Η Φλώρινα είναι πόλη της Μακεδονίας, έδρα του δήμου Φλώρινας και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Φλώρινας στη Δυτική Μακεδονία. Βρίσκεται σε υψόμετρο 687 μέτρων και έχει πληθυσμό 17.188 κατοίκους (απογραφή 2021). Ο ποταμός Σακουλέβας περνάει μέσα από την πόλη της Φλώρινας και της δίνει μια ιδιαίτερη γοητεία. Τα παλιά κτήρια και τα σύγχρονα καφέ που υπάρχουν κατά μήκος του ποταμού, είναι πόλος έλξης για όλους τους επισκέπτες αυτής της πανέμορφης και καλλιτεχνικής πόλης.
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
(Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 11/02/2021)
Η αρχαία ονομασία της περιοχής ήταν Λυγκηστίς, που ήταν ένα αυτόνομο αρχικά μακεδονικό κρατίδιο, στο οποίο κατοικούσαν συγγενή ελληνικά-μακεδονικά φύλλα δωρικής καταγωγής, και το οποίο ο Φίλιππος Β' ένωσε με το δικό του μεγάλο Μακεδονικό βασίλειο. Η περιοχή οφείλει την ονομασία της στον πρώτο μυθικό βασιλιά της, τον ήρωα και αργοναύτηΛυγκέα. Η περιοχή κατακλύστηκε από ελληνόφωνα φύλα γύρω στο 19ο αιώνα π.Χ. όταν η βορειότερη Πελαγονία ήταν ένα από τα δύο κύρια κέντρα του ελληνόφωνου κόσμου (το δεύτερο ήταν η Χαονία). Τους αμέσως επόμενους αιώνες, ελληνόφωνα φύλα όπως οι Αχαιοί και οι Αιολείς μετανάστευσαν νοτιότερα, υπό την πίεση των Βρυγών. Εντούτοις, το εθνικό υπόβαθρο της περιοχής παρέμεινε ελληνικό, και αφού αποχώρησαν οι Βρύγες στη Μικρά Ασία (15ος αιώνας π.Χ.), τους επόμενους αιώνες, σημείωσε ιδιαίτερη πληθυσμιακή ανάπτυξη. Αυτό οδήγησε σε νέα μετανάστευση νοτιότερα κατά τον 11ο αιώνα π.Χ. που έμεινε γνωστή ως κάθοδος των Δωριέων. Στο λόφο του Αγίου Παντελεήμονος, υπάρχει αρχαιολογικός χώρος οικισμού που κατοικούνταν αδιάλειπτα από το 16ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ. και από το 4ο έως τον 1ο αιώνα π.Χ.[1] Όπως μαρτυρεί η ανεύρεση λατινικών επιγραφών και ρωμαϊκών αγγείων και νομισμάτων, ο σημαντικός αυτός οικισμός επιβίωσε ως το τέλος της ρωμαϊκής αρχαιότητας, χάρη στην εξαιρετικά στρατηγική θέση του, καθώς ασκούσε έλεγχο σε δυο σπουδαίους δρόμους, δηλαδή στη ρωμαϊκή Εγνατία οδό και στον δρόμο που οδηγούσε, μέσω των στενών του Πισοδερίου, από την περιοχή των Πρεσπών στον κάμπο της Φλώρινας.[2] Στη Φλώρινα υπάρχει κατοίκηση από την ύστερη Εποχή του Χαλκού όπως δείχνουν και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Η θέση της πόλης ως φυσικό πέρασμα από το λεκανοπέδιο Πρεσπών προς το λεκανοπέδιο Λυγκηστίδας ανάμεσα στα όρη Βαρνούντας και Βέρνο, δημιούργησε την ανάγκη για την κατασκευή φρουρίου ήδη από την αρχαιότητα. Λόγω της στρατηγικής της θέσης έγινε συχνά πεδίο μαχών, κάτι που εμπόδισε την ανάπτυξή της. Αργότερα, κατά τη βυζαντινή περίοδο, το φρούριο κτίστηκε ψηλότερα στους πρόποδες του Βαρνούντα και έμεινε γνωστό ως «Κάστρο του Χλερηνού». Γι αυτό και ο οικισμός κατά τον Μεσαίωνα αναφέρεται ως «Χλερηνός» και εξελίχθηκε κατά τη βυζαντινή εποχή, σε πόλη. Το όνομα «Χλερηνός» προέρχεται πιθανώς από τη λέξη χλωρό, λόγω του κλίματος και της βλάστησης της περιοχής.[3]
Άποψη της πόλης της Φλώρινας από το λόφο του Αγίου Παντελεήμονα προς τη δύση
