Srbofobija

Srbofobija (ili anti-srpsko osećanje) predstavlja osećaj neprijateljstva ili mržnje prema Srbima ili Srbiji. Srbofobija se ispoljava u negativnim stereotipima, predrasudama i diskriminaciji prema pripadnicima srpskog naroda.

Srbofobija je nova globalna ideologija mržnje. Mi, Srbi, novi smo semiti. U stvari, mi smo metafora zločinačkog naroda. Jevreje, Turke, Nemce, Ruse, Engleze, Francuze, Holanđane, Špance, Portugalce, mrzeli su pojedini narodi, ili nekoliko naroda, oni potčinjeni ekploatisani, poraženi u ratu. Nas mrzi više od milijardu ljudi, svi koji gledaju televiziju; nas mrze oni koji nas ne poznaju, a mnogi koji ne znaju na kom je kontinentu ta Srbija. Mi smo simbol zla. Mi smo sotona sveta. Nas svet mrzi iz plemenitih pobuda; iz sažaljenja prema stradalnicima i paćenicima od našeg zločinjenja.^[1]

– Dobrica Ćosić

Kao i kod raznih drugih oblika ksenofobije, srbofobija se može ogledati u širokom rasponu ponašanja. Najčešće se ogledaju i u korišćenju uvredljivih imena za Srbe ili nastojanju da se termin Srbin etimološki izvede od neke uvredljive reči (npr. od latinske reči servius što znači "sluga"). Uz to se omalovažava srpska istorija i kultura, odnosno Srbija i Srbi opisuju isključivo kroz negativne etničke stereotipe obično vezanih uz nasilništvo, lenjost, bahatost, podmuklost, odnosno primitivizam zbog koga se Srbi i Srbija smatraju "nedostojnim" zajedničkog života s "civilizovanim", "poštenim" ili "normalnim" pojedincima, zajednicama i državama.

U svojim ekstremnijim oblicima srbofobija se iskazuje kroz akte koji za cilj imaju uklanjanje Srba iz neke zajednice. To može uključivati bojkot pojedinaca, preduzeća i institucija, odnosno otpuštanje i sprečavanje zapošljavanja lica srpske nacionalnosti iz državne uprave, školstva ili medija. U još ekstremnijim slučajevima srbofobija se iskazuje kroz pretnje, sabotaže, fizičke napade, uznemiravanje, prisilno raseljavanje a na kraju eskalira i u sistematsko etničko čišćenje, odnosno genocid.

Sam izraz srbofobija je relativno nov, a prvi ga je početkom 20. veka koristio hrvatski pisac Antun Gustav Matoš ^[2] kako bi opisao široko rasprostranjene stavove u javnom životu tadašnje Austro-Ugarske. Međutim, fenomeni koji bi se nazvali srbofobijom su postojali i ranije, odnosno datiraju od 19. veka, odnosno od vremena kada su se Srbi počeli formirati u naciju u modernom smislu. Srbofobija se tada počela odvajati od ranijih, širih oblika diskriminacije/netolerancije - prema hrišćanima (karakterističnim za Otomansko Carstvo), pravoslavcima (karakterističnim za Habsburško Carstvo), slavofobije, odnosno raznih regionalnih i plemenskih rivaliteta.

Srbofobiju u 19. veku je poticala nedovršenost formiranja srpske nacionalne države, odnosno iredentistički karakter srpskog nacionalizma koji je dovodio do konflikta sa suparničkim nacionalističkim i iredentističkim projektima kod susednih naroda (Mađari, Bugari, Albanci, Hrvati, Crnogorci, Makedonci) kod kojih se javljaju razni oblici srbofobije. Kao jedan od primera iz tog perioda se navode spisi hrvatskog nacionalističkog vođe Ante Starčevića u kojima se za Srbe koriste životinjski izrazi.

