Azerbaycan'da satranç

Azerbaycan'da satranç oyununun tarihi çok eskidir ve satranç Azerbaycan'ın millî sporlarındandır.^[1]

Tarihi

Hakani Şirvani (11. yüzyıl),Nizami Gencevi (12. yüzyıl), İmadeddin Nesimî (14. yüzyıl), Fuzûlî (16. yüzyıl) gibi büyük Azeri şairler eserlerinde satrançtan bahsetmiş, oyunla ilgili anlamlı fikirler söylemişler. Fransız yazar Alexandre Dumas Azerbaycan'da bulunduğu sırada dönemin ünlü Azeri kadın şair Hurşidbanu Natevan ile satranç oynamış ve Natevan'ın bu kadim oyunun sırlarını derinden bildiğini yazmıştır. Modern Azerbaycan edebiyatının kurucusu sayılan yazar ve filozof Mirza Fetali Ahundov oğluna yazdığı mektupta satrançın sırlarını öğrenmeği tavsiye etmiştir. Orta Asya'da yetenekli oyunuyla hayran bırakan Celaleddin Nahçıvani (12. yüzyıl) Azerbaycan'ın ilk satranç ustalarından sayılır.

1926 yılında Bakü'de, 1934 yılında ise Azerbaycan Şampiyonluk yarışmaları yapılmaya başlanmıştır. Yarışmaların galibi K.Selimhanov olmuştur. 1950’li yılların sonunda ünlü satranç ustası S.Halilbeyli SSCB spor ustası unvanını almış ilk Azerbaycanlı oyuncudur. 1970’li yıllardan itibaren Azerbaycan'da satranç oyununa devlet tarafından önemli destek verilmiştir. Ülke çapında yaklaşık 60 civarında çocuklar ve gençler için satranç okulu inşa edilmiştir. Bu kısa sürede olumlu sonuçlar vermiştir. Azerbaycan'da Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov, Vügar Heşimov ve Emil Sutocskiy gibi dünya çapında satranç oyuncuları yetişmiştir.

Fikret Sideifzade, Elmar Muharremov, Aydın Hüseynov, Aynur Sofiyeva,Fikret Velihanlı ve İlahe Gedimova, SSCB'de ve uluslararası yarışmalarda birbiri ardına zaferler kazanmışlardır. 1992 yılında kadınlardan oluşan Azerbaycan satranç takımı Manila Filipinler'de Dünya Satranç Olimpiyatına katıldı ve 67 takım arasından yedinciliği kazandı. 1993 yılında Debrecen, Macaristan'da Avrupa takım şampiyonluğu yarışmasında yine Azerbaycan kadın takımı bronz madalya kazandı. 14 yılda Azerbaycanlı yıldızlar Dünya ve Azerbaycan Şampiyonluk yarışmalarında toplam 70 madalya kazandı. 2002 yılında gençler arasında Avrupa Şampiyonluk yarışmaları Bakü'de ve bir yıl sonra ise Dünya Şampiyonluk yarışmaları Nahçıvan'da düzenlenmiştir. Bu yarışmalarda Azerbaycan'ı temsil eden oyuncular – Zeynep Memmedyarova (bir altın, bir gümüş), Şehriyar Memmedyarov (bir bronz, bir altın), Vügar Heşimov (bir gümüş) toplam beş madalya kazandılar. 2005 yılında Şeki'de, iki yıl sonra ise Bakü'de dünyanın güçlü kadın satranç oyuncularıyla yarıştılar. Bu başarısını dikkate alarak Dünya Satranç Federasyonu FIDE Grand Prix yarışmalarının ilk aşamasının 2007 yılında Bakü'de yapılması kararlaştırıldı. Azeri satranç oyuncuları Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov ve Vügar Heşimov, dünyanın tanınmış satranç oyuncuları seviyesine yükselebilmiştir.^[1] 2007'de Dünya Satranç Federasyonu Grand Prix yarışmaları Azerbaycan'da Bakü'de yapıldı.^[1] 2007 yılı sonunda erkek takımı Yunanistan'ın Girit adasında düzenlenen Avrupa Şampiyonluk yarışmasında Azerbaycan'a bronz madalya ile dönmüştür.

