Ezkontza

Ezkontza (latinetik: matrimonīum) instituzio sozial bat da, pertsonen arteko ezkontza-lotura ezartzen duena, praktika komunitarioen eta arau legalen, ohiturazko, erlijioso edo moralen bidez aitortua eta finkatua.

Ezkontza-batasunak eskubide eta betebehar asko ezartzen ditu ezkontideen artean —askotan, baita horien jatorrizko familien artean ere—, eta eskubide eta betebehar horiek asko aldatzen dira sozietate bakoitzaren arauen arabera. Ezkontza errealitate bat da, bere izaera propioa duena, ordenamendu juridikoak arautu dezakeena eta arautu behar duena, baina legeek ez dute ez sortzen ez definitzen.

Historiako hainbat unetan eta munduko hainbat lekutan, ezkontza, ezkongaien borondatea kontuan hartu gabe egin zitekeen, baita euren borondatearen aurka edo indarrez ere, askotan, gizonek emakumeen jabetza behartua legitimatuz. Azken bi mendeetan, ezkongaiek ezkontzeko baimen aske eta osoa izateko eskakizuna unibertsalizatu da, oinarrizko giza eskubideetako bat den aldetik.

Ezkongaien generoari dagokionez, azken urteotan LGBT mugimenduak sexu bereko pertsonen arteko ezkontzaren legezko aitorpena lortu du hainbat herrialdetan.

Antzinako Greziako gizartea patriarkala zen. Familiako kideei buruz agintzen zutenak sexu maskulinokoak izan ohi ziren beti, eta gainerako familiarteko guztiak bere irizpidearen mende zeuden. Emakumearen rola emazte eta ama ona izatea zen, eta ama izatearen rol horretan sartuko zen ezkontzako seme-alaba legitimoak izatea, hau da bere seme-alabei irakaskuntza konkretuak ematea, eta batik bat, aberriaren hiritar on izaten irakastea.^[1]

Gizonezkoen ezkontzeko momentua 30 urte betetakoan kokatua zegoen, emakumezkoena berriz hilerokoaren etorrerak markatuko zuen, hau da, hilerokoa etorri eta lau urtera izango zen garairik onena emakume baten ezkontza momenturako. Bikotekidea aukeratzeko boterea ezkongai bakoitzaren aitak izaten zuen, eta aukeraketa honetan ezin izaten zuen iritzi edo kexurik aurkeztu ezkonduko zen bikotekideak, izan ere, Antzinako Greziako ezkontzek ez zuten gaur egun gure gizarteak duen ezkontzeko helburu bera, bertako ezkontzak kontratu komertzial eta jentiliziotan oinarritzen ziren. Behin bikotekidea aukeratuta, bi bikotekideen aitek ezkontza kontratua edo engýnesis-a sinatuko zuten, bertan, emaztegaiaren ezkonsaria eta zeremoniaren data aukeratzen ziren, azken honetan bi irizpide kontuan harturik: bata, ezkontza egunean ilargi beteak egon behar zuen, eta, bestea, urtarrilean ospatu behar zen. Ezkontzaren etorrera askotan egoera traumatikoa izan ohi zen emaztegaiarentzat, izan ere, denbora gutxian bere ohiko etxe eta familia alde batera utzi eta ezezagun batekin bizitzera joan beharko zuen, hau inoiz lehenagotik ikusi gabe.

"Emakumeak indarrez eramaten zituzten ezkontzara, ez haurrak zirenean, baizik eta gazte garatuak zirenean. Behin emakumea entregatuta, ohorezko damak, nolabait deitzearren, bere kargu hartzen zuen, ilea mozten zion, mantu bat eta gizon sandalia batzuk jartzen zizkion eta lurrean etzaten zuen. Orduan, senargaiak, bere mahaian afaldu ondoren, ohi zuen bezala, ez mozkortuta, ez gehiegikeriengatik mugatuta, baizik eta sasoi betean, isil-isilik irristatzen zen gelan, birjintasuna galarazten zion eta bere besoetan eramaten zuen eztei-ohera. Gero, berarekin denbora labur bat igaro ondoren, lasai asko itzultzen zen bere gelara, gainerako gizon gazteekin bertan lo egiteko " .^[2]

Antzinako Greziako emakumeen moduan, Antzinako Erroman ere emakumearen rolik garrantzitsuena amatasuna zen, gizartearekin zuen betebehar handienetakoa, eta bere obligazioa ezkontzea zen. Inposaketa hori ez zen emakumearena bakarrik, gizonarena ere bazen. Garai Errepublikanoan, familia, gizarte patrizioaren oinarri ukaezina zela ezarri zen, eta ideal honek, Inperioan zehar iraungo zuen.^[3] Erromatar moralarentzat, ezkontzak, familia iraunaraztea esan nahi zuen, seme-alabak ugalduz, hauek, familiako kide izan aurretik, pater familiak onartu behar zituelarik, edo, bestela, abandonatuak izango zirelarik. Are gehiago, paterrak berak ere onar lezake nahi gabeko haurdunaldi bat etetea, edo agindu, baina zigor gogorra ezarriko litzaioke eten edo baimentzen duen senitartekoari, haren baimenik gabe.

Erromatarren arteko ezkontza ez zen idatziz onartzen; lekukoekin zeremonia bat egiten zen, non, gainera, emakumearen ezkonsaria ematen zen (bat izanez gero), eta, jakina, baita festa bat ere. Ez zegoen alkaterik edo erretorerik zeremonia ikusteko. "Botere publiko batek ere ez zuen zigortu behar" ekintza pribatua zen, baina lekukoak eramatea derrigorrezkoa zen. Hasieran, patrizioak bakarrik ezkon zitezkeen (Erromako fundatzaileen ondorengo jainkotiarrak), baina K. a. 445 inguruan. K. a. 36an, gainontzeko hiritarrak ere ezkondu ahal izan ziren, plebeioak barne. Inoiz ezkondu ezin izan zirenak esklaboak, atzerritarrak, aktoreak eta prostitutak izan ziren.^[4]

Ezkontzeko gutxieneko adina hamalau urtekoa zen gizonentzat eta hamabi urtekoa emakumeentzat. Ezkondu ahal izateko, bi gurasoek onartu behar zuten. Ezkontzeko datarik gogokoena ekaina zen, udako solstizioa baino lehentxeago (ekainak 21), eguzkia bere gorenean dagoenean. Ezkontza-ohituretako bat hamar lekukoren presentzia zen, baita ezkontza-opariena ere. "Ezkontza gaua bortxaketa legala zen", baina baziren emaztearen herabetasuna errespetatzen zuten gizon batzuk ere, baina kasu horietan sodomizatu egiten zuten; ohitura bera aurkitu da Txinan. Ezkontza aberasteko legezko bide bat zen (ezkonsariaren bidez), baina, batez ere, erromatarrek familia nukleoa mantentzeko (familia izena) eta ondarea belaunaldi batetik bestera pasatzeko zuten modua zen. Erroman, "Monogamia esklusiboki da nagusi", bai ezkontzan, bai ohaidegoan.

Ezkondu aurreko egunean, neskalagunak bere haurtzaroko jostailuak Lares familiarrari eskaintzen zizkion (etxeko sarrerako estatuatxoetan irudikatutako jainko familiarra, arrotzengandik babestea helburu zuena), baita bere bulla ere (jaio eta zortzigarren egunetik erabiltzen zuten begiko gaitzaren lepoko babeslea). Ezkontza eguna segizio batekin hasten zen; zuziak pizten ziren senargaiaren etxerako bidean. Emaztegaia, aurpegian belo bat zuela, gurasoak bizirik eduki behar zituzten hiru haurrek laguntzen zioten. Bi haur eskutik helduta zihoazen emaztegaiaren ondoan, eta hirugarrena aurrean zihoan, emaztearen etxean lehenago piztutako elorri zuzi batekin. Zuzi honen hondakinek, bizitza luzea emateko ahalmena zutela uste zen. Ezkongaiak elkarren ondoan esertzen ziren, biak ala biak burua belo batez estalia zutela, sakrifizio batean eskainitako ardi-larruz estalitako banku batean. Gero, senargaiak aldarearen eskuinaldera buelta bat eman, gatz pixka bat hartu eta espeltaz —gari barietate batez— eginiko ogi biribil bat, farreus panisa, hartzen zuen. Ekintza horrek batasuna bermatzen zuen, eta emakumea une horretan aitaren eskuetatik senar sutsuaren eskuetara pasatzen zen. ^[5]

