Mar Báltico

O Mar Báltico recibe diferentes denominacións dependendo da lingua. As linguas románicas empregamos o nome de Báltico, semellante ás eslavas (Baltijas jūra en letón, Baltijos jūra en lituano), polonés (Morze Bałtyckie ou Bałtyk), ruso (Балтийское море, Baltískoie More) ou caxubio (Bôłt) así como as linguas bálticas e o inglés.

Por cuestións históricas, é coñecido polo mar do Leste no finés (Itämeri) e por todas as linguas xermánicas agás no inglés, (Ostsee en alemán,Østersøen en danés, Östersjön en sueco), agás o inglés. Finlandia limita co mar polo oeste, mais coñéceno como mar do Leste a causa da ocupación sueca durante gran parte da súa historia.

En estoniano escríbese Läänemeri (mar do Oeste).

 

 

O Convenio de Helsinqui sobre a protección do medio mariño da zona do mar Báltico inclúe o mar Báltico e a baía de Kattegat, sen denominar o Kattegat como parte do mar Báltico, "Aos efectos desta convención, a "zona do mar Báltico" será o mar Báltico e a entrada do mar Báltico, delimitada polo paralelo do Skaw no Skagerrak nos 57°44,43'N".^[1]

Historicamente, o Reino de Dinamarca recadaba dereitos de Sund (peaxe do estreito) dos barcos na fronteira entre o océano e o mar Báltico, sen saída ao mar, de forma conxunta: no Öresund, no castelo de Kronborg, preto de Helsingør; no Gran Belt, en Nyborg; e no Pequeño Belt, na súa parte máis estreita, entón Fredericia, despois de que se construíse esa fortaleza. A parte máis estreita do Pequeño Belt é o "Middelfart Sund", preto de Middelfart.^[2]

Os xeógrafos coinciden en que a fronteira física preferida entre o mar Báltico e o mar do Norte é o Langelandsbælt (a parte sur do estreito do Gran Belt, preto de Langeland) e o estreito de Drogden-Sill.^[3] O estreito de Drogden está situado ao norte de baía de Køge e conecta Dragør, no sur de Copenhague, con Malmö; por el pasa o ponte de Oresund, incluído o túnel de Drogden. Segundo esta definición, os estreito daneses forma parte da entrada, pero a baía de Mecklemburgo e a baía de Kiel son partes do mar Báltico. Outra fronteira habitual é a liña entre Falsterbo, Suecia, e Stevns Klint ( "Acantilado de Stevns"), Dinamarca, xa que é a fronteira sur de Øresund. Tamén é a fronteira entre o Øresund meridional pouco profundo (cunha profundidade media de só 5-10 metros) e augas notablemente máis profundas.

O sill de Drogden (profundidade de 7 m) establece un límite con Øresund e o sill de Darss) (profundidade de 18 m), e un límite co mar de Belt.^[4] Os sills pouco profundos son obstáculos para o fluxo de auga salgada pesada do Kattegat cara ás concas ao redor de Bornholm e Gotland.

O Kattegat e o suroeste do mar Báltico están ben osixenados e teñen unha rica bioloxía. O resto do mar é salobre, pobre en osíxeno e en especies. Así pois, estatisticamente, canto maior sexa a entrada incluída na súa definición, máis san parecerá o Báltico; pola contra, canto máis estrita se definida,, máis ameazada parecerá a súa bioloxía.

En tempos do Imperio Romano, o mar Báltico era coñecido como o Mare Suebicum ou Mare Sarmaticum. Tácito describiu a Mare Suebicum, chamado así pola tribo Suebi, durante os meses de primavera, como un mar salobre onde o xeo rompe en anacos e flotan sobre el. Os Suebi acabaron emigrando ao suroeste para residir por un tempo na zona de Renania da Alemaña moderna, onde o seu nome sobrevive na rexión histórica coñecido como Swabia. Xordanes chamouno Mar xermánico na súa obra, a Getica.

