Túvalú

Túvalú eru eldfjallaeyjar. Eyjarnar eru þrjú rif (Nanumanga, Niutao og Niulakita) og sex hringrif (Funafuti, Nanumea, Nui, Nukufetau, Nukulaelae og Vaitupu).^[1] Þessar litlu, dreifðu og láglendu eyjar eru aðeins 26 ferkílómetrar að stærð samtals og eru þannig fjórða minnsta land heims. Hæsti punktur eyjanna er 4,6 metrar yfir sjávarmáli á Niulakita. Á 20 árum hafa 73,5 hektarar bæst við land eyjanna (2,9%) þótt aukningin sé ekki eins alls staðar, með 74% stækkun og 27% minnkun. Yfirborð sjávar við Funafuti hefur risið um 3,9 mm á ári, sem er tvöfalt heimsmeðaltal.^[2] Hækkandi sjávarborð skapar aukinn öldugang yfir rifin sem flytur sand sem safnast upp við rifin samkvæmt ástralskri rannsókn.^[1] Forsætisráðherra Túvalú gagnrýndi rannsóknina og sagði hana líta framhjá neikvæðum afleiðingum hækkunar sjávarborðs, eins og flæði sjávar inn í ferskvatnsbrunna.^[3]

Funafuti er stærsta hringrifið. Það nær yfir nokkrar smáeyjar sem standa umhverfis sjávarlón sem er 25,1 km á lengd og 18,4 km á breidd með miðju staðsetta á 179°7'A og 8°30'S. Hringrifin eru náttúruleg kóralrif með nokkrum opnum rásum inn í sjávarlónið í miðjunni.^[4] Í rannsókn sem gerð var á rifunum Nanumea, Nukulaelae og Funafuti í maí 2010 fundust 317 tegundir fisk, þar af 66 tegundir sem ekki höfðu áður verið skráðar við Túvalú. Heildarfjöldi fiskitegunda sem fundist hefur varð þannig 607.^[5][6] Landhelgi Túvalú nær yfir um það bil 900.000 ferkílómetra svæði.^[7]

Túvalú á aðild að Samningi um líffræðilega fjölbreytni.^[8] Helsti gróður á eyjunum eru ræktaðir kókospálmar sem þekja 43% landsins. Innlendur laufskógur er aðeins 4,3% af gróðri á Túvalú.^[9]

Túvalú nær yfir sex hringrif og þrjú rif. Minnsta eyjan, Niulakita, heyrir undir Niutao.

Hver eyja hefur sinn yfirhöfðingja, eða ulu-aliki, og nokkra undirhöfðingja (alikia). Öldungaráðið er kallað falekaupule eða te sina o fenua. Áður fyrr var sérstök prestastétt (tofuga) með stjórnsýsluhlutverk. Ulu-aliki og aliki fara með óformlegt vald í héraði. Ulu-aliki eru alltaf valdir út frá ættartengslum. Samkvæmt Falekaupule-lögunum frá 1997^[10] deilir falekaupule völdum með kjörnu ráði þorpsforseta (pule o kaupule), sem er eitt á hverju hringrifi.^[11]

 

Sveitarstjórnarumdæmi sem ná yfir meira en eina eyju:

• Funafuti
• Nanumea
• Nui
• Nukufetau
• Nukulaelae
• Vaitupu

Sveitarstjórnarumdæmi sem ná aðeins yfir eina eyju:

• Nanumanga
• Niulakita
• Niutao

Samkvæmt ISO 3166-2-staðlinum er eitt bæjarráð (Funafuti) á Túvalú, og sjö eyjaráð. Niulakita, sem hefur nú sitt eigið eyjaráð, er ekki talið með þar sem það heyrir undir Niutao.

Princess Margaret-spítalinn á Funafuti er eina sjúkrahús eyjanna og helsti veitandi heilbrigðisþjónustu.

Frá því á síðari hluta 20. aldar hefur helsta heilsufarsvandamál Túvalú og aðaldánarorsök verið hjartasjúkdómar.^[12] Þar á eftir koma sykursýki^[13] og háþrýstingur.^[12] Árið 2016 voru helstu dánarorsakir hjartasjúkdómar, sykursýki, háþrýstingur, ofþyngd og heilablóðfall.^[14]