Jadów

Jadów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek miejski w Jadowie
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	wołomiński
Gmina	Jadów
Prawa miejskie	1823–1870, 2023
Burmistrz	Rafał Rozpała
Powierzchnia	4,63 km²
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 934; 202 os./km²
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	05-280
Tablice rejestracyjne	WWL
	Położenie na mapie gminy Jadów Jadów
	Położenie na mapie Polski Jadów
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Jadów
	Położenie na mapie powiatu wołomińskiego Jadów
	52°28′42″N 21°37′57″E/52,478333 21,632500
TERC (TERYT)	1434064
SIMC	0673220
	Urząd miejskiul. Jana Pawła II 17; 05-280 Jadów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Jadów (jid. יאַדאָוו, ros. Ядув) – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim, siedziba gminy Jadów^[3]^[4].

Przez miejscowość przepływa Osownica, niewielka rzeka dorzecza Bugu, dopływ Liwca. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 636.

W drugiej połowie XVI wieku wieś królewska Jadowo położona była w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego^[5]. w 1823 roku Jadów uzyskał lokację miejską^[6], zdegradowany 13 października 1870^[7]. W latach 1867–1954 i od 1973 siedziba gminy Jadów^[8]. W latach 1954–1972 był siedzibą władz gromady Jadów^[9]. Ponowne nadanie statusu miasta nastąpiło 1 stycznia 2023^[10].

Jadów jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Jakuba Apostoła^[11].

Historia

Początki Jadowa datują się na przełom XIV i XV wieku. Dzięki położeniu na skrzyżowaniu szlaków handlowych w 1475 r., Jadów otrzymał przywilej targowy i prawo organizowania jarmarków. W 1483 r., za panowania księcia mazowieckiego Bolesława IV, erygowana została parafia jadowska. Okres świetności Jadowa przypadał na XIX wiek. W 1823 r., na skutek starań hr. Stanisława Kostki Zamoyskiego, Jadów otrzymał prawa miejskie^[12]. Rozwój miasteczka przerwało powstanie styczniowe 1863 roku.

W lipcu 1932 podczas protestu chłopskiego we wsi w czasie interwencji policji państwowej zginęło 3 chłopów^[13].

Podczas okupacji hitlerowskiej, 17 października 1940 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2500 Żydów. 23 września 1942 zostali wywiezieni do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani^[14].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

Odzyskanie praw miejskich w 2023 r.

5 sierpnia 2021, na podstawie uchwały Rady Gminy XII/73/2011 w sprawie określenia zasad i trybu przeprowadzania konsultacji społecznych z mieszkańcami, wójt gminy wydał Zarządzenie nr 42/21 w sprawie przeprowadzenia z mieszkańcami gminy Jadów konsultacji dotyczących wniosku o nadanie statusu miasta miejscowości Jadów. Termin konsultacji 5 sierpnia–30 września 2021^[15]. 97,30% mieszkańców w sołectwie Jadów opowiedziało się za przywróceniem praw miejskich przy frekwencji 8,84%; w pozostałych sołectwach gminy poparcie wynosiło 86,33% przy frekwencji 8,74%^[16]. 28 marca 2022, na podstawie wyników konsultacji społecznych w 2021 roku, radni podjęli uchwałę XXXVIII/307/22 w sprawie wystąpienia z wnioskiem o przywrócenie praw miejskich dla Jadowa^[17]. 1 stycznia 2023 doszło do przywrócenia statusu miasta^[10].

Zabytki i obiekty historyczne

Sanktuarium Świętego Krzyża – murowany kościół, wzniesiony na miejscu poprzednich drewnianych w latach 1882–1886, według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. Wewnątrz znajdują się rokokowe organy. Kościół został podniesiony do rangi sanktuarium przez arcybiskupa Henryka Hosera 15 września 2013 roku.
na cmentarzu grzebalnym w kaplicy wzniesionej w końcu XIX w. znajduje się obraz Chrystusa w grobie, autorstwa Miłosza Kotarbińskiego, oraz późnoklasycystyczny nagrobek z piaskowca Fryderyki z Ditzów Kotarbińskiej (zm. 1863).

Osoby związane z miejscowością

Leon Bokiewicz – lekarz i etnograf zmarły w Jadowie;
Janina Maria Jankowska – dziennikarka, reporterka radiowa, działaczka opozycji demokratycznej, urodzona w Jadowie;
Gustaw Orlicz-Dreszer – generał urodzony w Jadowie.