 

A principios da Idade Media, os mercadores nórdicos (escandinavos) construíron un imperio comercial ao redor do Báltico. Máis tarde, os nórdicos loitaron polo control do Báltico contra as tribos Wendish que habitaban en abéiraa sur. Os nórdicos tamén utilizaron os ríos de Rusia como rutas comerciais, chegando finalmente ata o mar Negro e o sur de Rusia. Este período dominado polos nórdicos coñécese como era viquinga.

Desde a era viquinga, os escandinavos refírense ao mar Báltico como Austmarr ("Lago do leste"). "Mar do leste", aparece no Heimskringla e Eystra salt aparece en Sörla þáttr. Saxo Grammaticus rexistrou en Gesta Danorum un nome máis antigo, Gandvik, o sufixo nórdico antigo "-vik" (para baía) revélanos que os viquingos correctamente considerárono como unha entrada do mar. Outra forma do nome, "Grandvik", testemuñada en polo menos unha tradución inglesa da Gesta Danorum, é probable que sexa un erro ortográfico.

Ademais de peixe, o mar tamén proporciona ámbar, especialmente das súas costas meridionais, dentro das fronteiras actuais de Polonia, Rusia e Lituania. As primeiras mencións de xacementos de ámbar na costa sur do mar Báltico remóntanse ao século XII.^[5] Os países fronteirizos tamén exportaron tradicionalmente madeira, brea de pino, liño, cánabo e peles por barco a través do Báltico. Suecia exportaba desde principios da Idade Media ferro e prata extraídos alí, mentres que Polonia tiña e segue tendo extensas minas de sal. Así, o mar Báltico foi atravesado durante moito tempo por moita navegación mercante.

As terras da beira oriental do Báltico foron das últimas de Europa en converterse ao cristianismo. Isto ocorreu finalmente durante as cruzadas do norte: Finlandia no século XII por suecos, e o que hoxe é Estonia e Letonia a principios do século XIII por daneses e alemáns (Irmáns Livonios da Espada). A Orde Teutónica fíxose co control de partes da beira sur e leste do mar Báltico, onde estableceron o seu estado monástico. Lituania foi o último estado europeo en converterse ao cristianismo.

 

.

 

No período comprendido entre os séculos VIII e XIV, houbo moita piratería no Báltico desde as costas de Pomerania e Prusia, e os Irmáns das vituallas apoderaronse de Gotland.

A partir do século XI, as costas meridionais e orientais do Báltico foron colonizadas por emigrantes procedentes principalmente de Alemaña, un movemento chamado o Ostsiedlung ("asentamento do leste"). Outros colonos eran dos Países Baixos, Dinamarca e Escocia. Os eslavos polabios foron asimilados gradualmente polos alemáns.^[6] Dinamarca gradualmente gañou o control sobre a maior parte da costa do Báltico, ata que perdeu gran parte das súas pertenzas logo de ser derrotado na batalla de Bornhöved de 1227.

Entre os séculos XIII e XVI, a maior forza económica do norte de Europa era a Liga Hanseática, unha federación de cidades mercantís en torno ao mar Báltico e o mar do Norte. No século XVI e principios do XVII, Polonia, Dinamarca e Suecia loitaron polo Dominium maris baltici ("Señorío sobre o mar Báltico"). Finalmente, foi Suecia quen abarcaba virtualmente o mar Báltico. En Suecia, o mar pasou a denominarse Mare Nostrum Balticum ("O noso mar Báltico"). O obxectivo da guerra sueca durante o século XVII era converter o Báltico nun mar exclusivamente sueco (Ett Svenskt innanhav), algo que se conseguiu excepto a parte entre Riga en Letonia e Stettin en Pomerania. Con todo, foron os holandeses quen dominaron o comercio do Báltico no século XVII.

No século XVIII, Rusia e Prusia convertéronse nas principais potencias marítimas. A derrota de Suecia na Gran Guerra do Norte levou a Rusia á costa oriental. Rusia converteuse e seguiu sendo unha potencia dominante no Báltico. Pedro o Grande viu a importancia estratéxica do Báltico e decidiu fundar a súa nova capital, San Petersburgo, na desembocadura do río Nevá no extremo oriental do golfo de Finlandia. Había moito comercio non só dentro da rexión do Báltico, senón tamén coa rexión do mar do Norte, especialmente o leste de Inglaterra e nos Países Baixos: as súas frotas necesitaban a madeira, o alcatrán, liño e o cánabo do Báltico.

