Mar Negro

 

 

 

Os nomes actuais do mar adoitan ser equivalentes do nome galego "Mar Negro", incluídos os que se dan nos países ribeiregos:^[7]

• abkhazo: Амшын Еиқәа, AFI: [ɑmʂɨn ɛjkʷʰɑ]
• adigueo: Хы шӏуцӏэ, AFI [xə ʃʷʼə.t͡sʼa]
• armenio: Սեւ ծով, AFI [sɛv t͡sɔv]
• azarí: Qara dəniz, AFI [kaˈɾa deniz]
• búlgaro: Черно море, AFI [ˈt͡ʃɛrno moˈrɛ]
• tártaro de Crimea: Къара денъиз AFI [qɑrɑ deŋiz]
• xeorxiano: შავი ზღვა, shavi zghva AFI [ˈʃavi zɣva]
• Laz e mingreliano: უჩა ზუღა, AFI [utʃä zuɣä], ou simplemente ზუღა, AFI: [zuɣä], "Mar"
• romanés: Marea Neagră, AFI [ˈmare̯a ˈne̯aɡrə]
• ruso: Чёрное мо́рe, AFI [ˈtɕornəjə ˈmorʲe]
• turco: Karadeniz, AFI [kaˈɾadeniz]
• ucraíno: Чорне море, AFI ˈ[tʃɔrne ˈmɔre]

Estes nomes non quedaron establecidos do todo ata o século XII, pero hai indicios de que poderían ser bastante máis antigos.^[8] En Grecia, o nome histórico Ponto Euxino (Eύξεινος Πόντος, Eúxeinos Póntos), que significa «Mar Hospitalario/Acolledor», segue sendo usado amplamente.

O nome máis antigo que se coñece do mar Negro é mar de Zalpa, chamado así tanto polos hattianos^[9] e os seus conquistadores os hititas. A cidade hitita de Zalpa estaba "situada probablemente en ou preto do estuario do río Marrassantiya, o moderno Kızıl Irmak, na costa do Mar Negro".^[10]

En xeral, acéptase que o nome principal grego Ponto Euxino é unha tradución da palabra iraniana *axšaina-. ("sombrío, gris, azul escuro").^[8] Os antigos viaxeiros gregos adoptaron o nome como Á-xe(i)nos, identificado coa palabra grega áxeinos (hostil aos estranxeiros).^[8], e logo, máis tarde, cando as súas correntes lles foron máis familiares e navegables, foi designado como Pontos Euxeinos (de eu- "ben" e xeinos "estranxeiro") ou Pont-Euxin (é dicir "Mar amigábel" ou "acolledor"). Outros pensan que era chamado acolledor precisamente por lle dar un nome contrario ao que ocorría en realidade, co fin de evitar as súas treboadas.

E o nome de Mar Negro tería como orixe a atribución polos turcos de cores aos puntos cardinais, o "negro" para o norte, o "azul" para o oeste, o "branco" para o sur e o "verde" para o leste. ao estar este mar (deniz en turco) ao norte de Turquía, foi designado kara ("negro"), en turco Karadeniz ("mar negro"). Mentres que, por exemplo, o mar Mediterráneo, ao sur, sempre é chamado mar Branco, en turco Akdeniz (non confundir co mar Branco actual). O nome Πόντος Ἄξεινος Póntos Áxeinos (Mar Inhóspito), testemuñado por primeira vez por Píndaro (c. 475 a.C.), considerábase un mal presaxio e se eufemizaba ao seu oposto, Εὔξεινος Πόντος. Eúxeinos Póntos (Mar Hospitalario), tamén testemuñado por primeira vez por Píndaro. Esta denominación converteuse na de uso común en grego, aínda que en contextos mitolóxicos seguiuse preferindo o nome "verdadeiro" Póntos Áxeinos.^[8]

Na obra Geographika (1.2.10) Estrabón di que na antigüidade, o mar Negro era chamado a miúdo "O Mar" (ὁ πόντος, ho pontos).^[11] Estrabón (7.3.6) cre que o mar Negro foi chamado "Inhóspito" antes da colonización grega porque era difícil de navegar e porque as súas costas estaban poboadas por tribos salvaxes. O nome foi cambiado polo de "Hospitalario" despois de que os milesios gregos colonizasen a costa sur, o Ponto, converténdoa en parte da civilización grega.^[12]

A suposición popular fai derivar "Mar Negro" da cor escura da auga ou das condicións climáticas. Algúns estudosos entenden que o nome deriva dun sistema de simbolismo cromático que representa os puntos cardinales, co negro ou escuro para o norte, o vermello para o sur, o branco para o oeste e o verde ou azul claro para o leste.^[13] Por iso é polo que "Mar Negro" significase "Mar do Norte". De acordo con este esquema, o nome só podería orixinarse cun pobo que vivía entre o norte (negro) e o sur (vermello)s: isto apunta á aqueménidas (550-330  aC).^[13]