Postoje nastojanja da se ime „Srbi“ izvede iz nekih reči koje bi omalovažavale ime naroda, a time i sam narod. Srbija se u nekim istorijskim dokumentima, poput vizantijskih isl, pisala kao Servija (lat. Servia), a ime Srbi latinizovano Servs (lat. Servs), izvodeći ime srpskog naroda i njegove države od latinske reči servijus (lat. servius) što znači „sluga“. Time se htelo srpskom narodu pripisati ropski karakter, kao naroda nedostojnog da živi u slobodi već predodređenog da nad njim vladaju stranci. Aleksandar Fjodorovič Giljferding, u svojoj knjizi „O srodstvu slavenskih jezika sa sanskritskim“ (Sp. 1853), ime Srbin proizvodi od sanskritske reči „savara“, kojom se označava „niski“, „podli“, „rđavi“, „nevaljali“, „grešni“, „crni“ čovek.^[3]

Srbofobija je od regionalnog postala globalni fenomen sa majskim prevratom 1903. godine koji je širom Evrope stvorio utisak o Srbima kao "divljacima". U širenju takvog utisak se istakla Austro-Ugarska koja je razvila propagandnu aktivnost, smatrajući kako nezavisna srpska država predstavlja trajnu opasnost po njen teritorijalni integritet. Cilj je bio uveriti sopstvenu i svetsku javnost kako se Srbi mogu "dovesti u red" jedino pod vlašću "normalne evropske" države, odnosno Austro-Ugarske. Tom utisku je godine 1914. nakratko pomogao i sarajevski atentat, ali i novinski izveštaji o ratnim zločinima u balkanskim ratovima. Za vreme rata su Srbi bili izloženi diskriminaciji, zatvaranju i pogubljenjima od strane austro-ugarskih vlasti.

Borba Srbije na strani pobedničke Antante u prvom svetskom ratu je na duže vreme utišala srbofobiju na međunarodnom planu, kao što je institucionalna srbofobija nestala na područjima novostvorene Kraljevine SHS. Međutim, dominacija Srba u upravnim i vlastodržačkim kadrovima nove države, kao i zatiranje hrvatskog i drugih nacionalnih identiteta je izazvalo reakciju u obliku skrivene srbofobije. Ona će svoje najekstremnije oblike dobiti u drugom svetskom ratu kada su Srbi bili izloženi dotada nezapamćenim zlostavljanjima, progonima, masovnim ubistvima, a u tome se najviše istakla NDH gde je genocid Srba bio deo zvanične državne politike.

Titova Jugoslavija, pak, kroz zvaničnu politiku bratstva-jedinstva zabranjuje i nastoje suzbiti iskazivanje srbofobije. Ona se, pak, počinje javljati krajem 1980-ih kao reakcija na antibirokratsku revoluciju da bi ponovno eskalirala kroz etničko čišćenje u jugoslovenskim ratovima 1990-im. U istom periodu je karakteristično da je zahvaljujući svetskim masovnim medijima i njihovom beleženju srpskih ratnih zločina srbofobija opet postala globalni fenomen, odnosno odražava se kroz negativne stereotipove koji su se, pogotovo na Zapadu, održali dan-danas.

Srpski socijalista Dimitrije Tucović smatra da je mržnja albanskog naroda prema Srbiji, uzrokovana zavojevačkom politikom srpske vlade.^[4] Kritikujući srpsku okupaciju Albanije u Balkanskim ratovima, Tucović ocenjuje da je Srbija rđavom politikom odgurnula albanski narod u mržnju prema svemu srpskom.^[5]

Bezgranično neprijateljstvo albanskog naroda prema Srbiji je prvi pozitivan rezultat albanske politike srpske vlade.^[6]

– Dimitrije Tucović

On podseća da je Srbija htela izlazak na more i jednu svoju koloniju, ali je ostala bez izlaska na more a od zamišljene kolonije stvorila je krvnoga neprijatelja.^[7]