Zobacz też

Przypisy

↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 362 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34–35.
↑ Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870, ogłoszone 1 (13) października 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 369).
↑ Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 12 grudnia 1972, Nr 20, Poz. 407).
↑ Uchwała Nr VI/10/23/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu wołomińskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67).
↑ ^a ^b Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.
↑ Opis parafii na stronie diecezji warszawsko-praskiej
↑ Jadów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 362 .
↑ Stanisław Giza. Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895-1965. Warszawa 1967, s. 118.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 380 .
↑ Zarządzenie 42/21.
↑ Projekt (z uzasadnieniem) z dnia 7 lipca 2022 r. Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.
↑ Radni podjęli decyzję w sprawie przywrócenia praw miejskich dla Jadowa.

Linki zewnętrzne

Jadów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 362 .
Strona Jadowa
Historia Żydów w Jadowie na portalu Wirtualny Sztetl
Zdjęcie satelitarne
Historia Jadowa na portalu dawny.pl

[1] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 362 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-3] GUS. Wyszukiwarka TERYT.

[roz-4] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[5] Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

[6] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34–35.

[7] Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870, ogłoszone 1 (13) października 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 369).

[8] Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 12 grudnia 1972, Nr 20, Poz. 407).

[9] Uchwała Nr VI/10/23/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu wołomińskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67).

[dziennikdwatrzy-10] Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.

[par-11] Opis parafii na stronie diecezji warszawsko-praskiej

[12] Jadów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 362 .

[13] Stanisław Giza. Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895-1965. Warszawa 1967, s. 118.

[14] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 380 .

[15] Zarządzenie 42/21.

[projektdwatrzy-16] Projekt (z uzasadnieniem) z dnia 7 lipca 2022 r. Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.

[17] Radni podjęli decyzję w sprawie przywrócenia praw miejskich dla Jadowa.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa
Powiatowe	Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Mazowiecki Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Mazowiecki Mińsk Mazowiecki Mława Nowy Dwór Mazowiecki Ostrów Mazowiecka Ożarów Mazowiecki Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podlaski Szydłowiec Węgrów Wołomin Wyszków Zwoleń Żuromin Żyrardów
Gminne	Bieżuń Błonie Bodzanów Brok Brwinów Cegłów Chorzele Ciepielów Czerwińsk nad Wisłą Dobre Drobin Gąbin Gielniów Glinojeck Głowaczów Góra Kalwaria Halinów Iłża Jadów Jastrząb Jedlnia-Letnisko Józefów Kałuszyn Karczew Kobyłka Konstancin-Jeziorna Kosów Lacki Latowicz Lubowidz Łaskarzew Łochów Łomianki Maciejowice Magnuszew Marki Milanówek Mogielnica Mordy Mrozy Mszczonów Myszyniec Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Odrzywół Osieck Piastów Pilawa Pionki Podkowa Leśna Przytyk Raciąż Radzymin Różan Sanniki Serock Siennica Sienno Skaryszew Sochocin Solec nad Wisłą Sulejówek Tarczyn Tłuszcz Warka Wiskitki Wyszogród Wyśmierzyce Zakroczym Ząbki Zielonka Żelechów

Miasta	Jadów
Wsie	Adampol Borki Borzymy Dębe Małe Dębe Duże Dzierżanów Iły Kukawki Letnisko Nowy Jadów Myszadła Nowinki Nowy Jadów Oble Podbale Podmyszadła Sitne Starowola Strachów Sulejów Szewnica Urle Warmiaki Wężówka Wójty Wólka Sulejowska Wujówka Wyglądały Zawiszyn
Integralne części wsi	Bale Olszyny Owsianka Wyrobki
Inne	Nadliwie

Miasta	Jadów Kobyłka Marki Radzymin Tłuszcz Wołomin Ząbki Zielonka
Gminy miejskie	Kobyłka Marki Ząbki Zielonka
Gminy miejsko-wiejskie	Jadów Radzymin Tłuszcz Wołomin
Gminy wiejskie	Dąbrówka Klembów Poświętne Strachówka

Przynależność wojewódzka	gubernia warszawska (1867-1915) woj. warszawskie (II RP) (1919-39) woj. warszawskie (1945-52)
Miasta (→)	Jadów (do 1870) Kamieńczyk (1915-1916 →) Radzymin (do 1916 → i ← i od 1919) Wołomin (od 1919)
Gminy wiejskie (→)	Cygów (1867-1868) Dąbrówka (1949-52) Jadów (1867-1916 → i ← 1919-52) Kamieńczyk (← 1889-1915 i 1919-52) Klembów (1867-1916 i 1919-52) Kobyłka (1928-52) Małopole (1867-1916 → i ← 1919-48) Międzyleś (1867-1916 → i ← 1919-52) Mlęcin (1867-1868) Pniewnik (1867-1868) Pogorzelec (1867-1868) Radzymin (1867-1916 → i ← 1919-52) Ręczaje (1867-1916 → i ← 1919-52) Rudzienko (1867-1916 →) Słupno (1867-1868) Strachówka (1867-1916 → i ← 1919-52) Tłuszcz (← 1919-52) Urle (1930-40) Zabrodzie (1867-1916 → i ← 1919-52)