Brasil

Brasil

República Federativa do Brasil (pt)
Bandeira Brasón
Himno	Himno do Brasil
Lema	«Ordem e Progresso»
Epónimo	Pau brasil
Localización
14°S 53°O / -14, -53
Capital	Brasilia (1960–)
Contén a división administrativa	Acre Alagoas Amapá ../... 27+
Poboación
Poboación	203.062.512 (2022) (23,85 hab./km²)
Lingua oficial	lingua portuguesa
Xeografía
Parte de	América Latina Cono Sur Iberoamérica América do Sur
Superficie	8.515.767 km²
Bañado por	Océano Atlántico, Amazonas, Río Paraná e Río São Francisco
Punto máis alto	Pico da Neblina (2.994 m)
Punto máis baixo	Océano Atlántico (0 m)
Comparte fronteira con	Arxentina Suriname Uruguai Venezuela Colombia Perú Güiana Paraguai Bolivia Güiana Francesa Francia
Datos históricos
Precedido por	Imperio do Brasil, Estados Unidos do Brasil (pt) e Colónia do Brasil (pt)
Creación	7 de setembro de 1822:  Imperio do Brasil
Evento clave 7 de setembro de 1822 Independência do Brasil (pt)
Día festivo	Dia da Fraternidade Universal (pt) (1 de xaneiro) Dia de Tiradentes (pt) (21 de abril) Día Internacional dos Traballadores (1 de maio) Dia da Pátria (pt) (7 de setembro) Día dos Fieis Defuntos (2 de novembro) Nadal (25 de decembro) valor descoñecido (15 de novembro) valor descoñecido (12 de outubro) sen valor
Santo padrón	Nosa Señora da Concepción Aparecida
Organización política
Forma de goberno	república federal democracia representativa presidencialismo
Órgano executivo	Governo Federal do Brasil (pt)
• Presidente	Luiz Inácio Lula da Silva (2023–)
Órgano lexislativo	Congreso Nacional do Brasil ,
Máxima autoridade xudicial	Supremo Tribunal Federal (pt)
Membro de	Comunidade Andina Parlamento Latino-americano (pt) Grupo de Cairns (pt) ../... 45+
PIB nominal	1.649.622.972.159 $ (2021)
Moeda	Real brasileiro
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−02:00 (→ Fernando de Noronha, Trindade e Martim Vaz) UTC−02:00 (→ Distrito Federal, Espírito Santo, Goiás, Minas Xerais, Estado do Paraná, Estado do Río de Xaneiro, Río Grande do Sur, Santa Catarina, São Paulo), horario de verán UTC−03:00 (→ Alagoas, Amapá, Baía, Ceará, Maranhão, Pará, Paraíba, Pernambuco, Piauí, Río Grande do Norte, Sergipe, Tocantins) UTC−03:00 (→ Distrito Federal, Espírito Santo, Goiás, Minas Xerais, Estado do Paraná, Estado do Río de Xaneiro, Río Grande do Sur, Santa Catarina, São Paulo), horario estándar UTC−03:00 (→ Mato Groso - Mato Grosso, Mato Groso do Sur - Mato Grosso do Sul), horario de verán UTC−04:00 (→ Estado do Amazonas, Rondonia, Roraima) UTC−04:00 (→ Mato Groso - Mato Grosso, Mato Groso do Sur - Mato Grosso do Sul), horario estándar UTC−05:00 (→ Acre, Atalaia do Norte (pt) , Benjamin Constant, Boca do Acre (pt) , Eirunepé (pt) , Envira (pt) , Guajará (pt) , Ipixuna (pt) , Itamarati (pt) , Jutaí (pt) , Lábrea (pt) , Pauini (pt) , São Paulo de Olivença (pt) , Tabatinga)
Dominio de primeiro nivel	.br (mul)
Prefixo telefónico	+55
Teléfono de emerxencia	190 (en) , 192 (pt) , 193 e 188 (pt)
Código de país	BR
Sitio web	gov.br

O Brasil, oficialmente República Federativa do Brasil, é unha república federal formada pola unión de vinte seis estados federados e un Distrito Federal, situada en América do Sur. O país conta con 5.570 municipios^[1] e unha superficie de 8 515 767 km², o que o converte no país máis grande do territorio suramericano, ocupando a súa superficie a metade do mesmo. En comparación co resto de Estados do planeta, ocupa o quinto lugar en número de habitantes, con 213 317 639 (2021), así como en territorio. Porén, presenta un dos máis baixos índices de densidade de poboación. A súa capital é a cidade de Brasilia, a cal substituíu a Río de Xaneiro en 1960. Antes da cidade fluminense a primeira capital do país fora Salvador.

O Brasil comparte fronteiras con tódolos países suramericanos exceptuando Chile e Ecuador. Así, ao norte limita con Colombia, Venezuela, a Güiana, Suriname e a Güiana Francesa, ao sur coa Arxentina, o Uruguai e Paraguai e ao oeste con Bolivia e o Perú. Ao leste, durante 7.491 km, o país está bañado polas augas do océano Atlántico. Ademais do territorio continental, o Brasil posúe grandes grupos de illas no Atlántico, por exemplo o Arquipélago de San Pedro e San Paulo, Atol das Rocas, Fernando de Noronha, territorio especial do estado de Pernambuco, e Trindade e Martim Vaz en Espírito Santo. Conta tamén cun complexo de pequenas illas e corais chamado Atol das Rocas, que pertence ao estado de Río Grande do Norte.

Habitado orixinariamente polos amerindios, o Brasil converteuse nunha colonia do Reino de Portugal tralo seu descubrimento da man de Pedro Álvares Cabral no ano 1500 e o Tratado de Tordesillas. No ano 1815, foi elevado á categoría de Reino, aínda que xa perdera os seus lazos coloniais varios anos antes, en 1808, despois da invasión portuguesa de Napoleón. O país obtivo a súa completa independencia o 7 de setembro de 1822, constituíndose como un estado unitario gobernado baixo unha monarquía constitucional e un sistema parlamentario. Anos despois, en 1889, un golpe de estado militar proclamou a República. A súa última Constitución, formulada en 1988, define ao país como unha república federal.

Climaticamente é un país tropical, xa que se atopa sobre a liña ecuatorial, abarcando partes tanto no hemisferio sur como no hemisferio norte, con todo as estacións climáticas non se senten dun xeito radical. Parte do seu territorio está cuberto pola selva tropical amazónica, que con 3,6 millóns de km² é a máis grande do mundo. Grazas a todo isto é o país con máis especies de animais distintas no mundo. Demograficamente, a maior parte da súa poboación concéntrase ao longo do litoral, mentres o interior está marcado por enormes baleiros demográficos. A nivel lingüístico, o Brasil é o único país de lingua portuguesa do continente, aínda que tamén son faladas outras moitas linguas. A relixión con máis seguidores é o catolicismo, sendo o país con maior número de católicos nominais do mundo. A sociedade brasileira é unha das máis multiétnicas do planeta, formada por descendentes de europeos, indíxenas, africanos e asiáticos.

A economía brasileira é a maior de América Latina e do hemisferio Sur, así como a sétima maior do mundo polo seu Produto Interior Bruto nominal e por paridade de poder adquisitivo. É ademais unha das principais economías con máis rápido crecemento económico. O país é membro da Organización das Nacións Unidas (ONU), da que é membro fundador, G20, Comunidade dos Países de Língua Portuguesa (CPLP), Unión Latina, Organización dos Estados Americanos (OEA), Organización dos Estados Iberoamericanos (OEI), Mercado Común do Sur (Mercosur) e da Unión de Nacións Suramericanas (Unasur), ademais de ser un dos países BRICS, xunto coa China, a India, Rusia e Suráfrica.

As raíces etimolóxicas do termo Brasil son de difícil reconstrución. O filólogo Adelino José da Silva Azevedo postulou que se trata dunha palabra de procedencia celta, barkino, mais tamén advertiu que as orixes máis remotas do termo poderían atoparse na lingua dos antigos fenicios. Este vocábulo utilizábase para nomear a un colorante vermello utilizado por esta civilización. Na Idade Media, a palabra foi deformada polos xenoveses a brazi.

Na época colonial, cronistas da importancia de João de Barros, frei Vicente do Salvador ou Pero de Magalhães Gândavo presentaron explicacións semellantes acerca da orixe do nome Brasil. De acordo con eles, derivaría de pau brasil (Caesalpinia echinata), designación dada a un tipo de madeira avermellada empregada na ebanistería e na tinguidura de tecidos. Na era dos descubrimentos, era común entre exploradores gardar coidadosamente o segredo de todo canto descubrían ou conquistaban a fin de asegurar unha exploración exclusiva do territorio, porén os portugueses non tardaron en anunciar rapidamente por toda Europa o novo descubrimento da "illa Brasil" no medio do océano Atlántico, de onde se extraía este tipo de madeira.^[2]

Con todo, antes de recibir a súa designación actual, as novas terras descubertas foron designadas de distintas formas, entre outras, Monte Pascoal, cando os descubridores avistaron terras por primeira vez, Illa de Vira Cruz, Terra de Santa Cruz, Nova Lusitânia ou Cabrália. En 1967, coa primeira Constitución da ditadura militar, o Brasil pasou a chamarse República Federativa do Brasil, nome que se conserva na actual Constitución de 1988. Anteriormente, na época da monarquía constitucional, o nome oficial era o de Imperio do Brasil e, posteriormente, coa proclamación da República en 1889, cambiou a Estados Unidos do Brasil.^[3]