Bikingoen ezkontzetatik oso gutxi dakigu oraindik, arkeologian oinarritu ezin garen gai horietako bat delako, eta gure iturri gehienak gerokoak direlako, kristauak jada. Horrek esan nahi du litekeena dela haietan kontatzen zaiguna kristautasunez beteta egotea eta pintzekin irakurri behar izatea. Horregatik, batzuetan, interesgarria da pixka bat atzerago joatea.^[6]

Ezkontza bikingoa gertaera garrantzitsua zen ez bakarrik ezkongaientzat, baita euren familientzat ere. Biek prestatzen zituzten dohainak, elkarri oparirik baliotsuenak emanez: larruak edo armak. Emaztegaiak lihozko eta artilezko arropa, gorua, oihalak eta ohea bezain ezinbesteko ezaugarria ekartzen zizkion senarraren familiari. Familia aberatseneko andregai batek, zilarrez eta urrez egindako bitxi dotearen zati bat, abereak, etxalde bat edo baita finka oso bat ere izan lezake.^[7]

Bikingoen ezkontza-erritoak gure egungo erritoen oso antzekoak ziren, hain zuzen ere, tradizio modernoetako batzuek xehetasunez kopiatzen dituzte garai horietako ohiturak. Ezkontza egunean, opariak senideei ematen zitzaizkien, eta, horren ondoren, ezkontza-prozesio osoa zeremoniarantz abiatzen zen. Prozesioari dagokionez, tradizioa honako hau zen: ezkongaiek, gonbidatu guztiekin batera, elkartzea amaitzen zen lekura iritsi behar zuten, eta, zenbat eta distantzia handiagoa izan, orduan eta indartsuagoa izango zen ezkontza. Haien atzetik zetorren jendetzak mota guztietako soinuak egin behar izaten zituen, batez ere oihuak eta kantuak, eta zenbat eta zarata handiagoa egin, orduan eta urrunago uzten zituzten ezbeharrak familiengandik.

Senargaiek, orain bezala, eraztunak trukatzen zituzten, baina beste era batera: bata besteari ematen zizkioten ezpata-puntaren gainean eta bitxikeri bezala, bikingoek etxerik luzeenean ospatzen zuten ezkontza.^[8] Senargaiak emaztegaia etxera ekarri eta oturuntzaren lekuraino eraman behar zuen: bera estropezu egin eta erortzen bazen, bere ezkontza-bizitza ez zen lasaia izango. Bestela, bakean eta zoriontsu biziko lirateke. Senar-emazteen artean ezpata-trukea egiten zen: emazteak senarraren ezpata mantentzen zuen seme bat adin nagusitasunera iritsi arte.

IX eta X. mendeen artean, ezkontza prestigio soziala lortzeko bitarteko bezala ikusten zen. Nobleak eta erregeak, aktiboki, emazteak bilatzen hasi ziren familia ospetsuen artean, hauen ospea, kargu garrantzitsuak betetzeko euren nahiak justifikatzeko baliatzen zutelarik. ^[9]

Behe Erdi Aroan, ezkontzaren bidez, familia berriaren interes ekonomiko eta finantzarioak zabaltzea ahalbidetuko duten harremanak bilatzen dira. Horrela, ez zen harritzekoa emakume oso gazteak adineko zaldunekin ezkontzea.

Laterandar IV. kontzilioarekin, 1215ean, Eliza Katolikoak ofizialki erregularizatu zuen ezkontza lehen aldiz. Kristautasunaren eta barbaroen inbasioen etorrerarekin, ezkontzaren praktikak, itxura pribatua hartu zuen, etorkizuneko emaztearen etxean egiten zena. Lekukoak ere agertu ziren, eta, izatez, sortu berria zen gizonaren eta emakumearen arteko loturaren baliozkotasunaren lekukotasuna eman behar zuten. Azkenean, pixkanaka-pixkanaka, senar-emazteek gaur egungo forma hartu zuten. Bereziki, kristautasunak ezkontzaren oinarri diren kontzeptu batzuk sartzen ditu, gaur egun ulertzen dugun bezala: aukeratzeko askatasuna, pertsona bakoitzak bere ezkontidea askatasunez aukeratzea bultzatzen zuena; elkarrekiko fideltasun-betebeharra; ezkontide bat hil arteko banaezintasuna. Seme-alabak maitasunez hartu eta hezi behar direla ere uste da. Era berean, zenbait arau ezartzen dira, hala nola argitalpenen erabilera ezartzea (ezkutuko ezkontzak saihesteko); ezkontideentzat gutxieneko adina ezartzea (haurren arteko ezkontza eragozteko, batez ere oso neska gazteena); eta ezkontzaren deuseztasuna arautzea, sakramentua baliogabea bada, dela pertsonaren indarkeriaren ondorioz, dela bahiketaren ondorioz, dela ezkontzarik ez egitearen ondorioz, dela ezkutuko ezkontzaren ondorioz.^[10]

Ezkontzak gurasoen baimenik gabe egin zitekeen, Elizak senar bakoitzaren erabakia zela uste baitzuen, baldintza bakarra adin nagusikoak izatea zen. Ezkontzeko garaia ezberdina zen emakumezkoa izan edo gizonezkoa izan: emakumezkoak 12 urtetik aurrera ezkondu zitezkeen; gizonezkoak, berriz, 14 urterekin. Noblezian, emakumea 15 urterekin zen, eta gizona 18 urterekin. Plebeioen artean, emakumea 12 urterekin zen, eta gizonak 13 urterekin.

Ezkontzak, germaniar zuzenbidean oinarrituak izaten ziren, bereziki, familia garrantzitsuen artean, izan ere, boterea eta dirua ziren zeremonia honetan garrantzizkoenak. Ezkontza-ezkontzaren zeremonian antzezten da ezkontza-lotura, eta une horretan gurasoek kopuru jakin bat jasotzen dute, gurasoen emaztegaiaren gaineko boterearen erosketa sinboliko gisa. Ezkontza, emakumearentzat, bere buruaren entrega moduko bat zen (traditio puellae). Ugaltzeko adinean zegoen emakumearekin, ezkontza zeremonia solemne batekin ospatzen zen, eta, ondoren, bazkari eta festak antolatzen ziren, eta, azkenik, emakumea aitaren etxetik senarraren etxera pasatzen zen, legezko ahalarekin gertatzen zen bezala.^[11]

Goi klaseen artean, ezkontza bazkariak bereziki oparoak ziren: eperrak eta oilagorrak, gazta eta pastelak, fruitu lehorrak... Ardo gehiegi zerbitzatzen ziren ezkontzetan, eta ohikoa zen gizonak mozkortuta geratzea.

Ezkontza elizkizunak eguerdia baino lehen eta jendaurrean izan behar zuen. Apaizak ezkongaiak bedeinkatzen zituen, bedeinkapenean, lekukoek belo bat zintzilikatzen zuten senargaien buruen gainean, gero genealogia aztertzen zen, senar-emazteak ahaide izan ez zitezen. Formula oso sinplea zen, senartzat hartzen zaitut edo eraztun honekin zurekin ezkontzen naiz eta nire gorputzarekin ohoratzen zaituztet. Eraztun trukeak, promesa trukaketa esan nahi zuen. XIV. mendean, gurasoei, ezkonduz gero, seme-alabak jaraunsgabetzeko eskubidea ematen zaie, euren baimenik gabe.

Aurreko aroetan bezala, Aro Modernoan ere emakumearen rola ez zen ezkontzea eta amai izatea besterik. Covarrubias- ek bere “Tesoro de la Lengua Castellana y española” obran ematen duen definizioan bezala, “Ezkontzaren hitza matre-tik datorrela, emakumeak duelako seme-alabak hazteko ardura, jaiotzen direnetik aitak diziplinatzeko adina izan arte.”^[12]

Garai honetan ezkontzan familiarteko erlazioaren hauskurarekin zerikusi handia dauka. Emakume eta gizonezkoak ezkontzaren bitartez aro berri bat sortuko dute beraien bizitzan, familiak alde batera utziz. Erreformisten esan ohi dute Aro Modernoan garai hau arte ikus daitezken ezkontzarik malguenak izan zirela. Eliza katolikoak honi buelta eman nahian, Kontrarreforma sortzen du, “Trentoko Kontzilioa ” izenarekin, non bertan ezkontzako puntu garrantzitsuak aldatu eta definitzen diren.

Garai hori baino lehen, gizonak eta emakumeak etorkizunerako hitza ematen zioten elkarri, ezkontzeko konpromisoan oinarrituta.^[13] 1563ko azaroaren 11ko Tametsi dekretua ezartzen da ezkontza sakramentu bat zela eta izaera hori ematean, Jainkoak sortutako erakunde gisa berresten da. Elizak ezkontza baten alde egiten du, non ezkongaiek alderdien adostasunarekin jotzen duten, baina Antzinako Erregimenean jada jakina denez, ezkongaien gurasoek ezkontza asko hitzartzen zituzten.

