Moskva
Moskva (rússneska: Москва) er höfuðborg og fjölmennasta borg Rússlands. Borgin stendur við Moskvuá sem rennur út í Okafljót sem aftur rennur í Volgu, en Moskvuskurðurinn norðan við borgina tengir ána líka beint við Volgu. Borgin er með 12,4 milljón íbúa innan borgarmarkanna,[6] yfir 17 milljónir íbúa á þéttbýlissvæðinu[7] og yfir 20 milljón íbúa á stórborgarsvæðinu.[8] Borgin nær yfir 2.511 km2 svæði, en stórborgarsvæðið er yfir 26.000 km2 að stærð. Moskva er með stærstu borgum heims og fjölmennasta borg Evrópu. Hún er líka með fjölmennasta þéttbýlissvæði og stórborgarsvæði í Evrópu,[7][8] auk þess að vera stærsta borg Evrópu að flatarmáli.[9]
Moskva
Москва (rússneska) | |
|---|---|
 Svipmyndir frá Moskvu | |
 Fáni  Skjaldarmerki | |
  Moskva Staðsetning Moskvu innan Rússlands. | |
| Hnit: 55°45′21″N 37°37′2″A / 55.75583°N 37.61722°A | |
| Land |  Rússland |
| Fylki | Moskvufylki |
| Stjórnarfar | |
| • Borgarstjóri[1] | Sergej Sobjanín[1] (SR) |
| Flatarmál | |
| • Heild | 2.561,5 km2 |
| • Þéttbýli | 6.154 km2 |
| Hæð yfir sjávarmáli | 156 m |
| Mannfjöldi (2021)[3] | |
| • Heild | 13.010.112 |
| • Þéttleiki | 5.080/km2 |
| • Dreifbýli | 18.800.000 |
| • Stórborgarsvæði | 21.534.777 |
| Tímabelti | UTC+03:00 (MSK[4]) |
| ISO 3166 kóði | RU-MOW |
| Skráningarmerki | 77, 177, 777; 97, 197, 797; 99, 199, 799, 977[5] |
| Vefsíða | mos.ru |
Fyrst er getið um borgina í sögulegum heimildum árið 1147, þá sem hluta af furstadæminu Suzdal. Borgin dregur heiti sitt frá ánni Moskvu og hét í fyrstu „гра́д Моско́в“ eða borgin við Moskvu. Árið 1295 varð borgin að höfuðborg furstadæmisins Moskvu. Þegar stórfurstadæmið varð að Rússneska keisaradæminu varð Moskva að höfuðborg og efnahagsmiðstöð keisaradæmisins. Pétur mikli flutti höfuðborg landsins til Sankti Pétursborgar á 18. öld, en Moskva varð aftur höfuðborg í kjölfar Októberbyltingarinnar 1917. Á tímum Sovétríkjanna varð borgin aftur að stjórnarsetri og efnahagslegri höfuðborg sovétlýðveldisins Rússlands og Sovétríkjanna allra. Eftir upplausn Sovétríkjanna varð borgin að höfuðborg sambandslýðveldisins Rússlands.
