Wyborg

Wyborg

Выборг
Viipuri

Widok na miasto z wieży zamkowej
Herb Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	leningradzki
Data założenia	1293
Prawa miejskie	1403
Burmistrz	Dmitrij Nikulin[1]
Powierzchnia	160,84 km²
Wysokość	3 m n.p.m.
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość	74 054[2] 460,4 os./km²
Nr kierunkowy	+7 (81378)
Kod pocztowy	188800-188811
Tablice rejestracyjne	47
Położenie na mapie Rosji Wyborg
Położenie na mapie obwodu leningradzkiego Wyborg
60°42′08″N 28°45′46″E/60,702222 28,762778
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Wyborg (ros. Выборг, fiń. Viipuri, szw. Viborg) – miasto w Rosji, w obwodzie leningradzkim, leżące na Przesmyku Karelskim, nad Zatoką Wyborską. W Wyborgu występuje głównie przemysł stoczniowy, spożywczy, chemiczny, odzieżowy i elektrotechniczny. Miasto jest również ośrodkiem uzdrowiskowym i celem wypraw turystów. Według oficjalnych danych federalnych w 2021 roku zamieszkiwały je 74 054 osoby.

Wyborg istniał już w X wieku, jako mała rybacka wioska zamieszkana przez Karelów. W niedługim czasie po wybudowaniu tam fortu, stał się ważnym ośrodkiem handlowym w księstwie Karelii. W XII wieku po raz pierwszy był wzmiankowany. W 1293 roku wraz z przyłączeniem księstwa przez Tyrgilsa Knutssona do królestwa Szwecji, został wybudowany zamek. Od XIV wieku Viipuri (Wyborg) należało do Hanzy. Miasto było położone na terenach spornych między Szwecją a Rosją. W XVII wieku miasto podupadło i straciło nieco na znaczeniu. W 1721 roku w wyniku szwedzko-rosyjskiego pokoju w Nystad przeszło w ręce Rosji.

Od 1811 roku włączone w skład Wielkiego Księstwa Finlandii, znajdującego się pod berłem Romanowów. Wraz z wybudowaniem do miasta linii kolejowej w 1869 roku, zaczął rozwijać się przemysł. Miasto było siedzibą istniejącej w latach 1892–1924 eparchii fińskiej i wyborskiej.

W latach 1918–1940 miasto należało do niepodległej Finlandii jako Viipuri. Było ono drugim co do wielkości miastem Finlandii oraz ważnym ośrodkiem przemysłowym, gospodarczym i kulturalnym. 95% mieszkańców stanowili Finowie, ale ważny element w życiu miejskim stanowiły różne mniejszości, np. Rosjanie, Niemcy, Żydzi i Tatarzy oraz szwedzkojęzyczni Finowie. Architekt Alvar Aalto zaprojektował (1927–1935) w Wyborgu słynną funkcjonalistyczną bibliotekę, która jest uważana za jeden z najważniejszych pomników modernistycznej architektury.

W wyniku wojny zimowej Finlandia utraciła miasto wraz z Przesmykiem Karelskim. Mieszkający w Wyborgu Finowie zostali ewakuowani na inne obszary Finlandii, a miasto zostało zaminowane przez Armię Czerwoną. 23 czerwca 1941 roku (dzień po niemieckim ataku na ZSRR), Finlandia została zaatakowana przez ZSRR. W krótkim czasie jej wojska przejęły inicjatywę i opanowały Wyborg, podchodząc następnie pod Leningrad w tzw. wojnie kontynuacyjnej, co pozwoliło na powrót uchodźców. 20 czerwca 1944 roku, w czasie operacji wyborskiej, miasto zostało zajęte przez 21 Armię, wchodzącą w skład Frontu Leningradzkiego^[3].

Po zakończeniu wojny Wyborg został włączony do Związku Radzieckiego, a ludność fińska została ponownie wysiedlona. Po opuszczeniu miasta przez Finów zasiedlono je osadnikami ze Związku Radzieckiego, przede wszystkim z Rosji. Administracyjnie miasto należy do obwodu leningradzkiego.

W 2007 r. w Finlandii opublikowano informację, jakoby w 1991 r. władze tego kraju otrzymały propozycję odkupienia za 15 mld dolarów Karelii, jednak powołana przez prezydenta Mauno Koivisto grupa ekspertów ustaliła, że szacowane na 70 mld dol. koszty odbudowy i naprawy tamtejszej infrastruktury byłyby zbyt wysokie dla budżetu państwa. Informacjom tym zaprzeczyli zarówno Koivisto, jak i inni ówcześni politycy. W 2019 r. były wiceminister spraw zagranicznych Rosji Andriej Fiodorow potwierdził, że w 1991 roku władze ZSRR chciały sprzedać Finlandii za 15 mld dol. Karelię i rejon Petsamo, a w 1992 r. taką samą propozycję powtórzył doradca prezydenta Rosji Giennadij Burbulis. Sam Burbulis zdecydowanie jednak temu zaprzeczył^[4].

Według lokalnych danych z 2011 roku w Wyborgu mieszka 80 100 ludzi^[5]. Dane federalne z 2010 roku podają liczbę mieszkańców jako 79 962 osoby^[3]. W 2010 roku urodziło się 818 dzieci, zmarły 1182 osoby^[6]. Pod względem migracyjnym, miasto opuściło 611 dotychczasowych mieszkańców, ale 1340 nowych zarejestrowało swój pobyt^[3]. Liczba ludności w wieku produkcyjnym wyniosła wówczas 42 600 osób, a bezrobocie 0,45%^[6]. W 2002 roku kobiety stanowiły 53,9%, a mężczyźni 46,1%^[7]. W 2008 roku struktura ludności wyglądała następująco, ludność do 18. roku życia stanowiła 17,4% populacji, ludność w wieku produkcyjnym 54,4%, bezrobotni 1,2%, a ludność w wieku poprodukcyjnym 27%^[7].

Wyborg jest siedzibą eparchii wyborskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Katedrą tejże eparchii jest sobór Przemienienia Pańskiego w Wyborgu^[8].

• Zamek w Wyborgu
• Okrągła Wieża

• Park Mon Repos

• Jewgienij Bierzin – rosyjski kolarz, olimpijczyk
• Waldemar Björkstén – fiński żeglarz, olimpijczyk
• Bror Brenner – fiński żeglarz, olimpijczyk
• Allan Franck – fiński żeglarz, olimpijczyk
• Pentti Ikonen – fiński pływak, olimpijczyk
• Sulo Jääskeläinen – fiński skoczek narciarski, olimpijczyk
• Carl Jänisch – rosyjski i fiński szachista
• Eero Järnefelt – fiński malarz
• Wiaczesław Jekimow – rosyjski kolarz, olimpijczyk
• Aino Kallas – fińska pisarka
• Aarne Pekkalainen – fiński żeglarz, olimpijczyk
• Witalij Pietrow – rosyjski kierowca wyścigowy
• Aleksandr Sierow – rosyjski kolarz, olimpijczyk
• Jorma Valkama – fiński lekkoatleta, olimpijczyk

• Bodø, Norwegia.
• Lappeenranta, Finlandia.
• Nyköping, Szwecja.

• Oficjalna strona Wyborga
• Zdjęcia z Wyborga