Επί Τουρκοκρατίας, η Φλώρινα ήταν τοπικό εμπορικό και βιοτεχνικό κέντρο ενώ η πλειοψηφία των κατοίκων της ήταν Μουσουλμάνοι. Το 16ο αιώνα δρα στην περιοχή ο αρματολόςΤσολάκης.[4] Από τη Φλώρινα καταγόταν ο νεομάρτυρας Αγαθάγγελος που μαρτύρησε το 1727 στο Μοναστήρι.[5] Στις αρχές του 19ου αιώνα η Φλώρινα, κείμενη βορείως της νοητής γραμμής που αποτελούσε το βόρειο όριο της συμπαγούς ελληνοφωνίας στη Μακεδονία, ήταν μία νησίδα ελληνογλωσσίας σε μία εν πολλοίς αλλόφωνη ενδοχώρα, που, ως έδρα μητρόπολης όπου λειτουργούσαν ελληνικά σχολεία, δρούσε ως εστία εξελληνισμού των Αλβανών, Βλάχων και Σλάβων που συνέρρεαν από την ύπαιθρο στην πόλη, δίχως, ωστόσο, να εξαλειφθεί η αλλοφωνία.[6] Κατά το 1821, οι Έλληνες ήταν περίπου 80 οικογένειες.[7] Οι Φλωρινιώτες συμμετείχαν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Σημαντικότερος αγωνιστής, ήταν ο Αγγελίνας που πολέμησε, μεταξύ άλλων, και στην Κρήτη. Φλωρινιώτες επίσης, πολέμησαν στο Μεσολόγγι.[8] Μέλη της Φιλικής Εταιρείας, ήταν οι αδελφοί Λουκάς Νεδέλκος και Νικόλαος Νεδέλκος, καταγόμενοι από την περιοχή της Φλώρινας. Με το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821, οι Οθωμανοί συγκέντρωσαν στην κεντρική πλατεία της πόλης τους 7 σημαντικότερους προκρίτους, και τους κρέμασαν.[9]
Στα μέσα του 19ου αιώνα, η Φλώρινα είναι σημαντικό κέντρο μεταποίησης καπνών, διάσημη για τα καπνοξηραντήριά της.[10]
Ως αποτέλεσμα του εξελληνιστικού ρόλου που διαδραμάτιζε το ελληνικό σχολείο, στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, μεγάλο τμήμα των κατοίκων της Φλώρινας, ιδίως οι νέοι, συνήθιζαν να μιλούν τα ελληνικά και στο σπίτι τους.[11] Το 1881, οι Έλληνες οπλαρχηγοί Ναούμ Κωνσταντινίδης (ή Καραναούμ ή Ορλίνης) και Νάιδος εισέβαλαν με το σώμα τους στην πόλη και απήγαγαν τον Οθωμανόκαϊμακάμη (έπαρχο), σε μια προσπάθεια να σταματήσουν οι διώξεις των ανταρτών της Μακεδονικής Επανάστασης του 1878.[12] Μετά τη Μακεδονική επανάσταση του 1878 που είχε αναστατώσει την περιοχή, και την ίδρυση του βουλγαρικού κράτους, άρχισαν να εμφανίζονται στην περιοχή της Φλώρινας, πολυάριθμες βουλγαρικές ένοπλες ομάδες, σταλμένες από τη Βουλγαρία με σκοπό να πιέζουν τους κατοίκους να μεταστραφούν στη Βουλγαρική Εξαρχία.[13] Μάλιστα, όταν το 1885 πήρε τα όπλα και άρχισε να δρα στην περιοχή ο καπετάν Τσανάκας, ως αντίδραση στις βουλγαρικές επιθέσεις, οι οθωμανικές αρχές, παρόλο που η ομάδα ντύνονταν με την τοπική ελληνική φουστανέλα και μιλούσε ελληνικά, ήταν πεπεισμένες ότι επρόκειτο για βουλγαρική ομάδα, που προσπαθούσε να παραπλανήσει τις αρχές ως προς την καταγωγή της.[14] Οι Βούλγαροι, προκειμένου να δελεάσουν τους Έλληνες μαθητές να εγγραφούν στο σχολείο τους, είχαν εισαγάγει και την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, αλλά παρόλα αυτά οι μαθητές του εν λόγω σχολείου ήταν ελάχιστοι κατά το 1883, και συνεχώς μειούμενοι, αφού προσέτρεχαν στα ελληνικά σχολεία της πόλης.[15] Το 1884, η Κοινότητα Φλωρίνης έστειλε επιστολή διαμαρτυρίας προς την Υψηλή Πύλη, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, για τις ψευδείς και παραποιημένες στατιστικές του πληθυσμού που διοχέτευαν εντέχνως οι Βούλγαροι προς τους Ευρωπαίους, και αρκετές είχαν μάλιστα υιοθετηθεί, διατρανώνοντας την ελληνική τους συνείδηση[16]. Κατά την επίσημη οθωμανική απογραφή του 1885, στην υποδιοίκηση (καζά) Φλώρινας οι Έλληνες αποτελούσαν τα 2/3 του συνολικού πληθυσμού, παρόλο που οι Βούλγαροι, με διάφορες μεθοδεύσεις, είχαν κατορθώσει να χαρακτηρίζονται οι σλαβόφωνοι Έλληνες, ως «πατριαρχικοί Βούλγαροι» (ήταν η πρώτη φορά που εισάχθηκαν οι έννοιες «πατριαρχικοί» και «εξαρχικοί», κατ' απαίτηση των Βουλγάρων).[17]