Dünya Satranç Federasyonu FIDE'nin listesinde Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov ve Vügar Heşimov dünyanın en güçlü 20 satranç oyuncusu arasında yer almaktadır.^[1]

Azerbaycan'da düzenlenen uluslararası satranç turnuvaları

2002 Avrupa Şampiyonası - Bakü.
2003 Gençler Dünya Şampiyonası - Nahçıvan
2008 yılında FIDE'nin Grand Prix serisinin Haydar Aliyev'in anısına adanmış yarışması - Bakü
2015 yılında satranç Dünya Kupası ve 2016 yılında Dünya Satranç Olimpiyatları Bakü'de yapıldı..

Azerbaycan posta pullarında

Bireysel istatistikler

2018 itibarıyla FIDE tarafından, Azerbaycanlı 24'ü büyükusta, 30'u uluslararası usta olmak üzere, toplam aktif 151 unvanlı satranç oyuncusu olduğu listelenmiştir.^[2]

Erkekler

Ekim 2018 itibarıyla en iyi 10 Azerbaycanlı erkek satranç oyuncusu aşağıda listelenmiştir.^[3]

Azerbaycanlı erkek satranç oyuncuları FIDE müsabakalarında

Şehriyar Memmedyarov (3)

Teimour Radjabov (18)

Arkadij Naiditsch (29)

Rauf Mamedov (46)

Eltaj Safarli (67)

#	Adı	Doğum yılı	Büyükusta olduğu yıl	Ratingi	Dünya sıralamasındaki yeri^{[n 1]}
1	Şehriyar Memmedyarov	1985	2002	2820	3
2	Radjabov, TeimourTeimour Radjabov	1987	2001	2751	18
3	Naiditsch, ArkadijArkadij Naiditsch	1985	2001	2721	29
4	Mamedov, RaufRauf Mamedov	1988	2004	2699	46
5	Safarli, EltajEltaj Safarli	1992	2008	2676	67
6	Huseynov, QadirQadir Huseynov	1986	2002	2667	74
7	Durarbayli, VasifVasif Durarbayli	1992	2010	2629	139
8	Abasov, NicatNicat Abasov	1995	2011	2627	143
9	Mammadov, NijatNijat Mammadov	1985	2006	2615	188
10	Rasulov, VugarVugar Rasulov	1991	2011	2538	498

Kadınlar

Ekim 2018 itibarıyla en iyi 10 Azerbaycanlı kadın satranç oyuncusu aşağıda listelenmiştir.^[4]

Azerbaycanlı kadın satranç oyuncuları FIDE müsabakalarında

Gunay Mammadzada (33)

Zeinab Mamedyarova (107)

Gulnar Mammadova (110)

Khanim Balajayeva (145)

Ulviyya Fataliyeva (156)

#	Adı	Doğum yılı	Unvanı	Ratingi	Dünya sıralamasındaki yeri^{[n 2]}
1	Mammadzada, GunayGunay Mammadzada	2000	IM	2438	33
2	Mamedyarova, ZeinabZeinab Mamedyarova	1983	WGM	2358	107
3	Mammadova, GulnarGulnar Mammadova	1991	IM	2355	110
4	Balajayeva, KhanimKhanim Balajayeva	2001	WIM	2326	145
5	Fataliyeva, UlviyyaUlviyya Fataliyeva	1996	WGM	2320	156
6	Hojjatova, AydanAydan Hojjatova	1999	WFM	2303	185
7	Mamedyarova, TurkanTurkan Mamedyarova	1989	WGM	2295	198
8	Khalafova, NarminNarmin Khalafova	1994	WGM	2279	228
9	Kazimova, NarminNarmin Kazimova	1993	WGM	2271	247
10	Dadashli, NarminNarmin Dadashli	1993	WFM	2262	270

Notlar

^ sadece aktif oyuncular
^ sadece aktif kadın oyuncular

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d Azerbaijans.com – Spor – Satranç 29 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
^ "Federations Ranking". World Chess Federation (FIDE). 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018.
^ "Federations Ranking: Azerbaijan". World Chess Federation (FIDE). 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018.
^ "Federations Ranking: Azerbaijan, Women". World Chess Federation (FIDE). 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Azerbaycan'da satranç ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Azerbaycan Satranç Federasyonu (Azerice) (İngilizce)

[4] sadece aktif oyuncular

[6] sadece aktif kadın oyuncular

[Satranç-1] Azerbaijans.com – Spor – Satranç 29 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)

[2] "Federations Ranking". World Chess Federation (FIDE). 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018.

[3] "Federations Ranking: Azerbaijan". World Chess Federation (FIDE). 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018.

[5] "Federations Ranking: Azerbaijan, Women". World Chess Federation (FIDE). 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.

[1]

[2]

[3]

[n 1]

[4]

[n 2]