Garai honetako ezkontzen gehiengoak hitzarmen baten ondorioz eginak ziren, hau da, ezkontide ziren bikotearen aitek eginiko hitzarmena. Ezkonsaria, erregimen ekonomikoa eta norbere tituluak itunetan finkatuak geratzen ziren, eta horiek betetzen ez baziren, ezkontza-akordioa hautsi zitekeen.^[14] Maitasunez (aitaren baimenik gabe) hartutako ezkontzen kasuan, ia ez dago ez dirurik ez klase sozialik; garrantzitsuena garrantzia izatea eta familia bat sortzea zen, abizena betikotzearekin batera. Komenentziako ezkontzen ondorioetako bat maitaleen eta legez kanpoko seme-alaben ugaritzea zen, XVII. mendean zehar gehiegi hazi zen legez kanpoko seme-alaben kopurua, eta, ondorioz, handitu egin ziren sasiko seme-alabak hartzen hasi ziren gremioak, horrek, kito egiten du gizartearen egituran.

Ezkontza elizan ospatu behar zen, ezkongaiek hartutako konpromisoaren bi funtzio betetzen dituen erretorearen aurrean.Sakramentua burutu baino lehen, "Ohartarazpenak" egiten ziren, oharren helburua ezkongaien abandonua saihestea zen.^[15] XVIII. mendearen hasieran, Trentoko Kontziliotik urruntzen diren aldaketak sortzen hasi ziren eta XVIII. mendean, arraroa den arren, emakume ezkonduak gainerako emakumeek baino askatasun handiagoa zuen, nahiz eta honek zenbait ilustratu bezala kritikatzen zuen, askatasun horrek ezkontzaren ospea galtzea zekarrela uste baitzuten.^[16]

XX. mendearen erdialdera arte, Gizateriaren gehiengoaren familia-ereduak zenbait ezaugarri zituen: ezkontza formala izatea, ezkontzaren eremura mugatutako sexu-harremanekin; senarrak, gurasoek seme-alabekiko duten boterea, edo adineko gazteek duten boterea; familia-unitate zabalak eta gurasoen eta seme-alaben oinarrizko egitura familiaren funtsezko nukleo gisa.

XXI. mendeaz geroztik asko aldatu dira ezkontzeko ohiturak mundu osoan. Gaur egun, ezkontza erakunde zaharkitua da, arkaikoa, eta eraldatzen ari behar du, izatezko elkarketen eta giza bizikidetzako gizartearen argitan, nortasunaren garapen askea aitortzearen mesedetan.

Ezkontza lotura aske, legezko, kontratu eta harreman pertsonaltzat hartzen da, hasiera batean gizon bakar baten eta emakume bakar baten artean, baina neurri txikiagoan uzten da sexu bereko pertsonen arteko inklusioa. Gainera, izatezko batasunen aitorpenari dagokionez (homosexualak, adibidez), ezkontideak, besteak beste, figura juridikoa planteatzen du, pertsona ororen giza eskubideen mesedetan, baina ez ezkontza gisa, bizikidetzako sozietate baten barruan baizik.

Ezkontza hori une zailetan gauzatzen da, eta une horietan gero eta gehiago gertatzen dira dibortzioak, hainbat arrazoi direla eta: arazo ekonomikoak, interes askotarikoak, ezkontideen bizimoduen aldaketak, baliorik eza, komunikazioa, interesak eta teknologia neurriz kanpo erabiltzea, besteak beste.

Afrikan, tribu, kultura eta erlijioen aniztasuna dela eta, askotariko tradizioak daude ezkontzei dagokienez. Mundu "garatuan" sozialki onartuta ez egoteagatik harritzen gaituzten tradizioak, edo, are gehiago, batzuk hain gustukoak izan daitezkeenak, gure ezkontzan txertatzen ditugulako.

Kultura gehienetan bezala, Afrikako ezkontza batek bi familiaren batasuna sinbolizatzen du, ez bakarrik bi gizabanakorena, baita bi triburen elkarketa edo adiskidetasuna ere. Era berean, andregaiak oso rol garrantzitsua du, ezkontzen dena izateaz gain, familiari luzapena emango diola esan nahi baitu. Eta, beste herrialde batzuetako ezkontza edo tradizioen kontrara, senargaia da beharrezkoa izanez gero herriaz emaztegaiaren ordez alda daitekeena. Era berean, zeremoniek egunak iraun ditzakete eta ospakizun nahiko landuak dira, aldi berean bikote bat baino gehiago ezkontzera ere iritsiz.

Emakume afrikarrei txikitatik irakasten zaie emazte onak izaten, eta, datu bitxi gisa, hizkera sekretuak ikasten dituzte, emakume zaharren bidez, senarrak jakin gabe beren ezkontza-arazoez hitz egin dezaten.

Normalean, familiek bikotekidearen aukeraketan parte hartzen dute, pertsonaren eta familiaren ezaugarriak aztertuz, baina bakoitzak bere aukera egiten du. Gainera, ezkonsariak Afrikako ezkontzetan jarraitzen du. Afrikako alde batetik bestera ohiturak aldatzen diren arren, normalean, honako puntu hauetan bat etorri ohi dira:

Bai, Afrikan emakumeen arteko ezkontza dago, baina gehiago da batasun sozial bat, emakume antzu bat, ekonomia indartsu, alargun edo bakarrik geratzen dena, eta beste emakume batekin elkartzen dena, ekonomia askoz baxuagoa duena, aurretik emakume antzuak edo "senargaiak" aukeratutako maitale batekin seme-alabak sor ditzan.

Afrikako ezkontza gehienak monogamoak dira, baina poligamoa izateak prestigio soziala izatea esan nahi du, eta lehen emaztea izaten da senarra berriz ezkontzera animatzen duena. Horrela, lehen emazteak lana utzi eta familia bakarra mantentzeko esku gehiago daudela esan nahi du.

Senargaiak jantzi tradizionalez janzten dira eta erabiltzen den oihala kita deitzen da, gonbidatuak ere eskuz egindako oihal horrekin janzten dira eta sinbologiaz betetako estanpatu oso deigarriak dituzte, nahiz eta lehen maila sozial altuko pertsonek bakarrik erabiltzen zuten.

AEBko ezkontzetako tradizioak eta Europakoak ez dira oso desberdinak. Are gehiago, azken hamarkada hauetan Estatu Batuetatik zuzenean mailegatutako tradizio asko hartu ditugu. Hala eta guztiz ere, eztei-estilo iparramerikar tipikoaz hitz egitea nahikoa desberdintasun dago. Proposizio handiekin hasten den bat. Nahiz eta, berriz diogu, erromantizismo hori ez den Estatu Batuetako ezkontza bakarra, estatubatuarrak izan dira eskuko eskarietan sormen eta baliabide gehien inbertitu dutenak.

Denek "bai" esan dutenean, ezkontza prestatzen hasiko dira. Balio handiko zeremonia da estatubatuarrentzat, beste herritar batzuek baino diru gehiago inbertitzen baitute hura prestatzeko. Ezkontzaren aurretik, eta hau tradizio estatubatuar tipikoa da, "Engagement session" bezala ezagutzen den aurreezkontza bat gertatzen da, konpromiso saio bezala itzul daitekeena. Saiakera moduko bat, ezkontzak bikain ateratzeko. Ezkontza amerikarrean xehetasunik txikiena ere zaintzen da.

Hori bai, estatubatuarrek zeregin horiek guztiak wedding plannerraren esku uzten dituzte. Funtsezko figura da ezkontza guztietan, guztia antolatzen baitute. Gonbidatuak kudeatzetik ezkontza osatzen duten jarduerak koordinatzera, cateringa kontratatzetik eta askoz ekintza gehiagotara. Ezkontza-zeremonien antolaketan berariaz espezializatutako profesionalak dira. Lehen esan dugun bezala, estatubatuarrarentzat ezkontzek aurrekontu, lan eta koordinazio handia eskatzen dute.

