Tuvalu

Tuvalu（吐瓦魯）

u Tuvalu sa ilabu nu Tayangco, itiza i 8 00 S, 178 00 E, u ahebal nu lala’ mapulung sa 26 sq km, u ahebal nu lala'ay sa 26 sq km, u ahebal nu nanumay sa 0 sq km, hamin nu tademaw sa 10,959. kakalukan umah sa 60%, kilakilangan umah sa 33.30%, zumaay henay umah sa 6.70%.

u tapang tusu nu kanatal sa u Funafuti.

kakining nu kanatal demiad sa cacay a bulad cacay a batanan miad.

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Elizabeth II, micakat a demiad sa i 1952 a mihca 2 bulad 6 demiad.

吐瓦魯是一個由九個環形珊瑚島群組成的島國，位於南太平洋。由於地勢極低，最高點僅海拔四米，因此溫室效應造成的海平面上升對吐瓦魯造成嚴峻威脅，是全球遭受全海平面上升威脅最嚴重的國家。

Tuvalu sa u sipakay masacacayay atu sasiwaay masaliyutay a baba’tuan a subal nikasaupuan a kanatal, kitidaan sa satimulan nu Taypingyang. sikayda nu makasasaay nu lala', kiyu u nikatalakaw nu kakitidaan sa, sepat a depah ku masausiay, sisa sanu kabasawan nu demiad a kalawilaw, dadawa mulenu ku nanum nu bayu macabiyas ku kakitidaan, sikalihalawan nu Tuvalu a cumudan nu nanum, i kitakit sa u sapihacengay a kanatal ku nikalenuan nu bayu a kanatal ku Tuvalu.

吐瓦魯群島在西元前1世紀已有人定居。來自西班牙的歐洲探險家首次於1568年發現此地，但除了奴隸販賣者和捕鯨者偶爾登陸之後，歐洲人並沒有在島上殖民的計畫。

u Tuvalu kalalitinan a subal, i celahcan nu ayawan cacayay nu seci sa, idaw tu ku muenengay i tini. namakay i Spain O-cuoay hinatanamay tu kalihalawan a tademaw, sikaadih i 1568 a mihcaan kina kakitidaan, uyda sa nikalalacay tu kalatubangan atu mibutingay tu isu a tademaw tatukus sa, nayay ku O-cuo hananay a tademaw i tina subalan a sibalucu’ mueneng.

1915年成為英國的殖民地。 1974年，基於種族紛爭，屬於玻里尼西亞人的埃里斯群島居民要求投票，和密克羅尼西亞人為主的吉爾伯特群島（Gilbert Islands）分開。之後，吉爾伯特群島宣告獨立，並將國號以本國語言改稱吉里巴斯；埃里斯群島在1975年改稱吐瓦魯群島，並於1978年獲英國准許獨立。

1915 a mihcaan mala nu United Kingdom a ce-minay a kakitidaan. 1974 a mihcaan sa, namakay binacadan a kasasula’cus, masa nu Po-li-ni-si-ya a tademaw ya Ay-li-se subalay a binawlan maylunguc tu pisingkiwan a kawaw, atu ya Mi-ke-lo-ni-si-ya a tademaw sasitungusay tu Ci-el-po-te a subal (Gilbert Islands) a sikalcinas. nudikudan sa, ya Ci-el-po-te a subal kunida sa pabinawlan malakanatal, sipangangan han tu nikasumadan tu u Ci-el-pa-se; ina Ay-li-se kapulunga a subal sa iti 1975 a mihcaan kinacacay aca pasumad tu ngangan nu kanatal u Tuvalu han a subal, satusa i 1978 a mihcaan sipisulul nu United Kingdom kunida sa malakanatal.

吐瓦魯由9個環狀珊瑚島組成（國旗上的9顆星正正象徵該9個環礁），位於西南太平洋。富納富提為主島。9島中一島幾無人煙，五個島有潟湖。

無山丘河流，最高處不超出海平面四公尺，海岸線長15英里（24.14公里），海岸常遭海水侵蝕，土地有減無增，因此吐瓦魯政府頗注意維護海岸線，全球變暖效應及海平面上升問題。

ina Tuvalu sipakay nu siwaay a masaliyutay nu baba’tuan a subal kasaupu (i lalabu nu hata sa sikulit tu siwaay nu bunac sitatungus tu kalasiwaay a subal), pasay nutipan kalatimulan nu Taypingyang. ya Funafuti ku sasitudung. nikasasiwaan nu subal sa idaw ku masacacayay a subal nayi' ku muenengay itida, limaay nu subal sa idw ku banaw.

nayay ku buyu' atu sauwac, satalakaway nu kakitidaan sa cay pakatibac tu sepatay a depah, u sadipasan sa makaala tu sabaw lima a ing-li (24.14 kung-li), u dadipasan sa sanisani mulenu ku nanum nu bayu, u lala sa kalawpesan nayay ku nicunusan, kiyu ina Tuvalu a cen-hu palumata tu pacekcek misahaymaw, mayedap misakapah tina sadipasan, nu kitakitay katapabaw nu demiadan atu katalakaw nu bayu, u sasakingkiwan a bunday kuyni.