Os habitantes naturais do Brasil son denominados segundo a Real Academia Galega brasileiros,^[4] xentilicio que foi rexistrado por vez primeira en portugués en 1706,^[5] aínda que inicialmente só se refería aos que comercializaban pau brasil.^[6] Porén, non foi até 1824, coa primeira constitución brasileira, que o xentilicio pasou legalmente a designar as persoas naturais do país. En portugués utilízanse ademais outros xentilicios como brasílico, brasílio, brasiliano e brasiliense, este último tamén aceptado pola RAG, aínda que para designar aos habitantes de Brasilia, a capital federal.^[7]

No momento da chegada ás costas do Brasil por parte dos portugueses, da man de Pedro Álvares Cabral, no ano 1500, estímase que a costa oriental de América do Sur estaba habitada por ao redor de dous millóns de indíxenas. A poboación amerindia estaba repartida en grandes nacións indíxenas compostas por varios grupos étnicos, entre os cales destacaban os grupos tupí-guaraní, macro-jê e arauaco. Os primeiros, por exemplo, estaban subdivididos entre os guaranís, os tupís e os tupinambas, entre moitos outros. Precisamente foron os tupís a primeira etnia indíxena que tivo contacto cos colonizadores, sendo o seu territorio o comprendido entre os actuais Estados de Río Grande do Sur e Río Grande do Norte.^[8]

Os portugueses atoparon aos nativos aínda na Idade de Pedra e divididos en varías tribos que constantemente loitaban entre si. As fronteiras entre estes grupos indíxenas, antes da chegada dos europeos, xurdían por mor de distintas guerras entre eles, xurdidas por mor das diferenzas culturais e lingüísticas. Estas guerras abarcaban accións bélicas a grande escala, tanto en terra como na auga, coa antropofaxia ritual sobre os prisioneiros de guerra. O territorio que hoxe pertence a Brasil, ademais do restante de América do Sur, porén, estaba xa dividido entre dúas potencias europeas, Portugal e Castela, antes aínda do seu descubrimento oficial. O Tratado de Tordesillas, asinado en 1494, foi un importante acordo para a definición das futuras fronteiras, que dividía o continente de norte a sur, dende o actual estado do Pará até a cidade de Laguna en Santa Catarina, sendo posteriormente bastante alterada coa expansión portuguesa cara ao oeste.

A terra agora chamada Brasil foi reivindicada por Portugal en abril de 1500 coa chegada da frota portuguesa comandada por Pedro Álvares Cabral, a quen se lle atribúe o seu descubrimento tras avistar terra o 21 de abril de 1500 e chegando á actual cidade de Porto Seguro (Baía) ao día seguinte. Porén, a colonización non comezou de xeito efectivo até anos máis tarde coa fundación da vila de São Vicente, por Martim Afonso de Sousa en 1532 e coa división do territorio en doce capitanías hereditarias feita por Xoán III en 1534. Con todo, o fracaso deste sistema de capitanías levou o rei a nomear un Gobernador Xeral para administrar toda a colonia. O 29 de marzo de 1549 foi fundada a cidade de Salvador para ser a capital.

Os portugueses asimilaron algunhas das tribos nativas, mentres que outras foron escravizadas ou exterminadas, xa sexa ao contraer por doenzas europeas para as cales non estaban inmunizados, ou por mor das longas guerras que se produciron durante os dous primeiros séculos de colonización entre grupos indíxenas rivais e os seus aliados europeos. A colonización presentaba grandes dificultades engadidas, xa que a estrutura económica portuguesa non estaba preparada para afrontala. A mediados do século XVI, cando o azucre de cana se converteu no máis importante produto de exportación do Brasil, os portugueses comezaron a importar de escravos africanos comprados nos mercados de África occidental, inicialmente para lidar coa crecente demanda internacional do produto. Anteriormente tentaran escravizar aos indíxenas, mais foron dezmados ao non someterse.

En canto aao control territorial, ignorando o Tratado de Tordesillas de 1494, os portugueses foron ampliando as súas fronteiras a través de expedicións coñecidas como bandeiras, chegando até onde hoxe se sitúa a maior parte da fronteira do país. Isto levou a que tiveran que pasar os séculos XVI e XVII defendendo tales conquistas contra potencias rivais europeas, tendo que rexeitar as francesas e neerlandesas. Tralo rexeitamento das tentativas de colonización, non quedou practicamente ningunha influencia cultural destas potencias europeas. Das intrusións coloniais, a de máis longa duración foi a neerlandesa. Os corsarios holandeses comezaron por saquear a costa, como ocorreu en Baía en 1604 onde chegaron a capturar temporalmente a capital, Salvador. De 1630 a 1654, estabelecéronse permanentemente no nordés e controlaron unha longa franxa de costa. Con todo, non lles resultou sinxelo, pois os colonos da Compañía Holandesa das Indias Occidentais vivían en constante estado de sitio. Tras varios anos de guerra, retiráronse formalmente en 1661.

Ao final do século XVII, debido á competencia colonial as exportacións de azucre comezaron a declinar, mais o descubrimento de ouro por parte dos bandeirantes na década de 1690, abriu un novo ciclo para a economía da colonia, promovendo unha febre do ouro. Esta situación atraeu miles de novos colonos, vindos non só de Portugal senón tamén doutras colonias portuguesas ao redor do mundo, o que á súa vez acabou xerando conflitos, como a guerra dos Emboabas, entre os antigos colonos e os chegados recentemente.

Para garantir o mantemento da orde colonial interna, alén da defensa do monopolio de explotación económica do Brasil, o foco da administración colonial portuguesa se concentrou tanto en manter so control e erradicar as principais formas de rebelión e resistencia dos escravos, como por exemplo a do Quilombo dos Palmares, como en reprimir todo movemento de autonomía ou independencia política. A primeira delas foi a revolta de Filipe dos Santos en 1720. Anos máis tarde xurdirían grandes movementos coa intención de proclamar a independencia e reivindicar a abolición da escravitude, como é o caso das Conxuras Mineira (1789), Carioca (1794) e Baiana (1798).

A Conxura Mineira partiu da elite de Minas Xerais, debido á decadencia da minaría na segunda metade do século XVIII, o que facía difícil pagar os impostos esixidos pola coroa portuguesa. Ademais, o goberno portugués pretendía promulgar un imposto que esixía que toda a poboación contribuíse coa recadación do 20% do valor do ouro retirado, afectando incluso aos que non traballaban nas minas. Os colonos subleváronse e pasaron a conspirar contra Portugal para crear un estado independente baixo a forma dunha República, inspirados polas ideas da Ilustración francesa e independencia norteamericana. Con todo, os líderes do movemento foron detidos e enviados a Río de Xaneiro, onde foron xulgados e condenados.

A Conxura Baiana, polo contrario, foi un movemento que partiu da clases máis humildes da sociedade de Brasil, con gran participación de xastres ou alfaiates, por iso tamén é coñecida como Revolta dos Alfaiates. Os revolucionarios predicaban a liberación dos escravos, a instauración dun goberno igualitario onde as persoas fosen promovidas de acordo coa capacidade e merecemento individuais, ademais da instauración dunha República na Baía. O 12 de agosto de 1798, o movemento precipitouse cando algúns dos seus membros alertaron as autoridades ao distribuír panfletos na porta das igrexas, o que supuxo a súa detención. Centenares de persoas foron denunciadas, detidas, prendidas e procesadas. Catro participantes foron condenados á forca e os restos dos seus corpos foron esparexidos pola baía para agoirar á poboación.

A finais de 1807, forzas castelás e napoleónicas ameazaron a seguridade do Portugal continental, facendo que o príncipe rexente Xoán VI, en nome da raíña María I, trasladase a corte real de Lisboa cara ao Brasil. O estabelecemento da corte portuguesa levou á creación dalgunhas das primeiras institucións brasileiras, como as bolsas de valores locais e un banco nacional. Acabou ademais o monopolio comercial que Portugal mantiña so o Brasil, liberalizando os trocos comerciais con outras nacións e abrindo os portos á nacións amigas. En 1809, en vinganza por ser forzado a un "autoexilio" no Brasil, o príncipe rexente ordenou a conquista portuguesa da Güiana Francesa.

Co fin da guerra peninsular en 1814, os tribunais europeos esixiron que a raíña María I e o príncipe rexente Xoán regresasen a Portugal, xa que consideraban impropio que representantes dunha antiga monarquía europea residisen nunha colonia. En 1815, para xustificar a súa permanencia no Brasil, onde a corte real estaba a prosperar nos últimos seis anos, creouse o Reino Unido de Portugal, Brasil e o Algarve, estabelecendo así un Estado monárquico transatlántico e pluricontinental con capital en Río de Xaneiro. Así, o Brasil pasa de ser a única colonia do mundo a converterse, momentaneamente, en metrópole.

Iso irritou a sectores da sociedade portuguesa da época e non foi suficiente para calmar a demanda de retorno da corte a Lisboa, como se esixiu na revolución liberal do Porto en 1820, nin o desexo de independencia por parte de grupos brasileiros, como por exemplo a Revolución Pernambucana de 1817. Porén, rexeita retornar e aproba unha lei na cal calquera decisión tomada en Lisboa que afectase a todo o Reino Unido debería ser ratificada por el persoalmente. En 1821, como esixencia por parte dun grupo de revolucionarios que tomaran a cidade do Porto, Xoán VI parte para Lisboa, onde fixo un xuramento á nova constitución, deixando seu fillo, o príncipe Pedro de Alcántara como Rexente do Reino do Brasil.