Ezkontza estatubatuarren beste berezitasun bat konpromisozko botoak dira. Milioika aldiz ikusi dugu hau milioika filmetan. Senargaiak eta neska-lagunak asteetan sortzen dituzten hitzaldiak, bakoitza bere aldetik, aldarean elkarri esateko. Oso hunkigarriak izaten dira, erromantikoak eta, gehienetan, beste pertsonaren eta harremanaren ezaugarri zehatzak aipatzen dituzte. Dantza ere funtsezkoa da Estatu Batuetako ezkontza jaietan. Bai mutil-lagunarena neska-lagunarekin eta bai hauek bere lagun eta senideekin.^[17]

Emaztegaiak gaur egun ezkontzera behartzen ez dituzten arren, ezkontzea oso ohikoa izaten jarraitzen du, hau da, bikoteak gero eta gehiago maitasunagatik ezkontzen diren arren, antzinako tradizio txinatar batzuk oraindik errespetatzen dira, adibidez, Xinliangcha- tearen zeremonia kasua, VII. mendekoa, bertan, familiek, ohi, te joku bat mantentzen dute tradizio honetarako soilik erabiltzeko.^[18] Tradizionalki, te zeremonia, mutil-lagunaren gurasoekin egiten da, eta, ondoren, beste behin, aitona-amonekin eta familiako beste kide batzuekin. Tea pixka bat goxatzen da, eta te ontziek, batzuetan, bi data gorri eta loto haziak izaten dituzte. Te gozoak zorte ona dakar, datak eta loto-haziak ondorengoen ekoizpen azkarraren ikurrak diren bitartean.

Txinatar Urte Berrian tradizio bat kolore gorriaren presentzia da, gorriak, zorte ona irudikatzen du, eta horregatik, kolore hau ezkontzaren janzkeran, dekorazioan eta beste alderdi sinboliko batzuetan aurkitzen da, hala nola, soka gorri batekin konektatuta dauden ardo kopak edatean.^[19]

Herrialde askotan agertzen den errituala arroza edo beste ale batzuk botatzea da, bikotea ezkontzen den tokitik irteten denean. Arroza edo aleak botatzea ereitea bezala interpretatu behar da, emankortasuna, aberastasuna eta zorte ona sinbolizatzen dituena.

Japonian eta inguruko herrialde askotan berriz, beste mota batzuetako zeremoniak egin ohi dira. Adibidez, Japonian, lau ezkontza zeremonia komun daude: Shinto zeremonia tradizionala, mendebaldeko zeremonia, ospakizun txiki bat edo argazki album zeremonia bat. Zerbitzu tradizionala garbiketa espiritual batekin hasten da, zorte onerako otoitz batekin, sake garbia edatearekin (3x3 zurrutada) eta tamagushiaren eskaintzarekin.^[20]

Aipatu beharra dago, mendebaldeko zeremonia garestiagoa dela, askoz ere arreta handiagoa jartzen baitute ezkontza zeremonian, eta batik bat, pertsona gehiago gonbidatzen dituztelako. Beraz, aurrekontu txikiagoa dutenentzat, ospakizun txikia edo argazki-album bat da aukera gogokoena. Azken aukerarako, ezkontzako argazkiak ateratzen dituzu, zenbait orduz, ezkontzeko leku erreal batean. Eta, berriro ere, Japonia ez litzateke Japonia izango zerbitzu hau eskaintzen espezializatutako konpainiak ez baleude!

Alemanian, batasunari eusteko elkarrekin egin behar duten ahalegina sinbolizatzeko, zeremoniaren ondoren, senar-emazteek zuhaitz enbor handi bat moztu behar dute eskuzko itxitura batekin. Horrek ezkontzaren zailtasunak gainditzeko prestatzen dituela uste da. Beraz, lurralde idorretan ezkontzea pentsatzen badute, gimnasioan izena ematea ez litzateke nahikoa izango.

Horrez gain, ezkontzaren xehetasunekin batera, aitabitxiek andregaia bahitu eta edatera taberna batera eramaten dute. Senargaiak aurkitu arte bilatu behar ditu, eta, gainera, kontua ordaindu behar du.

Espainian tradizioak ez dira hain bitxiak, batzuk oso adierazgarriak dira, horietako bat zilarrezko 13 txanpon eskaintza gisa eramatean datza, ezkontzako aldareak dira. Hau oparotasunaren eta bikotearen ondasun komunaren sinboloa da. 13a zortearen zenbaki bat da, eta hamahirugarren txanpon hori pobreei karitate gisa ematen zaie.

Beste tradizio bat da oturuntzan zehar senar-emazteek mahaiak zeharkatzen dituztela gonbidatuei ezkontzetarako xehetasun pertsonalizatuak emateko. Gaur egun oso modan daude gourmet produktuekin egindako ezkontzaren xehetasunak. Adibidez, gazta txikiak, ardoak, oliba-olioa, baita jatorri naturistako produktu kosmetikoak ere. Une honetan, gonbidatuek opari bat ere ematen diete senar-emazteei; eskudirutan izan daiteke, txekeak, baita bikote batzuek beren kontu-zenbakia eransten dute ezkontzako gonbidapenetan.

Frantziako tradizioak hartzea erabakitzen baduzu, ziur aski zalantza eragingo dizun bat dago hemen. Ezkongaiek ezkontza gauean bakarrik egon ahal izateko, lehenago, jaiaren hondakinekin egindako zopa bat hartu behar dute. Baina zer gertatzen da zopa hori zerbitzatzen bada eta komunetik hartu behar bada? Dena aldatzen da! Zorionez frantsesentzat. Ohitura horiek egokitu egin dira, eta orain txanpainarekin edo txokolatearekin egin ohi dira, eta kasu batzuetan bakinatxo batean edan.

Tradizio ezberdinen beste adibide bat Greziako ezkontzetan gertatzen dena da. Ospakizun hauetan dantzalekuko platerak hausten dira zorte txarra uxatzeko. Historian zehar zabaldu den ohitura da, baina jakina da lehen bikoteek etxeko atean hausten zituztela platerak. Tradizioaren beste azalpen batek dio platerek apurtzean ateratzen dituzten zaratek gertaera bortitza dela sinetsarazten dietela espirituei, eta ikaratu egiten direla.

Greziako beste ohitura bat diruaren dantza egitea da, gonbidatuek senar-emazteei txartelak itsatsi ahal izateko dantza. Zalantzarik gabe, ezkontzan dirua biltzeko modu oso sortzailea.

Poloniak eskemak aldatzen ditu eta ohikoa den neskalagunaren sorta bota beharrean, gonbidatuei beloa eta mutil-lagunaren gorbata botatzen dizkie.

Ezkontzak tradizioz eta xehetasunez inguratuta daude eta ospakizun paregabeak dira. Mutil-lagunentzat, bere bizitzako unerik garrantzitsuenetako bat da, bestela, gogora dezagun aholku ospetsu bat. Aukeratu ondo zure bikotekidea izango den pertsona, haren mende egongo baita hein handi batean zure zorion-egoera.

Eliza katolikoarentzat, "Bizitzaren eta ezkontza-maitasunaren komunitate intimoa da, Jainkoak sortua eta bere legeek arautua, ezkontideen aliantzaren gainean ezartzen da". Eliza katolikoak, bataiatutako bi kristau protestanteren arteko ezkontzak edo bataiatutako bi kristau ortodoxoen arteko ezkontzak sakramentalak direla aitortzen du, baita bataiatutako kristau ez katolikoen eta kristau katolikoen arteko ezkontzak ere. Azken kasu honetan, ordea, elizbarrutiko gotzainaren baimena lortu behar duzu, "ezkontza mistoan sartzeko baimena" deitzen dena.^[21] Bestalde, Eliza katolikoak bi kristau ez direnen edo kristau katolikoaren eta kristau ez direnen arteko ezkontzak aitortzen baditu ere, ez dira sakramentaltzat jotzen, eta azken kasuan, kristau katolikoak bere baimena eskatu behar du ezkontza gertatzen den gotzaina; baimen hori "kultuko desberdintasunari uko egitea" bezala ezagutzen da.^[22]  Biak kristau katolikoak badira, eliza katoliko batean ospatu daiteke. Alde bat kristau katolikoa bada eta bestea kristau ez katolikoa, eliza katoliko batean edo kristau eliza ez katoliko batean ospatu daitezke.^[22]

Eliza katolikoaren ikuspuntua ezkontzaren garrantziaz: Eliza Katolikoaren Katekismoak honakoa dio “Ezkontza ez da giza erakunde hutsa, nahiz eta mendeetan zehar kultura, gizarte-egitura eta jarrera espiritualetan aldaketa ugari jasan izan dituen. Desberdintasun horiek ez gaituzte beren ezaugarri komunak eta iraunkorrak ahaztea eragin behar, nahiz eta instituzio honen duintasuna gardena ez den leku guztietan, kultura guztietan ezkontza-batasunaren handitasunaren zentzu jakin bat dago. Indibiduala eta gizakia eta kristaua. Gizartea oso lotuta dago ezkontzako eta familiako bizitzako egoera osasuntsuarekin ".^[23]  Honela dio ere: "Elizak garrantzi handia ematen dio Kanako ezkontza-jaietan Jesusen presentziari. Ezkontzaren ongarritasuna baieztatzen du eta handik aurrera ezkontza presentziaren seinale eraginkorra izango dela iragartzen du Kristo. Gizonaren eta emakumearen ezkontza batzea disolbaezina da; Jainkoak berak zehaztu du.