Moskva er nyrsta og kaldasta risaborg heims. Hún er alríkisborg (frá 1993)[10] og bæði stjórnarsetur, miðstöð rannsókna, menningarleg og efnahagsleg höfuðborg Rússlands og Austur-Evrópu. Moskva er eitt stærsta borgarhagkerfi heims, er ört vaxandi ferðamannastaður og ein af mest heimsóttu borgum Evrópu. Moskva er í fjórða sæti yfir borgir með flesta milljarðamæringa[11] og þar búa flestir milljarðamæringar af öllum borgum Evrópu. Viðskiptahverfið Moskva-Citi er stærsta viðskiptamiðstöð heims og með hæstu skýjakljúfa Evrópu. Íbúar Moskvu búa við eina bestu stafrænu innviði í heimi[12] og eina bestu rafrænu opinberu þjónustu í heimi.[13] Moskva var gestgjafi Sumarólympíuleikanna 1980 og hýsti Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 2018.[14]
Borgin er sögulegur miðpunktur Rússlands og þar er að finna helstu söfn, leikhús, skóla og stofnanir landsins. Í borginni er mikið af heimsfrægum arkitektúr og þá mest kirkjum. Eftir byltinguna árið 1917 var mörgum kirkjum og öðrum helgistöðum lokað eða breytt í söfn og sumir voru jafnaðir við jörðu. Þegar valdatíð Jósefs Stalín stóð sem hæst voru kirkjur og aðrar sögulegar byggingar rifnar til að búa til pláss fyrir vegaframkvæmdir. Á valdatíð Stalíns var lítið gert af því að viðhalda þeirri fegurð bygginga og arkitektúrs sem Moskva hafði áður verið þekkt fyrir. Til dæmis reisti hann nokkur gifsklædd háhýsi sem síðar voru kölluð „rjómatertur Stalíns“ í óvirðingarskyni. Þrátt fyrir það héldu margir helgidómar áfram starfsemi, líkt og kirkjur kristinna, guðshús gyðinga og moskur múslima. Á upphafsdögum Glasnost á seinni hluta níunda áratugarins losnaði um trúarbragðahöftin og hafist var handa við endurnýjun margra helgidóma borgarinnar. Meðal þekktustu kennileita borgarinnar eru Dómkirkja heilags Basils, Rauða torgið og Kreml þar sem ríkisstjórn Rússlands situr. Nokkrar heimsminjar er að finna í borginni. Í borginni eru fjórir alþjóðaflugvellir, níu lestarstöðvar, sporvagnakerfi, einteinungakerfi og Neðanjarðarlestarkerfi Moskvu sem er mest notaða neðanjarðarlestarkerfi Evrópu og eitt stærsta snarlestarkerfi heims. Græn svæði þekja 40% af borgarlandinu sem gera Moskvu að einni grænustu borg Evrópu og heimsins alls.[9][15]
Núverandi borgarstjóri í Moskvu heitir Sergej Sobjanín en hann varð borgarstjóri árið 2010.
Efnahagslíf
breytaMoskva er með eitt af stærstu borgarhagkerfum Evrópu og stendur undir einum fimmta af vergri landsframleiðslu Rússlands.[16] Árið 2017 var verg landsframleiðsla í Moskvu 15,7 billjón rúblur[17][18] eða 270 milljarðar bandaríkjadala (~0,7 billjónir kaupmáttarjafnað[19]),[20] 22.000 bandaríkjadalir á mann (~60.000 dalir kaupmáttarjafnað[19][21])
Atvinnuleysi í Moskvu er minnst af öllum fylkjum Rússlands, aðeins 1% árið 2010 miðað við 7% landsmeðaltal. Meðalmánaðarlaun í borginni eru 60.000 rúblur[22] (2.500 bandaríkjadalir kaupmáttarjafnað[23]), sem er næstum tvisvar sinnum hærra en landsmeðaltalið, sem er 34.000 rúblur[24] (1.400 bandaríkjadalir kaupmáttarjafnað[23]), og það hæsta af öllum fylkjum Rússlands.
Moskva er í 4. sæti af borgum heims yfir fjölda milljarðamæringa sem þar búa[25] og er með mestan fjölda milljarðamæringa af borgum Evrópu. Borgin er fjármálamiðstöð Rússlands og þar er að finna höfuðstöðvar stærstu banka landsins og stærstu fyrirtækja, eins og olíurisans Rosneft. 17% af smásöluverslun og 13% af byggingariðnaði Rússlands er í Moskvu.[26][27] Frá fjármálakreppunni 1998 hafa viðskiptageirar í Moskvu verið í veldisvexti. Margar nýjar viðskiptamiðstöðvar og stórar skrifstofubyggingar hafa risið síðustu ár, en skortur á skrifstofurými er enn vandamál í borginni. Margar iðnaðar- og rannsóknarbyggingar hafa því verið endurbyggðar sem skrifstofurými. Efnahagslegur stöðugleiki hefur aukist síðustu ár, en glæpir og spilling standa viðskiptalífinu fyrir þrifum.
Tilvísanir
breyta- ↑ 1,0 1,1 „The Moscow City Mayor“. Borgarstjórn Moskvu. Afrit af upprunalegu geymt þann 23. ágúst 2011. Sótt 18. mars 2010.
- ↑ „Общая площадь Москвы в длинну и ширину“. RosInfoStat. Afrit af uppruna á 3. desember 2021. Sótt 2. júní 2021.