Do porasta anti-srpskih osećanje među stanovnicima tadašnje Austro-Ugarske došlo je nakon Sarajevskog atentata 28.6. 1914. u kome je bosanski Srbin Gavrilo Princip, uz pomoć oficirskih krugova iz Srbije, ubio austrougarskog prestolonaslednika i nadvojvodu Franca Ferdinanda i njegovu suprugu Sofiju. Njegovo ubistvo je dovelo do nasilnih antisrpskih demonstracija u Sarajevu tokom 28. i 29. juna u kojima su uništavane srpske radnje.^[8] Antisrpskih nemira je bilo i u drugim delovima Bosne, u Beču i drugim austrijskim gradovima.^[9] U danima nakon sarajevskog atentata antisrpska osećanja su se veoma proširila Habsburškim carstvom.^[10]

U karikaturama tadašnje austrijske štampe je stvorena slika Srbina kao teroriste. Međunarodno zgražavanje nad ovim "terorističkim aktom srpskih nacionalista" je Austro-Ugarska iskoristila da objavi Srbiji rat.^[11]

Srbofobija je znatno narasla tokom perioda jugoslovenskih ratova 1990-ih. Jednih od glavnih uzroka tome je srpska ratna propaganda, koja je izazivala strah i mržnju kod drugih jugoslovenskih naroda, kao i ratni zločini koje su počinile srpske snage.

Za vreme rata u Bosni, tokom dugotrajne opsade Sarajeva, francuski predsednik Žak Širak je na sastanku šefova vlada EU rekao: „Srbi su narod bez zakona i vere, to je narod razbojnika i terorista“.^[12] U istom razdoblju, Piter Justinov, britanski glumac i ambasador UNESKO-a je napisao: „Srbi su dvodimenzionalni narod sa žudnjom za prostorom i ideologijom tako bazičnom da se može razumeti bez napora. Životinje svoje resurse koriste mnogo pametnije od ovih naopakih stvorenja koji su ljudskoj rasi pripali sa velikim zakašnjenjem“.^[12]

Izveštaji koji su stizali iz kosovskog rata i negativna medijska slika Srba, izazvali su odbojnost sredine usled čega su mnoga srpska deca u Kanadi pretrpela negativne posledice po mentalno zdravlje.^[13]

Ovaj dio članka je u začetku. Pogledajte kako uređivati članak i pomozite Wikipediji u njegovom proširenju.

Ovaj dio članka je u začetku. Pogledajte kako uređivati članak i pomozite Wikipediji u njegovom proširenju.

Ovaj dio članka je u začetku. Pogledajte kako uređivati članak i pomozite Wikipediji u njegovom proširenju.

Ovaj dio članka je u začetku. Pogledajte kako uređivati članak i pomozite Wikipediji u njegovom proširenju.

Ovaj dio članka je u začetku. Pogledajte kako uređivati članak i pomozite Wikipediji u njegovom proširenju.

Ovaj dio članka je u začetku. Pogledajte kako uređivati članak i pomozite Wikipediji u njegovom proširenju.

Ovaj dio članka je u začetku. Pogledajte kako uređivati članak i pomozite Wikipediji u njegovom proširenju.

Kritičari smatraju da je upotreba termina srbofobija povezana sa srpskom nacionalističkom ideologijom viktimizacije, koja kroz istoriju Srbe uvek predstavlja kao žrtve, a nikada kao agresore.^[14] Christopher Bennett smatra da se srpski nacionalisti pozivaju na "mučeništvo" kako bi opravdali srpsku politiku 1980-ih i 1990-ih godina.^[15] Tako je npr. krajem 1988. godine Slobodan Milošević optužio njegove kritičare, poput slovenačkog lidera Milana Kučana, da šire "strah od Srbije."^[16]

• Šovinizam
• Diskriminacija
• Ksenofobija
• Srbe na vrbe
• Kroatofobija
• Albanofobija
• Bugarofobija
• Srbofilija

• Jeremija D. Mitrović: Srbofobija i njeni izvori, Politika i društvo, 1992, ISBN 86-23-03053-2
• Boris Olijnik: Satanizacija Srba, kome ona treba? Arhivirano 2016-09-01 na Wayback Machine-u
• David MacDonald: Globalizing the Holocaust: A Jewish ‘useable past’ in Serbian Nationalism Arhivirano 2022-01-09 na Wayback Machine-u, University of Otago New Zealand