Xoán VI regresou a Europa o 26 de abril de 1821, deixando ao seu primoxénito, Pedro de Alcántara, como príncipe rexente. O goberno portugués tentou transformar o Brasil nunha colonia unha vez máis, privando o país do estatuto de Reino adquirido en 1815. Porén, os brasileiros non cederon e Pedro declara a independencia do país do Reino Unido de Portugal, Brasil e o Algarve o 7 de setembro de 1822, sendo coroado como primeiro emperador do Brasil o 1 de decembro.

Aínda que os primeiros intentos por independizar ao país do control portugués adoptaron os ideais republicanos, como foi o caso da Conxura Mineira, no século XIX case tódolos brasileiros estaban a favor dunha monarquía.^[9][10] A Guerra de Independencia propagouse por case todo o territorio, aínda que as principais batallas libráronse nas Rexións Norte, Nordeste e Sur (na provincia Cisplatina, actual Uruguai). Os últimos soldados portugueses rendéronse o 8 de marzo de 1824, sendo a a independencia recoñecida por Portugal máis dun anos despois, o 29 de agosto de 1825, no Tratado do Río de Xaneiro.

Tras ser aprobada polos consellos municipais de todo o país, o 25 de marzo de 1824 promúlgase a primeira Constitución brasileira.^[11] O 7 de abril de 1831, Pedro I abdica cando regresou a Europa para recuperar o trono da súa familia para a súa filla María, deixando ao seu fillo de cinco anos, Pedro II, como sucesor. Como o novo emperador non podía exercer as súas funcións debido á súa idade, creouse unha rexencia. As disputas entre distintas faccións políticas levaron a unha rexencia inestable, na que houbo rebelións chegando case a adoptarse o anarquismo.^[12] Aínda que os grupos rebeldes non estaban en contra da monarquía, algúns declararon a independencia das súas provincias formando novas repúblicas independentes mentres Pedro II fose incapaz de gobernar. Os casos máis notorios foron o da República Rio-Grandense (hoxe Estado de Río Grande do Sur) e República Xuliana (hoxe Santa Catarina) os cales, por medio da guerra dos Farrapos, proclamaron a súa secesión do Imperio brasileiro.^[13]

Debido a todas estas circunstancias, Pedro II foi declarado emperador prematuramente aos catorce anos. A partir de aí, o Brasil gozou de varias décadas de estabilidade política e rápido progreso económico, sendo o seu principal recurso a agricultura, onde o café era principal produto exportado, chegando presentar unha expansión deste negocio do 900%. Ademais, construíse durante o seu reinado unha ampla rede ferroviaria, sendo así o segundo país latinoamericano en implantar este tipo de transporte. A nivel bélico, chegou mesmo a posuír a cuarta maior armada do mundo.^[14]

Durante os 59 anos de reinado de Pedro II, o Brasil saíu ben parado de tres guerras internacionais: a guerra grande, a guerra contra Aguirre e a guerra da Tripla Alianza, ademais de testemuñar a consolidación da democracia representativa, grazas sobre todo á realización de sucesivas eleccións e á liberdade de prensa. O proceso para extinguir a escravitude foi moito máis lento, ora que constante. Comezou en 1850 coa fin do tráfico internacional de escravos, mais a pesar dos efectos políticos e económicos decorrentes da derrota dos Estados Confederados na guerra civil americana durante a década de 1860, non foi até 1888, após un longo proceso de mobilización interna e de debate para a quitar lexitimidade moral e legal á escravitude, que esta foi formalmente abolida.

Con todo, dende a independencia a poboación escrava estaba en claro declive: en 1823, o 29% da poboación estaba composta por escravos, mais para 1887 esta porcentaxe reducírase até o 5%. A falta de man de obra a consecuencia da liberación dos escravos foi solucionada coa atracción de centenares de miles de inmigrantes, na súa maioría italianos e portugueses.^[15] Cando o Imperio foi derrocado o 15 de novembro de 1889, houbo pouco interese por parte do pobo brasileiro en trocar a forma de goberno dunha monarquía a unha república xa que Pedro II estaba no auxe da súa popularidade entre a cidadanía,^[16] aínda que xa nos anos 1870 comezaran a medrar os movementos republicanos. O golpe militar republicano foi apoiado polos antigos propietarios de escravos que se negaban a aceptar a abolición da escravitude pactada en 1888 polo goberno monárquico.

Un golpe militar liderado polo republicano Deodoro da Fonseca depuxo a Pedro II o 15 de novembro de 1889, nomeándose así mesmo como o primeiro presidente de facto do país. Nun principio o goberno republicano non era senón unha ditadura militar, até que a nova Constitución promulgada en 1891 convocou eleccións directas para o ano 1894. Este documento tamén aboliu as restricións do dereito ao voto que existían no período monárquico, cando só se lles outorgaba a aqueles que tivesen un nivel de ganancias determinado. Porén, mantivo o carácter aberto e non secreto do voto, permitindo só a participación de homes alfabetizados, nunha época na que a maioría da poboación brasileira era analfabeta.^[17] O país fíxose chamar República dos Estados Unidos do Brasil, sendo entre 1889 e 1930 os principais núcleos do país São Paulo e Minas Xerais, quen alternaron o control da Presidencia nun período coñecido so o nome de República do café con leite.

Durante o primeiro período de goberno republicano, o Brasil mantivo unha política exterior pacífica e neutral, que só foi interrompida pola guerra do Acre e a primeira guerra mundial.^[18][19] A nivel local, por mor da burbulla económica do encilhamento^[20][21][22] e da Revolta da Armada nos anos 1890,^[23] iniciouse un ciclo prolongado de inestabilidade financeira, política e social que se estendería até a década de 1920, mantendo ao país arrasado por diversas rebelións que aos poucos minaron o réxime. Entre estas destacaron a Revolución Paulista, a Revolución do Forte de Copacabana, a Comuna de Manaus e a Columna Prestes.^[24] Finalmente, en 1930, Getúlio Vargas, que fora candidato presidencial nas eleccións dese ano, liderou un golpe de estado e asumiu a presidencia da república co apoio dos militares.^[25]

Vargas e os militares, quen aduciron asumir a presidencia temporalmente a fin de poñer en funcionamento reformas democráticas, disolveron o Congreso e continuaron o seu mandato baixo un estado de emerxencia, substituíndo aos gobernadores dos Estados polos seus aliados.^[26] En 1932, co pretexto de poñer en funcionamento as promesas de reformas democráticas, a oligarquía paulista tentou recuperar o poder mediante unha revolta, e en 1935 os comunistas rebeláronse, mais ambos os movementos foron derrotados. No entanto, a ameaza comunista serviu de pretexto para impedir as eleccións previamente estipuladas, e tamén para que Vargas e os militares efectuasen outro golpe de estado en 1937, establecendo unha ditadura. En maio de 1938 houbo outro intento errado por tomar o poder, esta vez por parte dos fascistas brasileiros.^[27]

O Brasil mantívose neutral durante os primeiros anos da segunda guerra mundial, mais diversos acontecementos levaron ao país a aliñarse en favor dos Estados Unidos durante a Conferencia de Río de 1942, rompendo relacións diplomáticas coas potencias do Eixo.^[28] En represalia, as armadas da Alemaña nazi e a Italia fascista estenderon a súa campaña de guerra submarina ao Brasil. Despois de meses de continuos afundimentos de navíos mercantes brasileiros e a intensa presión pública, o goberno declaroulles a guerra en agosto.^[29] Coa vitoria aliada e a fin dos dous réximes totalitarios europeos, a posición de Vargas tornouse insostible e foi rapidamente deposto por outro golpe militar. En 1946, a democracia foi restablecida e o xeneral Eurico Gaspar Dutra foi elixido presidente. Vargas regresou ao poder a finais de 1950 democraticamente elixido, mais suicidouse en agosto de 1954 no medio dunha crise política.

Varios gobernos provisionais breves sucederon ao falecido presidente Vargas. Juscelino Kubitschek converteuse en novo presidente en 1956, marcado pola campaña política cuxo lema era "50 anos en 5", asumindo unha postura conciliadora coa oposición política que lle permitiu gobernar sen crises importantes. A economía e o sector industrial creceron considerablemente, mais a súa maior conquista foi a construción da nova capital, Brasilia, inaugurada en 1960. O seu sucesor, Jânio Quadros, renunciou en 1961, menos dun ano despois de asumir o cargo, tomando o seu vicepresidente, João Goulart, a presidencia. Porén, isto suscitou unha forte oposición política, o que provocou que fose deposto por un golpe que resultou nun réxime militar.

A intención do novo réxime era ser transitorio, mais rematou por converteuse nunha ditadura plena coa promulgación da Lei Institucional Número Cinco (AI-5) de 1968. A censura e a represión en tódalas súas formas, incluíndo a tortura, non se restrinxiu tan só aos políticos opositores e aos militantes de esquerda, a súa acción alcanzou a todos aqueles a quen o réxime encaraba como opositores ou xente ligada a eles. Isto abrangueu practicamente a tódolos sectores sociais, entre eles artistas, estudantes, xornalistas, clérigos, sindicalistas, profesores ou intelectuais, alén dos propios militares e policías que demostrasen non estar aliñados co réxime. O réxime tamén participou na persecución internacional a disidentes suramericanos, en xeral a través da operación Cóndor, a cal practicou o terrorismo de Estado. A exemplo doutros réximes ditatoriais na historia, o réxime militar brasileiro atinxiu o auxe da súa popularidade nun momento de alto crecemento económico, que ficou coñecido como "milagre económico", intre que coincidiu co auxe da represión, nos coñecidos como anos de chumbo.