- ↑ „Оценка численности постоянного населения по субъектам Российской Федерации“. Hagstofa Rússneska sambandsríkisins. Afrit af uppruna á 1. september 2022. Sótt 1. september 2022.
- ↑ "Об исчислении времени". Официальный интернет-портал правовой информации (rússneska). Afrit af uppruna á 22. júní 2020. Sótt 19. janúar 2019.
- ↑ „Автомобильные коды регионов России-2022: таблица с последними изменениями“. РИА Новости (rússneska). 16. nóvember 2022. Afrit af uppruna á 28. nóvember 2022. Sótt 28. nóvember 2022.
- ↑ „Russia: Central'nyj Federal'nyj Okrug - Central Federal District“. City Population.de. 8. ágúst 2020. Sótt 1. september 2020.
- ↑ 7,0 7,1 „Demographia World Urban Areas“ (PDF). Demographia. Sótt 22. júlí 2020.
- ↑ 8,0 8,1 Akishin, Alexander (17. ágúst 2017). „A 3-Hour Commute: A Close Look At Moscow The Megapolis“. Strelka Mag. Afrit af upprunalegu geymt þann 17. apríl 2021. Sótt 23. maí 2020.
- ↑ 9,0 9,1 „Moscow, a City Undergoing Transformation“. Planète Énergies. 11. september 2017. Sótt 27. maí 2020.
- ↑ „A glimpse into history“. mos.ru. Afrit af upprunalegu geymt þann október 7, 2021. Sótt 21. september 2021.
- ↑ Hyatt, John. „Beijing Overtakes New York City As City With Most Billionaires: Forbes 2021 List“. Forbes. Sótt 9. ágúst 2021.
- ↑ Arseny Kalashnikoff (5. júlí 2018). „Moscow tops European ranking in digital innovation“. Russia Beyond. Sótt 5. nóvember 2020.
- ↑ „United Nations E-Government Survey 2018“ (PDF). Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 5. nóvember 2020. Sótt 5. nóvember 2020.
- ↑ „FIFA World Cup kicks off in Russia“. The New Indian Express. Afrit af upprunalegu geymt þann 2. ágúst 2021. Sótt 20. mars 2021.
- ↑ „Moscow parks“. Bridge To Moscow. Sótt 27. maí 2020.
- ↑ Arkhipov, Ilya (28. september 2010). „Medvedev Fires Moscow Mayor Luzhkov After Conflict“. Bloomberg.com. Bloomberg L.P. Sótt 22. desember 2010.
- ↑ „Валовой региональный продукт::Мордовиястат“. Mrd.gks.ru. Afrit af upprunalegu geymt þann 17. febrúar 2018. Sótt 26. september 2017.
- ↑ „• EUR RUB average annual exchange rate 1999–2016 | Statistic“. Statista.com. Sótt 26. september 2017.
- ↑ 19,0 19,1 „Report for Selected Countries and Subjects“.
- ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“. www.imf.org.
- ↑ „Gross regional product per capita in regions of the Russian Federation in 1998 to 2017“. Afrit af upprunalegu geymt þann 17. febrúar 2018. Sótt 15. febrúar 2017.
- ↑ Александр Мелешенко (21. júní 2012). „Дожить до зарплаты: Сколько сегодня получают москвичи?“. Rg.ru. Sótt 26. september 2017.
- ↑ 23,0 23,1 „Report for Selected Countries and Subjects“. Imf.org. 14. september 2006. Sótt 26. september 2017.
- ↑ „FSSS. Main“. Gks.ru. 18. október 2013. Sótt 26. september 2017.
- ↑ Giacomo Tognini. „World's Richest Cities: The Top 10 Cities Billionaires Call Home“. Forbes. Sótt 25. maí 2020.
- ↑ „BOFIT Weekly 42/2010“ (PDF). Bank of Finland's Institute for Economies in Transition. 22. október 2010. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 27. október 2010. Sótt 23. október 2010.
- ↑ „Average monthly salaries“. Hagstofa Rússneska sambandsríkisins. Afrit af upprunalegu geymt þann 24. ágúst 2007. Sótt 7. september 2007.
Heimildir
breytaTenglar
breyta- Björn Jónsson (29. október 1988). „Moskva - borg hins þögla manngrúa“. Lesbók Morgunblaðsins. bls. 12-14.