Τα δυσμενή, για τους Βούλγαρους, αποτελέσματα της απογραφής εντατικοποίησαν τις ενέργειές τους και εκμεταλλευόμενοι την αναταραχή που σημειώνονταν στην Ανατολική Ρωμυλία, βρήκαν την ευκαιρία να αποστείλουν εκατοντάδες πολυάριθμα ένοπλα σώματα σε όλη τη Μακεδονία. Στην περιοχή της Φλώρινας, η κατάσταση ήταν ανεξέλεγκτη και η βουλγαρική τρομοκρατία σχεδόν παρέλυσε την οικονομική ζωή. Οι οθωμανικές αρχές αναγκάστηκαν να εγκαταστήσουν στη Φλώρινα ισχυρή στρατιωτική δύναμη.[18] Στα τέλη του 1886, αποκαλύφθηκε η μυστική οργάνωση των Ελλήνων της Βορειοδυτικής Μακεδονίας, που δρούσε από το 1867 υπό τον Αναστάσιο Πηχιών, και ξέσπασαν μεγάλες διώξεις κατά των Ελλήνων κατοίκων, τα γνωστά Πηχεωνικά. Στην πόλη της Φλώρινας πολλοί κάτοικοι διώχθηκαν, καθώς από τις ανακρίσεις αποκαλύφθηκε ότι πολλοί Φλωρινιώτες ήταν συνεργαζόμενοι με τη «νέα Φιλική Εταιρεία». Τελικά, συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν αρκετοί Φλωρινιώτες, ενώ ο ιατρός Αργύριος Βούζας εξορίστηκε.[19] Τον Σεπτέμβριο του 1888, ο βοηθός επίσκοπος Μογλενών και Φλωρίνης και Επίτροπος Φλωρίνης, Άνθιμος Πελτέκης, αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Φλώρινα, προκειμένου να εγκατασταθεί για το χειμώνα στη Γευγελή, για να εισπράξει τους εκεί φόρους της μητρόπολης. Οι Βούλγαροι εκμεταλλεύτηκαν το κενό που δημιουργήθηκε στην πόλη, προκειμένου να μεταστρέψουν πολλούς κατοίκους στη Βουλγαρική Εξαρχία.[20]
Μουσουλμάνες στις όχθες του Σακουλέβα (περ. 1914-1918).
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα ο συνολικός πληθυσμός της πόλης ανερχόταν σε 9 με 10 χιλιάδες, από τους οποίους τα 3/4 ήταν Μουσουλμάνοι και οι υπόλοιποι Χριστιανοί και Τσιγγάνοι.[21] Το 1890, ο Γάλλος περιηγητής Βικτόρ Μπεράρ επισκέφθηκε την πόλη και ανέφερε πως τα 3/4 των κατοίκων (1.500 σπίτια) ήταν Μουσουλμάνοι (κυρίως Αλβανοί και Σλάβοι προσηλυτισμένοι και περίπου εκατό οικογένειες Τούρκων). Όλοι οι Χριστιανοί, περίπου 500 οικογένειες, ήταν σλαβόφωνοι ελληνόφρονες, που χρησιμοποιούσαν την ελληνική και αυτοπροσδιορίζονταν ως Έλληνες, εκτός από περίπου 200-300 φανατικούς νεοπροσήλυτους Βουλγάρους, που απολάμβαναν της προστασίας της τοπικής οθωμανικής διοίκησης.[22] Κατά τη Μακεδονική επανάσταση του 1896 - 1897, πολλοί Φλωρινιώτες ξεσηκώθηκαν εναντίον των βουλγαρικών ένοπλων σωμάτων, ενώ κατά την άφιξη των σωμάτων των Τάκη Περήφανου (Νάτσιου), Λάζου Βαρζή και Ιωάννη Τσάμη κοντά στην πόλη, προκλήθηκε μεγάλη αναταραχή που οδήγησε στην εγκατάσταση ισχυρού οθωμανικού στρατιωτικού αποσπάσματος 200 ανδρών στην πόλη για την καταστολή της εξέγερσης.[23] Σύμφωνα με αυστριακές στατιστικές του 1897, στην πόλη της Φλώρινας επικρατούσε το ελληνικό στοιχείο.[24] Το 1898, λόγω της συνεχιζόμενης διαμάχης ανάμεσα, από τη μία, των εκπροσώπων της Ελληνικής κυβέρνησης, δηλαδή των προξένων Μοναστηρίου, που προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν τη βουλγαρική ένοπλη βία χωρίς καμία συνεννόηση και συνεργασία με την τοπική Μητρόπολη Μογλενών και, από την άλλη, των μητροπολιτών, οι κάτοικοι είχαν χωριστεί σε δύο αντιμαχόμενες πτέρυγες (φιλομητροπολιτική και αντιμητροπολιτική). Για το λόγο αυτό, ο Μητροπολίτης Ιωαννίκιος Μαργαριτιάδης απέστειλε το ίδιο έτος επιστολή προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αναλύοντας τους προβληματισμούς του για την τεταμένη κατάσταση και μάλιστα, εντός μίας ολοένα και εχθρικότερης προς τους Έλληνες Μητροπολίτες, Οθωμανικής Διοίκησης.[25] Για τον ίδιο λόγο, το ίδιο έτος, ο Μητροπολίτης Πελαγονίας Ιωακείμ Φορόπουλος, απέστειλε επιστολή προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη, προτείνοντας να αποσπαστούν τα Μογλενά (Αλμωπία) από τη Μητρόπολη και να δημιουργηθεί μία νέα Μητρόπολη Πρεσπών και Φλωρίνης, ώστε να υπάρξει αποτελεσματικότερη διοικητική οργάνωση, ανταποκρινόμενη στην ιδιαίτερα ταραγμένη περίοδο. Τελικά, οι προτάσεις του δεν υλοποιήθηκαν.[26]