Ezkontza Jainkoak agindutako kontratu loturatzat jotzen da, gizon bat eta emakumea elkartzen direlarik Jainkoak zuzenean parte hartzen duen harremana sortzeko. Ugalketa ez bada ere helburu bakarra, tradizionalki juduen ezkontzak seme-alabak izateko agindua beteko duela espero da. Ikuspegi horren arabera, ezkontzak senar-emazteak arima bakarrean batzen direla esan nahi du, eta horregatik gizon bat "osatu gabe" jotzen da ezkonduta ez badago, bere arima bakarra baita. Bateratu gabe dagoen osotasun handiagoaren zati bat. Ezkontzako harmonia, "shalom bayis" izenez ezagutzen dena, juduen tradizioan baloratzen da. Talmudek dio gizon batek bere emaztea bere burua maite duen bezainbeste maitatu beharko lukeela.

Ezkontza eskubideak eta betebeharrak judaismoan Bibliaren azken atalean agertzen direnetan oinarritzen dira, historian zehar errabinako agintari ospetsu askok argitu, zehaztu eta zabaldu dituztenak.

Tradizioz, senarraren betebeharra emazteari laguntzea da. Behartuta dago bere onurarako laguntza ematera; ordainetan, bere diru-sarrerak jasotzeko eskubidea ere badu. Hala ere, emaztearen eskubidea da, senarra askatu dezake hari laguntzeko betebeharretik, eta gero bere diru sarrerak berarentzat bakarrik gorde ditzake. Hori ematen duen dokumentua ketuba da.

Ohikoa ez den ikuspegiaren arabera, Biblian emaztea senarraren jabetza gisa hartzen da ^[24]. Baina geroago judaismoak zenbait betebehar ezarri zizkion senarrari, emazteari hainbat eskubide eta askatasun emanez; Izan ere, emazte judua izatea beste kultura askotan baino egoera hobea zen.  Adibidez, Talmud-ek emazteak senarrak duen duintasun eta posizio sozial bera izateko eskubidea du, baina ez du behartuta, eta ezkontza baino lehen zure egoera sozialaren ondorioz izan zenituen onura osagarriak gordetzeko eskubidea duzu.

Midrash sexu berekoen arteko ezkontzari erreferentzia egiten dion antzinako erlijio testu bakarretako bat da. Honako irakaskuntza bi aldiz aurki daiteke Midrash-en: “Huna errabinoak esan zuen Joseph errabinoaren izenean: 'Uholdeen belaunaldia ez zen suntsitu aומסיות (ereserki sexualak edo ezkontza agiriak) idatzi zuten arte gizonezko bat gizonezko batekin edo animalia batekin bat egiteko”

Judaismo ortodoxoak ez du sexu bereko ezkontzaren judu eraikuntza juridikorik. Bi judu helduek judu legezko kontratu batekin bat egin dezaketen arren, kiddushin erritoak gizona eta emakumea batzeko gordetzen dira. Judaismo ortodoxoak ez du onartzen ezkontza zibilek balio teologiko juridikoa dutenik, gizonezkoen eta emakumezkoen arteko ezkontza zibilak diren edo sexu bereko bi helduren artekoak diren.

2012ko ekainean, judaismo kontserbadorearen adar estatubatuarrak sexu bereko pertsonen arteko ezkontza zeremoniak onartu zituen 13-0eko botoarekin abstentzio batekin.^[25]

Ezkontza gizonaren eta emakumearen arteko legezko kontratua da. Senargaiak eta ezkongaiak beren borondatez ezkontzeko baimena eman behar dute. Kontratu formal eta loteslea, hitzezkoa edo paperean erlijioz balio duen ezkontza islamiarraren osagaitzat hartzen da eta ezkongaien eskubide eta betebeharrak deskribatzen ditu.

Mahoma bere profezian zeuden ezkontza ohiko praktiken legeak eta prozedurak erreformatu zituen. "Ezkontza hitzarmen bidez (ezkontzaz adostasunez)" arauak berritu ziren eta arau eta araudi multzo zorrotza ezarri zen. Debekatuta zeuden "oinordetza bidezko ezkontza" praktikak. Koraneko hainbat kapitulu eta bertso agerian utzi zituzten horrelako praktikak debekatzen zituztenak.^[26]

Lege islamikoak, gizonezkoak lau emaztetara mugatzen zituen aldi berean, emakumezkoak barne.  ( Korana 4: 3 )^[27] Ezkontzaren erakundea emakumea interesatutako bikote baten modukoa zen. "Adibidez, dotea, aurretik aitari ordaintzen zitzaion emaztegaiaren preziotzat hartua, emazteak bere jabetza pertsonalaren zati gisa gordetako ezkongaiaren opari bihurtu zen". Lege islamiarraren arabera, jada ezkontza ez da "estatutzat" hartzen "kontratu" gisa baizik. Ezkontza-kontratuaren funtsezko elementuak gizonaren eskaintza, emakumearen onarpena eta dotea ordaintzea bezalako baldintzak betetzea ziren. Emakumearen baimena beharrezkoa zen, modu aktiboan edo isilean emana. Gainera, eskaintza eta onarpena gutxienez bi lekukoren aurrean egin behar ziren. ^[28]

Ezkontzan, suttak esaten du familiaburu batek bere emaztea tratatu behar duela "adeitsua izaten, ez mespretxatzen, hari leial izaten, autoritatea ematen, apaingarriak ematen". Aldiz, emazteak "bere eginbeharrak ondo betetzen ditu, ahaideekin eta bertaratutakoekin abegitsua da, leiala da, berak dakarrena babesten du, trebea da bere eginbeharrak betetzen".^[29] Budak, emazte batek eta senar batek, bestearen lagunik onena izan behar dutela ere esan zuen (parama sakha). Hala ere, monogamia da ezkontzaren eredu nagusia, poliandria.^[30] Budismoaren ustez, ezkontza ez da sakratua, gizarte sekularra baizik, eta, beraz, ez du inolako arazorik dibortzioarekin.

Gobernuko funtzionario batek egindako, erregistratutako eta onartutako ezkontza da.^[31] Ezkontza hori gorputz erlijioso batek egin dezake eta estatuak onartu, edo erabat sekularra izan daiteke.

Bertako biztanleen erregistroa duen herrialde bakoitzak egoera zibilaren jarraipena egiten du,^[32] eta NBEko kide diren herrialde guztiek, Iranek, Somaliak, Hego Sudanek, Sudanek eta Tongak izan ezik, ezkontzeko gutxieneko adinari eta ezkontzen erregistroari buruzko Nazio Batuen Konbentzioa sinatu zuten (1962). Edo ezkontzak erregistratzeko erantzukizuna dakarten emakumearen aurkako bereizkeria mota guztiak ezabatzeari buruzko Nazio Batuen Konbentzioa (1979). ^[33]

Herrialde gehienek ezkontza zibilaren baldintzak baldintza erlijiosoetatik bereizita definitzen dituzte. Zenbait herrialdek, Israelek kasu, baimena ematen dute bikoteak erregistratzeko baldintza batekin: lehenik estatuak onartutako zeremonia erlijioso batean ezkondu izana edo beste herrialde batean ezkondu izana.

Berarekin ezkontzeko asmoz emakume bat bahitzen duen gizon bat da. Bahiketaren ondorioak izan daitezke, ezkonkideen arteko bortxaketa, nahi gabeko haurdunaldiak eta gizonak emaztearen aurka egindako abusu fisikoa (esklaboa).^[34]  Kasu batzuetan, emakumeak lagundu egiten du edo bahiketan sartzen da, normalean bere gurasoen aurpegia salbatzeko ahaleginean. Jurisdikzio askotan, bortxatzailearekin ezkontzeko legeek bultzatzen zuten hori. Praktika legearen aurkakoa denean ere, aplikazio judiziala laxoa izaten jarraitzen du arlo batzuetan. Neska-lagunak bahitzea sarritan (baina ez beti) haurrak ezkontzeko modu bat da.^[35] Neska-lagunaren prezioaren praktikarekin eta hori ordaintzeko gaitasunik edo borondaterik ezarekin lotuta egon daiteke.^[36]

Kultura batzuk (zirkasiarrak, adibidez^[37]) Emaztegaien bahiketaren erritual sinboliko bat mantentzen dute, ezkontza baten inguruko tradizioen zati bezala. Iturri batzuen arabera, eztei-bidaia harrapaketa bidezko ezkontzaren erlikia bat da, eta senarrak emaztearekin ezkutatuko da senideen errepresaliak saihesteko, emakumea haurdun geratzeko hilabete amaieran.^[38]

Senargaiak hirugarren batek aukeratzen ditu, haien ordez. Gaur egun, ezkontza moldatuak ohikoagoak dira Hego Asian, Afrikan^[39], Ekialde Ertainean, Latinoamerikako zati batzuetan, Asiako hego-ekialdean^[40] eta Ekialdeko Asiako eskualde batzuetan; garatutako herrialde batzuetan praktika honek errege familia batzuetan jarraitzen dute Japoniako eskualdeetan, immigrante eta etnia taldeetako gutxiengoen artean.