O desgaste natural de anos de poder ditatorial, que non abrandou a represión, sumado á incapacidade de lidar coas crises económicas e as presións populares, fixeron inevitable a apertura política do réxime, a cal foi conducida polos xenerais Ernesto Geisel, quen asumiu a presidencia en 1974 coa promesa dun proceso de redemocratización "lento, gradual e seguro". En 1978 anulou a Lei Institucional Número Cinco, aínda que o réxime militar continuou co seu sucesor, o xeneral João Figueiredo, para completar a plena transición cara á democracia. Coa promulgación da Lei da Marcha en 1979, o Brasil comezou amodiño a súa volta á democracia, que se completaría coa volta dos civís ao poder en 1985, cando José Sarney asumiu a presidencia. Con todo, Sarney nunca foi moi popular debido á continuidade da crise económica e hiperinflación herdadas do réxime militar. O mal resultado deste goberno permitiu a elección en 1989 do case descoñecido Fernando Collor, que posteriormente sufriría proceso de impeachment, fundamentado en acusacións de corrupción, polo Congreso Nacional brasileiro en 1992. Collor foi sucedido polo seu vicepresidente, Itamar Franco, que nomeou como Ministro de Facenda a Fernando Henrique Cardoso, quen creou o exitoso Plan Real que cal trouxo a estabilidade á economía brasileira.

En consecuencia, Fernando Henrique Cardoso foi elixido como presidente en 1994 e novamente en 1998. A transición pacífica de poder cara ao seu principal opositor, Luiz Inácio Lula da Silva, elixido en 2002 e reelixido en 2006, mostrou que o Brasil finalmente conseguiu alcanzar a súa procurada estabilidade política. En 2010, Dilma Rousseff converteuse na primeira muller elixida presidente, a segunda persoa en chegar á presidencia sen nunca antes disputar unha elección e a primeira en chegar á presidencia con plenitude democrática, tras outro goberno democrático que cumpriu o seu mandato completo.^[30]

En xuño de 2013 comezaron a celebrarse moitas manifestacións populares, nas que centenares de miles de persoas saíron ás rúas de varias cidades. As protestas, que inicialmente eran para contestar os aumentos nas tarifas de transporte público, gañaron un grande apoio popular despois que as policías militares estatais reprimiran as manifestacións de forma violenta e desproporcionada. A partir de entón, as protestas tomaron maiores proporcións, pasando a abranguer unha gran variedade de temas, como os gastos públicos en grandes eventos deportivos internacionais, a mala calidade dos servizos públicos e indignación contra a corrupción política en xeral.

O territorio brasileiro está atravesado por dous planos xeográficas imaxinarias: o Ecuador, que pasa pola foz do Amazonas, e o Trópico de Capricornio, que cruza pola cidade de São Paulo.^[31] O país ocupa unha área vasta ao longo da costa Leste de América do Sur e abarca gran parte do interior do continente, compartindo fronteiras terrestres co Uruguai ao sur; a Arxentina e Paraguai ao suroeste; Bolivia e o Perú ao oeste; Colombia ao noroeste e Venezuela, Suriname, Güiana e a Güiana Francesa ao norte. Desta forma, ten fronteiras en común con tódolos países de Suramérica, excepto con Ecuador e Chile. O territorio brasileiro tamén engloba unha serie de illas e arquipélagos, como Fernando de Noronha, o Atol das Rocas, San Pedro e San Paulo e Trindade e Martim Vaz.^[32] O tamaño, relevo, clima e recursos naturais fan do Brasil un país xeograficamente diverso.

O Brasil é ademais o quinto Estado máis grande do mundo, despois de Rusia, o Canadá, a China e os Estados Unidos, ademais de ser o terceiro máis grande de América, cunha superficie total de 8 514 876,599 km²,^[33] incluíndo 55.455 km² de auga.^[32] Debido a esta gran superficie, o seu territorio abarca tres fusos horarios, dende o UTC-4 nos estados occidentais, ao UTC-3 para os estados do leste, ademais de ser a hora oficial do Brasil, e UTC-2 para as illas.

O país está bañado exclusivamente polo océano Atlántico, cun litoral en xeral pouco recortado que vai dende o cabo Orange, no norte, até o arroio Chuí no sur, cunha lonxitude de 7491 km, que aumenta até os 9198 km se se consideran os saíntes e entrantes costeiros; isto convérteo no [15º litoral máis longo do mundo. Dos vinte e seis estados brasileiros nove non teñen litoral, así como tampouco o Distrito Federal. A maioría dos dezasete estados costeiros teñen as súas capitais situadas preto da costa, agás Porto Alegre (Río Grande do Sur), Curitiba (Paraná), São Paulo (Estado de São Paulo), Teresina (Piauí), Belém (Pará) e Macapá (Amapá). Con todo, tanto Porto Alegre, como Belém e Macapá atópanse emprazadas preto de grandes ríos navegables, polo que son igualmente accesibles dende o litoral.

O Brasil conta cun sistema denso e complexo de ríos, un dos máis extensos do mundo, con oito grandes concas hidrográficas que drenan no Atlántico, o que supón a maior reserva de auga doce do planeta. Os ríos máis importantes son o Amazonas, que é o río máis grande do mundo tanto en extensión (6.937,08 km) como en volume de auga (12.500 millóns de litros por minuto, o Paraná, o seu maior afluente, o Iguazú, que dá orixe ás Cataratas do Iguazú, o Negro, São Francisco, Xingu, Madeira e o Tapaxós.

A topografía brasileira é tamén moi diversa, e inclúe varios outeiros, montañas, chairas e mesetas. Gran parte do terreo sitúase a unha altitude de entre os 200 a 800 msnm, estando a maior parte das terras altas situadas na parte sur do país. O noroeste brasileiro é unha meseta composta por un terreo amplo interrompido por algúns outeiros, mentres que a rexión sueste é máis accidentada, cunha masa complexa de cordilleiras e serras que alcanzan altitudes de máis de 1200 m. Estes accidentes inclúen a serra da Mantiqueira, a serra do Espiñazo e a serra do Mar. No norte, o escudo güianés constitúe unha foxa de drenaxe principal, separando os ríos que corren cara ao sur da conca do Amazonas dos ríos que desembocan no sistema do río Orinoco, ao norte en Venezuela. O punto máis alto do Brasil é o Pico da Neblina, na fronteira con Venezuela, con 2994 m de altitude.

A consecuencia de factores variados, a diversidade climática do territorio brasileiro é moi grande. De entre eles, destácase a fisionomía xeográfica, a extensión territorial, o relevo e a dinámica das masas de aire. Este último factor é de suma importancia porque afecta directamente tanto á temperatura como á pluviosidade, provocando as diferenciacións climáticas rexionais. As masas de ar que interfiren máis directamente son a ecuatorial (continental e atlántica), a tropical (continental e atlántica) e a polar atlántica.

Brasil presenta o clima super-húmido con características diversas, tales como o super-húmido quente (ecuatorial), en tramos da rexión Norte do Brasil; super-húmido mesotérmico (subtropical), na Rexión Sur do Brasil e sur de Estado de São Paulo, e super-húmido quente (tropical), nunha estreita franxa litoranea de Estado de São Paulo ao Río de Xaneiro, Vitoria, sur da Baía ata Salvador, sur de Sergipe e norte de Alagoas.

O clima húmido, tamén ten varias características: clima húmido quente (ecuatorial), no Acre, Rondônia, Roraima, norte de Mato Grosso, liches do Amazonas, Pará, Amapá e pequeno tramo ao oeste do Maranhão; clima húmido subquente (tropical), en Estado de São Paulo e sur do Mato Grosso do Sul, e o clima húmido quente (tropical), no Mato Grosso do Sul, sur de Goiás, suroeste e unha estreita franxa do oeste de Minas Xerais, e unha franxa de Sergipe e do litoral de Alagoas á Paraíba.

O clima semi-húmido quente (tropical), corresponde á área sur do Mato Grosso do Sul, Goiás, Tocantins, sur do Maranhão, suroeste do Piauí, Minas Xerais, unha franxa ben estreita a liches da Baía, ao oeste do Río Grande do Norte e un tramo da Baía meridional.

O clima semi-árido, con diversificación canto á humidade, correspondendo a unha ampla área do clima tropical quente. Así, tense o clima semi-árido brando, no nordeste do Maranhão, Piauí e parte sur da Baía; o semi-árido mediano, no Ceará, Rio Grande do Norte, Paraíba, Pernambuco e interior da Baía; o semi-árido forte, ao norte da Baía e interior da Paraíba, e o semi-árido moi forte, en pequenas porcións do interior da Paraíba, de Pernambuco e norte da Baía.

Malia que é variado, o clima no Brasil é relativamente estábel, sen a ocorrencia de grandes catástrofes meteorolóxicas, porén, un raro ciclón ocorreu en 2004 entre o Rio Grande do Sul e Santa Catarina, quedando coñecido como Furacán Catarina.

A maior temperatura rexistrada no Brasil foi 44,7 °C en Bom Jesus, Piauí, en 21 de novembro de 2005^[34], superando o récord de Orleans (Santa Catarina) de 44,6 °C, de 6 de xaneiro de 1963. Xa a máis pequena temperatura rexistrada foi de -17,8 °C no Morro da Igrexa, en Urubici (Santa Catarina), en 29 de xuño de 1996^[35], superando o récord do municipio de Caçador, no mesmo estado, de -14 °C, no inverno de 1975.

É interesante destacar que os municipios catarinenses de Urubici (detentor do actual récord nacional de temperatura máis baixa, no Morro da Igreja) e Orleans (antigo detentor do récord de temperatura máis alta no Brasil) fan fronteira entre si.

