Transpozisyon (satranç)

Satrançta transpozisyon, farklı bir hamle dizisiyle de ulaşılabilecek bir pozisyonu oluşturan hamleler dizisidir. Transpozisyonlar özellikle açılışlarda yaygındır çünkü belirli bir pozisyona farklı hamle dizileriyle ulaşılabilir. Oyuncular bazen transpozisyonları bilerek kullanırlar: beğenmedikleri varyantlardan kaçınmak, rakiplerini alışık olmadıkları veya rahatsız edici bir duruma çekmek ya da sadece rakiplerini endişelendirmek için.^[1] Bir hamle yaparak transpozisyon oluşturmak, “transpoze etmek” olarak adlandırılır.

Transpozisyon tabloları, bilgisayar satranç programlarının önemli bir parçasıdır.

Transpozisyonlar; shogi, Go, tic-tac-toe ve Hex gibi diğer soyut strateji oyunlarında da mevcuttur.

Pozisyon, Vezir Gambiti veya İngiliz Açılışı'ndan ortaya çıkabilir.

Örneğin, ilk pozisyon Vezir Gambiti'nden elde edilebilir:

1. d4 d5

2. c4 e6

3. Ac3 Af6

Ama bu pozisyon İngiliz Açılışı'ndan da elde edilebilir:

1. c4 e6

2. Ac3 Af6

3. d4 d5

Böylece İngiliz Açılışı, Vezir Gambiti'ne transpoze oldu.

Pozisyon, Fransız Savunması veya Petrov Savunması'ndan ortaya çıkabilir.

İkinci pozisyonda başka bir örnek daha görüyoruz. Bu pozisyon Fransız Savunması'ndan elde edilebilir:

1. e4 e6

2. d4 d5

3. exd5 exd5

4. Af3 Af6

Aynı pozisyon Petrov Savunması'ndan da, her iki tarafın da oynadığı ikişer ekstra hamle ile, elde edilebilir:

1. e4 e5

2. Af3 Af6

3. Axe5 d6

4. Af3 Axe4

5. d3 Af6

6. d4 d5 ^[2]

Pozisyon, Kabul Edilmemiş Vezir Gambiti veya Nimzo-Hint Savunması'ndan ortaya çıkabilir.

Üçüncü pozisyon başka bir örneği göstermektedir. Bu pozisyon Kabul Edilmemiş Vezir Gambiti'nin Değişim Varyantı ile elde edilebilir:

1. d4 d5

2. c4 e6

3. Ac3 Af6

4. cxd4 exd4

5. Fg5 Fb4

6. Vc2 h6

Aynı pozisyon Nimzo-Hint Savunması'nın Klasik Varyantı ile de elde edilebilir:

1. d4 Af6

2. c4 e6

3. Ac3 Fb4

4. Vc2 d5

5. cxd4 exd4

6. Fg5 h6

Bazı açılışlar, geniş transpozisyon olanaklarıyla bilinir. Örneğin: Katalan Açılışı ve Sicilya Savunması.^[3][4]

Basit bir örnek olarak 1.d4 e6 (Horwitz Savunması) açılış hamleleri, çok hızlı bir şekilde geniş yelpazedeki açılışlara, örneğin şunlara, transpoze olabilir:

.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

2.c4 d5 hamlelerinden sonra, Kabul Edilmemiş Vezir Gambiti oluşur. Açılışın kendisi de geniş transpozisyon olanakları sunar.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

2.c4 Af6 hamlelerinden sonrası. Pozisyon birçok farklı açılışa transpoze olabilir. Örneğin: Kabul Edilmemiş Vezir Gambiti, Nimzo-Hint Savunması, Vezir Hint Savunması veya Modern Benoni gibi.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

2.c4 f5 hamlelerinden sonra Hollanda Savunması oluşur.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

2.c4 b6 hamlelerinden sonra İngiliz Savunması oluşur.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

2.e4 d5 hamlelerinden sonra Fransız Savunması oluşur.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

2.e4 c5 hamlelerinden sonra Franco-Benoni oluşur. Pozisyon; 3.d5'ten sonra çeşitli Benoni Savunmalarına, 3.c3'ten sonra Sicilya Savunması'nın Alapin Varyantı'na veya 3.Af3 cxd4 4.Axd4'ten sonra Sicilya Savunması'nın ana varyantlarına transpoze olabilir.