Moldatutako senar-emazteek forma ugari har ditzakete, hala nola behartutako ezkontzak (non neska-lagunak edo senar-emazteek, edo biek, ez baitute aukerarik gaian), edo adostasunezko ezkontzak (non senargaiak eta senargaiak kanpoko pertsonek elkartzen dituzten).

Behartutako ezkontzak, kultura batzuetan oraindik praktikatzen badira ere, normalean nazioarteko arauen azpitik daudela jotzen da eta Nazio Batuek kondenatu egin dituzte. Ezkontza behartuen barruan, haurren ezkontzaren azpikategoria espezifikoa bereziki kondenatuta dago.^[41] Ezkontza konpondua ez da ezkontza autonomoa – Maitasunagatik ezkontza deritzona munduko leku batzuetan –, non pertsonek beren ezkontideak aurkitu eta hautatzen dituzten; ezkontza konponduak, aldiz, gurasoek edo ahaide nagusi batek finkatzen dituzte eskuarki. Kasu batzuetan, konpondutako ezkontzak, apaiz bat edo buruzagi erlijioso bat bezalako ezkongai bat, ezkontzeko webgune bat, lagunarteko lagun bat edo konfiantzazko heren bat eskatzen du.

Moldatutako ezkontzak aldatu egiten dira naturan eta lehen aurkezpenaren eta konpromisoaren artean igarotzen den denboran. "Sarrera bakarreko" ezkontza konpondu batean, ezkontza ia antolatu gisa ere ezagutzen dena^[42] edo lagunduta^[43] gurasoek edo tutoreek ezkontide edo demandatzaile potentziala aurkezten dute. Hortik aurrera, bi pertsonen esku dago harremana garatzea eta azken hautaketa egitea. Ez dago zehaztutako denborarik. Hori gero eta ohikoagoa da Japonian, Latinoamerikako eta Afrikako zenbait tokitan, Asia hegoaldean eta Asia ekialdean.

Funtsean, onura juridikoak, ekonomikoak edo sozialak lortzea da helburua, ezkongaien artean lotura sentimental handirik egon gabe. Ezkontza zuria ere deitzen zaio. Kasu batzuetan, ezkonduek ez dute bikote bezala elkarrekin bizitzeko asmorik, eta, orokorrean, bakarrik ezkontzen dira, horietako batek herrialde batean bizitzeko eskubidea lor dezan, hau da, mozkineko ezkontza bat.

Komenentziako ezkontza, iruzurrezko helburuekin egindako ezkontza simulatua ez dena, ezta ezkontza behartua ere, ez dago legearen aurka.

Estatu Batuetan, praktika hau txartel berde bidezko ezkontza bezala ezagutzen da. Australian, komenientziazko ezkontzak izan dira gazteentzako subsidioaren gobernu-legeetan arreta jartzeko. Estatu Batuetan, Vietnamgo gerra garaian, bikote batzuk ezkondu egin ziren gizona soldaduskan egon zen bitartean; bikoteak kontakturik ez izatea erabaki zuen, eta, ondoren, ezkontzaren amaieran, baliogabetze bat gertatu zen (ohi, urtebete). Iragarkiak, eskuarki, ikasleen egunkarietan argitaratu ziren horretarako. Hutsune legalak aprobetxatzen dituztenez, komenentziazko ezkontza faltsuek ondorio legalak izaten dituzte sarritan. Adibidez, Immigrazio Zerbitzuak (USCIS) 250.000 dolarreko isuna eta bost urteko kartzela-zigorra ezar diezaioke. ^[44]

Komenentziazko ezkontzak, sarritan estatuko ezkontzak deituak, beti izan dira toki komunak familia erreal, aristokratiko eta boteretsuetan, bi etxe boteretsuen arteko aliantzak egiteko.

Haurren ezkontza antzeko ezkontza edo lotura formala edo informala da, haur baten eta heldu baten edo adin jakin bateko haur baten artekoa, normalean hemezortzi urtekoa.^[45]

Haurren ezkontzen gehiengoa neska eta gizon baten artekoak dira,^[46] eta genero-desberdintasunean dute jatorria.^[47] Ezkontzeko adina handiagoa edo txikiagoa izan daiteke herrialde jakin batean. Adina 18 urtekoa denean ere, kultur tradizioek legeria baliogabetu dezakete, eta jurisdikzio askok aurreko ezkontza ahalbidetzen dute gurasoen baimenarekin edo egoera berezietan, hala nola haurdunaldia nerabezaroan.^[48] Haurren ezkontzak haurren eskubideak urratzen ditu, eta ondorio orokorrak eta epe luzekoak ditu neska-lagunentzat. Neskentzat, osasun mentaleko arazoez eta hezkuntzarako eta lanbide-aukeretarako sarbiderik ezaz gain, ondorio kaltegarriak ere sartzen dira osasunean, haurdunaldi goiztiarraren (nerabezaroko haurdunaldia barne) eta erditzearen ondorioz. Haurren ezkontzen kausen artean pobrezia, emaztegaiaren prezioa, ezkonsaria, tradizio kulturalak, presio erlijioso eta sozialak, eskualdeetako ohiturak, haurra helduarora arte ezkongabe geratzeko beldurra, analfabetismoa eta emakumeek diruagatik lan egiteko duten ezintasuna daude.^[49] Ikerketen arabera, sexu-heziketa integrala lagungarria izan daiteke haurren ezkontzari aurrea hartzeko.^[50]

Ezkontza morganatiko esaten zaio maila sozial desberdineko bi pertsonen artean egindako elkartzeari — adibidez, printzearen eta kondesaren artean edo noblearen eta plebeioaren artean —, non ezkontideak eta batasun horretako edozein seme-alabek noblearen tituluak, pribilegioak eta jabetzak heredatzea edo lortzea eragozten den. Antzinako Erregimeneko konbentzio sozial eta kulturalei buruzko terminoa da. "Ezkerreko eskuko ezkontza" bezala ere ezagutzen zen, ezkontza mota honetan, senargaiak, emaztegaiaren eskuineko eskuari, bere ezkerreko eskuarekin eusten ziolako, normalena, alderantziz egitea denean.

Ezkontza mota hau ezaguna zen germaniar zuzenbidean, herri askoren zuzenbidera pasa zena. Dirudienez, bere izena, morgen (goizekoa) eta gabe hitzetatik dator. Batzuetan ezkontza salikoa ere esaten zaio. Eliza katolikoak beti beste ezkontza bat bezala hartu zuen.^[51]

Nagusiki, noble baten eta plebeio baten artean egiten da, edo alderantziz, azken hauek oso ohikoak ez diren kasuak diren arren, eskuarki emakumeek ez baitituzte titulu eta pribilegioak jasotzen. Ezkontza mota honetan, ezkontide bakoitzak bere jatorrizko egoera soziala mantentzen du. Ezkontza honetatik jaiotako seme-alabak seme-alaba morganatiko gisa ezagutzen dira, eta legezko ondorioetarako, seme-alaba legitimotzat hartzen dira.

Endogamia (antzinako grezieratik endon, barruan eta gamos ezkontza) jatorri komuneko banakoen arteko ezkontza, elkarketa edo ugalketa da, hau da, familia, leinu edo talde berekoa (erlijiosoa, etnikoa, geografikoa). Ezkontza klase sozial bereko pertsonen artean egiten bada, homogeneoa deritzo. Neba-arreben edo gurasoen eta seme-alaben arteko ezkontzak intzestua dira, eta ez dira formalki endogamiatzat hartzen (tabu izaten dira ia gizarte guztietan); hala ere, lehengusu edo senide urrunen arteko ezkontzak endogamikotzat hartzen dira. Era berean, jokabide endogamikotzat jotzen da gizarte-talde jakin batetik kanpoko kideak sartzeari uko egitea.^[52]

Biologian, endogamia espezie bereko banakoen arteko gurutzaketari dagokio, populazio isolatu geografiko zein genetikoan.

