Vezir (satranç)

Satranç taşları

	Şah
	Vezir
	Kale
	Fil
	At
	Piyon

Vezir (♕ ♛), satranç oyunundaki saldırı alanı en geniş taştır. Satranç oyununda her oyuncu oyuna şahın yanında konumlandırılmış bir vezirle başlar. Maddi değeri 9 piyon birimidir.

Oyunun başlangıcında beyaz vezir beyaz karede siyah vezir ise siyah karede bulunur. Vezirin başlangıç konumu beyaz taşlarla oynayan oyuncu için d1, siyah taşlarla oynayan oyuncu için d8 karesidir.

Türkçe de dahil çoğu Asya ve Doğu Avrupa dilindeki adı bir sultanın danışmanı ya da bakanı anlamına gelen vezirlerden türemiştir. Türkçedeki vezir kelimesinin kökeni Arapça وزیر (wazir) kelimesine dayanır. Taşın Rusça adı olan ферзь (ferz) de Farsça aracılığıyla bu Arapça kökenden gelmektedir. Benzer şekilde Lehçede vezir için tarihte önemli bir askeri-siyasi rütbe olan hetman ve Estonyacada sancak anlamındaki lipp adı verilmiştir.

Batı toplumlarında ise vezir yerine "kraliçe" anlamına gelen adlar tercih edilmektedir.^[1] (örn: İngilizce queen, İtalyanca regina, İspanyolca dama ) Bir teoriye göre bu durumun nedeni vezir kavramının bilinmediği Orta Çağ'da Batı Avrupa'nın çok güçlü kraliçeler tarafından yönetilmiş olmasının etkisidir.

Satranç oyununda vezir düz, yatay ve çapraz olarak her yöne gidebilir, ancak taşların üstünden atlayamaz.

Vezirlerin bir satranç oyunundaki başlangıç konumu

Vezir yatay, dikey ve çapraz olarak her yöne hareket eder

Vezir, hareket ve saldırı kabiliyeti bakımından satrançtaki en güçlü taş olması sebebiyle şahtan sonra en kıymetlisidir de. Korumalı bir vezir, diğer tüm taşların aksine yanına yerleştirildiği şahı tek başına kolayca mat edebilir. Bu sebeple saldırı oynarkenki rolü kıymetlidir ve yine bu sebeple vezirin gücü ve kıymeti onun dezavantajına da dönüşebilir. Raikibin vezirine saldırmak, rakibi vezirini korumaya zorlayacağından satrançta hamle kazanmanın çok etkili bir yöntemidir. Bu sebeple oyuncular, vezirlerini kolayca saldırı altına girebileceği, bir çatal veya şişe kurban gidebileceği yerlere koymamalıdır. Aynı şekilde veziri çok erken geliştirmek de onu saldırılara açarak hamle kaybına yol açabilir.

Rakibinden bir vezir geride olmak, oyunu kazanmayı imkansıza yakın bir hale getirecek kadar önemli bir dezavantajdır ve genelde oyundan çekilmek için yeterli nedendir. Bu sebeple rakibi mata zorlamak mümkün değilse vezir asla feda edilmemelidir.

İki taraftan karşılıklı vezir takasları, saldırı olanaklarını büyük ölçüde ortadan kaldırarak oyunu sakinleştirir, bu sebeple saldıran oyuncunun aleyhine, savunan oyuncunun lehinedir. Mat olmayan oyunlarda neredeyse her zaman vezir takasları gerçekleşir ve bu takas anı, çoğunlukla oyun sonunun başlangıç noktası kabul edilir. Taş üstünlüğü olmadan hiçbir oyun sonu kazanılamayacağı için taş üstünlüğünü kaybeden oyuncu vezir takasından kaçınmalıdır. Aynı şekilde taş üstülünlüğünü elde eden oyuncu vezir takasını zorlamalıdır. Çok erken vezir takası yapılan oyunlar bu sebepten genellikle berabere biter. Aynı şekilde vezirler dışında her taşın takas edildiği, iki tarafın da vezirleri dışında hiçbir taşlarının kalmadığı oyun sonları da genellikle beraberlikle biter.

Ayrıca oyuncular, piyonlarını vezire terfi ettirerek kazanmalarını garantileyecek çok büyük bir avantaj elde edebilirler. Bunun başarılması durumunda terfi yapan oyuncunun rakibini mat etmesi çok kolay olacaktır.

• 8 vezir bulmacası
• Satranç taşları

• Piececlopedia: Queen14 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.