 

 

Durante a guerra de Crimea, unha frota conxunta británica e francesa atacou as fortalezas rusas no Báltico; o caso tamén se coñece como guerra de Åland. Bombardearon Sveaborg, que custodia Helsinqui; e Kronstadt, que garda San Petersburgo; e destruíron Bomarsund en Åland. Tras a unificación de Alemaña en 1871, toda a costa sur pasou a ser alemá. A primeira guerra mundial librouse en parte no mar Báltico. Despois de 1920, Polonia obtivo acceso ao mar Báltico a expensas de Alemaña mediante o corredor polaco e ampliou o porto de Gdynia en rivalidade co porto da Cidade Libre de Danzig.

Tras a subida ao poder dos nazis, Alemaña reclamou o Memelland e tras o estalido do Fronte Oriental (segunda guerra mundial) ocupou os estados bálticos. En 1945, o mar Báltico converteuse nunha fosa común para os soldados en retirada e os refuxiados nos transportes de tropas torpedeados da Operación Aníbal. O afundimento do Wilhelm Gustloff' segue sendo o peor desastre marítimo da historia, no que morreron (moi aproximadamente) 9.000 persoas. En 2005, un grupo de científicos rusos atopou no fondo do mar máis de cinco mil restos de avións, buques de guerra afundidos e outros materiais, principalmente da segunda guerra mundial.

Desde o final da segunda guerra mundial, varias nacións, entre elas a Unión Soviética, o Reino Unido e Estados Unidos, desfixéronse de armas químicas no mar Báltico, o que suscitou preocupación pola contaminación ambiental.^[7] Hoxe, os pescadores atopan ocasionalmente algúns destes materiais: o informe máis recente dispoñible da Comisión de Helsinqui sinala que en 2005 se rexistraron catro capturas a pequena escala de municións químicas que representan aproximadamente 105 kg de material. Esta é unha redución. dos 25 incidentes que representaron 1.110 kg de material en 2003.^[8] Ata o de agora, o goberno estadounidense négase a revelar as coordenadas exactas dos lugares do naufraxio. As botellas deterioradas deixan escapar gas mostaza e outras substancias, envelenando así lentamente unha parte considerable do mar Báltico.

Despois de 1945, a poboación alemá foi expulsada de todas as zonas ao leste da liña Oder-Neisse, dando lugar a novos asentamentos polacos e rusos. Polonia gañou a maior parte da beira sur. A Unión Soviética obtivo outro acceso ao Báltico co Óblast de Kaliningrado, que formara parte da Prusia Oriental asentada en Alemaña. Os estados bálticos da beira oriental foron anexionados pola Unión Soviética. O Báltico separou entón bloques militares opostos: a OTAN e o Pacto de Varsovia. A Suecia neutral desenvolveu armas incapacitantes para defender as súas augas territoriais tras os incidentes dos submarinos suecos.^[9] Este status fronteirizo restrinxía o comercio e as viaxes. Só terminou tras o colapso dos réximes comunistas na Europa Central e Oriental a finais da década de 1980. En 2023, Finlandia ingresou na OTAN.^[10]

Desde maio de 2004, coa adhesión dos países bálticos e Polonia, o mar Báltico está rodeado case na súa totalidade por países da Unión Europea (UE). As restantes zonas costeiras non pertencentes á UE son rusas: a zona de San Petersburgo e o Óblast de Kaliningrado exclave.

Os temporais de inverno comezan a chegar á rexión en outubro. Provocaron numerosos naufraxios, e contribuíron ás extremas dificultades para rescatar aos pasaxeiros do transbordador M/S Estonia en ruta desde Talín (Estonia), a Estocolmo (Suecia), en setembro de 1994, que se cobrou a vida de 852 persoas. Os pecios máis antigos, construídos con madeira, como o Vasa', adoitan conservarse ben, xa que a auga fría e salobre do Báltico non favorece o verme dos barcos.