Την περίοδο 1899 - 1900, οι βουλγαρικές ένοπλες ομάδες στην περιοχή οργάνωσαν μαζικές δολοφονίες Ελλήνων επιφανών ανδρών, μεταξύ των οποίων και ο Φλωρινιώτης Κωνσταντίνος (Κώτσης) Πέτρου.[27] Την ίδια χρονιά, ο αρχηγός των κομιτατζήδων στην περιοχή, Γεώργης Ιβάνωφ (Μάρκος), που γνώριζε άπταιστα ελληνικά, κατάφερε να οργανώσει πυρήνα εντός της πόλης της Φλώρινας, διαδίδοντας ότι στοχεύει στην ελληνοβουλγαρική σύμπραξη, επιδεικνύοντας τα όπλα του που είχε φέρει λαθραία από την Αθήνα[28]. Λόγω της εντεινόμενης βουλγαρικής τρομοκρατίας στον τοπικό πληθυσμό, ο Έλληνας πρόξενος Μοναστηρίου, Σταμάτης Κιουζές Πεζάς, το 1901, πρότεινε τη σύσταση τριμελούς επιτροπής από Φλωρινιώτες για την οργάνωση του αγώνα και τη συγκρότηση ένοπλων ελληνικών σωμάτων[29]. Σε στατιστική της σχολικής χρονιάς 1901/1902, οι Έλληνες μαθητές υπερτερούσαν σαφώς έναντι των Βουλγάρων.[30] Στις αρχές του 1902, οι Βούλγαροι, στα πλαίσια της προπαγάνδας, διέρρευσαν ψευδώς ότι θα εγκατασταθεί στη Φλώρινα Βούλγαρος επίσκοπος, κάτι που προκάλεσε νέα απογοήτευση στον ελληνικό πληθυσμό[31]. Προς επίρρωση των φημών μάλιστα, αντιπρόσωποι της βουλγαρικής κοινότητας Μοναστηρίου ευχαρίστησαν δημόσια τον Βαλή (Περιφερειάρχη) του Βιλαετίου Μοναστηρίου για την ευνοϊκή στάση του Σουλτάνου προς τους Βούλγαρους[32].
Το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου του 1902, ο καπετάνιος Κώττας Χρήστου, σε μια προσπάθεια να προσεταιριστεί τον Αναστάς Γιάγκωφ και να τον απομονώσει από τους λοιπούς κομιτατζήδες της ΕΜΕΟ στην περιοχή, σχεδίασε επίθεση, από κοινού με τον Γιάγκωφ, στη Φλώρινα. Η κοινή δράση Κώττα – Γιάγκωφ προκάλεσε την έντονη ανησυχία των Ελλήνων κατοίκων που θεωρούσαν τον Γιάγκωφ, μισητό εχθρό αλλά και την αποστροφή των εκπροσώπων του βουλγαρικού Κομιτάτου. Έτσι, όταν επιχειρήθηκε η επίθεση στη Φλώρινα στα τέλη του πρώτου δεκαπενθήμερου του Σεπτεμβρίου του 1902, πολλοί ήταν εκείνοι, και από τις δυο πλευρές που ήταν καχύποπτοι ως προς το εγχείρημα. Ο Κώττας έστειλε τότε, επιστολή στον Έλληνα γιατρό, Κύρο Καραμπίνα, προκειμένου να καθησυχάσει τους Έλληνες της Φλώρινας και να προετοιμάσει προμήθειες σε τρόφιμα, λόγω της επικείμενης επίθεσης στην πόλη. Η επιχείρηση τελικά απέτυχε γιατί αφενός, η επιστολή δεν έφτασε ποτέ στον παραλήπτη, καθώς έπεσε στα χέρια κομιτατζήδων οι οποίοι την κατέστρεψαν και αφετέρου το σχέδιο προδόθηκε στις οθωμανικές αρχές από τον Έλληνα πρόκριτο της Τύρσιας (Τρίβουνο), που δεν έβλεπε με καλό μάτι την εμπλοκή του Γιάγκωφ στις ελληνικές ενέργειες. Επίσης, και ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης φαίνεται να είχε ειδοποιήσει τις οθωμανικές αρχές.[33] Στις αρχές του 1903, ο Νικόλαος (Λάκης) Πύρζας είχε συγκροτήσει μυστική επιτροπή στη Φλώρινα με τους Φλωρινιώτες Γεώργιο Λουκά, Πέτρο Χατζητάση, Αθανάσιο Κοτλάρτζη και Στέργιο Σαπουντζή προκειμένου να αντιμετωπίσουν τη βουλγαρική βία (το 1904 ως εκπρόσωπος της «Επιτροπής Φλώρινας» στάλθηκε στην Αθήνα και επέστρεψε συνοδεύοντας τον Παύλο Μελά).[34] Στα μέσα του 1903 τα πολυάριθμα βουλγαρικά σώματα που δρούσαν στην περιοχή, στα πλαίσια της προετοιμαζόμενης εξέγερσης, πύκνωσαν τις επιθέσεις τους, ώστε να προκαλέσουν τα οθωμανικά αντίποινα κατά των χριστιανικών πληθυσμών. Έτσι, στα μέσα του 1903 επιτροπές κατοίκων της Φλώρινας (Ελλήνων και Βουλγάρων) μετέβηκαν στο Μοναστήρι προκειμένου να διαμαρτυρηθούν στους Ευρωπαίους προξένους και να ζητήσουν της προστασίας τους.[35] Κατά την εξέγερση του Ίλιντεν, και Παρά την καταπίεση, ελάχιστοι Φλωρινιώτες συμμετείχαν, γι αυτό και αναφέρονται μόνο δυο αδέρφια από την πόλη της Φλώρινας.[36]
