος) και ο Όμιλος Ερασιτεχνών Αλιέων και Ναυτικών Αθλημάτων Βόλου (OEA-NAB).

Οι κυριότερες αθλητικές εγκαταστάσεις της πόλης είναι το Πανθεσσαλικό Στάδιο, το Ε.Α.Κ. Βόλου, το Κλειστό Αδαμόπουλου, το Γυμναστήριο Βαρέων Αθλημάτων Καραγατσίου, το Κλειστό Γυμναστήριο Νέας Ιωνίας, το Εκθεσιακό-Αθλητικό Κέντρο Βόλου, το Γήπεδο Παντελής Μαγουλάς, το Κολυμβητήριο Νέας Ιωνίας, το Κέντρο Αντισφαίρισης Νέας Ιωνίας, το Κέντρο Αντισφαίρισης Βόλου και το Κέντρο Αντισφαίρισης Ιωλκού.

Το 2017 ιδρύθηκε το ποδοσφαιρικό σωματείο Ν.Π.Σ. Βόλος με έδρα τη Νεάπολη Βόλου και ύστερα το Πανθεσσαλικό Στάδιο.

Ο Βόλος έχει επίσης φιλοξενήσει μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις όπως μέρος των Ολυμπιακών Αγώνων (ποδόσφαιρο) του 2004 και το Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Καλαθοσφαίρισης Ανδρών κάτω των 18 το 2015 και 2019.

• - Ροστόφ στον Ντον, Ρωσία (1956)
• - Πλέβεν, Βουλγαρία (1983)
• - Λε Μαν, Γαλλία (1983)
• - Βαρένιε, Γαλλία (με Κοιν. Μακρινίτσας 1992)
• - Σότσι, Ρωσία (2007)
• - Μπατούμι, Γεωργία (2007)
• - Αντοφαγάστα, Χιλή
• - Σμεντέρεβο, Σερβία

• Κορδάτος, Γ. (1960). Ιστορία της επαρχίας Βόλου και Αγιάς. Αθήνα: Εκδόσεις 20ός αιώνας. 
• Κουτής, Γ., επιμ. (2004). Βόλος 1881-1955. Βόλος: Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου. ISBN 960-85703-3-6. 
• Κυπριωτέλης, Πέτρος· Αδαμαντιάδης, Αχιλλέας, επιμ. (2004). Ο Βόλος και η περιοχή του στην ιστορική τους διαδρομή. Αθήνα: Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών. ISBN 9789608507418. 
• Παρασκευάς, Σωτήρης (2011). Πήλιο-Βόλος, απ' άκρη σ' άκρη. Βόλος: Περιοδικό Εντός. ISBN 978-960-99966-0-0. 
• Χουρμουζιάδης, Γ.· Ασημακοπούλου-Ατζακά, Π.· Μακρής, Κ.Γ. (1982). Μαγνησία, το χρονικό ενός πολιτισμού. Αθήνα: Εκδόσεις Καπόν. 

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Βόλος

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Βόλος

Στα Βικιταξίδια υπάρχουν ταξιδιωτικές οδηγίες για τoν προορισμό    Βόλος

• Δήμος Βόλου
• Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας του Βόλου
• Τουριστική Προβολή Νομαρχίας Μαγνησίας
• Αστικό ΚΤΕΛ Βόλου
• ΚΤΕΛ Νομού Μαγνησίας Α.Ε.
• Κρατικός Αερολιμένας Νέας Αγχιάλου (Βόλος)
• Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
• Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. - Παράρτημα Βόλου
• Μουσείο της Πόλης του Βόλου