O Brasil abriga a maior rede hidrográfica do mundo. Os seus ríos pertencen a diversas bacías hidrográficas. As maiores son:

• Bacía Amazónica
• Bacía do Son Francisco
• Bacía de Paraná
• Bacía do río Paraguai
• Bacía do río Uruguai

Os ríos Paraná, Paraguai e Uruguai van formar o Río da Prata por iso dise que eles forman a Bacía Platina.

A Bacía Amazónica é a maior do Brasil. Nela existen preto de 1.100 ríos. O principal é o río Amazonas, que nace nos Andes peruanos. Ao entrar no Brasil el chámase río Solimões ata recibir o río Negro, cando pasa a chamarse Amazonas. A Canle do Norte, no lado occidental do arquipélago do Marajó, está considerado como a súa foz. Aínda que está próxima ao encontro das augas do río Negro co Solimões, a cidade de Manaus queda nas marxes do Negro, o que fai que a cidade de Macapá estea considerada a única capital brasileira bañada polo río Amazonas. Macapá está cortada pola liña do Ecuador, cun monumento onde se pode observar o fenómeno do equinoccio.

Brasil posúe terreos xeolóxicos moi antigos e bastante diversificados, dada a súa extensa área territorial. Non existen, con todo, cadeas oroxénicas modernas, datadas do Mesozoico, como os Andes, os Alpes e o Himalaia. Velaí a razón pola cal a modestia das altitudes é unha das características principais da xeomorfoloxía brasileira. Raros son os puntos nos que o relevo ultrapasa dous mil metros de altitude, non sendo que as maiores altitudes illadas se atopen na fronteira norte do país, mentres as maiores medias rexionais están na Rexión Sueste, principalmente nas fronteiras de Minas Xerais e Río de Xaneiro. As rochas máis antigas integran áreas de escudo cristalino, representadas polos cratons: Amazónico, Guianas, San Francisco, Río da Prata, acompañado por extensas franxas móbiles proterozoicas. Da existencia destes cratons advén outra característica xeolóxica moi importante do territorio: a súa estabilidade xeolóxica.

Son infrecuentes no Brasil os grandes movementos sísmicos ou terremotos. Tampouco existe actividade volcánica intensiva. As partes máis accidentadas do relevo son resultado de dobramentos ou arqueamentos antigos da costa, datados do proterozoico (franxas móbiles). As áreas de coberturas sedimentares están representadas por tres grandes bacías sedimentarias: Bacía Amazónica, Bacía de Paraná e máis a Bacía do Parnaíba, todas presentando rochas de idade paleozoica.

O Brasil é o país de maior biodiversidade do planeta: unha entre cada cinco especies atópanse nel. Foi o primeiro signatario da Convención sobre a Diversidad Biolóxica (CDB), e é considerado megabiodiverso – o país é o responsábel de aproximadamente 14% da biota mundial – pola Conservation International (CI).

A biodiversidade pode ser cualificada pola diversidade en ecosistemas, en especies biolóxicas, en endemismos e en patrimonio xenético.

Debido á súa dimensión continental e á gran variación xeomorfolóxica e climática, o Brasil abriga seis biomas, 49 ecorrexións, xa clasificadas, e incalculables ecosistemas. Os biomas son: Amazonia, O Cerrado, Mata Atlântica, Pantanal, Pampas e Caatinga.

A biota terrestre posúe a flora máis rica do mundo, con ata 56.000 especies de plantas superiores xa descritas; máis de 3.000 especies de peixes de auga doce; 517 especies de anfibios; 1.677 especies de aves; e 530 especies de mamíferos; pode ter ata 10 millóns de insectos.

Por ese motivo, é grande a presión internacional para que o Brasil preserve o seu medio ambiente, tarefa na cal o país en gran medida fallou. Exemplos son a destrución das súas biomas, como a Amazonia, a Mata Atlántica e o Pechado. Aquel que é considerado o maior desastre ecolóxico da historia do Brasil, con todo, deuse o ano de 1998, cando da enchedura do reservatorio da Fábrica hidreléctrica Enxeñeiro Sérgio Motta (Porto Primavera), no Mato Grosso do Sul, pola Compañía Energética de São Paulo. A fábrica, considerada a terceira máis ineficiente do mundo, posúe o maior lago artificial do Brasil, o que custou a destrución dun dos máis ricos ecosistemas do Brasil e do mundo, o desaloxamento de miles de familias e a morte por afogamento de ducias de especies animais en risco de extinción, unha vez que a CESP non realizou o seu salvamento. Tamén desapareceron varias especies vexetais en extinción e a maior e mellor reserva de arxila da América do Sur.

Os últimos anos o Brasil demostrou interese no continente Antártico, instalando alá a Base Antártica Comandante Ferraz.

Consonte coa Constitución de 1988, o Brasil é unha república federativa presidencialista. A forma de Estado foi inspirada no modelo estadounidense, con todo, o sistema legal brasileiro segue a tradición romano-xermânica do Dereito Positivo. O federalismo no Brasil é máis centralizado do que o federalismo estadounidense; os estados brasileiros teñen menos autonomía do que os estados norteamericanos, especialmente en canto á creación de leis.

Os poderes son divididos en 3: Poder Executivo, Poder Lexislativo e Poder Xudicial, totalmente independentes e con igual peso político.

O Poder Executivo é exercido por un Presidente da República, que acumula as funcións de xefe de Estado e xefe de Goberno, electo cuadrienalmente, con posibilidade de só unha reelección consecutiva.

Simultaneamente ás eleccións presidenciais, vótase para o Congreso Nacional, sede do Poder Lexislativo, dividido en dúas casas parlamentarias: a Cámara dos Deputados, que teñen mandato de catro anos, e o Senado Federal, cuxos membros posúen mandatos de oito anos e elíxense nun terzo e dous terzos alternativamente cada catro anos. Adóptase o sistema maioritario para a elección dos senadores e o proporcional para os deputados. Os estados máis populosos teñen dereito a elixiren unha cantidade maior de deputados federais, con todo as regras dan un peso relativo moito maior aos estados menos populosos. Alén disto, o número de deputados é, limitado como mínimo oito e como máximo setenta para cada estado; e hai tres senadores representando cada unidade da federación (actualmente 27), independentemente da poboación.

O Poder Xudicial, cuxa instancia máxima é o Supremo Tribunal Federal, pola súa banda é responsábel por interpretar a Constitución Federal. Está composto de once ministros indicados polo presidente baixo aprobación do Senado, de entre individuos de acreditada sapiencia xurídica. A composición dos ministros do Supremo Tribunal Federal non se renova completamente cada mandato presidencial: o presidente soamente indica un novo ministro cando un deles se xubila ou ben falece.

Os tribunais organízanse en diversas pólas separadas por cualificacióms, habendo un para a xustiza común, e outros para a xustiza militar, laboral (relacións entre empregados e empregadores) e electoral (organización e fiscalización de eleccións). Asuntos de xustiza común que envolven intereses da Unión deben ser xulgados en tribunais federais. Os estados posúen cadanseus tribunais para a xustiza común, organizados nunha primeira instancia de xuízo por un xuíz, e unha segunda instancia de xuízo colexiado (en grupo) por un tribunal.

Abaixo do Supremo Tribunal Federal, que só tutela en materias de interese constitucional, as instancias máximas son o Superior Tribunal de Xustiza (para a xustiza común), Tribunal Superior do Traballo, Tribunal Superior Electoral e o Superior Tribunal Militar.

A lei brasileira está baseada na tradición romano-xermánica^[36]. Así, os conceptos de dereito civil prevalecen sobre prácticas de dereito común. A maior parte da lexislación brasileira está codificada, aínda que os estatutos non-codificados sexan unha parte substancial do sistema, desempeñando un papel complementario. Decisións do Tribunal e orientacións explicativas; no entanto, non son vinculativas sobre outros casos específicos, excepto nalgunhas situacións. Obras de doutrina e as obras de xuristas académicos teñen forte influencia na creación de dereito e en casos de dereito. O sistema xurídico baséase na Constitución federal, que foi promulgada en 5 de outubro de 1988 e é a lei fundamental do Brasil. Todos as outras lexislacións e as decisións do Tribunal deben coresponder aos seus principios^[37]. Os estados teñen as súas propias Constitucións, que non deben entrar en contradición coa Constitución federal^[38]. Municipios e o Distrito Federal non teñen as súas propias Constitucións; a no canto diso, eles teñen leis orgánicas^[39]. Entidades lexislativas son a principal fonte dos estatutos, aínda que en determinadas cuestións organismos do poder xudicial e executivo poden promulgar normas xurídicas.

A xurisdición está administrada polas entidades do poder xudicial, aínda que en situacións raras a Constitución federal permita que o Senado Federal interfira nas decisións xurídicas. Existen tamén xurisdicións especializadas como a Xustiza Militar, a Xustiza do Traballo e a Xustiza Electoral. O Tribunal máis alto é o Supremo Tribunal Federal. Este sistema foi criticado nas últimas décadas debido á lentitude, na que as decisións finais son emitidas. Accións xudiciais de recurso poden levar varios anos para se resolveren e, nalgúns casos, máis dunha década expirar antes de que as decisións definitivas estean feitas^[40].

O Brasil é hoxe un líder político e económico na América Latina^[41][42], aínda que esta alegación sexa parcialmente contestada pola Arxentina e polo México, que se opoñen ao obxectivo de que o país obteña un lugar permanente como representante da rexión no Consello de Seguridade das Nacións Unidas. Problemas sociais e económicos impiden o Brasil exercer efectivamente poder global^[43]. Entre a segunda guerra mundial e 1990, os gobernos democráticos e militares buscaron expandir a influencia do Brasil no mundo, proseguindo cunha política industrial e externa independente. Máis recentemente, o país ten como obxectivo reforzar lazos con outros países da América do Sur e exercer a diplomacia multilateral, a través das Nacións Unidas e da Organización dos Estados Americanos^[44]. A actual política externa do Brasil está baseada na posición do país como unha potencia rexional na América Latina, un líder entre os países en desenvolvemento e unha potencia mundial emerxente^[45]. A política externa brasileira en xeral reflectiu multilateralismo, resolución de litígios de forma pacífica e non intervención nos asuntos doutros países^[46], A Constitución brasileira determina tamén que o país debe buscar unha integración económica, política, social e cultural coas nacións da América Latina^{[47][48][49][50]}.