Στον Μακεδονικό Αγώνα, η πόλη ανέδειξε σημαντικούς οπλαρχηγούς, όπως ο Νικόλαος Πύρζας (1880 - 1947)[37][38] και ο Πέτρος Χατζητάσης,[39][40] ενώ ηγετική μορφή στην περιοχή ήταν ο Ξενοφών Πούσκας.[41][42] Σε απογραφή των πατριαρχικών κατοίκων της πόλης που διενεργήθηκε το 1905 από το Μητροπολίτη Μογλενών και Φλωρίνης Άνθιμο για τον χωρισμό τους σε ενορίες καταγράφονται 406 ελληνορθόδοξες οικογένειες.[43] Από το καλοκαίρι του 1906, η δράση των ελληνικών αντάρτικων σωμάτων καρποφόρησε, και στην πόλη της Φλώρινας, καθώς και στη γύρω περιοχή, σταμάτησαν πλέον να δρούν βουλγαρικές ένοπλες ομάδες. Ταυτόχρονα, η ελληνική εκπαιδευτική δραστηριότητα είχε επικρατήσει πλήρως, παρά την άστοχη παρουσία του Μητροπολίτη Άνθιμου.[44] Τον Ιούλιο του 1907, οι Βούλγαροι δολοφόνησαν τον ιερέα της πόλης παπα-Κωνστάντιο. Σε αντίποινα ο Αρ. Γιαννόπουλος, γραμματέας της Μητρόπολης, σκότωσε τον Βούλγαρο ιερέα παπα-Ηλία. Για την ενέργειά του αυτή, συνελήφθη και εκτελέστηκε από τις οθωμανικές αρχές.[45] Κατά τα έτη 1906 και 1907 οι συγκρούσεις ελληνικών και βουλγαρικών ομάδων στην περιοχή ήταν τόσο έντονες, που οι οθωμανικές αρχές για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση προέβαιναν σε αθρόες συλλήψεις, φυλακίσεις, αλλά και φόνους Χριστιανών. Αυτό προκάλεσε μαζικές μεταναστεύσεις κατοίκων προς τις ΗΠΑ.[46] Στα τέλη του 1907, η οθωμανική καταστολή απέδωσε αποτελέσματα και συνέλαβε πολλούς Έλληνες οπλαρχηγούς και οπλίτες. Έτσι, νέα ένοπλα βουλγαρικά σώματα άρχισαν να δρουν στην περιοχή δολοφονώντας Έλληνες, όπως έγινε με τη δολοφονία του Γεώργιου Στεφάνου στην πόλη της Φλώρινας, στα μέσα Ιανουαρίου του 1908[47].
Η πόλη απελευθερώθηκε τελικά από τον ελληνικό στρατό στις 7 Νοεμβρίου το 1912.[48]
Το 1936, εκδρομείς από την Αθήνα στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας πληροφόρησαν τη Διεύθυνση Βαλκανικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών ότι στην πόλη της Φλώρινας «η βουλγαρική ομιλείται εις ίσην μοίραν με την ελληνικήν, ανεξαρτήτως ηλικίας» και ότι οι δικηγόροι της πόλης ήταν αναγκασμένοι να τη μαθαίνουν για να είναι σε θέση να διεκπεραιώσουν τις υποθέσεις τους.[49]
Ο κεντρικός πεζόδρομος της Φλώρινας επί της οδού Παύλου Μελά
Στην πόλη υπάρχουν λιγοστοί δίγλωσσοι κάτοικοι οι οποίοι ομιλούν τοπική διάλεκτο που κατατάσσεται στη σλαβομακεδονική γλώσσα,[50][51] η οποία αποκαλείται και «ντόπικα»[52] ή «σλαβική διάλεκτος».[53][54] Στη Φλώρινα εδρεύει το κόμμα Ουράνιο Τόξο που εκπροσωπεί την ομάδα των Σλαβομακεδόνων. Το κόμμα αυτό στις Ευρωεκλογές του 2009 κατάφερε να αποσπάσει 36 ψήφους.[55] Τον Σεπτέμβριο 1995 τα γραφεία του κόμματος δέχτηκαν επίθεση με αφορμή μια επιγραφή του ονόματος του κόμματος «Ουράνιο Τόξο» στη σλαβομακεδονική γλώσσα.[56] Δικαστική δίωξη είχε δεχτεί και ο Σιδηρόπουλος ο οποίος δήλωνε εθνικά Σλαβομακεδόνας και μαζί με άλλους προσπάθησε να ιδρύσει το σωματείο «Στέγη Μακεδονικού πολιτισμού», το 1990 στη Φλώρινα.[57] Οι δύο υποθέσεις έφτασαν μέχρι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όπου η Ελλάδα καταδικάστηκε δύο φορές (γνωστές ως «υπόθεση Σιδηρόπουλου» και υπόθεση «Ουράνιου Τόξου»).[56][57]
Το κλίμα της Φλώρινας είναι το ψυχρότερο της Ελλάδας λόγω της εσωτερικής θέσης της και του υψομέτρου. Με μέση ετήσια θερμοκρασία μόλις 12 °C και τις ελάχιστες θερμοκρασίες τους χειμερινούς μήνες να αγγίζουν συχνά τους -10 °C, η Φλώρινα αποτελεί την πιο παγωμένη πόλη της Ελλάδας. Οι βροχοπτώσεις είναι γενικά μέτριες, τα καλοκαίρια ήπια και οι χιονοπτώσεις συχνές τους χειμερινούς μήνες. Η υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί είναι 40,8 °C και η χαμηλότερη -25,1 °C[58].
