Hanti-Mansiisk

Eländpunkt mainitase ezmäižen kerdan Kunguran penes aigkirjas Sibiriš kuti Samar-ruhtinasen lidneihut vl 1582 — Ermakan toran sija Samar-ruhtinast vaste. 1630-nziš vozišpäi Samarovo-žilo oli olmas. Vl 1935 ühtištadihe žilod i olnut sauvomas ümbrikon Ostäko-Vogul'sk-pälidnad. Vl 1950 eländpunkt sai lidnan statusad.

Hanti-Mansiisk šingotase sömtegimištol (leibtegesed, kalan ümbriradmine, lihaproduktad), kivivoin da gazan tedištelendan edheotandoil da regionan kompanijoiden päfateroil, torguindan da toižen holituzsferan verkoil. Jugran informacižiden tehnologijoiden tedoinstitut radab lidnas.

Lidn sijadase Päivlaskmaižen Sibirin tazangištol, taigan londuseližes zonas, 50 m ü.m.t. keskmäižel korktusel, Irtiš-jogen oiktal randal. Keskuzpala sijadase 20 kilometras Irtišan lanktendaspäi Obinjogehe.

Matkad Moskvhasai om 1900 km päivlaskmha orhal vai 2600 km avtotedme, Tümenihesai om 472 km suvhe-suvipäivlaskmha orhal vai 673 km avtotedme. Lähembaižed lidnad oma Neftejugansk 194 km päivnouzmha orhal vai 239 km avtotedme i Pit' Jah 209 km päivnouzmha orhal vai 259 km avtol.

Klimat om ven kontinentaline. Tal'v om vilu, se jätktase pol'vot. Keza om läm'. Voden keskmäine lämuz om −0,8 C°, heinkun +18,4 C°, vilukun −18,9 C°. Ekstremumad oma −49 C° i +34 C°. Paneb sadegid 530 mm vodes, oleleb niid vähemba uhokus-sulakus (22..29 mm kus). Il'man vozne keskmäine relätivine nepsuz om 77 %.

Hanti-Mansiisk om lidnümbrikon üks'jäižeks eländpunktaks.

Lidnümbrikon tobmuden pämez' om sen Administracijan pämez'. Lidnan Duman ezimez' om Konstantin Penčukov vn 2017 vilukuspäi. Edeline Duman ezimez' om Vasilii Filipenko, radoi vn 2017 vilukuhusai.

Vl 1939 žilon ristitišt oli 7 500 eläjad. Vn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe Hanti-Mansiiskan eläjiden lugu oli 80 151 ristitud, vn 2021 — 107 463 ristitud. Kaik 98 692 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'.

Rahvahad (enamba 0,5 % vl 2010): venälaižed — 69,9 %, totarlaižed — 5,0 %, hantilaižed — 3,7 %, ukrainalaižed — 3,0 %, tadžikalaižed — 1,9 %, azerbaidžanlaižed — 1,9 %, mansilaižed — 1,5 %, kirgizlaižed — 1,3 %, uzbekad — 1,1 %, saksalaižed — 0,7 %, baškiralaižed — 0,5 %, toižed rahvahad — 5,3 %, rahvahuden ozutandata — 4,2 %.

Ortodoksižen hristanuskondan kuz' pühäpertid^[1] oma saudud i avaitud lidnas: Sündun Eläbzdusen kafedraline päjumalanpert' (om saudud vll 2001−2004), nell' jumalanpertid i časoun'. Protestantizman «Toižetamine»-loičendpert' i islaman pühäpert' oma letud mugažo.

Professionaližen opendusen aluzkundad oma Hanti-Mansiiskan tehnologiž-pedagogine kolledž^[2], Jugran valdkundaline universitet^[3], Hanti-Mansiiskan valdkundaline medicinine akademii^[4], Uralan valdkundaližen arhitekturiž-čomamahtoižen akademijan filial.

Avtobusad oma kundaližeks transportaks lidnas. Kezaaigan jogistancii radab. Avtotesild om saudud Irtiš-joges päliči, se om sätud vodele 2004. Lähembaine raudte mäneb 250 kilometras päivnouzmha (Pit' Jah), suvhe i lodeheze (Nägan').

Rahvahidenkeskeine civiline Hanti-Mansiisk-lendimport (latin. HMA / USHH, kirill. ХАС / УСХХ, 491 tuh. passažiroid vl 2023) sijadase vides kilometras pohjoižpäivnouzmha lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid Moskvha, Ufaha, Venäman lähembaižihe järedoihe lidnoihe i Jugradme, mugažo sezonreisid Mustmeren lebutahoiže i sijaližid reisid punolendimil.

•  
  Lidnan ohjastusen aluzkundoiden sauvuz öližel aigal (2011)
•  
  Londusen i ristitun muzei (2006)
•  
  Sündun Eläbzdusen kafedraline päjumalanpert', vn 2007 nägu
•  
  Jumalanmaman Katken pühäpert', vn 2010 nägu (om saudud vll 1996−2000)
•  
  Hanti-Mansiiskan teatr vl 2006
•  
  Jugran valdkundaline universitet, päkorpus (2011)
•  
  «Arena Jugra» (2017)
•  
  Biatlonkeskuz (2009)
•  
  Avtotesild Irtišas päliči vl 2007 (om saudud vodele 2004)
•  
  Jogistancii vl 2014
•  
  Hanti-Mansiisk-lendimportan terminalad vl 2010

1. ↑ Hanti-Mansiiskan pühäpertid sobory.ru-saital. (ven.)
2. ↑ Hanti-Mansiiskan tehnologiž-pedagogižen kolledžan sait (hmtpk.ru). (ven.)
3. ↑ Jugran valdkundaližen universitetan sait (ugrasu.ru). (ven.) (angl.)
4. ↑ Hanti-Mansiiskan valdkundaližen medicinižen akademijan sait (hmgma.ru). (ven.)

• Hanti-Mansiisk-lidnan sijaližen ičeohjastusen aluzkundoiden oficialine informacine portal (admhmansy.ru). (ven.)