As Forzas Armadas do Brasil comprenden o Exército Brasileiro, a Mariña do Brasil, e a Forza Aérea Brasileira^[47]. A Policía Militar é descrita como unha forza auxiliar ao Exército pola Constitución, pero baixo o control de cadanseu estado e de cadanseu respectivo gobernador^[47]. As forzas armadas brasileiras son as maiores da América Latina. A Forza Aérea Brasileira é o póla de guerra aérea das Forzas Armadas Brasileiras, sendo a maior forza aérea da América Latina, con preto de 700 avións tripulados en servizo^[51]. A Mariña do Brasil é responsábel polas operacións navais e pola garda das augas territoriais brasileiras. É a máis antiga das Forzas Armadas brasileiras e a única Mariña da América Latina que opera un porta-avións, o NAe São Paulo (antigo FS Foch da Mariña Francesa)^[52]. Xa o Exército brasileiro é responsábel polas operacións militares por terra, contando cunha forza de preto de 190.000 soldados. Por fin, como o Brasil adopta o servizo militar obrigatorio, a súa forza militar é unha das maiores do mundo con efectivo calculado en máis de 1 600 000 homes en idades de reservista por ano^[53].

Listaxe	Municipio	Unidade Federativa	Pob.	Listaxe	Municipio	Unidade Federativa	Pob.	São Paulo Río de Xaneiro Brasilia Salvador
1	São Paulo	São Paulo	12.106.920	11	Goiânia	Goiás	1.466.105
2	Río de Xaneiro	Río de Xaneiro	6.520.266	12	Belém	Pará	1.452.275
3	Brasilia	Distrito Federal	3.039.444	13	Guarulhos	São Paulo	1.349.113
4	Salvador	Baía	2.953.986	14	Campinas	São Paulo	1.182.429
5	Fortaleza	Ceará	2.627.482	15	São Luís	Maranhão	1.091.868
6	Belo Horizonte	Minas Xerais	2.523.794	16	São Gonçalo	Río de Xaneiro	1.049.826
7	Manaus	Amazonas	2.130.264	17	Maceió	Alagoas	1.029.129
8	Curitiba	Paraná	1.908.359	18	Duque de Caxias	Río de Xaneiro	890.997
9	Recife	Pernambuco	1.633.697	19	Natal	Río Grande do Norte	885.180
10	Porto Alegre	Río Grande do Sur	1.484.941	20	Campo Grande	Mato Groso do Sur	874.210
Estimativas populacionais para os municipios e para as Unidades da Federação brasileiros en 01.07.2017[54]								align=right style="background:#f5f5f5;"

O Brasil ten 36 cidades con máis de 500 mil habitantes e 30 rexións metropolitanas, 20 das cales teñen máis de 1 000 000 de habitantes en 2007. As principais están abaixo.

Rexión metropolitana	Poboación aproximada en 2007
São Paulo	20 500 000
Río de Xaneiro	11 350 000
Belo Horizonte	5 000 000
Porto Alegre	4 200 000
Recife	3 600 000
Brasilia	3 500 000
Fortaleza	3 450 000
Salvador	3 350 000
Curitiba	3 250 000
Campinas	2 650 000
Belém	2 100 000
Goiânia	2 030 000
As rexións metropolitanas con máis de 2 000 000 de habitantes IBGE.

Taxa media de crecemento do PIB
1950	+9,0%
1960	+7,9%
1970	+8,7%
1980	+2,9%
1990	+1,7%
2000	+3,5%
Fonte:[55]

A economía do país está bastante diversificada: agricultura, industria mineira, industria téxtil, industria automobilística, industria petroquímica e de transformación, industria electrónica e, máis recentemente, a industria do turismo e o mercado de servizos.

O Brasil é a sexta maior economía mundial e a maior da América Latina, de acordo co Produto interno Bruto calculado con base no método da paridade do poder de compra segundo o Fondo Monetario Internacional. O PIB per cápita, no entanto, é inferior a algúns países de América do Sur (a Arxentina, Chile e o Uruguai).

O primeiro produto que moveu a economía do Brasil foi o azucre, na capitanía de Pernambuco, durante o período de colonia, seguindo polo ouro na rexión de Minas Xerais. Xa independente, un novo ciclo económico xurdiu, agora co café. Ese momento foi fundamental para o desenvolvemento do estado de São Paulo, que acabou por tornarse o máis rico do país.

A pesar de ter, ao longo da década de 1990, un salto cualitativo na produción de bens agrícolas, acadar o liderado mundial en diversos produtos, con reformas comandadas polo goberno federal, a pauta de exportación brasileira foi diversificada, cunha enorme inclusión de bens de alto valor agregados como xoias, avións, automóbiles e pezas de roupa.

Actualmente o país está entre os 20 maiores exportares do mundo, co US$ 142 mil millóns (en abril de 2007) vendidos entre produtos e servizos a outros países. Mais cun crecemento de dous díxitos ao ano desde o goberno Fernando Henrique, en poucos anos a expectativa que o Brasil estea entre as principais plataformas de exportación do mundo.

En 2004 o Brasil comezou a crecer, acompañando a economía mundial. Isto débese a unha política adoptada polo presidente Lula, no entanto, gran parte da prensa reclamou as altas taxas de xuros adoptadas polo goberno. A finais de 2004 o PIB creceu 5,7%, a industria creceu na franxa de 8% e as exportacións superaron todas as expectativas. Porén en 2005 a economía desacelerou, cun crecemento de 3,2%, sendo que en 2006 houbo unha pequena mellora, cun crecemento do 3,7%, moi por debaixo da media mundial de países emerxentes, de 6,5%. En 2007, operando as expectativas dos especialistas, a economía aqueceuse e volveu crecer como en 2004, con crecemento previsto do 5,4%, despois 4,5% inicialmente, tendo a industria o maior crecemento. A taxa de investimento no Brasil sitúase en torno ao 17% do PIB, moi inferior ao índice dos seus pares emerxentes. En 2006 o PIB alcanzou R$ 2 322 000 mil millóns (US$ 1 067 000 mil millóns).

O Brasil é visto polo mundo como un país con moito potencial como a Rusia, a India e máis a China, as economías BRICs. A política exterior adoptada polo Brasil prioriza as alianzas entre países subdesenvolvidos para negociaren cos países ricos. O Brasil, así como a Arxentina e máis a Venezuela veñen mantendo o proxecto da ALCA en discusión, conxuntamente cos Estados Unidos. Existen tamén iniciativas de integración na América do Sur, colaboración na economía e nas áreas sociais.

Algúns expertos en economía, como o analista Peter Gutmann, afirman que en 2050 o Brasil pode vir a acadar estatísticas no estándar de vida verificado en 2005 nos países da Zona Euro^[56].

A economía brasileira (recentemente clasificada como "grao de investimento") é diversa, abranguendo a agricultura, a industria e unha multiplicidade de servizos. Actualmente o país debe conseguir impor a súa lideranza global grazas ao desenvolvemento da súa economía. A forza económica que o país ten demostrado, vén en parte, aoboommundial nos prezos de commodities e de mercadorías para exportación, como a carne bovina e a soia. A perspectivas da economía brasileira ten mellorado aínda máis grazas a descubertas de enormes xacementos de petróleo e gas natural na conca de Santos. É tamén unha potencia mundial en agricultura e en recursos naturais, o Brasil desencadeou a súa maior explosión de prosperidade económica das últimas tres décadas.

A agricultura e sectores aliados, como a silvicultura, explotación forestal e máis a pesca contabilizaron 5,1% do produto interior bruto en 2007, unha performance que pon o agronegocio nunha posición de privilexio no balance comercial do Brasil, a pesar das barreiras comerciais e das políticas de subsidios adoptado polos países desenvolvidos. A industria de automóbiles, aceiro, petroquímica, computadores, aeronaves e bens de consumo duradeiros contabilizan 30,8% do produto interior bruto brasileiro. A actividade industrial está concentrada xeograficamente nas rexións metropolitanas de São Paulo, Río de Xaneiro, Curitiba, Campinas, Porto Alegre, Belo Horizonte, Manaus, Salvador, Recife e Fortaleza. Industrias de alta tecnoloxía tamén están concentradas nestas áreas.

O país responde por tres quinto da produción industrial da economía sur-americana e participa de diversos bloques económicos como: o Mercosur, o G-22 e o Grupo de Cairns. O seu desenvolvemento científico e tecnolóxico, aliado a un parque industrial diversificado e dinámico, atrae investimentos externos. Os investimentos directos foron da orde de vinte millóns de dólares por ano, contra dous millóns por ano durante a década pasada.

O Brasil comercializa regularmente con máis dunha centena de países, sendo que 74% dos bens exportados son manufaturados ou semimanufaturados. Os maiores socios son: A Unión Europea (con 26% do saldo); Mercosur e América Latina (25%); Asia (17%) e Estados Unidos (15%). Un sector dos máis dinámicos a ese intercambio é o de agronegocio, que mantén hai dúas décadas o Brasil entre os países con maior produtividade no campo.