Αξιοσημείωτο είναι το φαινόμενο της 'παγωμένης ομίχλης'(γνωστό στην περιοχή ως σινιάκι), που παρατηρείται κατά κανόνα τους χειμερινούς μήνες και, συνήθως, τον Ιανουάριο. Πρόκειται για ένα πυκνό πέπλο ομίχλης το οποίο καλύπτει την πόλη της Φλώρινας και το ευρύτερο λεκανοπέδιο Φλώρινας - Μοναστηρίου, γνωστό και ως η κοιλάδα της Πελαγονίας. Το φαινόμενο μπορεί να διαρκέσει ακόμη και για αρκετές εβδομάδες(ιδιαίτερα αν επικρατεί άπνοια) και έχει ως αποτέλεσμα πέραν της πολύ χαμηλής ορατότητας, τη διατήρηση της θερμοκρασίας ακόμη και στο κέντρο της πόλης κάτω από τους 0 °C καθ'όλη τη διάρκεια της ημέρας(ολικός παγετός), την ίδια ώρα που σε περιοχές που απέχουν μόλις λίγα χιλιόμετρα και βρίσκονται εκτός του λεκανοπεδίου η θερμοκρασία μπορεί να είναι αρκετούς βαθμούς υψηλότερη.[59][60]
Στις 18 Ιανουαρίου 2012 καταγράφηκε η χαμηλότερη θερμοκρασία στο σταθμό της Ε.Μ.Υ. (-25,1 °C)[61] με αρκετές αναφορές, ωστόσο, στον τοπικό τύπο για θερμοκρασίες σε χωριά του δήμου που άγγιξαν τους -32 °C, χωρίς όμως να έχει υπάρξει επίσημη καταγραφή τέτοιας θερμοκρασίας. Ο σταθμός του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στην πόλη σημείωσε μία μέρα νωρίτερα θερμοκρασία -22,2 °C, ενώ ο ίδιος σταθμός κατέγραφε συνεχώς ελάχιστες θερμοκρασίες κάτω από -20 °C από τις 16/1/12 έως και τις 19/1/12, με τη μέση μέγιστη θερμοκρασία για τον μήνα Ιανουάριο μόλις -0,6 °C, και με την επικράτηση επί 13 συνεχόμενες ημέρες συνθηκών ολικού παγετού[62] (θερμοκρασία μικρότερη των 0 °C ολόκληρο το 24ωρο). Η παραπάνω κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, κατόπιν αιτήματος του δημάρχου Φλώρινας, να κηρύξει στις 16/1/12 τον δήμο Φλώρινας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας, λόγω των πολικών θερμοκρασιών αλλά και των έντονων χιονοπτώσεων που επικρατούσαν επί μέρες.[63]
Νεοκλασικά κτίσματα κατά μήκος του ποταμού ΣακουλέβαΤο κτίριο του Δημαρχείου της πόλης
Το ιδιαίτερα πλούσιο φυσικό τοπίο του νομού καθώς και οι προσπάθειες σημαντικών Φλωρινιωτών έδωσαν την ευκαιρία στη Φλώρινα να αναπτυχθεί μέσα από προγράμματα προώθησης του οικοτουρισμού, εκμεταλλευόμενοι κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Κοινοτικού πλαισίου στήριξης.
Θεωρείται πόλη των καλλιτεχνών, διαθέτοντας δεκάδες ζωγράφους, ποιητές και μουσικούς, επαγγελματίες και ερασιτέχνες.[εκκρεμεί παραπομπή] Το χιονοδρομικό κέντρο του Πισοδερίου βρίσκεται στη θέση Βίγλα, 24 χιλιόμετρα από την πόλη της Φλώρινας. Έχει δημιουργηθεί ένα αξιόλογο σαλέ και 10 πίστες εξυπηρετούν τους επισκέπτες. Η Φλώρινα έχει πολλούς τουρίστες το καλοκαίρι αλλά ακόμα περισσότερους τον χειμώνα. Το καλοκαίρι γίνονται πολλές εκδηλώσεις από χορευτικά, συλλόγους, ζωγράφους, χορωδίες και μουσικούς.