Genetikan, endogamia genetikoki lotuta dauden gurasoen ugalketaren emaitza da.

Hipergamia norbera baino maila sozial edo ekonomiko hobea duen bikotekidea edo ezkontidea bilatzeko ekintza da.

Terminoa, generalki, emakumeak ezkonkide bat aukeratzeari dagokio.^[53] Hipergamia femeninoaren portaera baliabideen ekonomiari dagokionez azal daiteke, bikotea aukeratzeko askatasun-maila handia denean eta estratifikazio ekonomiko nabarmena dagoenean; izan ere, horrek segurtasun handiagoa emango lieke emakumeei seme-alabak hazteko orduan.

Monogamia (grezierazko monos, bat eta gamos, lotura), animalien munduan, ugalketa eta hazkuntza garaian sexu harreman esklusiboa duen bikotearen harremanari dagokio. Gizakiengan, monogamia harreman afektibo-sexualen eredu bat da, ezkontzak, legeak edo ohiturazko zuzenbideak zigortutako lotura baten bidez elkartutako bi pertsonen arteko sexu-esklusibotasunaren ideal batean oinarritzen dena. Harreman-eredu honetan praktikatzaile edo fededunari monogamo deitzen zaio.

Poligamia ezkontza mota bat da, non pertsona bati aldi berean zenbait pertsonarekin ezkonduta egotea baimentzen zaion. "Ezkontza asko", grezierazko honako hitzetatik datorrena da: polis eta gamos. Poliginia eta poliandria ulertzen ditu. Mendebaldeko zuzenbideak poligamia ezkontide komun bat duten ezkontza monogamoen multzo gisa baizik onartzen ez duen arren, ezkontza poligamikoen existentzia beste gizarte zientzia batzuetan modu komunean onartzen da, bereziki, ahaidetasunaren antropologiak bezala praktika poligamikoaren muturreko kasuak dokumentatu dituzten horietan. Ikuspegi antropologikotik, familia poligamiko guztiek ez dute ezkontza poligamorik, eta, beraz, zentzu hertsian, benetako gizarte poligamikoen kopurua nahiko txikia da.^[54] Gizarte poligamikoen adibide batzuen artean nazio islamikoak daude, non zuzenbideak ezartzen duen ezkontza poligamoa gizon baten ezkonkideen onarpenaren baldintzapean bakarrik existi daitekeela.

Talde-ezkontza edo ezkontza-zirkulua ezkontza-mota bat da, non gizon batek baino gehiagok eta emakume batek baino gehiagok familia-unitate bat osatzen duten, eta ezkontzako kide guztiek partekatzen dute gurasoen erantzukizuna ezkontzatik sortzen den edozein seme-alabarekiko. Talde-ezkontza, batzuetan, "Benetako poligamia" edo poligiandria deitzen da (poliginia eta poliandria terminoen konbinaziotik).

Sexu bereko pertsonen arteko ezkontza, hau da, homosexualen arteko ezkontza, gay ezkontza edo lgbt ezkontza, legez edo sozialki bi gizonek, bi emakumek edo genero bereko bi pertsonak osatutako ezkontza aitortzen duen erakundea da, bi genero baino gehiago aitortzen dituzten kulturetan.

Nahiz eta sexu bereko pertsonen arteko ezkontzak hainbat kulturatan existitu izan diren denboran zehar, Antzinako Erroman edo Txinako Fujian probintzian XIX. mendera arte, munduaren mendebaldetzeak XIX. eta XX. mendeetan desagertzera eraman zuen, XXI. mendean berriro agertuz.^[55]

Sororatoa, alargun geratzen denean, gizon batek bere emaztearen arreba batekin ezkondu behar duela dioen praktika da. Aitzitik, alargun batek bere senarraren anaiarekin ezkondu behar duela dioen praktikari deitzen zaio lebirato.

Sororezko ezkontza praktika bat da, gizonezko bat ahizpa talde batekin ezkontzean datzana (kasu honetan askotan sororezko poliginia bezala deitua),^[56] edo ahizpa bat emazte nagusi bezala eta besteak ohaide bezala.^[57]

Lebiratoaren legea edo, besterik gabe, lebiratoa ezkontza mota bat da, non seme-alabarik izan ez duen emakume alargun bat (nahitaez) bere senarraren anaietako batekin ezkondu behar den.

Oinordetza-lerroarekin eta familia-ondorengoekin jarraitzeko, lotura berri horretako lehen gizonaren izenak hildakoaren izen bera izan behar du, eta haren ondasunak jarauntsiko ditu.

Levito bidezko ezkontza klan egitura handiko elkarteetan egin da, non ezkontza exogamikoa debekatu den, hau da, klanetik kanpo. Tradizionalki ohikoa izan da herri panyabietan, jatetan, israeldarretan, hunoetan (txinatar xiongnu, hsiong-nu, etab.), mongoliarretan eta tibetarretan.

Ondorengotza-eskubidea edo oinordetza-eskubidea mortis causa oinordetza arautzen duen eta pertsona baten heriotzaren ondorengo titulartasun eta harreman juridiko aktibo zein pasiboen destinoa zehazten duen zuzenbide pribatuaren zatia da.

Ondorengotzak arautzean, alderdi garrantzitsuak jasotzen dira, hala nola:

• Hildakoaren edo kausatzailearen ondasunei emango zaien destinoa. Borondatearen autonomiaren jardun-eremua, beharrezkoak diren aginduzko arauak eta kausatzailearen borondatea ordezkatuko duten xedapen-arauak zehazten dira, testamenturik ez badago.
• Testamentuaren baliozkotasun-betekizunak, testamentuan agertzen dena benetan testamentugilearen borondatea dela ziurtatzeko.
• Emari erliktua banatzeko beharrezko izapideak.

Guraso-ahala (latinez: patria potestas) Antzinako Erroman sortutako erakunde juridiko bat da, zenbait herrialdek, irismen ezberdinekin, aitaren eta, azken hamarkadetan, amaren eta emantzipatu gabeko bere seme-alaben arteko harremanak arautzeko sortua. Sistema erromatar zuzenbideak sortu zuen, aitak (latinez: pater familiae) seme-alaben gainean zuen botere esklusiboa ezarriz, pater familiaeak bere emazte eta esklaboengan zuen boterearekin integratuz.

Europako herrialde batzuek guraso-ahalaren sistema ezarri zuten, alde batetik gurasoen eta bestetik seme-alaben arteko harremanak arautzeko. Urteak igaro ahala, guraso-ahaleko sistemak aldatu egin dira, gizonen eta emakumeen arteko berdintasunezko xedapenak sartzeko, institutuaren ohiko ikuskera hierarkiko patriarkala murrizteko, bai eta haurra subjektu gisa eta haurraren interes gorena printzipio gidari gisa txertatzeko ere.

• Obedientzia-betebeharra: Seme-alabek gurasoei obeditu behar diete, guraso-ahalpean dauden bitartean.
• Errespetuaren betebeharra: Seme-alabek beti errespetatu behar dituzte gurasoak. Errespetu hori guraso-ahala amaitzen denean ere eman behar da.
• Familiaren kargak kentzen laguntzeko betebeharra: Seme-alabak behartuta daude ekitatez laguntzera, ahal duten neurrian, familiaren kargak kentzen, harekin bizi diren bitartean.^[58]
• Seme-alabak zaintzea, haiekin izatea, elikatzea, heztea eta prestakuntza integrala ematea.
• Seme-alaben ondasunak ordezkatzea eta administratzea.^[59]

Familia Kodeak ezartzen duenez, ezkontza formalizatzen denetik, ezkontideentzat eskubide eta betebehar berdinak sortzen dira (ezkontza-berdintasunaren printzipioa), ezkontza-batasunaren gaiak zuzentzeari eta maneiatzeari, eta seme-alaben hezkuntzari eta hazkuntzari dagokienez.

