Asía

Asía er stærsta og fjölmennasta heimsálfa jarðar og er að mestu staðsett á norðurhveli og austurhveli. Hún er austari hluti landflæmis sem er kallað Evrasía þar sem Evrópa er vestari hlutinn. Asía er um 44,6 milljón ferkílómetrar að stærð sem eru um 30% af þurrlendi jarðarinnar og 8,7% af yfirborði hennar. Asía hefur lengi verið heimkynni meirihluta íbúa jarðar^[1] og þar risu fyrstu siðmenningarsamfélög mannkynssögunnar. Árið 2021 voru íbúar Asíu 4,7 milljarðar sem eru um 60% alls mannkyns.^[2]

Erfitt er að skilgreina mörk Asíu nákvæmlega, en gróflega eru þau oft sögð liggja suður Úralfjöll og Úralfljót, gegnum Kaspíahaf og Kákasusfjöll, þaðan í gegn um Svartahafið, Bosporussund, Marmarahaf og Dardanellasund.^[3] Þaðan liggi mörkin um Miðjarðarhaf og í gegnum Súesskurð. Asía á strönd að Norður-Íshafi í norðri, Indlandshafi í suðri og Kyrrahafi í austri.

Kína og Indland skiptust á að vera stærstu hagkerfi heims frá upphafi okkar tímatals til um 1800. Auðlegð Kína skapaði aðdráttarafl fyrir evrópska og arabíska kaupmenn, landkönnuði og landvinningamenn^[4][5][6] og í mörgum ritum var Indland eins konar táknmynd fyrir álfuna og auðæfi hennar.^[7] Fundur Ameríku orsakaðist af leit Evrópubúa að nýrri siglingaleið til Indlands. Silkivegurinn var helsta verslunarleið Asíu í austur-vestur og Malakkasund var ein helsta siglingaleiðin. Á 20. öld þróuðust hagkerfi margra Asíulanda hratt auk þess sem íbúafjöldi óx, en fjölgun íbúa hefur dregist saman síðustu áratugi.^[8] Í Asíu urðu helstu trúarbrögð heimsins til: hindúatrú, sóróismi, gyðingdómur, jainismi, búddatrú, konfúsíusismi, daóismi, kristni og íslam.

Asía býr yfir mikilli fjölbreytni þjóða, menningarsvæða, tungumála, umhverfis, efnahags og stjórnarfars. Loftslagið er líka fjölbreytt, allt frá eyðimerkurloftslagi í Mið-Austurlöndum að sífrera á Norðurslóðum. Asíu er oft skipt niður í sex svæði: Norður-, Suður-, Mið-, Austur-, Suðaustur- og Vestur-Asíu eftir landfræði og menningarsvæðum.