Στα μέσα Αυγούστου 2016 δόθηκε σε λειτουργία ο ανακαινισμένος Ζωολογικός Κήπος Φλώρινας, ο οποίος κοσμεί την πόλη από το 1967.[64]
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. Προσοχή, το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Για την σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{πηγές ενότητας|21|11|2024}}
Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Φλώρινας «Ο Αριστοτέλης» (Φ.Σ.Φ. «Ο Αριστοτέλης»), είναι ένας εκ των παλαιότερων συλλόγων της πόλης με χρονολογία ίδρυσης 1941. Ο σύλλογος ιδρύθηκε με σκοπό την πολιτιστική αντίσταση στην τριπλή κατοχή Ιταλών, Γερμανών, Βουλγάρων και τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πνεύματος στους Φλωρινιώτες. Τα πρώτα τμήματα που δημιουργήθηκαν μέσα στους κόλπους του «Αριστοτέλη» ήταν η Μικτή Χορωδία Ενηλίκων και η πρώτη παιδική χορωδία της Φλώρινας. Στην πορεία ο σύλλογος έκλεισε για ελάχιστο χρόνο αφού ο μαέστρος της μικτής χορωδίας Θεόδωρος Θωμαΐδης κρεμάστηκε από τους Γερμανούς κατα τη διάρκεια της κατοχής. Λίγα χρόνια αργότερα ο σύλλογος θα ανοίξει ξανά. Συμμετέχει ενεργά στην πολιτιστική-αθλητική ζωή της πόλης και της χώρας γενικότερα με μια ποικιλία τμημάτων.
Ο σύλλογος Λύκειο Ελληνίδων Φλώρινας που έχει ομάδες χορευτικού (παιδιών και ενηλίκων) και ομάδες ζωγραφικής.
Ο Ο.ΞΙ.Φ. (Όμιλος Ξιφασκίας Φλώρινας) με διακρίσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Εξωτερικό[65]
Ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πληροφορικής Φλώρινας (Σ.Ε.Π.Φ.)] που ιδρύθηκε το 2000.[66]
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς με παραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
(Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 24/07/2022)
Σημαντικότατο έργο είχε επιτελέσει ο μακαριστός Μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας π. Αυγουστίνος Καντιώτης, ο οποίος στην περίοδο του δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου πραγματοποιούσε γύρω στα 3.000 συσσίτια καθημερινώς. Επί Μητροπολίτου Αυγουστίνου κτίστηκε, ακόμη, ένας μεγάλων διαστάσεων σταυρός στην κορυφή του λόφου Αγίου Παντελεήμονα, που δεσπόζει πάνω από την πόλη. Ωστόσο, ο τοπικός ιεράρχης είχε κατά καιρούς προβεί σε ακραίες ενέργειες, όπως ο αφορισμός του σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου, κατά το διάστημα των εκεί γυρισμάτων της ταινίας «Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού».
Ο Μητροπολίτης πρώην Φλωρίνης Θεόκλητος, είχε διατελέσει Πρωτοσύγκελος κατά την περίοδο της διακονίας του μακαριστού Αυγουστίνου. Σημερινός Μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας είναι ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ειρηναίος.
Η πόλη της Φλώρινας έχει πέντε ναούς. Ο καθεδρικός ναός, όπως και ο προστάτης της πόλεως, είναι ο Άγιος Παντελεήμονας, ενώ οι υπόλοιποι ναοί είναι ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Δημήτριος, ο Άγιος Νικόλαος και η Αγία Παρασκευή. Η 27η Ιουλίου, γιορτή του Αγίου Παντελεήμονος, θεωρείται αργία για την πόλη.
Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Φλώρινας «Βασιλικής Πιτόσκα» : ιδρύθηκε το 1984, από δωρεά του Γεωργίου Πιτόσκα, στη μνήμη της κόρης του Βασιλικής. Η βιβλιοθήκη διατηρεί δυο παραρτήματα, στο Αρμενοχώρι και στη Παλαίστρα. Η συλλογή της αποτελείται από 53.000 αντίτυπα και περιλαμβάνει ιστορικά βιβλία που αφορούν τον τόπο και αποτελούν μοναδικά και χρήσιμα τεκμήρια για έναν ερευνητή της τοπικής ιστορίας. Επιπρόσθετα, διαθέτει αρχεία με σπάνιο και πολύτιμο υλικό όπως τα χειρόγραφα πολιτικών προσωπικοτήτων και λογοτεχνών της ευρύτερης περιοχής της Φλώρινας. Η βιβλιοθήκη από το 1987 έχει αναπτύξει εκδοτική δραστηριότητα με ανατυπώσεις παλαιών και δυσεύρετων βιβλίων και με νέες μελέτες που αφορούν τη Φλώρινα και την ευρύτερη περιοχή της.[67]
Λαογραφικό Μουσείο της «Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας»[68]
Μέγαρο «Ι. Ρώμπαπα», Έτος κατασκευής 1928, Αρχιτέκτων Γεώργιος Κουρζούπος, Οδός Τυρνόβου & Παύλου Μελά, Φλώρινα[71]