Polo xeral, considérase que hai inundacións cando o nivel da auga supera en máis dun metro o nivel normal. En Warnemünde producíronse unhas 110 inundacións entre 1950 e 2000, unha media de algo máis de dúas ao ano.^[11]

As inundacións históricas foron a inundación do Día de Todos os Santos de 1304 e outras inundacións nos anos 1320, 1449, 1625, 1694, 1784 e 1825. Sábese pouco da súa extensión.^[12] Desde 1872, existen rexistros regulares e fiables do nivel das augas do mar Báltico. O máis alto foi o da inundación de 1872, cando a auga alcanzou unha media de 2.43 m sobre o nivel do mar en Warnemünde e un máximo de 2,83 m sobre o nivel do mar en Warnemünde. Nas últimas crecidas moi fortes, o nivel medio das augas alcanzou 1,88 m sobre o nivel do mar en 1904, 1,89 m en 1913, 1,73 m en xaneiro de 1954, 1,68 m do 2 ao 4 de novembro de 1995 e 1,65 m o 21 de febreiro de 2002.^[13]

 

 

Brazo do océano Atlántico Norte, o mar Báltico está delimitado por Suecia e Dinamarca ao oeste, Finlandia ao nordés e os países bálticos ao sueste.

Ten unha lonxitude aproximada de 1600 km, unha anchura media de 193 km e unha profundidade media de 55 m. A profundidade máxima é de 459 m, que se atopa no centro ao lado sueco. A superficie é duns 349644 km². ^[14] e o seu volume é duns 20000 km³. A periferia suma uns 8000 km de costa.^[15]

O mar Báltico é un dos maiores mares interiores de auga salobre por superficie, e ocupa unha conca (un Zungenbecken) formada pola erosión glaciar durante as últimas glaciacións.

A Organización Hidrográfica Internacional define os límites do mar Báltico como segue:^[17]

Bordeado polas costas de Alemaña, Dinamarca, Polonia, Suecia, Finlandia, Rusia, Estonia, Letonia e Lituania, esténdese ao nordés dos seguintes límites:

No Pequeno Belt. Unha liña que une Falshöft (54°47′N 9°57.5′L / 54.783, -9.9583) e Vejsnæs Nakke (Ærø: 54°49′N 10°26′L / 54.817, -10.433).

No Gran Cinto. Liña que une Gulstav (extremo sur da illa de Langeland) e Kappel Kirke (54°46′N 11°01′L / 54.767, -11.017) na illa de Lolland.

No estreito de Guldborg. Unha liña que une Flinthorne-Rev e Skjelby (54°38′N 11°53′L / 54.633, -11.883).

No estreito Öresund. Unha liña que une o faro da península de Stevns(55°17′N 12°27′L / 55.283, -12.450) coa punta Falsterbo (55°23′N 12°49′L / 55.383, -12.817).

A parte norte do mar Báltico é coñecido como o golfo de Botnia, dos cales a parte máis setentrional é a baía de Botnia. A cunca sur máis redondeada do golfo chámase mar de Botnia e inmediatamente ao sur desta atópase o mar de Åland. O golfo de Finlandia conecta o mar Báltico con San Petersburgo. O golfo de Riga atópase entre a cidade de Riga, capital de Letonia, e a illa Saaremaa de Estonia.

O mar Báltico do norte atópase entre a zona de Estocolmo, ao suroeste de Finlandia e Estonia. As cuncas occidental e oriental de Gotland forman as principais partes do mar Báltico Central ou do Báltico propiamente dito. A cunca de Bornholm é a área ao leste de Bornholm, e a máis superficial da cunca Arkona que se estende desde Bornholm ás illas danesas de Falster e Selandia.

No sur, a baía de Gdańsk atópase ao leste da península de Hel na costa polaca e ao oeste da península de Sambia no óblast de Kaliningrado. A baía de Pomerania atópase ao norte das illas de Usedom e Wolin, ao leste de Rügen. Entre Falster e a costa alemá atopan a baía de Mecklemburgo e a baía de Lübeck. A parte máis occidental do mar Báltico é a baía de Kiel. Os tres estreitos daneses, o Gran Belt, o Pequeno Belt e o Öresund, conectan o mar Báltico coa baía de Kattegat e o estreito de Skagerrak no mar do Norte .

As cidades máis importantes son:

• San Petersburgo (Rusia) 4 700 000.
• Estocolmo (Suecia) 743.703.
• Helsinqui (Finlandia) 559.716.
• Gdansk (Polonia) 462.700.
• Gdynia (Polonia) 255.600.
• Riga (Letonia) 760.000.
• Szczecin (Polonia) 413.600.
• Kaliningrado (Rusia) 400.000.
• Tallinn (Estonia) 387.224.
• Malmö (Suecia) 259.579.
• Kiel (Alemaña) 250.000.
• Lübeck (Alemaña) 216.100.
• Rostock (Alemaña) 212.700.
• Klaipeda (Lituania) 194.400.

• Gotland (Suecia).
• Öland (Suecia).
• Saaremaa (Estonia).
• Hiiumaa (Estonia).
• Bornholm (Dinamarca).
• Rügen (Alemaña).
• Usedom (dividida entre Alemaña e Polonia).
• Wolin (Polonia).

Os principais afluentes do Mar Báltico son:

• Desembocan en Alemaña:
  • Río Baaber
  • Río Lanckener
• Desembocan en Letonia:
  • Río Duína Occidental
• Desembocan en Lituania:
  • Río Neman
• Desembocan en Suecia:
  • Río Göta
• Desembocan en Rusia:
  • Río Neva
• Desembocan en Polonia:
  • Río Oder
  • Río Vístula

 

 

 

 

A temperatura da auga do mar Báltico varía considerablemente en función da localización exacta, a estación do ano e a profundidade. Na conca de Bornholm, situada directamente ao leste da illa do mesmo nome, a temperatura da superficie adoita descender a 0–5 °C (32–41 °F) durante o pico do inverno e subir a 15–20 °C (59–68 °F) durante o pico do verán, cunha media anual de ao redor de 9–10 °C (48–50 °F).^[18] Un patrón similar pode observarse na conca de Gotland, situada entre a illa de Gotland e Letonia. Nas profundidades destas concas as variacións de temperatura son menores. No fondo da conca de Bornholm, a profundidades superiores a 80 m (260 ft), a temperatura adoita ser de 1–10 °C (34–50 °F), e no fondo da conca de Gotland, a profundidades superiores a 225 m (738 ft), a temperatura adoita ser de 4–7 °C (39–45 °F). ^[18] Polo xeral, as localidades situadas mar dentro, as latitudes máis baixas e as illas manteñen clima marítimos, pero xunto á auga son comúns os climas continentais, especialmente no Golfo de Finlandia. Nos afluentes setentrionais, os climas pasan de continental moderado a subártico nas costas máis setentrionais.

Como media anual, o mar Báltico atópase cuberto de xeo como máximo nun 45 % da súa superficie. A área cuberta de xeo durante un inverno típico inclúe o golfo de Botnia, o golfo de Finlandia, o golfo de Riga, Väinameri no arquipélago de Estonia, o arquipélago de Estocolmo e o mar do arquipélago das augas territoriais finlandesas. O resto do Báltico non se conxela durante un inverno normal, coa excepción de baías protexidas e lagoas pouco profundas, como a lagoa de Curlandia. O xeo alcanza o seu grao máximo en febreiro ou marzo; o espesor do xeo típico nas zonas máis setentrionais da baía de Botnia, a cunca norte do golfo de Botnia, é duns 70 cm (28 in) para Landfast xeo mariño. O espesor diminúe cara ao sur.

A conxelación comeza no extremos norte de Golfo de Botnia tipicamente a mediados de novembro, chegando ás augas abertas da baía de Botnia a principios de xaneiro. O mar de Botnia, a conca do sur de Kvarken, conxélase, en media, a finais de febreiro. O golfo de Finlandia e o golfo de Riga conxélanse normalmente a finais de xaneiro. En 2011, o golfo de Finlandia estaba completamente conxelado o 15 de febreiro.^[19]

A extensión do xeo depende de se o inverno é leve, moderado ou grave. Invernos severos poden levar á formación de xeo no sur de Suecia, e mesmo nos estreitos daneses. De acordo co historiador natural do século XVIII William Derham, durante os crus invernos de 1703 e 1708, a capa de xeo estendíase ata os estreitos daneses.^[20] A miúdo, partes do golfo de Botnia e do golfo de Finlandia están conxelados, e ademais franxas costeiras en lugares máis ao sur como o golfo de Riga. Esta descrición pretende mostrar que a totalidade do mar Báltico se cubriu con xeo.

Nos últimos anos anteriores a 2011, a baía de Botnia e o mar de Botnia conxeláronse con xeo sólido preto da costa do Báltico e xeo flotante a partir de aí. En 2008, case non houbo formación de xeo fóra dun breve período en marzo.^[21][22]

 

O mar Báltico flúe a través dos estreitos daneses; con todo, o fluxo é complexo. Unha capa superficial de auga salobre descarga 940 km³ por ano no mar do Norte. Debido á diferenza na salinidade, por principio de permeación da salinidade, unha capa sub-superficial de máis auga salina móvese na dirección oposta trae 475 km³ por ano. Mestúrase moi lentamente coas augas superiores, resultando nun gradiente de salinidade de arriba abaixo, coa maior parte da auga salgada restante por baixo de 40 a 70 m de profundidade. A circulación xeral é cara á esquerda: cara ao norte ao longo da súa fronteira oriental, e no sur ao longo da occidental.^[23]

A diferenza entre a saída e a entrada vén enteiramente do auga doce. Máis de 250 ríos drenan unha conca de aproximadamente 1,6 millóns de quilómetros cadrados, achegando un volume de 660 km³ por ano ata o Báltico. Inclúen os principais ríos do norte de Europa, como o Oder, o Vístula, o Niemen, o Daugava e o Neva. A auga doce adicional provén da diferenza da precipitación menos evaporación, o cal é positivo. Durante a primavera, ou golfo de Finlandia e ou golfo de Botnia, normalmente desconxelanse a finais de abril, con algunhas cristas de xeo que persiste ata maio nos extremos orientais do golfo de Finlandia. Na parte máis ao norte dá baía de Botnia, ou xeo polo xeral mantense ata finais de maio; a principios de xuño é practicamente nulo.

A salinidade do Báltico é moi baixa comparada coa doutros mares ou océanos; pódese considerar intermedia entre a auga doce e a salgada. Este feito explícase pola súa alta latitude (experimenta pouca evaporación), combinada cunha grande achega de auga doce por parte de moitos ríos que, debido á xa mencionada estreiteza da súa comunicación co océano, é moi difícil de evacuar e renovar con auga salgada. Esta baixa salinidade ten unhas fortes implicacións biolóxicas, con moitas especies diferentes das súas homólogas noutros mares.

A auga máis salina está estratificada verticalmente na columna de auga ao norte, creando unha barreira para o intercambio de osíxeno e nutrientes, e o fomento das contornas marítimas completamente separadas.^[24]

 

A terra é aínda emerxente isostaticamente dos seus estado subsidios, que foi causado polo peso da última glaciación. O fenómeno é coñecido como rebote posglacial. En consecuencia, a superficie e a profundidade do mar están a diminuír. A elevación é duns oito milímetros por ano na costa finlandesa do golfo de Botnia. Na zona, o antigo fondo mariño só está inclinado suavemente, dando lugar a grandes extensións de terra recuperada en períodos xeoloxicamente curtos (decenios e séculos).

• Liga Hanseática

• Mar Báltico I
• Mar Báltico II
• Mar Báltico III Arquivado 01 de xuño de 2020 en Wayback Machine.
• Instituto finés de estudos mariños (en inglés)