Lista przypadków
lista w projekcie Wikimedia
Oto lista przypadków używanych w różnych językach fleksyjnych lub aglutynacyjnych posiadających deklinację.
Znaczenie terminów agens, pacjens, podmiot doznający, narzędzie wiąże się z zagadnieniem ról semantycznych.
| Przypadek | Znaczenie | Przykład użycia | Przykłady języków |
|---|---|---|---|
| Abessivus = Privativus | bez czegoś | bez domu | erzja estoński fiński[1] inari saami |
| Ablativus | od czegoś, od strony czegoś; często przypadek synkretyczny |
od domu | czeczeński erzja estoński fiński[1] inuktitut łacina sanskryt turecki węgierski[2] |
| Absolutivus | (1) pacjens, podmiot zdania nieprzechodniego; (2) pacjens, podmiot nieaktywny; (3) pacjens, podmiot zdania nieprzechodniego, narzędzie (zob. Stosunki morfosyntaktyczne) |
(1) pchnął drzwi, a drzwi otworzyły się; (2) przeszła przez lód, on pośliznął się; (3) pchnął drzwi ręką, a one otworzyły się |
(1) baskijski (2) język nominatywno-absolutywny (3) inuktitut |
| Accusativus (biernik) | (1) pacjens; (2) dopełnienie czasowników nieprzechodnich (zob. Stosunki morfosyntaktyczne) |
(1) otworzyła drzwi; (2) widzę ją |
(1) bułgarski (tylko zaimki) białoruski czeski erzja esperanto fiński jidysz inari saami litewski łotewski łacina niemiecki polski północny saami rosyjski sanskryt serbski słowacki turecki ukraiński węgierski (2) inuktitut |
| Adessivus | przy czymś, u czegoś | przy domu | estoński fiński[1] litewski węgierski |
| Aequativus | względem czegoś, w porównaniu z czymś | względem domu, w porównaniu z domem | staroturecki |
| Allativus | ku czemuś, w stronę czegoś | ku domowi | czeczeński erzja estoński fiński[1] litewski węgierski |
| Antessivus | przed czymś | przed domem | języki drawidyjskie |
| Apudessivus | obok czegoś | obok domu | didojski |
| Aversivus | omijając coś | omijając dom | warlpiri |
| Causalis | z powodu czegoś | z powodu domu | keczua |
| Causalis-finalis | z powodu czegoś, dla czegoś, po coś, o coś | dla domu, o dom | węgierski |
| Comitativus | z czymś | z domem | estoński fiński[1] inari saami północny saami turecki |
| Comparativus | jak coś | jak dom | czeczeński |
| Dativus (celownik) | kierunek lub odbiorca | domowi | bułgarski (tylko zaimki) białoruski czeczeński czeski erzja hindi inuktitut jidysz litewski łacina niemiecki polski rosyjski rumuński sanskryt serbski słowacki ukraiński węgierski |
| Delativus | z czegoś, z powierzchni czegoś | z (dachu) domu, ze stołu | węgierski[2] |
| Disjunctivus | używany gdy podmiot jest powtórzony dla emfazy lub dla wyszczególnienia | dom i samochód, one są tutaj oba | francuski (tylko zaimki) |
| Distributivus | po ile, co ile | po (jednym) domu, po dwa domy, (jeden) na osobę | fiński (dialekt) węgierski |
| Distributivus-temporalis | jak często | co dzień, co sobotę, co rok | węgierski[2] |
| Egressivus | począwszy od czegoś (początek w sensie przestrzennym lub czasowym) | począwszy od domu | udmurcki |
| Elativus | z wnętrza czegoś | z domu | erzja estoński |
| Ergativus | agens (zob. Stosunki morfosyntaktyczne) | on pchnął drzwi, a one się otworzyły | baskijski czeczeński samoański |
| Ergativus-genetivus | agens, posiadacz | on pchnął drzwi, a one się otworzyły; jej pies | inuktitut |
| Essivus | jako coś, będąc w stanie czegoś, (chwilowo) w charakterze kogoś / czegoś |
jako dom | inuktitut estoński fiński[1] inari saami północny saami średnioegipski |
| Essivus-formalis | jako ktoś, w charakterze czegoś (cecha) | jako dom | węgierski[2] |
| Essivus-modalis | jako ktoś, w charakterze kogoś (czynność) | jako dom | węgierski[2] |
| Exessivus | (wychodząc) ze stanu | ze stanu bycia domem | estoński fiński (dialekt) |
| Formalis | jako coś | jako przykład | węgierski |
| Genetivus (dopełniacz) | kogoś, czegoś, czyj | domu | bułgarski (tylko zaimki) białoruski czeczeński czeski erzja estoński fiński grecki niderlandzki inari saami litewski łotewski łacina niemiecki polski północny saami rosyjski rumuński sanskryt serbski słowacki szwedzki ukraiński |
| Illativus | do (wnętrza) czegoś, w coś | do domu, w las | erzja estoński fiński[1] inari saami litewski północny saami węgierski[2] |
| Inessivus | w czymś, wewnątrz czegoś | w domu | erzja estoński fiński[1] węgierski[2] |
| Instructivus | w jakiś sposób | pieszo, na własne oczy, oburącz, zębami | fiński[1] |
| Instrumentalis (narzędnik) | czymś (instrument) | domem | białoruski czeczeński czeski litewski polski rosyjski sanskryt słowacki ukraiński |
| Instrumentalis-comitativus | czymś, z czymś | domem, z domem | węgierski |
| Intransitivus | podmiot zdania nieprzechodniego (zob. Stosunki morfosyntaktyczne) | dom | |
| Intrativus | pomiędzy czymś | pomiędzy domami | limbu |
| Lativus | do czegoś | do domu | erzja fiński |
| Locativus (miejscownik) | gdzieś | w domu, przy domu, na domu | białoruski czeski inari saami litewski łacina (gł. nazwy miejscowości) łotewski polski północny saami rosyjski sanskryt serbski słowacki ukraiński węgierski (tylko nazwy niektórych miejscowości) |
| Nominativus (mianownik) | (1) agens; (2) agens lub podmiot aktywny (zob. Stosunki morfosyntaktyczne) |
(1) on pchnął drzwi, a one się otworzyły; (2) on pchnął drzwi, a one się otworzyły; ona przestała |
(1) język nominatywno-akuzatywny (2) język nominatywno-absolutywny |
| Objectivus | dopełnienie bliższe lub dalsze albo forma łącząca się z przyimkiem | widzę ją; dałem jej książkę; z nią. | angielski |
| Obliquus | dowolna funkcja z wyjątkiem mianownika | co do domu | hindi |
| Partitivus | (ilość) czegoś, (część) czegoś | (kawałek) domu | estoński fiński[1] inari saami |
| Passivus | podmiot przy czasowniku nieprzechodnim lub logiczne uzupełnienie czasownika przechodniego | drzwi otworzyły się | języki kaukaskie |
| Possessivus | czyjś | domu, posiadany przez dom | angielski quenya jidysz |
| Postessivus | za czymś | za domem | lezgiński |
| Prepositionalis | przypadek używany z różnymi przyimkami | w domu, o domu, na domu | rosyjski |
| Privativus zob. Abessivus | |||
| Prolativus | przez coś, przez powierzchnię czegoś, przez wnętrze czegoś | przez dom | erzja estoński fiński[1] |
| Prosecutivus | wzdłuż czegoś | wzdłuż domu, wzdłuż drogi | kalaallisut |
| Sociativus | razem z czymś | razem z domem | węgierski[2] |
| Subessivus | pod czymś | pod domem | didojski |
| Sublativus | na coś, na powierzchnię czegoś | na dom, na stół | węgierski[2] |
| Superessivus | na czymś, na powierzchni czegoś | na domu, na stole | węgierski[2] |
| Temporalis | o (czasie), w czasie czegoś | o siódmej, podczas spotkania | węgierski[2] |
| Terminativus | aż do czegoś (koniec w sensie przestrzennym lub czasowym) | aż do domu | estoński węgierski[2] |
| Translativus | w coś, (czynić) czymś, wybierać na kogoś | (stając się) domem, (zamieniać) w dom | erzja estoński fiński[1] węgierski |
| Vialis | poprzez coś, używając czegoś | poprzez dom, używając domu | inuktitut |
| Vocativus (wołacz) | używany przy zwrotach bezpośrednich | domie! | arabski bułgarski białoruski (rzadko) czeski grecki hindi litewski łacina macedoński polski rumuński sanskryt serbski ukraiński |