Propietario de sofisticación tecnolóxica, o país desenvolve de submarinos a aeronaves, amais de estar presente na pescuda aeroespacial, posúe un Centro de lanzamento de Vehículos Leves e sendo o único país do Hemisferio Sur a integrar o equipo de construción da Estación Espacial Internacional (ISS). Pioneiro na procura de petróleo en augas profundas, de onde extrae o 73% das súas reservas, foi a primeira economía capitalista a reunir, no seu territorio, as dez maiores empresas montadoras de automóbiles.

O Brasil é o décimo maior consumidor de enerxía do planeta e o terceiro maior do hemisferio occidental, por detrás dos Estados Unidos e o Canadá. A matriz enerxética brasileira está baseada en fontes renovables, sobre a enerxía hidroeléctrica e o etanol, amais de fontes non renovábeis de enerxía, como o petróleo e o gas natural. Ao longo das últimas tres décadas o Brasil está a traballar para crear unha alternativa viábel á gasolina. Co seu combustíbel á base de Cana de azucre, a nación pode tornarse enerxeticamente independente neste momento. O Pro-alcohol, que tivo orixe na década de 1970, en resposta ás incertezas do mercado do petróleo, colleitou un éxito intermitente. Aínda así, gran parte dos brasileiros utilizan os chamados "vehículos flex", que funcionan con etanol ou gasolina e permite que o consumidor poida abastecerse da opción máis barata no momento, moitas veces o etanol.

Os países con gran consumo de combustíbel como a India e a China están seguindo o progreso do Brasil nesta área^[58]. Amais, países como o Xapón e Suecia están Importando etanol brasileiro para axudar a cumprir as súas obrigas ambientais estipuladas no Protocolo de Kyoto^[59].

O Brasil posúe a segunda maior reserva de petróleo bruto na América do Sur e é un dos produtores de petróleo que máis aumentou a súa produción nos últimos anos^[60]. O país é un dos máis importantes do mundo na produción de enerxía hidroeléctrica. Da súa capacidade total de xeración de electricidade, que corresponde a 90.000 megawatts, a enerxía hídrica é responsábel de 66.000 megawatts (74%)^[61]. A enerxía nuclear representa aproximadamente 4% da matriz enerxéticos do Brasil. O Brasil poderá converterse nunha superpotencia mundial na produción de petróleo, con grandes descubertas dese recurso nos últimos tempos na conca de Santos.

A produción científica brasileira comezou, efectivamente, nas primeiras décadas do século XIX, cando a familia real portuguesa, comandada por Xoán VI, chegou ao Río de Xaneiro, fuxindo da invasión do exército de Napoleón en Portugal, en 1807. Ata entón, o Brasil era unha pobre colonia portuguesa, sen universidades e organizacións científicas, en flagrante contraste coas ex-colonias americanas do Imperio Español, que a pesar de teren unha gran parte da poboación analfabeta, tiñan un número considerábel de universidades desde o século XVI.

A busca tecnolóxica no Brasil é en gran parte realizada en universidades públicas e institutos de pescuda. Porén, máis de 73% dos financiamentos para a pescuda de base aínda vén de fontes gobernamentais. Algúns dos máis notábeis centros tecnolóxicos do Brasil son os institutos Oswaldo Cruz, Butantan, Comando-Geral de Tecnologia Aeroespacial, Empresa Brasileira de Pesquisa Agropecuária e o INPE. O Brasil ten o máis avanzado programa espacial da América Latina, con recursos significativos para vehículos de lanzamento, e fabricación de satélites. O 14 de outubro de 1997, a Agência Espacial Brasileira asinou un acordo coa NASA para proporcionar pezas para a ISS. Este acordo posibilita o Brasil adestrar o seu primeiro astronauta. O 30 de marzo de 2006 Marcos Pontes a bordo do vehículo Soiuz converteuse no primeiro astronauta brasileiro e o terceiro latinoamericano que orbita o noso planeta. O uranio enriquecido na Fábrica de combustíbel nuclear (FCN), de Resende, no Estado do Río de Xaneiro, atende a demanda enerxética do país. Existen plans para a construción do primeiro submarino nuclear do país, alén diso, o Brasil é un dos tres países da América Latina^[62] cun laboratorio Síncrotron en operación, un mecanismo de pescuda da física, da química, das ciencias dos materiais e máis da bioloxía.

Brasil atraeu, en 2005, preto de cinco millóns de turistas estranxeiros^[63]. Da Arxentina viñeron 991 mil, dos Estados Unidos 792 mil e de Portugal 373 mil turistas, ocupando respectivamente os primeiro, segundo e terceiro lugares na clasificación dos principais emisores de turistas para Brasil. Os visitantes deixaron US$ 4 billóns no país, facendo o turismo unha importante actividade económica para Brasil, xerando 678 mil novos empregos directos.

Eventos en datas e locais específicos, como o Reveillon e o Carnaval do Río de Xaneiro, Salvador e Recife, o gran Premio do Brasil de Fórmula 1 de São Paulo é o maior convite para turistas nacionais e estranxeiros.

Os estados máis visitados polos turistas son o Estado do Río de Xaneiro (34,7 %), Santa Catarina (25,1 %), Paraná (20,3 %), Estado de São Paulo (16 %), e Baía (15,5 %). As cidades máis visitadas foron Río de Xaneiro (31,5 %), Foz do Iguaçu (17 %), São Paulo (13,6 %), Florianópolis (12,1 %), Salvador (11,5 %) e Natal (9,3 %). Espérase que con políticas rexionais de estímulo ao turismo ese fluxo sexa diversificado, con incremento do turismo ecolóxico, enfocado en rexións como a Amazonia e o Pantanal; o turismo histórico, facendo fincapé na Estrada Real de Minas Gerais; e o turismo cívico, en Brasilia.

Hai aproximadamente 2.498 aeroportos no Brasil, incluíndo as áreas de desembarque. O país ten o segundo maior número de Aeroportos de todo o mundo, só por detrás dos Estados Unidos^[64]. O Aeroporto Internacional de São Paulo, sito nas proximidades de São Paulo, é o maior e máis dinámico aeroporto do país, gran parte dese movemento débese ao tráfico comercial e popular do país e ao feito de que o aeroporto liga São Paulo a practicamente todas as grandes cidades de todo o mundo. O Brasil ten 34 Aeroportos internacionais e 2464 Aeroportos rexionais^[65].

Posúe preto de 1 355 000 quilómetros de autoestradas, as estradas son as principais vías de transporte de carga e de pasaxeiros no tráfico brasileiro^[66]. Dende o inicio da república os gobernos sempre priorizaron o transporte viario en detrimento ao transporte ferroviario e fluvial . O presidente Juscelino Kubitschek (1956 - 1960), que concibiu e construíu a capital Brasilia, foi outro incentivator das autoestradas. Kubitscheck foi responsábel da instalación de grandes fabricantes de automóbiles no país (Volkswagen, Ford e General Motors chegaron ao Brasil durante o seu goberno) e un dos puntos utilizados para atraelos era, evidentemente, o apoio á construción de autoestradas. Hoxe, o país ten instalado no seu territorio outros grandes fabricantes de automóbiles como Fiat, Renault, Peugeot, Citroën, Chrysler, Mercedes-Benz, Hyundai e Toyota. Actualmente, porén, o goberno brasileiro, diferente do pasado, procura incentivar outros medios de transporte, principalmente os ferroviarios, un exemplo destes incentivos é o proxecto do tren de Alta Velocidade Rio-São Paulo, un tren de alta velocidade que vai conectar as dúas principais metrópoles do país. O Brasil é o 7 º país máis importante da industria automobilística^[67]. Hai 37 grandes portos no Brasil, entre os cales o maior é o Porto de Santos^[68].

O Brasil é o único país das Américas que ten de lingua oficial o portugués.

O seu pobo é o resultado da mestura de diferentes etnias e culturas, con influencias tanto dos amerindios, moradores orixinais do continente, como europeos invasores e inmigrantes, e con africanos que foron traídos como escravos. Amais destes, participan tamén os pobos asiáticos, pero de influencia máis limitada.

• europeos 55,6%
• mestizos 35,1%
• negros 7,3%
• asiáticos 2,0%

O interese oficial pola preservación do patrimonio histórico e artístico no Brasil comezou coa institución en 1934 da Inspectoria de Monumentos Nacionais. O órgano foi sucedido polo Servizo do Patrimonio Histórico e Artístico Nacional e hoxe o sector é administrado nacionalmente polo Instituto do Patrimonio Histórico e Artístico Nacional (IPHAN), que xa posúe máis de 20 mil edificios adheridos a si, 83 casas de campo e conxuntos urbanos, 12.517 casas de campo arqueolóxicas dadas de alta, máis dun millón de obxectos expostos, incluíndo o acervo museolóxico, preto de 250 mil volumes bibliográficos e vasta documentación arquivística^[69]. Tradicións inmateriais como o samba de roda do Recôncavo Baiano e a arte gráfica e a pintura corporal dos indios Wajapi do Amapá tamén xa foron recoñecidas como Patrimonio da Humanidade pola UNESCO. Tamén os estados e algúns municipios xa posúen instancias propias de preservación e o interese nesta área creceu nos últimos anos.

Aínda coa intensa actividade dos órganos oficiais, o patrimonio nacional aínda sofre frecuente depredación e ten a súa protección e sostibilidade limitadas pola escaseza de orzamentos e pola falta de conciencia da poboación para coa riqueza da súa herdanza cultural e artística e para coa necesidade dunha repartición de responsabilidades para a súa salvagarda efectiva a longo prazo^[70].

