Rola semantyczna

Rola semantyczna – element struktury semantycznej wypowiedzenia. Rola semantyczna wyraża funkcję, jaką w rzeczywistości pozajęzykowej pełni desygnat wyrazu. Role agensa, patiensa czy narzędzia wyznacza predykat. Role semantyczne są niezależne od funkcji składniowych wyrazów, np. patiens może być dopełnieniem zdania w stronie czynnej, a podmiotem w stronie biernej. Zarówno zestaw ról semantycznych, jak i przypisanie roli semantycznej konkretnemu argumentowi jest przedmiotem kontrowersji w językoznawstwie. Następujące role są przyjmowane przez większość językoznawców (w nawiasie podano terminy angielskie, ponieważ terminologia polskojęzyczna nie jest do końca ustabilizowana):

• agens (Agent): Chłopiec rozbił szybę.
• patiens (Patient): Chłopiec rozbił szybę.
• odbiorca (Recipient): Mama dała chłopcu ciastko.
• doświadczający (Experiencer): Mama usłyszała melodię.
• beneficient (Benefactive): Mama kupiła córce bluzkę.
• narzędzie (Instrument): Chłopiec rozbił szybę kamieniem.
• cel (Goal): Mama położyła talerz na stole.

Do rozwoju koncepcji roli semantycznej walnie przyczynił się Charles J. Fillmore pracą The Case for Case^[1].