2001年，吐瓦魯政府宣布面對著海平面上升，吐瓦魯的居民將會撤出該群島。紐西蘭同意接受每年配額的撤離者，但是澳大利亞則拒絕了吐瓦魯政府的請求。吐瓦魯是小的國家之一，土地貧瘠不適農耕，幾無儲水區，淡水資源依賴降雨。

i 2001 a mihcaan, u Tuvalu a cen-hu pabinawlan a misuayaw tu pihacengay a katapabaw nu nikalenuan i enal, a malabayu tu a bunday, u binanawlan nu subalay hakay a hacacay asa mabulaw. ya New zealand sulul saan i paymihcaan sinikizayan a tayni sa, nika ya Australia a cen-hu sa caay pisulul tu tademaw nu Tuvalu malimad tayda a nipilunguc. Tuvalu u masaadidiay a kanatal, u lala' sa nayay ku sidamek caay katatungus a kalukan, kalainayi ku sasupedan tu nanum, u tadananum sa miida tu nikaudad sakasilacul.                                                                                             

吐瓦魯是大英國協特別成員國（不出席大英國協政府首腦會議），與其他十五個大英國協王國一同奉英國君主為國家元首的君主立憲國家，由女王任命吐瓦魯總督代理其職務。總督負責代女王任命總理大臣及各部門大臣，並必須是吐瓦魯公民。

u Tuvalu sa nu tabakiay nu United Kingdom a kanatal a kaput (nika a caay pilihida tu nu cen-huay a sakay nu tapangay a tatengilan), atu nu dumaay a sabaw tu lima nu masakaputay, malcadcad tu a misatapang tu hungti nu United Kingdom, masa nihulican a kanatal, u tatayna a hungtiay ku mamiuculay tu nu Tuvaluay a tapang, mamidayli tu sasikawaw nida. ina tapang nu Tuvalu sa sikining tu nu ku-ingay a miucul tu, mamiedapay masasidumaay a mamikeliday tu kawaw, nika a u nu Tuvalu amin a tademaw ku sitaneng tu sasitungus.

由吐瓦魯女王根據總理推薦任命總督。憲法規定吐瓦魯是民主主權國家，憲法至高無上，保護公民各項基本權利和自由。

saku nu Tuvaluay nu tatayna a hungtiay ku nisalamitan tu nu satalakaway a mamikuwanay maycuduh tu masitudungay a tademaw mala cung-tu. u hulic a nipikilac sa, u nu Tuvalu a kanatal sa u sasitungusay, sakay nu hulic sa u sakacaay kahuyahuy nayay ku mikitalakaway, mipuhpuh tu masadumaay nu binawlan a tatungusan atu misakaku.

吐瓦魯陸地小，土地貧瘠，幸海產豐富，盛產金槍魚，是世界魚翅的主要產地，但技術落後，開發不足。依賴與外國漁業合作，出售捕魚許可證為重要經濟來源；與日本、韓國和中華民國簽有漁業協定，每年可獲捕魚費30萬澳元。

u kakitidaan nu Tuvalu sa kahepecan, nayay ku langaw nu kakalukan tu umah, malemet u sakay nu bayu kalaidaw kasibekan, nikayadah tu kala tiya masadicemay ku laway nu buting, sakay i kitakitay a sasatungusan a kalaidaw nu sicekaay sapihpih nu buting, nika u tineng sa kalakudayan, caay kataneng ku nipalekal tu sakaidaw. miida tu nu hekalay a kanatal a mamalalacal, pacakay tu nibutingan tu salayap a kika sa, u sakahenulan a pakalisiwan a kalaidaw. milihida tu Dipun, Korea atu Roc, masasulit tu sakay nu butingay a nikaaedapan, paymihcaan sa kalaidaw nu nibutingan tu aca sa makaala tu 30 a mang nu paysu nu Australia.