Οικία Γούναρη, Έτος κατασκευής 1933, Αρχιτέκτων Γεώργιος Καμπανέλλος, Λεωφόρος Ελευθερίας 5, Φλώρινα[71]
Υποκατάστημα Εθνικής Τράπεζας, 1930-31, Αρχιτέκτων Αριστομένης Βάλβης υπό την εποπτεία του Νικόλαου ΖουμπουλίδηΥποκατάστημα Εθνικής Τράπεζας, Έτος κατασκευής 1930-31, Αρχιτέκτων Αριστομένης Βάλβης υπό την εποπτεία του Νικόλαου Ζουμπουλίδη, Κεραμικός διάκοσμος Μηνάς Αβραμίδης[72]
Στην πόλη της Φλώρινας αλλά και στα γύρω χωριά, τις παραμονές των Χριστουγέννων τα μεσάνυχτα 23 προς 24 Δεκεμβρίου οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές σε δεκάδες γειτονιές και συνοικίες της πόλης, με μεγαλύτερη/ιστορικότερη και δημοφιλέστερη τη φωτιά Τσεκούρι Μαχαλά. Οι φωτιές αυτές ανάβονται στις γειτονιές με ξύλα από το βουνό, κυρίως κέδρα, που κάνουν θόρυβο όταν καίγονται και θεωρείται ότι διώχνουν τα κακά πνεύματα με την προετοιμασία να ξεκινά πολύ καιρό πριν, ενώ παλαιότερα συνηθιζόταν και το κλέψιμο ξύλων μεταξύ των ομάδων - γειτονιών κάθε φωτιάς, ως μέρος του εθίμου. Γύρω από τις φωτιές στήνεται γλέντι και φαγοπότι με παραδοσιακά εδέσματα στο οποίο συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι καθώς και πολλοί τουρίστες που επισκέπτονται την πόλη τις ημέρες εκείνες.[73]
Το έθιμο έχει πιθανόν τις ρίζες του σε προχριστιανικές παγανιστικές τελετές, όμως στις μέρες μας είναι άρρηκτα συνυφασμένο με τη φωτιά που άναψαν οι βοσκοί για τον νεογέννητο Χριστό.[74]
Στη Φλώρινα υπάρχουν 10 νηπαιγωγεία και ένα ειδικό, έξι δημοτικά και ένα ειδικό, τρία γυμνάσια, εκκλησιαστικό γυμνάσιο-λύκειο, εσπερινό γυμνάσιο, τρία γενικά λύκεια, ΕΠΑΛ, εσπερινό επαγγελματικό λύκειο και εσπερινό λύκειο.
Στη Φλώρινα για τις διαδρομές εντός πόλεως διατίθενται αστικά λεωφορεία,ενώ υπάρχει και η δυνατότητα να κληθεί ταξί. Άνετη είναι η μετακίνηση πεζή ή με ποδήλατο, καθώς διαθέτει ποδηλατοδρόμους. Για μετακινήσεις εκτός πόλεως, δρομολόγια πραγματοποιούνται με τα Κ.Τ.Ε.Λ. Ν.Φλώρινας, εντός και εκτός Νομού (από-προς: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Λαμία, Ιωάννινα, Έδεσσα, Γιαννιτσά, Κοζάνη, Πτολεμαΐδα, Καστοριά, Γρεβενά)[76]. Επίσης, η Φλώρινα διαθέτει Σιδηροδρομικό Σταθμό που τη συνδέει με τρία δρομολόγια ημερησίως με τη Θεσσαλονίκη. Η πόλη δεν διαθέτει αεροδρόμιο αλλά εξυπηρετείται από τα αεροδρόμια της Καστοριάς, της Κοζάνης και της Θεσσαλονίκης.
Η πρόσβαση στην πόλη της Φλώρινας με αυτοκίνητο από επιλεγμένα αστικά κέντρα μπορεί να πραγματοποιηθεί ως εξής:
Αθήνα, Λαμία, Λάρισα: Μέσω του Α1 (ΠΑΘΕ) έως τον κόμβο Κλειδιού, είσοδο στην Εγνατία Οδό δυτικά προς Κοζάνη και έξοδο στον Α27 προς Φλώρινα.
Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη: Μέσω της Εγνατίας Οδού προς Κοζάνη και έξοδο στον Α27 προς Φλώρινα, ή μέσω της Εθνικής Οδού 2 προς Γιαννιτσά, Έδεσσα, Φλώρινα.
Ιωάννινα: Μέσω της Εγνατίας Οδού ανατολικά προς Κοζάνη και έξοδο στον Α27 προς Φλώρινα.
Πάτρα: Μέσω της Ιονίας Οδού βόρεια, είσοδο στην Εγνατία Οδό ανατολικά προς Κοζάνη και έξοδο στον Α27 προς Φλώρινα.
↑ 71,071,171,271,371,4Ζαρκάδα-Πιστιόλη, Χριστίνα (2003). Η αρχιτεκτονική της Φλώρινας στην περίοδο του μεσοπολέμου,. Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
↑Θεοδωρίδου-Σωτηρίου, Λίλα (2016). Νικόλαος Ζουμπουλίδης, Ένας σημαντικός αρχιτέκτονας, ένας πολύπλευρος άνθρωπος,. ΔΙΣΙΓΜΑ εκδόσεις.
Κολιόπουλος, Ιωάννης Σ. (2003). Η πέραν Ελλάς και οι άλλοι Έλληνες: Το σύγχρονο ελληνικό έθνος και οι ετερόγλωσσοι σύνοικοι χριστιανοί 1800-1912. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
Βιβλίο - Τάσος Κωστόπουλος: Η απαγορευμένη γλώσσα - Κρατική Καταστολή των Σλαβικών Διαλέκτων στην Ελληνική Μακεδονία, Εκδόσεις Βιβλιόραμα, Δ' Έκδοση, Αθήνα 2008, ISBN 978-960-8087-73-6.
Hart, Laurie Kain (2006). «Provincial Anthropology, Circumlocution, and the Copious Use of Everything». Journal of Modern Greek Studies24 (2): 307-345. doi:10.1353/mgs.2006.0022.
Ελλάδα
Μακεδονία
Σχετικά πολυμέσα
Φλώρινα, η πόλη του χιονιού (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
