żelazo

Podobna pisownia: Żelazo • żelazo-

wymowa:

IPA: [ʒɛˈlazɔ], AS: [želazo] ​^?/i

​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) pot. pospolity, srebrzystoszary i twardy metal z wysoką zawartością żelaza (1.2)

(1.2) chem. fiz. metaliczny pierwiastek chemiczny o symbolu Fe i liczbie atomowej 26; zob. też żelazo w Wikipedii

(1.3) przen. pot. przedmiot z żelaza (1.1) lub jego stopu

(1.4) przen. przest. zbroja

(1.5) przen. przest. broń biała

(1.6) sport. środ. w kulturystyce i dyscyplinach siłowych: ciężar, ciężarek

(1.7) sport. środ. w golfie: metalowy kij

(1.8) gw. (Górny Śląsk) techn. kilof^[1]

odmiana:

(1.1-2)

 

przypadek	liczba pojedyncza
mianownik	żelazo
dopełniacz	żelaza
celownik	żelazu
biernik	żelazo
narzędnik	żelazem
miejscownik	żelazie
wołacz	żelazo

(1.3-7)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	żelazo	żelaza
dopełniacz	żelaza	żelaz
celownik	żelazu	żelazom
biernik	żelazo	żelaza
narzędnik	żelazem	żelazami
miejscownik	żelazie	żelazach
wołacz	żelazo	żelaza

przykłady:

(1.1) Do produkcji rur kanalizacyjnych użyto żelaza.

(1.2) Żelazo jest składnikiem hemoglobiny.

(1.3) W sklepie z żelazami kupiłem pręty zbrojeniowe.

(1.4) Wojsko niemieckie nieliczne, ale siła jego wielka, albowiem od stóp do głowy w żelazo zakute.^[2]

(1.5) Żelazo i nieprzyjaciela znaydziesz w przedsieni twego pałacu.^[3] (sic!)

(1.6) Gdy rzucasz żelazem, zyskujesz mięśnie.

(1.7) Żelaza służą do strzałów na mniejsze odległości.

składnia:

kolokacje:

(1.1) produkować / wykonać coś z żelaza • używać żelaza do zrobienia czegoś • obrabiać / wytapiać / topić / walcować / skrawać / toczyć / kuć / przekuwać żelazo • stop żelaza • metalurgia / hutnictwo / huta żelaza • obróbka żelaza • żelazo zasadowe / kwaśne / zgrzewne

(1.2) żelazo wchodzi w reakcję / reaguje / utlenia się / redukuje się / tworzy związek / wytrąca się / wchodzi w skład • izotop żelaza • związek żelaza • ruda żelaza • żelazo rodzime • jeść / spożywać żelazo • niedobór / nadmiar żelaza • wchłanianie / metabolizm żelaza • preparat żelaza • poziom / uzupełnianie / suplementacja żelaza w organizmie •

(1.3) zbierać żelazo

(1.4) zakuć kogoś w żelazo

(1.5) przywracać porządek żelazem

(1.6) rzucać żelazem

(1.7) strzał / uderzenie żelazem • użyć żelaza

synonimy:

(1.1) stal, staliwo, żeliwo; gw. (Górny Śląsk) zelazło, zielazło, zielazo, żelazło

(1.2) Fe

(1.3) żelastwo, metal

(1.4) zbroja, pancerz

(1.5) biała broń

(1.6) ciężarek, obciążenie

(1.8) gw. (Górny Śląsk) szramówa, szramówka

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. żelastwo n, żelazko n, żelaźniak m, żeliwo n, odżelaziacz m, żelazian m, żelazowiec mrz, żelazownik mrz

czas. żelazować, odżelazić

przym. żelazny, żelazowy, żelazawy, żelazisty, zażelaziony

tem. słow. żelazi-, żelazo-

związki frazeologiczne:

epoka żelaza • kuj żelazo, póki gorące • człowiek z żelaza • rdza trawi żelazo, troska człowieka • rdza zje żelazo, zgryzota człowieka • kij na chłopy, żelazo na szlachtę • gdy kowal głupi, i żelazo spali

etymologia:

(1.1) prasł. *želězo

(1.2-6) od (1.1)

(1.7) od (1.1), kalka językowa z angielskiego „iron”

uwagi:

(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Pierwiastki chemiczne

tłumaczenia:

(1.8) zobacz listę tłumaczeń w haśle: kilof

• aceh: (1.2) besi
• afrykanerski: (1.2) yster
• albański: (1.2) hekur m
• amharski: (1.2) ብረት (bret)
• angielski: (1.1) iron; (1.2) iron; (1.5) cold steel
• arabski: (1.1) حديد m (ḥadīd); (1.2) حديد m (ḥadīd)
• aramejski: (1.1) ܦܪܙܠܐ/פרזלא m (parzlā, parzlo)
• arumuński: (1.2) heru n, her n
• azerski: (1.2) dəmir / дәмир / dialekt południowy دمیر
• balijski: (1.2) besi
• baskijski: (1.1) burdina; (1.2) burdina; (1.7) burdina
• baszkirski: (1.2) тимер
• bengalski: (1.2) লোহা (lōhā)
• białoruski: (1.2) жалеза n
• birmański: (1.2) သံ (san)
• bośniacki: (1.2) željezo n
• bułgarski: (1.1) желязо n; (1.2) желязо n
• buriacki: (1.1) түмэр
• cebuano: (1.1) puthaw; (1.2) puthaw
• chiński standardowy: (1.2) 鐵 (tiě)
• chorwacki: (1.1) željezo n; (1.2) željezo n
• czeski: (1.1) železo n; (1.2) železo n
• czuwaski: (1.2) тимӗр
• dalmatyński: (1.1) fiar
• dolnołużycki: (1.1) zelezo n; (1.2) zelezo n; (1.3) zelezo n
• duński: (1.1) jern n; (1.2) jern n; (1.3) jern n
• esperanto: (1.1) fero; (1.2) fero
• estoński: (1.1) raud; (1.2) raud
• fiński: (1.1) rauta; (1.2) rauta
• francuski: (1.1) fer m; (1.2) fer m
• gagauski: (1.2) demir
• galicyjski: (1.2) ferro m
• górnołużycki: (1.1) železo n; (1.2) železo n
• grenlandzki: (1.1) savimineq; (1.2) savimineq
• gruziński: (1.1) რკინა (rḳina); (1.2) რკინა (rḳina)
• gudźarati: (1.1) લોખંડ n (lōkhaṇḍ); (1.2) લોખંડ n (lōkhaṇḍ)
• haitański: (1.2) fè
• hawajski: (1.2) hao
• hebrajski: (1.2) ברזל m (barzel)
• hindi: (1.2) लोहा m (lōhā), लोह m (lōha)
• hiszpański: (1.1) hierro m
• holenderski: (1.1) ijzer n; (1.2) ijzer n
• ibański: (1.2) besi
• ido: (1.1) fero; (1.2) fero
• indonezyjski: (1.2) besi
• interlingua: (1.2) ferro
• irlandzki: (1.2) iarann m
• islandzki: (1.1) járn n; (1.2) járn n
• jakucki: (1.2) тимир
• japoński: (1.1) 鉄 (てつ, tetsu); (1.2) 鉄 (てつ, tetsu)
• jidysz: (1.1) אײַזן n (ajzn); (1.2) אײַזן n (ajzn)
• kabowerdeński: (1.2) féru
• kannada: (1.2) ಕಬ್ಬಿಣ (kabbiṇa)
• karaczajsko-bałkarski: (1.2) темир
• karagaski: (1.2) дэмир
• karaimski: (1.2) demir / дэмир
• karakałpacki: (1.2) temir
• kaszubski: (1.1) żelazło n; (1.2) żelazło n
• kataloński: (1.2) ferro m
• kazachski: (1.2) темір
• khmerski: (1.2) ដែក (daek)
• kirgiski: (1.2) темир
• koreański: (1.2) 철 (ch’ŏl)
• korsykański: (1.2) ferru / farru m
• krymskotatarski: (1.1) temir / demir
• kumycki: (1.2) темир
• laotański: (1.2) ເຫຼັກ (lek), przest. ເຫລັກ (lek)
• litewski: (1.1) geležis ż; (1.2) geležis ż
• luksemburski: (1.1) Eisen n; (1.2) Eisen n
• łaciński: (1.1) ferrum n, chalybs m; (1.2) ferrum n
• łotewski: (1.1) dzelzs ż; (1.2) dzelzs ż
• macedoński: (1.1) железо n; (1.2) железо n
• malajalam: (1.2) ഇരുമ്പ് (irumpŭ)
• malajski: (1.2) besi, ferum