經濟尚屬「自然經濟階段」，捕撈、種植為主要經濟產業活動，吐瓦魯基本上還沒有工業。家族是生產和生活的最基本單位。集體勞動，主要從事捕魚和種植椰子、香蕉、芋頭，所獲物品在家族內平分。

u nipakalisiwan sa sakay nu (lahaday a kalisiw nu ngatu), mibuting miciyuh, palumaay ku sasitudung a sakauip nu kasilacul, nipitapal tu Tuvalu a kalaungayan a sakay nu mukingay a sigotu nayay henay. i luma’ ku sasikawaw tu sakay nu luma'ay a nikaudipan atu kasilacul, nikapulungan a musakawaw sa u mamibuting atu paluma tu abinung, pada, tali’, atu tuudtuud i luma’ amina mawawada.

南太平洋島國、我國友邦吐瓦魯，過去曾被指出會成為全球暖化下、海平面升高的受害者，國土恐全部被海洋淹沒，但紐西蘭奧克蘭大學卻指出，實際上吐瓦魯的國土面積，在43年間成長2.9%。

i satimulan nu Taypingyang masasubalay a kanatal, u masacabayay nu Taywan a kanatal Tuvalu, i naayaw sa sipatudu' a mala kaakutian nu kitakit ku demiadan sa, a sikatalakaw nu bayu ku kakitidaan a sikalawpes sa, u lala' nu kanatal sa a mamin tu kaenepan nu bayu, nika u nu New zealand a kanatalay a tabakiay a cacudadan ya Aw-ke-lan hananay, patudu' tu sikatineng, aydaay a nikasa i hekalan nu lala' nu Tuvalu sa, i ti 43 a mihcaan kasabalad sikacelakan nu lala' tu 2.9 a palasubu.

奧克蘭大學在《自然通訊》科學期刊指出，該研究透過空拍與衛星影像，觀察吐瓦魯國內9座環礁與101座島礁從1971年至2014年的面積變化，43年內吐瓦魯海平面上升速度平均增加200%，不過卻有75%島嶼、8座環礁的面積不減反增，使吐國國土成長2.9%。

ya Aw-ke-lan tabakiay a cacudadan sa i ti "salahaday a satebul" nisacudadan nu gakakay a nipatudu', ya nipikingkiwan sipakay i tapukuan a misasing atu nu tatukuay nutineng a bunac a nipiadih sa, nipitapal tina siwaay a masaliyutay a ba’batuan atu 101 kayadah nu adidiay a subal, sipakay i 1971 katukuh i 2014 a mihcaan, kasasumadan nu hekal a lala' sa, i 43 a mihcaan sakay nu katalakaw nu nanum nu bayu sa macunus ku nikalamkaman idaw ku 200 a palasubu, nika idaw ku 75 a palasubu nu subal, atu waluay a masaliyutay a ba’batuan, caay kaselep macunus aca, sikaidaw nu Tuvalu a kanatalay sikanicelak tu 2.9% kayadah.

研究顯示，1971年時，吐國面積約有25.1平方公里，到2014年約增加0.72平方公里，達到近25.83平方公里，研究認為島國面積變化不只受到海平面上升衝擊，大浪與暴風雨亦能使其受沉積物影響，因而使領土擴大，研究作者之一的保羅（Paul Kench）提到，「許多證據都在表明，島嶼的地理變化呈現動態狀態，且這樣的變化一直在進行」。

nipaadih nu mikingkiway sa, 1971 a mihcaan u nikaahebal nu kakitidaan a lala' nu Tuvalu sa, kalaidaw 25.1 a pin-huwan kung-li, atu katukuh i 2014 a mihcaan sinicunus tu 0.72 a pin-huwan kung-li ku sasitungusan, kaala tu 25.83 a pin-huwan kung-li, nu sakay pikingkiwan tu kasasumad nu subal sa, u laying atu kabalian a maypacpac tu sikahetik nu tuud kiyu tabaki satu ku kitidaan nu subal, mamikingkiway a tademaw ci Paw-lo hananay patudu', "yadah ku nitungusan mapawacayay ku kasumad nu lala' a nisaungayan, sakay mahiniay a paymihmihcaan sa idaw tuway sa".

• CIA
• 外交部
• List of current heads of state and government
• 中文維基-吐瓦魯：https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%96%E7%93%A6%E7%9B%A7
• 中文維基-友邦不會沉沒！ 島國吐瓦魯43年內國土成長2.9％：https://news.ltn.com.tw/news/world/breakingnews/2338537