No Gran Bundahishn, unha escritura zoroastriana do persa medio, o Mar Negro chámase Siyābun.^[14] No libro de xeografía persa do século X Hudud al-'Alam, o mar Negro chámao mar de Xeorxia (daryā-yi Gurz).^[15] As Crónicas xeorxianas usan o nome zğua sperisa ზღუა სპერისა (Mar de Speri) en nome da tribo kartveliana de sapires ou saspiris.^[16] Outros nomes modernos como Chyornoye more e Karadeniz (ambos significan Mar Negro) orixinouse durante o século XIII.^[8] Un mapa de Asiae Nova Descriptio de 1570 do Theatrum Orbis Terrarum de Abraham Ortelius etiqueta o mar como Mar Maggior (Mar Grande), comparao do latín mare major.^[17]

Os escritores ingleses do século XVIII utilizaban a miúdo o termo Euxine Sea (/ˈjuːksɪn/ ou /ˈjuːkˌsaɪn/). Edward Gibbon, por exemplo, chamaba ao mar desta forma na súa obra The History of the Decline and Fall of the Roman Empire.^[18] Durante o Imperio Otomán, chamábase Bahr-e Siyah ou Karadeniz, ambos significaban "Mar Negro" en turco otomán, e o primeiro consistía en lingua persoárabe .^[19]

A Organización Hidrográfica Internacional define os límites do Mar Negro como segue:^[20]

'No suroeste. O límite nordés do Mar de Mármara. [Unha liña que une o Cabo Rumili co Cabo Anatoli (41°13'N)]. No estreito de Kerch. [Unha liña que une os cabos Takil e Panaghia (45°02'N)].

A zona que rodea o mar Negro denomínase comunmente Rexión do Mar Negro. A súa parte setentrional atópase dentro do cinto de Chernozem (cinto de terra negra) que vai desde o leste de Croacia (Eslavonia), ao longo do río Danubio (norte de Serbia, norte de Bulgaria (Chaira Danubiana) e sur de Romanía (Chaira Valaquia)) ata o nordés de Ucraína e máis aló a través da Rexión Central da Terra Negra e o sur de Rusia ata Siberia.^[21]

A zona litoral do mar Negro adoita denominarse litoral póntico ou zona póntica.^[22]

As maiores baías do mar Negro son a baía de Karkinit en Ucraína; o golfo de Burgas en Bulgaria; as baías de Dnieprovski e Dniestrovski, ambas as dúas en Ucraína; as baías Sinop e Samsun, ambas as dúas en Turquía.^[23]

Lonxitude do litoral e superficie das zonas económicas exclusivas

País	Lonxitude da costa (km)[23]	Zona económica exclusivas area (km2)[24]
Turquía	1,329	172,484
Ucraína	2,782	132,414
Rusia	800	67,351
Bulgaria	354	35,132
Xeorxia	310	22,947
Romanía	225	29,756
Total	5,800	460,084

Os ríos máis grandes que desembocan no Mar Negro son:^[23]

Estes ríos e os seus afluentes forman unha conca hidrográfica de 2 millón de km² no Mar Negro que abarca total ou parcialmente 24 países: ^{[25][26][27][28][29]}

Algunhas illas do mar Negro pertencen a Bulgaria, Romanía, Turquía e Ucraína:

 

A variación climática a curto prazo na rexión do Mar Negro está moi influída polo funcionamento da oscilación do Atlántico Norte, os mecanismos climáticos resultantes da interacción entre o Atlántico norte e as masas de aire de latitudes medias.^[30] Aínda que os mecanismos exactos que causan a Oscilación do Atlántico Norte seguen sen estar claros,^[31] crese que as condicións climáticas establecidas en Europa occidental median nos fluxos de calor e precipitacións que chegan a Europa central e Eurasia, regulando a formación de ciclóns invernais, responsables en gran medida das achegas rexionais de precipitacións.^[32] e inflúen nas temperaturas da superficie do mar Mediterráneo (SST). ^[33]

A forza relativa destes sistemas tamén limita a cantidade de aire frío procedente das rexións setentrionais durante o inverno.^[34] Outros factores que inflúen son a topografía rexional, xa que as depresións e os sistemas tormentosos que chegan do mar Mediterráneo canalízanse a través das terras baixas que rodean o Bósforo, e as cordilleiras Pónticas e Cáucaso actúan como guías de ondas, limitando a velocidade e a traxectoria dos ciclóns que atravesan a rexión.^[35]

 