• malgaski: (1.2) vy
• maltański: (1.1) ħadid m; (1.2) ħadid m
• maoryski: (1.2) rino
• marathi: (1.2) लोखंड n (lokhaṇḍa)
• maryjski: (1.2) ''łąkowy, wschodni кӱртньӧ, górski кӹртни
• mongolski: (1.1) төмөр; (1.2) төмөр
• nepalski: (1.2) फलाम
• niemiecki: (1.1) Eisen n; (1.2) Eisen n
• nogajski: (1.2) темир
• norweski (bokmål): (1.1) jern n; (1.2) jern n; (1.3) jern n
• norweski (nynorsk): (1.1) jern n; (1.2) jern n; (1.3) jern n
• norweski (riksmål): (1.1) jern n; (1.2) jern n; (1.3) jern n
• nowogrecki: (1.1) σίδερο n; (1.2) σίδηρος m; (1.3) σίδερο n
• ormiański: (1.1) երկաթ (erkatʿ); (1.2) երկաթ (erkatʿ); (1.3) երկաթ (erkatʿ)
• osmański: (1.2) دمیر (demir), تیمور (temür)
• papiamento: (1.2) heru
• pendżabski: (1.2) ਲੋਹਾ m (lōhā), ਲੋਹੇ m (lōhē)
• perski: (1.1) آهن (âhan); (1.2) آهن (âhan)
• południowoałtajski: (1.2) темир
• portugalski: (1.1) ferro m; (1.2) ferro m
• romansz: (1.2) fier m
• rosyjski: (1.1) железо n
• rumuński: (1.2) fier n
• sanskryt: (1.1) आयस; (1.2) लोह m (lōha)
• sardyński: (1.2) férru m
• serbski: (1.2) гвожђе / gvožđe n, железо / železo n
• shona: (1.1) simbi klasa 9/10; (1.2) simbi klasa 9/10; (1.3) simbi klasa 9/10
• slovio: (1.1) zxelez / желез; (1.2) zxelez / желез
• słowacki: (1.1) železo n; (1.2) železo n
• słoweński: (1.1) železo n; (1.2) železo n
• sotho: (1.1) tshepe klasa 9/10; (1.2) tshepe klasa 9/10
• starofrancuski: (1.1) fer m; (1.2) fer m
• starogrecki: (1.1) σίδηρος m; (1.2) σίδηρος m
• staroirlandzki: (1.1) íarn n/m; (1.2) íarn n/m
• staroormiański: (1.1) երկաթ (erkatʿ); (1.2) երկաթ (erkatʿ)
• suahili: (1.1) chuma klasa 7/8; (1.2) chuma klasa 7/8
• suazi: (1.1) insimbi klasa 9/10; (1.2) insimbi klasa 9/10
• sundajski: (1.2) ᮘᮩᮞᮤ / beusi
• sycylijski: (1.2) ferru m
• syngaleski: (1.2) යකඩ (yakaḍa)
• szkocki gaelicki: (1.2) iarann m
• szwedzki: (1.1) järn n; (1.2) järn n
• tadżycki: (1.2) оҳан
• tagalski: (1.2) bakal, yero, uwit
• tajski: (1.2) เหล็ก (lèk)
• tamilski: (1.2) இரும்பு (irumpu)
• tatarski: (1.2) timer / тимер
• telugu: (1.2) ఇనుము (inumu)
• tetum: (1.2) besi
• turecki: (1.1) demir; (1.2) demir
• turkmeński: (1.1) demir; (1.2) demir
• udmurcki: (1.1) корт; (1.2) корт
• ukraiński: (1.1) залізо n; (1.2) залізо n
• urdu: (1.1) استری ż (istrī); (1.2) لوہا m (lohā)
• urumski: (1.2) дэмир
• uzbecki: (1.2) temir / темир
• venda: (1.2) tsimbi
• walijski: (1.2) haearn m
• waloński: (1.1) fier m; (1.2) fier m
• warajski: (1.1) puthaw; (1.2) puthaw
• wenecki: (1.2) fero m
• wepski: (1.1) raud; (1.2) raud
• węgierski: (1.1) vas; (1.2) vas
• wietnamski: (1.1) sắt; (1.2) sắt
• wilamowski: (1.1) aeiza n, ȧjza n, ajza n
• włoski: (1.1) ferro m; (1.2) ferro m
• zulu: (1.1) insimbi klasa 9/10; (1.2) insimbi klasa 9/10

źródła: