Język agulski
Język agulski (agulski агъул чIал, ros. агульский язык) – język Agulów, zamieszkujących południowo-wschodnią część Dagestanu. Należy do zespołu samurskiego, podgrupy dagestańskiej w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich.
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
ok. 29 tys. | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Organ regulujący | Institut jazyka, litieratury i iskusstwa im. Gamzata Cadasy↗ | ||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 6a żywy↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | agx | ||
| IETF | agx | ||
| Glottolog | aghu1253 | ||
| Ethnologue | agx | ||
| WALS | agl | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
W 1989 r. odnotowano, że ma blisko 18 tys. użytkowników[1]. Według danych z 2010 r. posługuje się nim ok. 29 tys. osób, przede wszystkim w dwu rejonach Dagestanu, agulskim i kurachskim[2]. Niemniej jest zdecydowanie zagrożony wymarciem ze względu na obecność innych, dominujących lokalnie języków (lakijskiego, tabasarańskiego i lezgińskiego) oraz wzrastający wpływ rosyjskiego[1].
Język agulski genetycznie najbliżej spokrewniony jest z językiem tabasarańskim. Jego unikatową cechą jest odróżnianie spółgłosek nagłośniowych i krtaniowych.
Wyróżnia się dwa główne dialekty języka agulskiego: kuszański i agulski właściwy oraz trzy drobniejsze gwary lokalne.
Od początku lat 90. prowadzi się próby stworzenia piśmiennictwa w oparciu o cyrylicę rosyjską. Powstały już pierwsze podręczniki do nauki języka dla dzieci, wydano także pierwsze zbiorki poezji w języku agulskim.
Studia nad językiem agulskim zapoczątkował niemiecki kaukazolog, Adolf Dirr (1867–1930), publikując w 1907 r. w Tbilisi pracę pt. Агульский язык.
Alfabet
edytuj| А а | Б б | В в | Г г | Гъ гъ | Гь гь | ГI гI | Д д | Дж дж |
| Е е | Ё ё | Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Кк кк | Къ къ |
| Кь кь | КI кI | Л л | М м | Н н | О о | П п | Пп пп | ПI пI |
| Р р | С с | Т т | Тт тт | ТI тI | У у | Уь уь | Ф ф | Х х |
| Хъ хъ | Хь хь | XI хI | Ц ц | ЦI цI | Ч ч | Чч чч | ЧI чI | Ш ш |
| Щ щ | ъ | I | ы | ь | Э э | Ю ю | Я я |
Przypisy
edytuj- ↑ a b Salminen 2007 ↓, s. 235.
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Aghul, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Tapani Salminen, Europe and North Asia, [w:] Christopher Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Bibliografia prac dotyczących języka agulskiego. [dostęp 2010-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 sierpnia 2007)].
- Aghul. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
- Aghul, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2023-09-24] (ang.).