O mar Negro está dividido en dúas concas deposicionais -o mar Negro occidental e o mar Negro oriental- separadas polo Alto Medio do mar Negro, que inclúe a Dorsal de Andrusov, o Alto de Tetyaev e o Alto de Archangelsky, que se estenden cara ao sur desde a Península de Crimea. A conca inclúe dúas concas de arco traseiro (do inglés, back-arc basins) concas distintas que se iniciaron pola escisión dun arco volcánico durante o albiense e a subdución dos océanos Paleo- e Neo-Tetis, pero a cronoloxía destes acontecementos segue sendo incerta. O vulcanismo e a extensión do arco producíronse a medida que o océano Neo-Tetis subduciase baixo a marxe meridional de Laurasia durante o Mesozoico. O levantamento e a deformación compresiva producíronse a medida que o Neo-Tetis continuaba pechándose. Os estudos sísmicos indican que o rifting comezou no mar Negro occidental no Barremiano e no Aptiano, seguido da formación de cortiza oceánica 20 millóns de anos máis tarde, no Santoniano.^[36][37][38] Desde o seu inicio, os ambientes tectónicos compresivos provocaron afundimentos na conca, intercalados con fases extensionais que deron lugar a vulcanismo a gran escala e numerosas oroxenias, causando o levantamento das cordilleiras do Gran Cáucaso e Montes Pónticos, no sur da Península de Crimea e nos Balcáns.^[39]

 

Durante a crise de salinidade do Messiniense no veciño mar Mediterráneo, o nivel das augas descendeu pero sen chegar a secar o mar.^[40] A colisión entre as placas eurasiática e africana e o escape cara ao oeste do bloque da placa de Anatolia ao longo das fállas de Anatolia do Norte e Anatolia do Leste dita o réxime tectónico actual, ^[39] que se caracteriza por unha maior subsidencia na conca do mar Negro e unha importante actividade volcánica na rexión de Anatolia.^[41] A longo prazo, estes mecanismos xeológicos provocarón o illamento periódico do mar Negro do resto do sistema oceánico mundial.

A gran plataforma ao norte da conca ten unha anchura de até 190 km e presenta unha plataforma pouco profunda con pendentes de entre 1:40 e 1:1000. O bordo meridional ao redor de Turquía e o bordo oriental ao redor de Xeorxia, con todo, caracterízanse por unha plataforma estreita que de cando en cando supera os 20 km de anchura e unha plataforma escarpada que adoita ter unha pendente de 1:40 con numerosos canóns submarinos e extensións de canles. A chaira abisal de euxina no centro do mar Negro alcanza unha profundidade máxima de 2212 m xusto ao sur de Ialta na península de Crimea.^[42]

O paleo-euxiniensen descríbese pola acumulación de depósitos de limo eólico (relacionados coa glaciación de Riss) e o descenso do nivel do mar (MIS 6, 8 e 10). A transgresión mariña de Karangat produciuse durante o Eemiano (MIS 5e). Este pode ser o nivel do mar máis alto alcanzado a finais do Plistoceno. Baseándose nisto, algúns estudosos suxeriron que a península de Crimea estaba illada do continente por un estreito pouco profundo durante o Interglaciar Eemiano.^[43]

A transgresión neoeuxiniana comezou cunha afluencia de augas procedentes do mar Caspio. Os depósitos neoeuxinianos atópanse no mar Negro por baixo dos 20 m de profundidade da auga en tres capas. As capas superiores correspóndense co pico da transgresión khvaliniana, na plataforma areas de augas pouco profundas e coquinas mesturadas con areas limosas xunto con fauna de augas salobres, e no interior do mar Negro limos de hidrotroilita de depresión. As capas medias da plataforma son areas con cunchas de moluscos de augas salobres. De orixe continental, o nivel inferior da plataforma está formado principalmente por areas aluviais con seixos, mesturadas con limos lacustres menos comúns e cunchas de moluscos de auga doce. Dentro da depresión do mar Negro atopanse limos terríxenos non carbonatados, e ao pé do noiro continental sedimentos turbidíticos.^[44]

Hai un importante fluxo de auga a través do Bósforo, 200 km³ por ano e de auga dóce das áreas adxacentes, especialmente da Europa Central e Oriental, totalizando 320 km³ por ano. O río máis importante a desaugar no Mar Negro é o río Danubio. Descargan tamén no Mar Negro o Dnister, o Dniéper e o Don. O Mar Negro ten unha área de 422,000 km² e unha profundidade máxima de 2210 m.

Os países que costean o Mar Negro son Turquía, Bulgaria, Romanía, Ucraína, Rusia e Xeorxia. A península da Crimea é unha república autónoma de Ucraína.