Kontsulen eskubideak eta betebeharrak:

• Elkarrekiko leialtasuna, laguntza eta laguntza zor dira. Elkarrekin bizi behar dutela esan behar da, eta leialtasuna eta elkarrekiko errespetua eta babesa gorde behar dira.
• Zehaztutako ezkontza-egoitzan bizi behar dute.
• Ezkontide bakoitzak familiaren gastuak ordaintzeko betebeharra du, beharrizan erkideak asetzeko, bere ahalbide ekonomikoen arabera. Bere ekarpena bere diru-sarreren araberakoa izango da.
• Emakumeak gizartean eta ekonomian baliagarria den eginkizuna betetzen du etxean, ordenamendu juridikoaren babespean.
• Ezkontide bakoitzak askatasunez jarduteko eskubidea du ezkondu aurretik aukeratu edo aukeratu duen lanbide edo ogibidean.^[60]

Tradizioak eta ezkontza-ohiturak asko aldatzen dira kultura, talde etniko, erlijio, herrialde eta klase sozialen artean. Mendebaldeko munduan egin ohi diren ezkontza pausurik ohikoenak honako hauek dira: kompromesu-eraztunaren bidez emakumeari “eskua eskatzea”, autoritatearen aurrean aurkeztea (apaiza, epailea, alkatea, etab.), zeremonia handi bat egitea, ezkongaiak elizara heldu eztei-martxa baten bidez, ezkongaien berariazko adierazpena kontratu-harremana izateagatik, eta ezkontza-eraztunen trukea.

• Zuria elkarte herrikoia da, baina, jatorrian, emaztegaiaren soinekoaren kolore zuria botere ekonomikoaren eta estatus sozialaren ikurra zen, izan ere, emaztegaiaren soinekoaren ezaugarri tipikoak zituen soineko zuri bat lortu ahal izateak, hau da, oihal asko, kalitatea, apaingarriak eta abar, balio handia zuen eta, beraz, ez zen lortzen erraza.

• Horia, Estatu Batuetan eta Ingalaterran ohikoa dena, maitasunaren eta ugaritasunaren jainkoarekin identifikatzen da. Horia, Estatu Batuetan eta Ingalaterran ohikoa dena, maitasunaren eta ugaritasunaren jainkoarekin identifikatzen da.

• Soinekoa gorria da, andregaia birjina ez denean.
• Beltza lehen ohikoa zen Euskal Herrian^[61].

Arropa oso garrantzitsua da ezkontzako gonbidatuentzat.^[62] Gonbidatuak ezin dira kolore beltzez joan zeremoniara, kolore hori hileta-ekitaldietan erabiltzen baita; agian erabili ez den beste kolore bat zuria da, ohitu egiten baita neskalaguna izatea kolore hori ikusten duena.

Ekitaldiaren aurretik, bikoteak ketubah bat (ezkontza-kontratua) formalizatzen du idatziz, senarrak emakumearekin dituen betebeharrak eta dibortzioa gertatuz gero sor daitezkeen kontingentziak zehaztuz. Ketubaha bi lekuko sinatzen dute eta ondoren juparen azpian irakurtzen da (ezkontza-palioa). ^[63]Judu ortodoxoen ezkontzetan, neskalagunari bi amek laguntzen diote, eta mutilari, berriz, bi aitek. Ezkontza batzuetan, bikoteak esan dezake bakoitza bestearentzat santututa dagoela, beste boto batzuk errepikatu eta eraztunak trukatu. Zeremonia mutil-lagunarekin amaitzen da, oinekin edalontzi bat apurtuz. Bikoteak senar eta emazte gisa kartzelan igarotzen ditu lehen uneak (ezkontzara gonbidatutakoez gain, eta beste pertsonarik gabe). Cheder yichud - "La habitación de reclusión (o 'unidad')" horrek ezkontza-lotura lausengatzen du, judu ortodoxoek debekatuta baitute beste sexuarekin zerikusirik ez duen pertsona batekin preso egotea.

Mundu musulmanean, aldaketa kultural koloretsuak daude leku batetik bestera.^[64] Koranaren arabera, bikote musulman ezkondu batek, senarrak zein emazteak, bata bestearen babesle eta kontsolatzaile gisa jokatzen dute. Ospakizunak herrialde batetik bestera ezberdinak izan daitezke, tokian tokiko kulturaren arabera, baina zeremonia nagusia Walima (ezkontza oturuntza) batek jarraitzen du. Islamean debekatuta dago gurasoentzat edo beste edozein pertsonarentzat: gizon edo emakume bat behartzea, hertsatzea edo engainatzea ezkontzeko, bikotekideen borondatearen aurkakoa bada. Ezkontza guztiak ere asmo onenekin hasi behar dira.

Te zeremonia, mendebaldeko ezkontza zeremonia bateko boto truke baten baliokidea da. Erritual hau oraindik asko praktikatzen da txinatar landatarren artean, baina, hiri handienetako gazteek, Taiwan, Hong Kong, Malaysia eta Singapurreko gazteek bezala, mendebaldeko ezkontza estiloaren konbinaketa bat praktikatzeko joera dute tearen zeremoniarekin batera. Neskalaguna bere etxetik mutil-lagunarekin irteten denean, "Zorte Oneko emakume" batek aterki gorri bati eutsiko dio buruan, hau da, "Azala altxatu, hostoak zabaldu". "Zorte oneko emakume" honek ezkontza on batekin bedeinkatua izan behar du, seme-alaba osasuntsuak, senarra eta guraso biziak. Beste senide batzuek arroza, frijole gorriak eta babarrun berdeak barreiatuko dituzte bere aurrean. Aterki gorriak espiritu gaiztoetatik babesten du neskalaguna, eta arroza eta frijoleak urrezko oilaskoaren arreta erakartzeko dira.^[65] Ezkonberriak tea aurkezten dieten gurasoen aurrean belaunikatzen dira. Tea prestatzen ari den zorte oneko emakume batek ezkonberriak eta haien familiak bedeinkatzeko esaldi lagungarriak esaten ditu. Ezkonberriek ere tea aurkezten dute, te kikarak altxatuz tea aurkeztu aurretik errespetua erakusteko. Tea hartzen dutenek opariak eman ohi dizkiote neskalagunari, bitxiak edo gutun-azal gorri bat, esaterako.

Euskal Herriko ezteiei buruz gehien zehaztu den tradizioa XIX. mendetik abiatu eta XX. mendeko erdialdera luzatzen da, tradizio modernoko ezteiak nagusitzen direnean.

XX. mendeko bigarren erdialdera arte zeremonia ospatzen zen elizarainoko segizioa egiten zen. Gehienetan, andregaiaren extetik abiatuta, segizioa bi multzotan egiten zen, bata andragairen inguruan eta bestea senargaiaren inguruan, bakoitzaren lagunek osaturik eta musika giroan. arai batean ezteien ondorengo igandean etxeko andre berriak senarraren familiaren hilobiaren aurrean eskaintza egitea ohikoa zen, eliz hartzea edo sepultura hartzea izeneko ekitaldian. Egun horretan bertan, bazkari berezi bat egiten zen etxeko eta familiakoen artean, kontraezteiak edo etxeko boda izenez.

Dibortzioa (latinez divortium) ezkontza desegitea da, baina, zentzu zabalean, ezkontza-batasunarekin amaitzea helburu duen prozesua aipatzen du. Dibortzio modernoa ezkontza lotesle kristau baten endekapen gisa jaio zen, ezkontza kristau honen sekularizazioaren logikari jarraituz.

Gizarte gehienetan, ezkontide baten heriotzak ezkontza amaitzen du eta, gizarte monogamoetan, horri esker, beste ezkontidea berriro ezkontzea ahalbidetzen da, nahiz eta batzuetan itxaronaldi edo dolua egon ondoren.

Zenbait gizarteetan ezkontza baliogabetu daiteke agintaritza batek ezkontza inoiz ospatu ez zela deklaratzen duenean. Jurisdikzioak askotan ezartzen diren ezkontzen edo ezezta daitezkeen ezkontzen inguruko xedapenak dituzte.

Dibortzioaren ondoren, ezkontideetako batek elikagaiak ordaindu beharko ditu. Dibortzioari buruzko legeak eta dibortzioa lortzeko erraztasunak oso desberdinak dira mundu osoan. Dibortzioa edo baliogabetzearen ondoren, interesdunek askatasuna dute berriro ezkontzeko.

Legezko banantzeari dagokionez, legez onartzen da hainbat ordenamendu juridikotan, eta, ondorioz, egitatezko banantzeak baino ondorio juridiko gehiago ditu, baina dibortzioak ez bezala, ez du ezkontza amaitzen. Bestalde, ez da ezkontzaren deuseztapenarekin nahastu behar; izan ere, ezkontza inoiz ez zela existitu deklaratzea baino ez da, eta herrialde batzuetako ordenamendu juridikoan araututa egoteaz gain, zuzenbide kanonikoan araututa dago, data luzearekin.

• Eztei
• Ezkongai-harreman

Sakramentuak
Bataioa • Sendotza • Eukaristia • Penitentzia • Gaixoen oliadura • Ordenazioa • Ezkontza