O patrimonio histórico brasileiro é un dos máis antigos da América, sendo especialmente rico en reliquias de arte e arquitectura barrocas, concentradas sobre todo no estado de Minas Xerais (Ouro Preto, Diamantina, São João del-Rei, Sabará, Congonhas etc) e en centros históricos de Recife, São Luis, Salvador, Olinda, Santos, Parati, entre outras cidades. Tamén posúe nas grandes capitais numerosos e importantes edificios de arquitectura eclética, da transición entre os séculos XIX e XX.

A partir de mediados do século XX a construción dunha serie de obras modernistas, creadas por un grupo liderado por Gregori Warchavchik, Lucio Costa e sobre todo Oscar Niemeyer, proxectou a arquitectura brasileira internacionalmente. O movemento moderno culminou na realización de Brasilia, o único conxunto urbanístico moderno do mundo recoñecido pola UNESCO como Patrimonio Cultural da Humanidade.

Tamén hai diversidade en casas de campo arqueolóxicas, como o atopado no sur do estado do Piauí: serra da Capivara. Os problemas enfrontados pola maioría das casas de campo arqueológicas brasileiros non afectan os máis de 600 casas de campo que están no Parque Nacional da Serra da Capivara, no Piauí. Localizado nunha área de 130 mil hectáreas o Parque Nacional da Serra da Capivara é un exemplo de conservación do patrimonio histórico e artístico nacional. En 1991, foi consagrado patrimonio mundial pola Unesco.

A serra da Capivara é unha das áreas máis protexidas do Brasil, pois está baixo a garda do Iphan, Ministerio do Medio Ambiente (MMA), Fundahm e do Ibama local, que ten poder de policía. Nesta mesma área localízase o Museo do Home Americano, onde se atopa o máis vello fósil humano atopado en América e o segundo máis vello do mundo.

A música do Brasil formouse, principalmente, a partir da fusión de elementos europeos e africanos, traídos respectivamente polos colonizadores portugueses e os escravos africanos. Ata o século XIX Portugal era a porta de entrada da maior parte das influencias que construíron a música brasileira, clásica e popular, pola introdución da maioría do instrumental, o sistema harmónico, a literatura musical e boa parte das formas musicais cultivadas no país ao longo dos séculos, malia estes elementos non seren de orige portuguesa, senón do resto de Europa.^[72]

Na música clásica, así e todo, esa diversidade de elementos chegou serodiamente e de xeito bastante modesto en comparanza cos grandes centros europeos ou como os de México e do Perú, e un carácter especificamente brasileiro na produción nacional só se vería con carácter nidio logo da grande síntese realizada por Villa Lobos, a mediados do século XX. O primeiro grande compositor brasileiro foi José Maurício Nunes Garcia, autor de pezas sacras con grande influencia do clasicismo vienense.^[72]

A principal contribución do elemento africano foi a diversidade rítmica e algunhas danzas e instrumentos, que tiveron un papel importante no desenvolvemento da música popular e folclórica, especialmente a partir do século XX. O elemento amerindio case non deixou trazos na música popular brasileira como un conxunto, bardante algúns xéneros folclóricos^[72] Con gran participación da poboación africana e afrodescendente, a música popular desde finais do século XVIII comezou a dar sinais de formación dunha característica sonoridade brasileira^[72], coa samba como a forma máis típica e recoñecida pola UNESCO como patrimonio da humanidade desde 2005 ^[73]

A música brasileira engloba varios estilos rexionais influenciados por formas africanas, europeas e amerindias. Desenvolveuse en estilos e xéneros musicais diferentes, tales como música popular brasileira, música nativista, música sertaneja, vanerão, samba, choro, axé, brega, forró, frevo, baião, lambada, maracatu, tropicalismo, bossa nova e rock brasileiro, entre outros.^[72]

A lingua oficial do Brasil é o portugués, idioma que é falado e escrito pola inmensa maioría da poboación. O portugués é a lingua usada nas institucións de ensino, nos medios de comunicación e nos negocios. Brasil é o único país de lingua portuguesa das Américas.

O idioma falado e escrito no Brasil é parcialmente diferente do utilizado en Portugal e nos outros países lusófonos. En razón das diferenzas xeográficas e culturais entre o Brasil e Portugal, e tamén das diferentes políticas lingüísticas construídas polos dous países ao longo dos anos, o portugués brasileiro e o portugués europeo non evolucionaron de forma uniforme. Hai moitas diverxencias entre as normas cultas das dúas variantes da lingua, sobre todo no que se refire á fonética, á ortografía e ao sistema pronominal. Aínda así, tales diferenzas non comprometen a comprensión mutua.

Hai aínda diversas variacións dialextais internas ao portugués brasileiro, que se conectan sobre todo a diferenzas rexionais e sociais.

A Linguaxe Brasileira de Sinais tamén é considerada un medio de comunicación legal no país.

Na época do Descubrimento, estimouse que se falaban máis de mil linguas no Brasil. Actualmente, eses idiomas están reducidos a 180 linguas. Das 180 linguas, só 24, o 13%, teñen máis de mil falantes; 108 linguas, o 60%, teñen entre cen e mil falantes; mentres que 50 linguas, o 27%, teñen menos de 100 falantes e metade destas, o 13%, teñen menos de 50 falantes, o que mostra que gran parte deses idiomas están en serio risco de extinción.

Os primeiros anos de colonización, as linguas indíxenas eran faladas inclusive polos colonos portugueses, que adoptaron un idioma mixto baseado na lingua tupi. Por ser falada por case todos os habitantes do Brasil, quedou coñecida como lingua xeral. Con todo, o século XVIII, a lingua portuguesa fíxose oficial do Brasil, o que culminou na case desaparición desa lingua común.

Co transcorrer dos séculos, os indios foron exterminados ou aculturados pola acción colonizadora e, con iso, centenares dos seus idiomas foron extintos. Actualmente, os idiomas indíxenas son falados sobre todo no Norte e Centro-Oeste. As linguas máis faladas son do tronco tupí-guaraní.

Amais das ducias de linguas autóctonas, dialectos de orixe alóctones son falados en colonias rurais máis illadas do Brasil meridional, sobre todo o hunsrückisch e o talian (ou vêneto brasileiro), de orixes alemá e italiana, respectivamente^[74][75].

O estado de São Paulo sufriu tanta inmigración que o seu portugués é diferente de calquera outro no Brasil e no mundo. Hai moitos barrios italianos, como a Mooca, onde as persoas falan italiano no seu día a día, outros alemáns, como Santo Amaro, que ten celebracións típicas xermánicas, como o Oktoberfest . Hai tamén a segunda maior aglomeración de asiáticos fóra de Asia, o barrio da Liberdade, que tamén se ve presente a lingua xaponesa e chinesa o día a día dos habitantes. São Paulo foi tamén o que máis recibiu os árabes, tendo a súa cociña moi alterada coa inmigración de sirios e libaneses.

Sendo constitucionalmente un estado laico, Brasil non posúe relixión oficial desde 1891, e a discriminación aos seguidores de calquera relixión é ilegal. Non obstante, a maior parte da poboación do país é, tradicionalmente, seguidora da Igrexa católica, e é inegábel a influencia da devandita relixión en varios momentos do pasado e ata do presente. Mais esa influencia debe ser relativizada debido ao gran sincretismo relixioso existente no país (malia que o Brasil está considerado o maior país católico do mundo en números absolutos).

A predominancia do catolicismo tende a decrecer cando se leva en conta o recente ascenso do protestantismo e a importancia histórica das relixións afro-brasileiras, o Candomblé e a Umbanda, na formación cultural e ética do pobo brasileiro. Aínda que foron perseguidas ata o comezo do século XX, cando a práctica relixiosa non-católica era reprimida pola policía. Alén diso, é pertinente sinalar o xurdimento de novas relixións de orixe oriental ou esotérica, ata daquela case descoñecidas pola sociedade brasileira.

O censo demográfico realizado en 2000, polo IBGE, apuntou a seguinte composición relixiosa no Brasil^[76]:

• 73,8% dos brasileiros (preto de 125 millóns) decláranse católicos;
• 15,4% (preto de 26,2 millóns) decláranse protestantes (evanxélicos tradicionais e pentecostais);
• 7,3% (preto de 12,5 millóns) decláranse ser sen relixión, pudendo ser agnósticos, ateos ou, simplemente, non seguidores de relixión ningunha;
• 1,4% (preto de 2,3 millóns) decláranse espíritas;
• 0,3% decláranse seguidores de relixións tradicionais africanas tales como candomblé, tambor-de-mina e umbanda;
• 1,8% decláranse seguidores doutras relixións, como os adventistas* (1,2 millón), as testemuñas de Jeová (1,1 millón), os santos dos Últimos Días ou mormons (800 mil), os budistas (215 mil), os mesiánicos (109 mil), os xudeus (87 mil), os esotéricos (58 mil) e os musulmáns (27 mil). *Os adventistas son considerados evanxélicos polo IBGE.

Os himnos oficiais do Brasil son o Himno do Brasil, o Himno á Bandeira, o Himno da Independencia e o Himno da Proclamación da República.

Commons ten máis contidos multimedia sobre:  Brasil

• Gobernantes do Brasil
• Conflitos e sublevacións no Brasil
• Lista de bandeiras do Brasil
• Inmigración xaponesa no Brasil

• História do Brasil (en portugués)
• Goberno do Brasil Moitas informacións (en portugués)
• Senado Brasileiro informacións de leis e de historia do país, con fotos (en portugués)
• EMBRATUR - Portal Brasileiro de TurismoArquivado 01 de novembro de 2020 en Wayback Machine. páxina do Ministerio do Turismo brasileiro (en portugués)
• Postais Antigas do Brasil Postais antigas