 

O mar Negro é a maior masa de auga do mundo cunha conca meromíctica.^[45] As augas profundas non se mesturan coas capas superiores da auga que reciben osíxeno da atmosfera. Como resultado, máis do 90% do volume máis profundo do mar Negro son augas anóxicas.^[46] Os patróns de circulación do mar Negro están controlados principalmente pola topografía da conca e as achegas fluviais, que dan lugar a unha estrutura vertical fortemente estratificada. Debido á súa extrema estratificación, clasifícase como estuario de cuña salgada.

O fluxo de entrada do mar Mediterráneo a través do Bósforo e os Dardanelos ten unha maior salinidade e densidade que o fluxo de saída, o que crea a clásica circulación estuarina. Isto significa que a entrada de auga densa procedente do Mediterráneo prodúcese no fondo da conca, mentres que a saída de auga superficial máis fresca do mar Negro cara ao mar de Mármara prodúcese preto da superficie. Segundo Gregg (2002), a saída é de 16000 metros cúbicos por segundo ou preto de 500 quilómetros cúbicos por ano, e o caudal de entrada é de 11.000 m 3 /s ou arredor de 350 km 3 /a.^[47]

O Mar Negro atópase conectado co sistema mundial de océanos mediante un sistema de dous estreitos encadeados, o Estreito dos Dardanelos e o Estreito do Bósforo. Os dardanelos ten unha profundidade de 55 metros e o Bósforo de 36.

Tamén existen evidencias que indican que o nivel de auga no Mar Negro era considerabelmente menor durante o período glaciar, isto explica que os arqueólogos atoparan restos de moluscos de auga doce e estruturas constituídas polo ser humano a uns 100 metros de distancia da costa actual de Turquía. A datación por radiocarbono destes moluscos indica que teñen unha idade duns 7 000 anos.

Tendo en conta estes feitos existe un acordo en que durante a última glaciación e certos tempo despois do seu final o Mar Negro foi un lago de auga doce pechado. Tempo despois da era glaciar os niveis de auga do mar Negro e o mar Exeo eleváronse de maneira independente ata alcanzar o punto no cal se atopan na actualidade. Sobre o punto no que aínda existe debate é o momento no que ocorreu tal conexión. Unha das teorías é que o mar Negro se encheu primeiro e que a auga doce superaba os actuais estreitos do Dardanelos e Bósforo e desaugaba no mar Mediterráneo.

En 1997 William Ryan e Walter Pitman, da Universidade de Columbia, publicaron unha teoría segundo a cal se produciu unha gran inundación a través do Bósforo. Afirman que o mar Negro e o mar Caspio eran vastos lagos de auga doce pero que en torno ao 5.600 a.C o Mediterráneo rompeu o dique natural que os separaba destes lagos creando o paso actual entre os dous mares.

Dende a antigüidade foi escenario de loitas pola exemonía das súas augas, principalmente entre as grandes potencias do Imperio Otomán, que controlaba a entrada ao mesmo, e o Imperio Ruso. Na época moderna adquiriu unha nova importancia ao ser unha das vías de entrada do gas natural ruso en Europa.

• Guerra de Crimea (1854-1856). Contenda entre o Imperio Ruso e o Imperio Otomán, a quen apoiaban as potencias europeas Francia e o Reino Unido. A contenda centrábase sobre rivalidades relixiosas entre ortodoxos e católicos, e o dominio de Moldova e Valaquia pero focalizouse principalmente na península de Crimea.

 

O Mar Negro conta con especies animais características como son:

• O mexillón cebra: O Mar Negro é, xunto ao Mar Caspio, o lugar de orixe desta especie de onde se foi estendendo a través da acción do home a gran parte do planeta. Na actualidade está considerada como especie invasora na maior parte destes lugares de destino.
• A carpa común ou europea: É orixinaria tanto do Mar Negro coma do Caspio e o Mar de Aral. Ao igual que o mexillón cebra é unha especie invasora en gran número de ecosistemas.
• O neogobius melanostomus: Tamén é orixinaria do Mar Negro e Caspio e tamén é unha perigosa especie invasora, como por exemplo nos Grandes Lagos de América do Norte.

 

As cidades máis importantes ao longo da costa inclúen Istambul (antigamente Constantinopla e Bizancio), Burgas, Varna, Constanţa, Ialta, Odesa, Sebastopol, Batumi, Trebisonda, Samsun e Zonguldak.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Mar Negro

• Gas natural
• Guerra de Crimea
• Estreito de Kerch
• Euxinia
• Frota rusa do Mar Negro
• Mar de Azov

• Space Monitoring of the Black Sea Coastline and Waters
• Pictures of the Black sea coast all along the Crimean peninsula
• Black Sea Environmental Internet Node
• Black Sea-Mediterranean Corridor during the last 30 ky: UNESCO IGCP 521 WG12